Tələbələr nəzəri biliklərini

təcrübədə tətbiq etdilər

Artıq neçə ildir ki, ölkəmizdə təhsil sahəsində islahatlar aparılır. Təhsilin məzmunu köklü şəkildə dəyişilir. Məzmunla bərabər təlimin təşkilinə verilən tələblər və qiymətləndirmə məsələlərində də ciddi dəyişikliklər aparılır.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin 2013-cü il 24 oktyabr tarixli 13 nömrəli sərəncamı ilə təsdiq olunmuş "Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası"nda göstərilir ki, səriştəyə əsaslanan şəxsiyyətyönlü təhsil məzmununun yaradılması, təhsilalanların fərdi xüsusiyyətlərini nəzərə alan, innovativ təlim metodları və texnologiyaları vasitəsilə təhsilin məzmununun səmərəli mənimsənilməsini təmin edən yüksək nüfuzlu təhsilverənin formalaşdırılması təhsil islahatlarının əsas strateji istiqamətlərindəndir.

Bütün bu məsələləri siniflərdə reallaşdıra bilən, yeni məsələlərlə tanış olan peşəkar müəllimlərə ciddi ehtiyac vardır. Müəllimin sinfə daxil olduğu ilk gündən pedaqoji fəaliyyətini uğurla qura bilməsi üçün mühüm bacarıqlara və müəyyən təcrübəyə malik olması vacibdir. Bu problemi həll etmək, mühüm praktik bacarıqlara malik müəllimlərin yetişdirilməsinə nail olmaq bu gün əsas hədəflərdəndir. Məlumdur ki, müəllim pedaqoji ustalığa sinifdə yiyələnir. Rəqabətədavamlı müəllimlərin hazırlığı üçün pedaqoji təcrübə ən vacib məsələlərdən biri olub ali təhsil müəssisələrinin tədris planında xüsusi yeri olan bir prosesdir. Pedaqoji təcrübə prosesində əvvəlki semestrlər ərzində ixtisas fənlərinin, pedaqogika və psixologiyanın əsaslarına yiyələnən bakalavrlar qazandıqları nəzəri bilik, metodik məlumatlar, pedaqoji və psixoloji dəyərlərlə praktik fəaliyyət meydanına qədəm basırlar. Onların ali məktəblərdə aldıqları bilik dərinləşir, möhkəmlənir və nəticədə gələcək təhsilverənlər pedaqoji iş sahəsində yeni bacarıq və vərdişlərə yiyələnirlər. Təhsilalanların yaxşı bir mütəxəssis kimi hazırlığı məhz praktik yolla başa çatır, nəzəri biliklər pedaqoji təcrübə müddətində icra oluna-oluna tətbiq olunur. Bu yolla pedaqoji təfəkkür, pedaqoji qabiliyyət formalaşır ki, bunlar da pedaqoji səriştənin vərdiş halında möhkəmlənməsinə səbəb olur. Pedaqoji təcrübə sabahın müəllim kadrlarının bu peşəyə layiqlilik dərəcəsi və səviyyəsini üzə çıxaracaq bir fəaliyyət sahəsi olub müəllim hazırlığı formalarından biridir. Bu səbəbdən pedaqoji təcrübənin müsair tələblərə müvafiq təşkil edilməsinə xüsusi diqqət göstərilir. Pedaqoji təcrübənin müasir tələblərə müvafiq təşkili AMİ-nin Mingəçevir filialının da ən prioritet vəzifələrindən biridir. Cari tədris ilində filialın qiyabi şöbəsinin "İbtidai sinif müəllimliyi" ixtisası üzrə V kurs, eləcə də əyani şöbənin "İbtidai sinif müəllimliyi", "Riyaziyyat və informatika müəllimliyi", "Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimliyi", "Xarici dil müəllimliyi" ixtisasları üzrə III (10 fevral-1 mart tarixinədək) və IV kurs (16.02.-31.05.2014) tələbələrinin Mingəçevir Şəhər Təhsil Şöbəsinin maddi-texniki bazası və potensial imkanları yüksək olan (Texniki-Humanitar və Təbiət-Riyaziyyat və Humanitar elmlər təmayüllü liseylər, 3, 14, 17, 18 nömrəli tam orta məktəblər) ümumtəhsil məktəblərində pedaqoji təcrübə keçmələri nəzərdə tutulmuşdu.

Məlumdur ki, pedaqoji təcrübənin səmərəli təşkilində müxtəlif amillər əhəmiyyət daşıyır. Bunlardan bəlkə də birincisi təcrübə yerlərinin seçilməsidir. Digər vacib amil pedaqoji təcrübənin təşkilinə və keçirilməsinə nəzarətdir. Burada həm orta məktəb, həm də ali məktəb rəhbərliyinin nəzarəti nəzərdə tutulur. Etiraf etmək lazımdır ki, məktəb rəhbərliyi və orta məktəblərin pedaqoji kollektivləri ilə filialın rəhbərliyi arasında əlaqələr cari tədris ilində daha səmərəli şəkildə qurulmuşdur. Filial rəhbərliyi tərəfindən məktəblərə məsul şəxslər təyin olunmuş, məktəb rəhbərliyi tərəfindən təcrübəçilərə xüsusi otaq ayrılmış və tələbələr istənilən anda kömək üçün həmin məsul şəxsə müraciət edə bilirlər. Tələbələrin gündəlik dərslərdə olduğu kimi, pedaqoji təcrübədə tədris intizamına ciddi nəzarət etməsi pedaqoji təcrübənin uğurla həyata keçirilməsini şərtləndirən amillərdəndir.

Fənn kurikulumları ilə işləmə bacarıqlarını formalaşdırmaq üçün "Riyaziyyat və informatika müəllimliyi", "Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimliyi", "Xarici dil müəllimliyi" ixtisası üzrə təhsil alan tələbələr də kurikulum tətbiq olunan siniflərə təhkim olunmuşlar. III kurs tələbələri ilk təcrübələri olmasına baxmayaraq, öz fəallıqları ilə məktəblərin pedaqoji və şagird kollektivinin rəğbətini qazanıblar. Pedaqoji təcrübənin gedişi zamanı tələbələr məktəbin və sinfin mövcud vəziyyətini araşdırdıqdan sonra müasir təlim metodlarından və İKT-nin imkanlarından istifadə edərək sınaq dərsləri keçdilər. Dərslərdə filialın professor-müəllim heyəti ilə bərabər məktəb rəhbərliyi də iştirak edirdi. Onlar iştirak etdikləri dərslərin təhlili və müzakirəsi zamanı məzmun standartlarının reallaşdırılması baxımından tələbələrin seçdikləri iş üsulunu, iş formalarını, istifadə etdikləri resursları, qiymətləndirmə vasitələrini uğurlu və məqsədəmüvafiq hesab etdilər.

Təcrübə müddətində tələbələr məktəbin daxili nizam-intizam qaydalarına riayət edir və şagirdlərin bu qaydalara əməl etmələri üçün iş aparırdılar.

"İbtidai sinif müəllimliyi" ixtisası üzrə təhsil alan tələbələr "Təhsilin əsasları" fənninin təhsilin metodoloji (praktik) əsasları tələblərini reallaşdırdılar. Məzmun xəttinin tələbinə görə onlar məktəbin və sinfin normativ-hüquqi sənədlərini dövlətin yürütdüyü təhsil siyasəti ilə uyğunluğunu əlaqəlilik və varislik prinsipi baxımından araşdırdılar.

Təcrübənin ikinci mərhələsində məktəbdə mövcud vəziyyət araşdırıldı. Bunun üçün təcrübəçilər məktəbin şəraiti (yeri, əhalisi, sosial vəziyyəti), məktəbdə mühit (mənəvi-psixoloji iqlim), məktəbin maddi-texniki bazası, təhsilin səviyyəsi, eləcə də inkişafın dinamikasını araşdırdılar. Məktəbin şəraiti tədqiq edilərkən onun yerləşdiyi məkan, şagirdlərin sayı, onların sosial vəziyyəti (valideynlərin təhsil səviyyəsi, iş yerləri və s.) haqqında məlumatlar topladılar.

Növbəti mərhələdə sinifdə mövcud vəziyyət araşdırıldı. Bu zaman tədqiqatların aparılması üçün dörd sinif müəyyən edildi. Bu mərhələdə şagirdlərin fiziki-fizioloji sağlamlığı, idrak səviyyəsi və dərketmə üsulları, psixi inkişafı və mənəvi-psixoloji vəziyyəti, onların sosial vəziyyəti, habelə hazırlıq səviyyəsi və inkişaf dinamikası öyrənildi.

Növbəti mərhələdə isə müəllimin perspektiv plan üzrə apardığı təlim-tədrisin davamı olaraq sinifdə mövcud vəziyyət nəzərə alınmaqla gələcək müəllimlər tərəfindən dərs planları tərtib edildi, müvafiq təlim materialları hazırlandı, dərslər nümayiş etdirildi, müzakirədə təhlil olunaraq, uğurlar və yol verilmiş nöqsanlar qeyd edildi.

Təcrübəçilər məktəb tədbirlərində, müşavirələrdə metodbirləşmə iclasında iştirak etdilər, ekskursiya, disput, gecə və görüşlər keçirilməsinin təşəbbüsçüsü və iştirakçısı oldular. Bütün ixtisaslar üzrə IV kurs tələbələri pedaqoji təcrübədə olduqları şəhər ümumtəhsil məktəblərində ulu öndər, ümummilli lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 91 illiyinə həsr olunmuş "Azərbaycanın qurucusu və memarı - Heydər Əliyev" mövzusunda Heydər Əliyev mərkəzində ədəbi-bədii kompozisiyanın hazırlanmasının bilavasitə iştirakçısı oldular.

Təcrübə başa çatdıqda III və IV kurs tələbələrinin əldə edilmiş nəticələri üzrə ümumiləşdirmələr aparıldı, təcrübə materialları hazırlanaraq təhvil verildi və onların fəaliyyəti qiymətləndirilərək təcrübə jurnalında qeyd edildi.

Yekun konfransda təcrübənin gedişi ətraflı müzakirə edildi, hərtərəfli təhlil aparıldı. Tələbələr çıxış edərək onlar üçün yaradılmış şəraitə görə Mingəçevir Şəhər Təhsil Şöbəsinin, orta məktəblərin kollektivlərinə, filialın rəhərliyinə və professor-müəllim heyətinə təşəkkür etdilər.

Ümumiyyətlə, aparılan təhlillər göstərir ki, təcrübə zamanı nəzərdə tutulan bütün məsələlər kifayət qədər yüksək səviyyədə yerinə yetirilmişdir. Təcrübənin gedişi bir daha sübut etdi ki, AMİ Mingəçevir filialının ali təhsil ocağı olaraq başlıca məqsədi tələbələrə sadəcə diplom vermək deyil, cəmiyyət üçün yararlı, savadlı, yaradıcı, lider, tədqiqatçı pedaqoji kadr yetişdirməkdir və bu iş uğurla həyata keçirilir.

Səbinə QULİYEVA,

Mingəçevir Şəhər Təhsil Şöbəsinin metodisti

Azərbaycan müəllimi.- 2014.- 13 iyun.- S.5.