Yeni dərs ili
qarşısında
Cəmiyyətin təhsil meridianında maraqlı ənənələrdən biri də müəllimlərin sentyabr konfranslarının təşkili və keçirilməsidir. Geniş yayılmış və dayanıqlı status qazanmış bu tədbir pedaqoji ictimaiyyətin maraq dairəsində özünə elə bir yer tutub ki, onu dəyişdirmək, yaxud dayandırmaq mümkün deyil. Artıq cəmiyyətin təhsil sferasında mühüm sosial bir tələbə çevrilmiş bu tədbiri müəllimlər, təhsil mütəxəssisləri hər il dərs ilinin əvvəlində ciddi bir mərhələ kimi gözləyirlər. Hətta bir sıra ölkələrdə bu konfranslara böyük pedaqoji sovet kimi dəyər verməklə onun xüsusi əhəmiyyət daşıdığını qeyd edir, gələcək müvəffəqiyyətlərin uğurlu başlanğıcı kimi qiymətləndirirlər. Azərbaycanda da sentyabr konfranslarına müəllimlərin dərs ili qarşısında məsləhət, məşvərət yeri kimi baxılır. Ölkə miqyasında həyata keçirilən təhsil islahatlarını uğurlu davam etdirmək, onu vahid tələblər əsasında istiqamətləndirmək üçün sentyabr konfransları özünün potensial imkanları ilə daha çox fərqlənir.
Belə
sosial pedaqoji əhəmiyyət
daşıyan tədbirin daha uğurlu başlanğıc
olmasını təmin etmək üçün onun
düzgün pedaqoji əsasda istiqamətləndirilməsi, zəruri
didaktik tələblər üzrə qurulması mühüm əhəmiyyət
daşıyır. Azərbaycan
müəllimlərinin 2014-ci il sentyabr konfransalarını
istiqamətləndirmək üçün
hazırlanmış bu tövsiyələr də məhz həmin
məqsədə xidmət göstərir.
Ötən əsrin
sonuncu illərindən başlayan təhsil islahatları davam
etməkdədir. Ulu öndər Heydər Əliyevin fikirləri ilə demiş olsaq,
"indi bizdə təhsil sistemində islahatların məqsədi
ondan ibarətdir ki, Azərbaycan təhsil sistemi dünya təhsil sisteminin
standartlarına uyğunlaşsın". Bu uyğunlaşma
mahiyyət etibarı ilə Azərbaycan təhsilinin dünya
təhsil sisteminə inteqrasiya olunması deməkdir.
Sentyabr
konfranslarında dünya təhsil sistemi üçün
çox geniş, qlobal xarakter daşıyan bu məsələ
ətrafında müzakirələrin aparılması diqqət mərkəzində
saxlanılmalıdır. Müəllimlərin Azərbaycanda aparılan təhsil
siyasətinin mahiyyəti və məzmunu, başlıca
mündəricəsi barədə fikirlərinə
aydınlıq gətirilməli, bu baxımdan onların fəaliyyəti istiqamətləndirilməlidir.
Ölkədə islahatın gedişi, qazanılmış
nailiyyətlər, eləcə də çətinliklər
barədə müzakirələr aparılmalı, bu məsələ
ilə əlaqədar dövlət səviyyəsində
formalaşmış fikirlərə istinad olunmalı,
normativ-hüquqi bazadan
cıxış edərək müvafiq mülahizələr
söylənilməlidir.
2012-ci il dekabrın 29-da qəbul olunmuş
"Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış"
İnkişaf Konsepsiyası gələcəyə doğru
istiqamətlənmiş mühüm sənəd kimi ölkənin bütün sahələrindəki
perspektivləri əhatə edir. Orada müasir təhsil
sisteminin formalaşması strateji vəzifə kimi müəyyənləşdirilir.
Təhsilin ən əhəmiyyətli hesab edilən
konturları vurğulanır. Xüsusən ümumi təhsilin
"yaddaş məktəbi"ndən "təfəkkür və
düşüncə məktəbi"nə keçməsi,
onun infrastrukturunun, idarə olunan sisteminin yeniləşdirilməsi
məqsədilə tədbirlərin həyata keçiriləcəyi
qeyd olunur.
2013-cü
il oktyabrın 24-də təsdiq olunmuş "Azərbaycan
Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət
Strategiyası" (bundan sonra Dövlət Strategiyası)
özündən əvvəl konseptual sənəd kimi qəbul
olunmuş İnkişaf Konsepsiyasını yeni istiqamətlərdə
daha da konkretləşdirmişdir. Orada aydın şəkildə qeyd
olunmuşdur ki, "Azərbaycan Respublikasının
İnkişaf Konsepsiyasına uyğun olaraq şəxsə hərtərəfli
bilik və bacarıqların verilməsi məqsədi ilə
təhsil sisteminin institusional əsasları, infrastrukturu və
insan resursları inkişaf etdirilməlidir".
Təhsil cəmiyyətin
inkişafını təmin edən həlledici amildir.
İnsanlar təhsil mərhələsindən keçməklə
formalaşır. Onlar özünün rifah halını, maddi
durumunu təhsildə qazandığı bacarıqlarla
yaxşılaşdırırlar. Eyni zamanda yüksək mənəvi
keyfiyyətlərə malik bir insan kimi məhz təhsildə formalaşırlar. Başqa
sözlə, özünə məxsus idraki, hissi-emosional dəyərlərini
təhsil vasitəsilə əldə edirlər. Dövlət Strategiyasında qeyd olunduğu kimi,
"Son 30-40 il ərzindəki elmi-texnoloji tərəqqi,
innovasiyalar və modernləşmə nəticəsində
praktik bilik və vərdişlərlə zənginləşməyən,
sırf nəzəri xarakter daşıyan təhsil öz
fundamental əhəmiyyətini itirməkdədir. Bu
baxımdan, təhsilin məzmununun formalaşmasında akademik
biliklərlə yanaşı, praktik bilik və
bacarıqların, səriştənin vacibliyi önə
çəkilir. Səriştə əldə olunmuş bilik və
bacarıqları praktik fəaliyyətdə effektiv və səmərəli
tətbiq etmək qabiliyyətidir. O, şəxsin
qazandığı bilik və bacarıqların konkret fəaliyyətinin
nəticəsinə çevrilməsini təmin edir. Səriştəyə
əsaslanan təhsil sosial-iqtisadi inkişafa daha effektli xidmət
göstərir". Odur ki, müasir təhsilin məzmununun,
eləcə də təşkilinin səriştə əsaslı
qurulması cəmiyyətmizin hazırkı tələbləri
baxımından əhəmiyyətli hesab edilir.
Ümumi
təhsilin inkişafında yüksək keyfiyyətli kadr
potensialının formalaşdırılması, yeni iqtisadi
mexanizmlərə keçilməsi, səmərə və
keyfiyyət baxımından infrastruktur dəyişikliklərinin
aparılması gələcək strateji yanaşmaların
gündəmində dayanır.
Sentyabr
konfranslarında bu məsələlər ətrafında
müzakirələr aparmaqla diqqəti görülmüş
işlərə cəlb etmək, onlara Dövlət
Strategiyasının tələbləri baxımından
münasibət bildirmək faydalı hesab edilir.
Son vaxtlar ölkə
miqyasında həyata keçirilən islahatyönümlü
tədbirlər geniş miqyas almaqdadır. Sinif
mühitindən başlayaraq valideyn-məktəb münasibətlərinə
qədər genişlənməkdə olan bu tədbirlərin
mahiyyətində təhsil mühitinin, təhsil sisteminin dəyişdirilməsi,
sağlamlaşdırılması dayanır ki, bu da öz
növbəsində bütün təhsil pillələri
kimi ümumi təhsilin də birmənalı şəkildə
yeniləşdirilməsini tələb edir. Azərbaycan
Respublikası Təhsil Nazirliyində "2013-2014-cü tədris
ilinin nəticələri" müzakirə olunarkən
ümumi təhsil sahəsində həyata keçiriləcək
islahatların əsas prioritetlərində bu məsələyə
diqqət yetirilmiş, sağlam və səmərəli təhsil
mühitinin yaradılması, təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsi,
məktəblərin idarə olunmasının müasir tələblər
səviyyəsinə çatdırılması kimi istiqamətlər
xüsusi olaraq qeyd edilmişdir.
Artıq bir ildən
çoxdur ki, Azərbaycan təhsil sistemində xeyli
islahatyönümlü tədbirlər həyata keçirilir.
Onlardan biri ümumtəhsil məktəbini bitirən
bütün şagirdlərə attestatın verilməsidir. Azərbaycan
hökumətinin qərarı ilə həyata keçirilən
bu tədbir demokratik xarakter daşıyır. Eyni zamanda
şagird şəxsiyyətinə, onun formalaşmasına
humanist mövqe nümayiş etdirilir.
Yaxud
ölkədə pedaqoji kadrların seçilib yerləşdirilməsi
sahəsində görülən işlər demokratik xarakteri
və keyfiyyətin yüksəldilməsi baxımından əhəmiyyətliliyinə
görə mütərəqqi və müasir tələblərə
uyğun hesab edilir.
Məlum olduğu
kimi, pedaqoji kadr hazırlığı, xüsusən müəllimlərin
və təhsil menecerlərinin seçilib yerləşdirilməsi,
onların peşəkarlığının yüksəldilməsi
istiqamətində də innovativ tədbirlər həyata
keçirilir. Artıq ümumi təhsil müəssisələri
və peşə liseyləri müəllimlərinin
seçilib yerləşdirilməsi məqsədi ilə
müsabiqələrin mərhələli şəkildə
aparılmasına başlanılmış və bilikli, səriştəli
müəllim kadrlarının müəyyən olunması
üçün potensial imkanlar yaradılmışdır.
Bu tələblər əsasında keçirilən müsabiqənin nəticəsi kimi
2014-2015-ci dərs ilində məktəblərimizdə dərs
demək arzusunda olan 13544 nəfər müəllimdən
1837-si müsabiqənin üçüncü mərhələsinə
buraxılmış, 1304 nəfər vakant vəzifələri
tutmaq hüququ qazanmışdır.
İlk dəfə
olaraq Bakı şəhəri üzrə müəllimlərin
sınaq qiymətləndirilməsi keçirilmişdir. 357 məktəbdən
olan 28825 müəllim bu qiymətləndirmədə
iştirak etmişdir ki, onlardan 85,6%-i qənaətbəxş,
18,2% yüksək nəticə göstərmişdir. 14,4%-nin
nəticəsi isə zəif olmuşdur. İlkin nəticələr
onu göstərir ki, bu sınaq qiymətləndirmə
texnologiyası müəllimlərin peşəkarlığının
yüksəldilməsi, onların məsuliyyətliliyinin artırılması
baxımından əhəmiyyətlidir. Belə bir təcrübənin
sistemli olaraq ölkə miqyasında keçirilməsi müəllimlərin
səriştəliliyinin inkişaf etdirilməsi vasitəsi
kimi daha da genişləndirilməlidir.
Görülmüş
tədbirlər içərisində "Müəllimlərin
etik davranış qaydaları"nın təsdiq olunması
da xüsusi yer tutur. Azərbaycan təhsili
tarixində ilk dəfə hazırlanaraq qəbul edilmiş bu
qaydalar özündə etik davranış prinsiplərini,
müəllim şəxsiyyətinə və onun müxtəlif
situasiyalarda münasibətlərinə aid tələbləri,
müəllimin andını və sair məsələləri
əhatə edir.
Pilot
layihəsi çərçivəsində məktəb
direktorları və gələcəkdə bu arzuda olan pedaqoji
kadrlar üçün Bakı şəhərində 5
aylıq hazırlıq kurslarının təşkil olunması da kefiyyətli müəllim
kadrlarının hazırlanması sahəsində
atılmış ilk innovativ addımlardandır. Mərhələlərlə həyata
keçirilən bu kurslarda 547 nəfər iştirak etmiş,
onlardan 164 nəfər növbəti mərhələyə
keçmişdir. Onlardan 42 nəfəri bu təlimləri
müvəffəqiyyətlə başa vuraraq "uğur
sertifikatı" almışdır. Yaxud Azərbaycan təhsil
şəbəkəsinə qoşulmuş təhsil müəssisələrinin
sayı 1765-ə (39%) çatmışdır və s.
Bütün bunlar Azərbaycanda təhsil sahəsində dəyişikliklərin
sürətli və daha geniş xarakter almasını göstərir.
Müəllimlərin
sentyabr konfranslarında istər plenar, istərsə də
bölmə iclaslarında həm respublika, həm də rayon
miqyasında görülmüş bu işlər təhlil
olunmalı, nöqsanların səbəbləri
araşdırılmalı və növbəti tədris ilində
işlərin səmərəli təşkil edilməsi məqsədilə konkret tədbirlər
müəyyənləşdirilməlidir.
Azərbaycanda təhsil
islahatlarının həyata kecirilməsi istiqamətində
görülmüş tədbirlərin sayını
çoxaltmaq olar. Lakin ən başlıcası ondan ibarətdir
ki, təhsil ölkə rəhbərliyinin diqqət mərkəzində
dayanan ən önəmli sahədir. Ona daim
qayğı göstərilir.
2013-cü il oktyabrın 24-də Dövlət
Strategiyasının islahatın növbəti mərhələsi
kimi qəbul olunması da həmin qayğının nəticəsidir.
5 istiqamətdə quruculuq fəaliyyəti tələb edən bu sənəd özünün
mahiyyəti və məzmununa görə ölkəmizin
tarixində ən proqressiv sənədlərdən hesab edilir.
Orada Azərbaycanın gələcək həyatının əsasını
təşkil edən demokratik və humanist təhsil
quruculuğuna dair strategiya təqdim edilir. Təhsilin
məzmunu, kadr, infrastruktur, idarəetmə və maliyyə məsələləri
ilə bağlı müasir yanaşmalardan ibarət olan bu sənədin
reallaşması üçün, ilk növbədə, onun
müzakirə edilməsi, müxtəlif istiqamətlərinin
təhlil olunaraq öyrənilməsi bir vəzifə kimi tələb
olunur. Birmənalı şəkildə nəzərə
alınmalıdır ki, bu sənəd təhsil sahəsində
çalışan və özünün gələcək
uğurlarını bu sahə ilə bağlayan hər kəsin
fəaliyyətinin əsasını təşkil edir.
2014-2015-ci dərs ili
bir sıra xüsusiyyətləri ilə əlamətdar hesab
olunur. Onlardan biri yeni fənlər üzrə təhsil
proqramlarının (kurikulumların), ümumiyyətlə,
yeni təhsil yanaşmalarının ümumtəhsil məktəblərində,
xüsusən VII sinifdə tətbiq olunmasıdır. Bu sahədə
ümumtəhsil məktəblərinin I-VI siniflərində
müəyyən təcrübə olsa da, onun VII sinifdə
gündəmə gəlməsi mühüm pedaqoji innovasiya
kimi maraq doğurur. Xüsusilə bu sinifdə
kimya fənninin yeni pedaqoji müstəvidə təqdim
olunması həm kimya müəllimlərinin, həm də məktəb
rəhbərlərinin diqqətinə
çatdırılması, onlarda yeni bacarıqların
formalaşması tələb olunur. Əgər biz son illərdə
yeni təhsil proqramlarına (kurikulumlara) keçidlə
bağlı təlim kurslarının təşkili sahəsində
əldə olunmuş təcrübələri nəzərə
almış olsaq, o zaman VII sinifdə bu işin qurulması ilə bağlı o qədər
narahatlığın olmayacağını deyə bilərik.
Lakin ongünlük təlim kurslarının bu
ehtiyacı tamamilə ödəyə bilməməsi sentyabr
konfranslarında kimya və eləcə də digər fənn
müəllimlərinin ciddi müzakirələrə
qoşulmasını, il ərzində səmərəli təlim
fəaliyyətinin qurulması üçün tədbirlərin
müəyyənləşdirilməsini tələb
edir.
Dərs müasir
innovasiyaların mərkəzində dayanan, daim
yaradıcılıq tələb edən təlim
texnologiyalarından biridir. Onun keyfiyyəti şagird
marağı ilə bağlı olduğundan bu məsələ
müəllimləri həmişə
düşündürür. Bu gün təhsilalanların
xeyli hissəsi də məhz bir çox hallarda dərsin
maraqlı olmadığını əsas gətirir. Dərsin
maraq effektlərinin yaradılması barədə müzakirələrdə
çox vaxt müəllimlər hazır texnologiyalara, strateji
yanaşmalara ehtiyacın olmasını qeyd edirlər. Bu, nə dərəcədə məqsədəuyğundur?
Şagirdlərin səviyyələrindəki müxtəlifliyi
və tələbatlarının eyni olmadığını
nəzərə almış olsaq, o zaman maraq effektinin
yaranması, eləcə də müxtəlif texnologiyalarla
bağlı standart yanaşmaların yaradılması nə dərəcədə
məqbul hesab edilə bilər? Amerika təhsilşünası
Heydi Heyez Ceykbsın təbirincə demiş olsaq, "Bir
pedaqoq kimi bizim mübarizəmiz təlimalanların tələbatlarını
sürətlə dəyişən dünya ilə
uzlaşdırmaqdan ibarətdir. Odur ki, bu sahədə
olan fəaliyyətimizdə biz öz perspektivimizi, yanaşma tərzimizi
daha da genişləndirməliyik" (Heydi Heyez Ceykbs.
Kurikulum 21. Dəyişən dünya üçün əsas
təhsil. Aleksandriya Virginiya, ABŞ, ASCD, 2010).
Təhsilin bütün parametrlərində şagirdlərin
maraq dünyasını qabaqlamalı, onların təlimə
təşviq olunmasına təminat yaratmalıyıq. Təbii
ki, bu sahədə təcrübəli müəllimlərin məruzə
və
çıxışlarının dinlənilməsi ən
etibarlı üsullardan biri ola bilər.
Konfransda həm də
müasir müəllimin yeni təhsil proqramları, xüsusilə
təhsil standartları üzrə işləməsi məsələsinə
də yer ayrılmalıdır. Bu zaman təcrübəli
müəllimlərin hazırlamış olduğu
"Standartdan dərsə" modeli üzrə
çıxışları ətrafında müzakirələr,
nümunələrin hazırlanması ilə bağlı fəaliyyətlər
təşkil olunmalıdır.
Yeri gəlmişkən
qeyd etmək lazımdır ki, nəinki Azərbaycanda, hətta
dünya ölkələrində təhsil
standartlarının yaşı çox deyildir.
Araşdırmalar göstərir ki, ötən əsrin 70-ci
illərindən başlayaraq təhsil standartları barədə
müxtəlif yanaşmalar formalaşmaqdadır. Bu
yanaşmalarda təhsil standartı adı ilə məqsədin,
məzmunun, gözlənilən nəticələrin, bəzən
texnologiyaların və qiymətləndirmə mexanizmlərinin
əhatə olunmasına rast gəlmək mümkündür.
Lakin Azərbaycanda 2006-cı ildən istifadə olunan
kurikulumlarda standartlar onun tərkib hissəsi kimi təqdim
olunur. Bu isə kurikulum anlayışı ilə müqayisədə
standart anlayışının qismən kölgədə
qaldığını göstərir. Bəzi hallarda standartın
kurikulum anlayışı kimi başa düşülməsi
də müşahidə olunur. Yeni qəbul
olunmuş Dövlət Strategiyasında standart və
kurikulumların hazırlanması vəzifəsinin
qarşıya qoyulması və onların səriştələrə
söykənən nəticəyönümlü məzmun kimi
yaradılması təhsil standartları anlayışına
yeni yanaşma tərzinin formalaşdığını
göstərir. Artıq müəllimlər fəaliyyətlərini
planlaşdırmaq, qurmaq üçün bu yeni yanaşma tərzindən
xəbərdar olmalı, özlərinin təcrübəsində
onlardan istifadə etməlidirlər.
Konfransda bir-biri ilə
sıx bağlı olan tədris-təlim fəaliyyətlərinin,
onların interaktiv texnologiyalar zəminində təşkil
olunmasına da diqqət yetirilməlidir. Təhsil müasir
zamanda yeni demokratik, humanist və humanitar xarakteri ilə fərqlənir.
Bu isə təbii olaraq ümumi təhsil pilləsində ilkin
olaraq şagirdin bir subyekt kimi funksiyasını dəyişir.
Onun fəal mövqeyi şəxsiyyətində
yaradıcılıq, axtarıcılıq, tədqiqatçılıq
kimi kreativ fəaliyyətlə müşayiət olunan keyfiyyətlərin
formalaşması ilə nəticələnir. Müəllimlər
isə daha çox istiqamət vermək, əlaqələndirmək
funksiyalarını yerinə yetirməklə şagirdlərlə
əməkdaşlıq mövqeyində dayanırlar.
Müasir dövrdə
təhsilin məzmun komponenti kimi dərslik tarixi funksional rolunu
bu gün də daşıyır. Xüsusilə təlim
prosesinin səmərəlilik faktoru kimi çıxış
edir. Müəllim tədris fəaliyyətində dərslik
amilinə daha çox istinad etməklə, demək olar ki,
bütün imkanlarını onunla bağlayır. Ona görə
də az qala özünün əvəzolunmaz müəllimlik
fəaliyyətindəki uğursuzluqlarını onunla əlaqələndirir.
Bu zaman o, məntiqi olaraq özünün
müstəqil yaradıcı fəaliyyətini inkar etmiş
olur. Əslində bu günün müəllimi
özünün innavatorluğu, qabaqcıllığı,
xüsusilə yaradıcı fəaliyyəti ilə daha
çox fərqlənir. Çünki müasir zamanda
inkişafyönümlü təhsil sistemində olmaq, fəaliyyət
göstərmək üçün müəllimdən hər
addımda pedaqoji fakt və hadisələrə, şagirdlərinə
yaradıcı yanaşmaq missiyasını daşımaq bir nəfər
kimi tələb olunur. Bu isə müəllimin
qarşısında dərsliklərlə bağlı daha
geniş yaradıcılıq imkanlarının olduğunu
göstərir.
Ölkəmizdə intellekt
dərsliklərinin yaradılması istiqamətində işlər
aparılır. Artıq 2014-2015-ci dərs ili üçün
271 adda 7,7 milyon nüsxədə dərslik və müəllim
üçün metodik vəsait hazırlanmışdır.
Məlum olduğu
kimi, dərsliklərin yaradılması sahəsində xeyli təcrübə
vardır. Etiraf etmək lazımdır ki, uzun illərin
sınağından çıxmış bu təcrübə
prosesində müxtəlif təhsil
sahələrini, fənləri təmsil edən dərsliklər
yaradılmışdır. Buna baxmayaraq, həmişə dərsliklərin
hazırlanması müzakirə obyektinə çevrilmiş,
daha yaxşı dərsliyin meydana çıxarılması
mütəxəssislərin uğuru kimi dəyərləndirilmişdir.
Zaman dəyişmiş, müstəqil Azərbaycanın
müstəqil təhsil sisteminin qurulması prosesində bu
missiya bu gün də aktual olaraq qalmaqdadır. Alimlər
düşünür və belə qənaətə gəlirlər
ki, "Dərslik necə olmalıdır? Yeni pedaqoji təfəkkür
baxımından bu sual son dərəcə aktualdır. Müasir dərsliklərdə şagirdlərdə
inkişaf və tərbiyə ediləcək keyfiyyətlər
layihələşdirilməlidir" (Əlizadə
Ə.Ə. Müasir Azərbaycan məktəbinin psixoloji
problemləri. Bakı: Pedaqogika, 2004).
Deməli, dərsliklər inkişafetdirici və tərbiyəedici
funksiyası ilə fərqlənməli və xüsusi missiya
daşımalıdır. Onların məzmun və strukturunda
şagirdi təşviq edən, istiqamətləndirən və
müəyyən qənaətə gəlməkdə ona dəstək
verən bir metodik sistem olmalıdır. Hər bir dərsliyin
özünə məxsus belə bir sistemə malik olması
onun ümumi xarakter daşıması ilə yanaşı, həm
də fərdi xüsusiyyətə malik olmasını
göstərir. Eyni zamanda onun pedaqoji
araşdırmaların nəticəsi kimi meydana gələn
modelinin ilkin olaraq müxtəlif mərhələlərdə
müzakirə olunmasını və təcrübi-eksperimental
qaydada sınaqdan keçirilərək istifadəyə verilməsini
ciddi vəzifə kimi qarşıya qoyur. Ölkəmizdə
aparılan təhsil islahatı çərçivəsində
dərsliklərin hazırlanması işinin təkmilləşdirilməsi,
onun ən etibarlı təlim vasitəsi kimi məktəbə
təqdim olunması bu baxımdan əhəmiyyətli hesab
edilir ki, konfransda müəllimlərin bu məsələlərə
münasibət bildirmələri faydalı sayılır.
Şagird nailiyyətlərinin
qiymətləndirilməsi mühüm pedaqoji texnologiyalardan biri
kimi müasir məktəbin idarə edilməsində daha
geniş istifadə olunur. Bu, çox hallarda idarəetmə
texnologiyalarının mühüm komponenti kimi izah edilir.
Əslində, belə bir yanaşma tərzi təbii hesab
olunmalı, daha çox keyfiyyətin idarə edilməsinin əsas
vasitələrindən biri kimi dəyərləndirilməlidir.
Bu gün ölkəmizdə
həyata keçirilən şagird nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi
sahəsində siyasət ciddi normativ-hüquqi əsasa
söykənən və humanist məqsədlərə xidmət
edən bir fəaliyyət kimi formalaşmaqdadır. Yeni təhsil proqramlarının (kurikulumların) tətbiqi
dövründə bu sahədə xeyli təcrübə
toplansa da müəllim və şagirdlərin fəaliyyətinin
nizamlanması baxımından xeyli dəqiqləşdirilməli
və konkretləşdirilməli məsələlər də
vardır ki, konfransda bu məsələlər ətrafında
da müzakirələrin açılması məqsədəuyğun
hesab edilir. Xüsusilə "Ümumi təhsil
məktəblərində məktəbdaxili qiymətləndirmənin
aparılmasına dair Müvəqqəti Təlimat" və
Azərbaycan Respublikası təhsil nazirinin 07 iyul 2014-cü il
tarixli, 782 nömrəli əmrilə onda aparılan dəyişikliklər
barədə müəllimlərə bir daha məlumat verilməli,
onların fəaliyyəti istiqamətləndirilməlidir.
Təhsil
quruculuğunda məktəbin funksiyası da dəyişir. 12
illik məktəbin yaradılması ümumi təhsilin
"yaddaş məktəbi"ndən "təfəkkür
və düşüncə məktəbi"nə
keçidlə müşayiət olunur. Belə bir
funksiyanın yaranması məktəbin mahiyyət dəyişikliyi
kimi başa düşülür. İstər-istəməz
bu dəyişiklik, öz növbəsində, yeni məzmun və
strukturun yaradılmasını tələb edir. Təfəkkürün
inkişaf etdirilməsi, intellektual bir səviyyənin
formalaşdırılması məktəbin aparıcı
missiyasına çevrilir. Bu işdə məktəbin
bütün struktur vahidləri kompleks qaydada birləşərək
fəaliyyət göstərməli olur. Adi dəhlizdən
tutmuş kitabxanaya, sinif otaqlarına qədər hər yerdə
son dərəcə böyük maraq yaradan öyrədici
mühitin formalaşdırılması məktəbin
müasir didaktik imkanları kimi dəyərləndirilir.
Yalnız belə olduğu təqdirdə şagirdlərin
öyrənmək, yaratmaq həvəsini inkişaf etdirmək
mümkündür. Heç şübhəsiz, hər bir
bölgədə belə təhsil müəssisələri olmamış
deyildir. Onların təcrübələrinin öyrənilib
ümumiləşdirilməsi və yayılması istiqamətində
fəaliyyətimizi genişləndirməliyik.
Unutmaq olmaz ki, təhsil
sosial fenomen olduğu kimi, məktəb də ictimai ab-havada dəyişən,
formalaşan bir qurumdur. Onun uğurlarında cəmiyyətin dəstəyi
son dərəcə vacibdir. Azərbaycan Respublikasının təhsil
naziri Mikayıl Cabbarovun "Müəllimlik bir
missiyadır" adlı son müsahibəsində xüsusi
olaraq qeyd etdiyi məsələlərdən biri də elə
bu problemlə bağlıdır: "Təcrübə
göstərir ki, akademik göstəricilərin artmasına
daha çox sosial mühit təsir edir. Çünki hər
şey dəyərləndirmə şkalasından, şagirdin
ailəsinin, qohumlarının, onun əhatəsinin təhsilə
olan münasibətindən başlayır. Sosial kontekstin
dəstəyi olmadan güclü müəllim faktoru kömək
etmir. Bu səbəbdən də
bizim işimiz təkcə təhsil sisteminin
optimallaşdırılmasından deyil, müəyyən mənada
dəyərlər sisteminin
yaxşılaşdırılmasından ibarətdir".
Odur ki, müasir
zamanda cəmiyyətin təhsil mədəniyyətini yüksəltmək
üçün fəallığımızı
artırmalıyıq. Məktəblərin, təhsil
qurumlarının cəmiyyətlə qarşılıqlı
fəaliyyətinin güclənməsinə, onların məktəblə
əlaqə imkanlarını artırmaq məqsədi ilə
sistemli maarifləndirmə işlərinin aparılmasına
diqqət yetirməliyik.
Bu gün
islahatçılıq fəaliyyətimizin başlıca
istiqamətlərindən biri infrastruktur dəyişikliklərinin
aparılmasıdır. Artıq Azərbaycan Respublikası
Prezidentinin 2014-cü il tarixli sərəncamı ilə Azərbaycan
Respublikası Təhsil Nazirliyinin yeni strukturu təsdiq
olunmuşdur. Dövlət Strategiyasına uyğun olaraq qəbul
olunmuş bu struktur respublikada təhsil sistemini təkmilləşdirmək
və səmərəliliyini artırmaq məqsədi
daşıyır. Eləcə də 12 illik sistemə
keçidlə əlaqədar olaraq ümumi təhsilin
infrastrukturunda dəyişikliklər aparmaqla onu daha da
müasirləşdirmək gələcək fəaliyyətimizin
prioritet istiqamətlərindən biri kimi qarşıda
dayanır. Təbii ki, bütün bu infrastruktur dəyişiklikləri
gələcəyin perspektivləri kimi ciddi hazırlıq
aparmağı, eyni zamanda səfərbər olmağı tələb
edir. Pedaqoji ictimaiyyətin fəal üzvləri kimi konfrans
iştirakçılarının da bu məsələ ilə
bağlı arzu və təkliflərini bildirmələri məqsədəuyğun
hesab edilir.
İstedadlılarla
iş Azərbaycanda həyata keçirilən təhsil siyasətinin
başlıca istiqamətlərindən biridir. Bu
işin yüksək səviyyədə təşkil olunması
xalqımızın intellektual səviyyəsinin yüksəldilməsi,
gələcək inkişafı baxımından əhəmiyyət
daşıyır. İstedadların seçilməsi,
inkişaf etdirilməsi sahəsində təhsil müəssisələrinin
üzərinə daha böyük məsuliyyət
düşür. Odur ki, ümumtəhsil məktəblərinin
istedadlılarla apardığı işə dair müzakirə
açılarkən, ilk növbədə, məktəbin bu
sahədə konkret fəaliyyət istiqamətini müəyyənləşdirmək,
istedadlıların müəyyən olunması
üçün şəraitə uyğun vasitə və
üsulları seçmək, eyni zamanda istedadlıların
inkişaf etdirilməsi ilə bağlı strategiyalar
hazırlamaq ətrafında fikir mübadilələri
aparılması tövsiyə edilir.
Bu
gün Azərbaycan Respublikasının Təhsil Problemləri
İnstitutunun strukturunun köklü şəkildə dəyişilməsi,
onun fəaliyyətinin Dövlət Strategiyasının tələbləri
baxımından səmərəli və keyfiyyətli
qurulmasına yönəldilmişdir. Aparılan araşdırmaların
tematikası Azərbaycan təhsilinin müasir problemlərinə
yönəldilmişdir. Artıq son bir ildə
"Azərbaycan Respublikasında məktəbəqədər
təhsil proqramı (kurikulumu)", 2014), "Məktəbəqədər
təhsil müəssisələri üçün təlim
materiallarının təxmini planlaşdırılması
(metodik tövsiyə)", 2014), "Məktəbəqədər
təhsilin yeni məzmununun xüsusiyyətləri
(metodik tövsiyə)", 2014), "Yeni təhsil
proqramlarının (kurikulumların) tətbiqi məsələləri"
2014) adda kitablar hazırlanaraq çap edilmişdir. Son
günlərdə "Təhsil işçilərinin
2014-cü il sentyabr konfransları üçün tövsiyələr"
kitabı nəşr olunmuşdur. Bundan əlavə, ikinci
xarici dil fənni üzrə dörd adda tövsiyə
hazırlanaraq müzakirəyə təqdim edilmişdir. Eyni
zamanda bu il fənlər üzrə standart və
kurikulumların çap edilməsi
planlaşdırılmışdır.
Təbii ki, bir qəzet
məqaləsində sentyabr konfransları kimi müəllimlərin
möhtəşəm tədbirində
müzakirə olunacaq bütün məsələləri əhatə
etmək imkan xaricindədir. Orada yalnız ən
ümumi məsələlərdən danışmaq
mümkündür. Şübhəsiz, müəllimlərimiz,
geniş pedaqoji ictimaiyyət 2014-cü il sentyabr
konfraslarını mütəşəkkil qaydada, yüksək
səviyyədə təşkil edəcək və müvəffəqqiyyətlə
başa vuracaqlar. Hamıya bu işdə uğurlar arzulayırıq.
Müzakirələrinizin nəticələrini, arzu və təkliflərinizi
bu ünvana (Bakı şəhəri, Zərifə Əliyeva
küçəsi, 96, Azərbaycan Respublikasının Təhsil
Problemləri İnstitutu) göndərə bilərsiniz.
Qulu NOVRUZOV,
Təhsil Problemləri İnstitutunun direktoru,
hüquq
üzrə fəlsəfə doktoru
Azərbaycan
müəllimi.- 2014.- 29 avqust.- S.4.