Gənc nəslin
estetik tərbiyəsində
musiqinin rolu
Məlum
olduğu kimi, şəxsiyyətin hərtərəfli
inkişafı mürəkkəb bir prosesdir. Şəxsiyyətin
bütövlüyü onun müntəzəm
inkişafının nəticəsidir. Şəxsiyyət
bütövlüyü yaradıcılığa, bədii surətdə
özünütəsdiqə meyildə təzahür edir.
Estetik tərbiyə ümumi tərbiyənin
tərkib hissəsi kimi ölkəmizin bütün ictimai,
siyasi və iqtisadi həyatında çox mühüm yer
tutur.
Gerçəkliyin estetik mənimsənilməsinin
ən yüksək forması - inkişaf etmiş estetik
şüurun ifadəsi, insanın bədii fəaliyyətinin
xüsusi biçimi və gerçəkliyin hissi - obrazlı
dərki olan incəsənətdir. İncəsənət
insanların duyğularını təkmilləşdirir və
inkişaf etdirir, insan onun vasitəsilə ətraf gerçəkliyi
təkcə dərk etmir, həm də özünü şəxsiyyət
kimi anlayır və təsdiq edir, çünki incəsənət
insanın hərtərəfli formalaşmasına, ümumiyyətlə
onun mənəvi aləminin inkişafına kömək edir.
O, emosiyaları cilalayır, dərinləşdirir və
istiqamətləndirir, fantaziya yaradır, düşüncəni
fəallaşdırır, əxlaqi prinsipləri
formalaşdırır, dünyagörüşünü
genişləndirir, ideya mövqelərini möhkəmləndirir.
Musiqi insana ən yaxın olan incəsənət
növüdür. İnsanın yaratdığı
bütün sənət növlərindən musiqi demək
olar ki, ən güclü emosional təsir vasitəsidir.
Sözlə ifadə etmək mümkün olmayan hiss-həyəcanı
musiqi ifadə edir. Beşik nəğmələri, ninni və
laylalar, el havaları uşaqlıqdan qəlbimizdə, ruhumuzda
dolanır, həyat yollarında bizə vəfalı dost kimi
yoldaşlıq edir. Musiqi, nəğmə könül dərmanıdır.
Musiqi insana güclü emosional təsir göstərən incəsənət
növü, onun ideya məsləkini, mənəvi və
estetik ideallarını formalaşdıran ən mühüm
vasitələrdən biridir.
Çox qədim mənbələr hələ
uzaq keçmişlərdə musiqidən müalicə vasitəsi
kimi istifadə edilməsini təsdiq edir. Musiqi və təbabət
əsrlər boyu bir-birindən ayrılmaz olmuş və gələcəkdə
də belə olacaqdır. Musiqinin şəfa gücü
müxtəlif qitələrdə geniş
yayılmışdır.
Azərbaycanın görkəmli maarifpərvər
şair və musiqişünası Mir Möhsüm Nəvvab
özünün 1884-cü ildə yazdığı
"Vizuhül-ərqam" əsərində musiqinin
müalicə əhəmiyyətinə diqqət
yetirmişdir.
Musiqinin
estetik qavranılması məsələlərinin tədqiqi
və onun insana tərbiyəvi təsirinin üzə
çıxarılması ilə mədəniyyətimizin bir
çox görkəmli xadimləri - musiqiçilər,
pedaqoqlar, psixoloqlar, musiqişünaslar məşğul
olmuşlar.
Görkəmli psixoloq B.M.Teplov musiqinin
estetik qavranılmasını aktiv fəaliyyət kimi gözdən
keçirmişdir. Estetik tərbiyə məsələləri
ilə məşğul olmuş B.V.Asafyev isə musiqini təbiətdə
və insan qəlbində səslənən gözəl nə
varsa, hamısının "daim canlı təcəssümü"
adlandırmış və musiqi ilə yalnız əyləndirməyə,
onu dinləyicilərə zorla qəbul etdirməyə deyil,
musiqi vasitəsilə inandırmağa və sevindirməyə
çağırmışdır.
İncəsənətin başqa növlərindən fərqli olaraq
musiqi hisslərə birbaşa təsir göstərir. Ecazkar
qüvvəyə malik olan musiqi həmişə insanlara ən
gözəl bir nemət, yaxın sirdaş və yoldaş
olmuş, onların tərbiyəsində mühüm rol
oynamışdır. Musiqi qüdrətli estetik tərbiyə
vasitəsidir.
Ümumiyyətlə musiqi mədəniyyətinin
yayıcısı olan musiqi müəllimi bilməlidir ki,
bütün başqa incəsənət növləri kimi
musiqi də təkcə bədii zövq və
yaradıcılıq təxəyyülü tərbiyə
etmir, həm də həyat sevgisi, yurdsevərlik
duyğuları aşılayır. Deməli, musiqi tərbiyəsi,
hər şeydən əvvəl, insan tərbiyəsidir.
İnsan təbiətin, mənəvi münasibətlərin, əməyin
gözəlliyini musiqi vasitəsilə görür, duyur.
İnsanda ətraf mühitdəki və özündəki
ucalıq, əzəmət, gözəllik haqqında təsəvvür
musiqi sayəsində yaranır.
Musiqi təhsili estetik tərbiyənin ən
mühüm bölməsidir. Respublikamızda bədii
zövqün inkişafı və musiqinin başa
düşülməsi üçün çox iş
görülür: gündüz və axşam musiqi məktəbləri
şəbəkəsi yaradılmışdır, məktəblərdə,
peşə təhsili ocaqlarında, uşaq və gənclər
saraylarında, mədəniyyət evlərində və s.
musiqi dərnəkləri fəaliyyət göstərir. Ancaq
bütün bu müxtəlif məktəbdənkənar məşğələ
formaları sistemli musiqi tərbiyəsini əvəz edə
bilməz. İstisnasız olaraq bütün uşaqların məqsədyönlü,
ardıcıl musiqi tərbiyəsi yalnız ümumtəhsil məktəblərindəki
musiqi dərslərində həyata keçirilə bilər.
Uşaq və gənclərə
ümumi musiqi tərbiyəsi vermək, onları yüksək
musiqi sənətinə cəlb etmək ən yaxşı
xalq, klassik, xarici, Azərbaycan musiqisi, habelə müasir bəstəkarların
əsərləri nümunəsində estetik zövq
formalaşdırmaq, "Fəal bədii özfəaliyyət
iştirakçılarını, musiqi-estetik biliklərin təbliğatçılarını
tərbiyə etmək, böyüməkdə olan nəslin mənəviyyata
dövrümüzün tələbləri ruhunda təkmilləşdirilməsinə
kömək göstərmək - musiqi-estetik tərbiyə
işinin istiqamətləri bunlardır.
Musiqi-səs incəsənəti, təfəkkürün
səs obrazıdır.
Musiqinin dərk olunması ümumi təfəkkürü
inkişaf etdirir, qavrama prosesində emosionallıqla
şüurluluğun vəhdətini formalaşdırır, fəal
qavrama isə məlum olduğu kimi, əməli fəaliyyətin
inkişafında böyük rol oynayır.
Yaqut SALAMQIZI,
Lənkəran Dövlət Humanitar Kollecinin
musiqi şöbəsinin müəllimi
Azərbaycan
müəllimi.- 2013.- 8 mart.- S.8.