Peşəkar bərbərlər
necə hazırlanmalıdır?
Bu iş 18 nömrəli Bakı Peşə Liseyində müasir yanaşmalar baxımından qurulub
Təhsilin
bütün sahələrində olduğu kimi, ilk peşə-ixtisas
təhsilində də keyfiyyətin yüksəldilməsinə
hədəflənmiş islahatlar həyata keçirilir.
İlk peşə-ixtisas təhsili müəssisələrində
istənilən peşənin tədrisi bugünkü təhsilalanlar
üçün gələcəkdə bəlkə də bütün istək və
arzularına çatmağa açılan qapıdır.
Peşə seçimində "bərbər"
ixtisasının xüsusi yeri var. Bərbərlik qədimdən
yaranmış və bu günümüzədək mükəmməl
bir inkişaf yolu keçmişdir. Bu peşə inkişaf
edib mükəmməlləşdikcə onun tədrisinə
qoyulan tələblər də artmaqdadır.
"Müasir Azərbaycan
Peşəkarları" layihəsi çərçivəsində
liseydə "Bərbər"
ixtisası üzrə "Eldar Studio" şirkəti
ilə bağlanmış birgə
müqaviləyə əsasən müasir tədris bazası
yaradılmışdır. Tədris emalatxanası ilə birgə
nəzəri təlim otağı da qurulmuşdur.
Yüksəkixtisaslı
peşəkar bərbərlərin hazırlanması təhsilverənlərdən
zəruri bilik, bacarıq və yüksək peşəkarlıq
tələb edir. Artıq ənənəvi təlim üsul və
metodları özünü doğrultmur, daha yeni tədris
texnologiyaları tələb olunur. Ona görə də təhsilverənlər
müasir təlim metodlarına yiyələnmək
üçün Təhsil Nazirliyinin və beynəlxalq təşkilatların
birgə təşkil etdiyi seminar və treninqlərdə
iştirak edirlər. Bu seminar və layihələrdə
özünü doğrultmuş, kompetensiyalara əsaslanan
modul proqramı bərbər peşəsi təliminin metodikasında dəyişikliklər
yaradır. Modul proqramı üçün fəal
təlim metodunun tətbiq edilməsi, təlimi aparmaq
üçün şəraitin yaradılması, eyni zamanda hər
hansı əmək fəaliyyətini həyata keçirə
bilmək üçün lazımi səviyyədə bilik,
bacarıq, səriştə, yanaşma və davranışa
malik olmaq vacibdir.
Peşəkar bərbər
nəyi bilir (bilik), nəyi bacarır (bacarıq), nəyi etmək istəyir
(yanaşma) və bunu necə edir (davranış) məfhumlarının
birləşməsinin nəticəsi deməkdir. Bütün
bunlara yiyələnmək üçünsə mənəvi
təlimə əsaslanan yeni təlim metodlarının tətbiqi
və mənimsədilməsi vacibdir. Bunun üçün,
ilk növbədə, yaxşı şərait, əyani vəsaitlər
və yeni dərsliklərlə təchiz olunmuş dərs
otaqları, tədris istehsalat emalatxanası, müasir texnika,
yeni alət və avadanlıqlar lazımdır.
Tələb olunan
bilik hər bir modul üzrə müəyyən edilməli,
ayrıca nəzəri fənn kimi yalnız mühazirə
şəklində deyil, praktik məşğələlərlə
öyrənilməlidir. Təhsilalanlar modulu öyrəndikdən
sonra hansı bilik və bacarıqlara nail olacaqlarını,
nailiyyətlərinin necə qiymətləndiriləcəyini əvvəlcədən
bilməlidirlər. Təhsilalanlar "funksional
xəritə", "təlim modulu" (nəzəri və
praktiki), qiymətləndirilmə forması ilə
tanış edilməli, məşğələ
çərçivəsində mənimsəniləcək əməliyyatlar
onlara nümayiş etdirilməli, sonra isə nəzəri
biliyin mənimsənilməsinə nail olunmalıdır.
İxtisas üzrə nəzəri və praktik təlim
bir təhsilverən tərəfindən aparılarsa daha məqsədəuyğun
hesab edilər.
"Bərbər"
ixtisası üzrə tədris "Eldar Studio"nun dəstəyi
ilə Pivot-point metodu da daxil olmaqla Azərbaycan Respublikası
Nazirlər Kabinetinin 23 aprel 2010-cu il tarixli qərarı ilə
təsdiq edilmiş "İlk peşə-ixtisas təhsili
pilləsinin dövlət standartı və proqramı
(kurikulum)" əsasında
modul tipli proqramların tətbiqi ilə aparılır. İxtisas üzrə dərs
proqramı (modullar) aşağıdakı vəzifələri
əhatə edir:
* Əməyin təhlükəsizliyi
və sağlamlığın qorunması təlimatlarına əməl
etmək;
* Sanitariya və
gigiyena qaydalarına əməl etmək;
* Alət, avadanlıq və materiallarla
tanışlıq;
* Alətlərlə işləmək
üsullarını mənimsəmək;
* Müştəriyə xidmət zamanı
hazırlıq və yekun işləri;
* Qadın, uşaq, kişi saç
kəsimlərini yerinə yetirmək;
* İsti və soyuq üsulla saçın formaya
salınması;
* Saçın rənglənməsi (müxtəlif
formalarda);
* Saç düzümləri, müxtəlif
hörüklər;
* Saçın kimyəvi burulması və düzləndirilməsi;
* Saçın qaynaq edilməsi.
Modul bloku üzrə vəzifələr 5
modul bazasına bölünür. Modul A-da bərbər
işinin təşkili; salonda istehsalat sanitariyası və
iş yerinin, eləcə də istifadə olunacaq vasitələrin
gigiyena tələbləri, əməyin mühafizəsi,
elektrik və yanğın təhlükəsizliyi tələbləri
qoyulmuşdur. Modul B-də alət və
avadanlıqlarla tanışlıq, onlarla işləmə
qaydalarını əhatə edən mövzular verilmişdir.
Modul C-də saç düzümü və müxtəlif
hörüklər, Modul D-də müştəriyə xidmət,
saçın tipi, strukturu, saçın hissələrə
ayrılması, saç kəsiminin forma və
metodları, uşaq, qadın,
kişi saç kəsimləri, saç kəsimində
istifadə olunan əməliyyatlar, saçın qaynaq edilərək
uzadılması mövzuları yerləşdirilib. Modul E-də
saçın soyuq və isti üsulla düzümə
salınması, saçın müxtəlif növ boyalarla rənglənməsi,
refle, ambre, kolorirovani edilməsi, kimyəvi burulma və kimyəvi
düzləndirilməsi, saçın qaynağı mövzuları verilmişdir.
Bütün bu mövzuların tədrisi
üçün funksional xəritə hazırlanır və
qarşıya qoyulmuş məqsədə, nəticəyə
çatana qədər addımlarla aparılır.
Hər şeydən əvvəl aşağıdakı
ilkin şərtlərə (tələblər, bacarıqlar) əməl
olunmalıdır:
1. İş yerində təhlükəsizlik
qaydalarına əməl olunması;
2. Sanitariya və gigiyena tələblərinə əməl
olunması;
3. Müəyyən jestlərlə ünsiyyət
qurmaq;
4. Etika və elementar əxlaq normalarına əməl
olunması;
5. Səliqəli geyim, yaxşı görkəm və
gülərüzlülük;
6. Yaxşı nitq, danışıq qabiliyyəti;
7. Alətlərlə və elektrik avadanlıqları ilə
işləmək bacarığı;
8. Boyalarla, kimyəvi məhlullarla işləməyi,
onlardan necə istifadə etmək bacarığı;
9. Başın yuyulmasında istifadə olunan üsul və
vasitələri bilmək;
10. İşləyərkən saçlarla
düzgün davranmağı bacarmaq;
11. İşi düzgün qiymətləndirməyi və
müştəri ilə qiyməti
razılaşdırmağı bacarmaq.
İşin sonunda ilkin şərtlərə əməl
olunub- olunmaması barədə test verilir.
Xüsusi-ixtisasdan nəzəri dərsdə
biliyin mənimsənilməsini yoxlamaq üçün isə
əyanilikdən istifadə edərək müzakirə
keçirilir.
İstehsalat təlimi dərsində isə
əvvəlcə əməliyyatlar ardıcıl addımlarla
nümayiş etdirilir, sonra bacarıqların mənimsənilməsi
üçün tapşırıqlar verilir. Təlimin uğuru ondadır ki, tələbə
öz bacarıqlarını həm nümayiş edir, həm
də başqasını öyrədir.
Modul metodunun tətbiqi ilə təlim, nəticəyə
çatana qədər addımlarla aparıldığı
kimi, "Müasir Azərbaycan Peşəkarları" layihəsi
də dəqiq addımlarla ardıcıllıqla məqsədə
yaxınlaşır. Qeyd etdiyimiz kimi bu layihə
üzrə bərbər ixtisasından dərslər nümunəvi
tədris planı əsasında və Pivot-point metodikası
ilə tədris edilir. Ona görə də
hər modulun sonunda imtahanlar aparılır. Xüsusi texnologiya fənnindən nəzəri
imtahan birbaşa praktiki fəaliyyətə inteqrasiya
olunmuş formada keçirilir. Belə ki,
şagirdlər nəzəri olaraq bildiklərini
danışa-danışa eyni zamanda bacarıqlarını da
nümayiş etdirirlər. İmtahanlar mətbuatda,
sosial şəbəkələrdə və liseyin İnternet
saytına yerləşdirilir. Təhsilalanlar məişət
xidməti salonlarında istehsalat təcrübəsinə
göndərilir. İstehsalat təcrübəsində
daha güclü bilik və bacarığa malik olanlar həmin
müəssisələrdə müqavilə əsasında
işlə təmin olunurlar.
Aprel ayında tələbələrimiz Azərbaycan
Respublikası Təhsil Nazirliyinin layihə çərçivəsində
təşkil etdiyi
xeyriyyə aksiyasında iştirak edərək Bakı səhəri Mərdəkan
qəsəbəsində yerləşən 2 nömrəli
internat məktəbində təhsil alan 100 nəfər
şagirdə bərbər xidməti göstərmişlər.
Onlar valideyn himayəsindən məhrum olmuş
uşaqların saçlarını kəsib, müxtəlif
saç düzümləri və hörüklər etmişlər.
Bu aksiyada məqsəd təhsialanlarda peşəkarlığı
inkişaf etdirməklə bərabər xeyirxahlıq hisslərinin
aşılanmasına da nail
olmaqdır.
Liseydə "Müasir Azərbaycan
Peşəkarları" layihəsi bir neçə ixtisas
üzrə uğurla həyata keçirilir və demək olar
ki, əsl peşəkarlar hazırlanır. Aidiyyəti üzrə digər tədris müəssisələrində
"ustad dərsləri" təşkil edilmişdir. Onu da qeyd edək ki, bu təlim sistemində yaş məhdudiyyəti
yoxdur. Liseydə birillik dövlət qrupundan başqa
ödənişli əsaslarla 3, 5 aylıq qısamüddətli
bərbər kursları fəaliyyət göstərir. Bərbər
kursunda təhsilalanların
hər birinə lisey tərəfindən alətlər dəsti
və şinyonlu maneken (balvanka) təqdim olunur. 1-ci tədris
qrupu üzrə qısamüddətli kursda 15 nəfər
şagird təhsilini bitirmiş, dövlət imtahanı verərək
həm nazirliyin, həm də "Eldar Studio"nun
sertifikatlarını almışlar, 2-ci qısamüddətli
kurslarda tədris prosesi davam edir. Yaxın
zamanlarda liseydə ustalar və ixtisasını artırmaq istəyənlər
üçün ixtisasartırma (peşəkar yüksəliş)
kursları təşkil olunacaq. Bu
kursların tədrisi üçün liseydə lazım olan
şərait yaradılmış, plan və proqramlar
hazırlanmış, hər modulun ayrıca texnoloji xəritəsi
işlənmiş və metodiki şurada müzakirəyə
çıxarılmışdır.
Ümidvaram ki, "Müasir Azərbaycan Peşəkarları"
layihəsi ilə başlayan və getdikcə inkişaf edən,
yeni metodların tətbiq edilməsi prosesi bəyəniləcək,
iş üsulumuz başqa tədris müəssisələrinin
də marağına səbəb olacaq və peşə təhsilində
yeni nailiyyətlərə yol açacaq.
Aşağıda modul elementi üzərində modul
siqmentlərinin tətbiqi ilə əlaqədar nümunəni
təqdim edirik:
Modul elementi - "Qıvrım saçın kimyəvi
üsulla uzun müddətli düzləndirilməsi";
* Qıvrım saçın uzunmüddətli düzləndirmək;
* kimyəvi məhlullardan
düzgün istifadə edərək sağlam və gözəl
saçlara nail olmaq.
Əməliyyatın texnoloji
ardıcıllığı aşağıdakı kimidir:
1. Müştərinin qarşılanması,
2.Müştərinin istəyinin
soruşulması,
3. Qiymətin təklif olunması və
razılaşdırılması,
4. Alət və ləvazimatların seçilib hazırlanması,
5. Düzləndirici məhlulun seçilməsi və
müştərinin məhlula qarşı allergiyasının
yoxlanması,
6. Saçın hissələrə ayrılması,
7. Seçilmiş məhlulun saça çəkilməsi
və daranması,
8. Məhlulun saçdan yuyulması,
9. Fiksajın saça çəkilməsi və
daranması,
10. Fiksajın yuyulması,
11. Saçın qurudularaq formaya salınması.
Mövzunun texnoloji xəritəsi
hazırlanır.
Təlim elementində bölünmüş
addımların özünü də xırda addımlara
bölüb təlimin daha sadə və anlaşıqlı
olmasına nail ola bilərik.
Hər addımın sonunda alınan nəticə
üçün sual - test verilir ki, bu da tam mənimsənilməyə
kömək edir.
Addım 1. Müştərinin
qarşılanması.
* Əgər müştəri bu salona ilk
dəfə gəlirsə onda ona salonda görülən
işlər barədə məlumat verilir.
* Salonda görülən işləri əks etdirən
fotoşəkillər, kataloqlar təqdim edilir, video və disk
görüntüləri nümayiş etdirilir.
* Müştəriyə saç kəsimi, saç
düzümü, yaxud onu maraqlandıran başqa əməliyyatlar haqda suallar
verilir.
* Müştəri ilə ünsiyyətdən onun
işi, xasiyyəti və stili haqda müəyyən fikir
söyləmək mümkündür.
Addım 2. Müştərinin
istəyinin soruşulması.
* Müştəri saçını düzləndirmək
istədiyini bildirir.
* Usta qıvrım saçda düzləndirmənin bir
neçə növü haqda məlumat verir: (fen və
şotka ilə düzləndirmə, ütü fenlə
düzləndirmə və kimyəvi üsulla uzunmüddətli
düzləndirmə).
* Usta fen və şotka ilə düzləndirmənin
yerinə yetirilməsi və saçda qalma müddətini
izah edir.
* Müştəriyə ütü fenlə düzləndirmənin
necə yerinə yetirilməsi və saçda qalma müddəti
haqda danışır.
* Usta müştəriyə qıvrım saçda kimyəvi
düzləndirmənin necə yerinə yetirilməsi, uzunmüddətli
olması və kimyəvi məhlullar haqqında məlumat
verir.
* Müştəri uzunmüddətli kimyəvi düzləndirməni
seçdiyini dəqiqləşdirir.
Addım 3. Qiymətin təklif olunması.
Ustanın təqdimatlarından sonra
müştəri kimyəvi düzləndirmə istədiyini
deyir.
Kimyəvi düzləndirmə əməliyyatı dəqiqləşdirildikdən
sonra usta tərəfindən müştəriyə işin
qiyməti təklif olunur. Qiymət,
saçın uzunluğundan, qalınlığından və
istifadə ediləcək məhlulun qiymətindən
asılı olaraq deyilir.
Addım 4. Alətlər və materiallar seçilir.
Lazım olan ləvazimatlar əl altına
düzülür.
Addım 5. Düzləndirici
məhlul seçilir.
* Saçı düzləndirmək üçün
müxtəlif düzləndirici məhlullardan istifadə
olunur; - keratin, qlatt, vellostrat, lokon və s.
* Lokon məhlulunu usta özü hazırlayıb
lazımi vəziyyətə gətirir. Belə ki, lokonun tərkibinə
un, nişasta, bitki yağı qatılaraq
smetan qatılıqda məhlul hazırlanır.
* Keratin, qlatt, vellostrat məhlulları hazır halda
satılır. Qutunun içində 2 tubik yerləşir;
-düzləndirici və fiksaj.
* Ola bilər ki, seçilən məhlula qarşı
müştərinin allergiyası olsun. Ona görə də məhluldan
bir az müştərinin
qulağının ardına çəkilir və 10-15 dəqiqə
gözlənilir.
* Heç bir qızartı və ya səpki olmasa əməliyyata
başlanır, yox əgər allergiyası olarsa əməliyyat
dayandırılır.
* Əgər hər şey
qaydasındadırsa müştərinin üzərinə
örtük salınır.
Addım 6. Saç
hissələrə ayrılır.
* Əməliyyata saçın hissələrə
ayrılması ilə başlanır. Saç
ilk olaraq qulaqdan - qulağa 2 hissəyə ayrılır.
* Başın ön hissəsindəki saçlar daraqla
ayrılaraq sıxac vasitəsilə bağlanır ki, arxa
saçlara qarışıb işə mane olmasın.
* Başın
arxa hissəsində boyunardı nahiyəsində saç üfiqi xətlərlə
ayrılır.
* Saç üfiqi xətlə ayrıldıqdan sonra
saçın uzunluğundan asılı olaraq karton seçilir.
Addım 7. Saça
məhlul çəkilir.
* Birinci hissə ayrılmış saçlar karton
üzərinə qoyulur və məhlul çəkilir.
* Məhlul çəkilmiş saçlar xırda
dişli daraqla daranır və kartonun üzərinə
yapışdırılır.
* Bu qayda ilə bütün saçlar hissə-hissə
ayrılır və məhlul çəkilərək
daranır.
* Məhlul saça tam çəkilib qurtardıqdan
sonra saçlar 30 dəqiqə daranır. Bu
daranma saçda olan qıvrımların tam
açılması üçündür.
Addım 8.
Məhlul saçdan yuyulur.
* Saç daranıb qurtardıqdan sonra məhlul saçdan
yuyulmalıdır.
* Heç bir yuyucu vasitədən istifadə etmədən
saç ilıq su ilə yuyulur. Çalışmaq
lazımdır ki, saçda məhlul qalmasın.
* Yuyulmuş saçlar dəsmala bükülür.
* Saçlar yarı nəm halda qurudulur. Tam
qurutmaq olmaz.
Addım 9. Saça
fiksaj çəkilir.
* Fiksaj düzləndirmə əməliyyatını
möhkəmlətmək məqsədi ilə edilir.
* Fiksaj nəm saçlara çəkilir.
* Fiksaj məhlulun çəkildiyi
ardıcıllıqla arxa boyunardından başlayaraq
aparılır.
* Fiksaj çəkilib qurtardıqdan sonra saçlar
xırda dişli daraqla 15 dəqiqə daranır.
Addım 10. Fiksajın
saçdan yuyulması.
* Vaxt bitdikdən sonra fiksaj saçdan yuyulur.
* Saç əvvəl şampunla yuyulur.
* Balzamla yaxalanır.
* Yuyulmuş saçdan məhlulun qoxusu gəlir. Ona görə də saçı xüsusi spreylə
və ya sirkəli, limonlu su ilə yaxalamaq lazımdır.
* Bir litr suya 1qaşıq sirkə, yaxud limon
suyu tökərək suyu neytrallaşdırmaq olar.
* Sirkəli su pis qoxunu götürməklə
yanaşı saça parıltı verir.
* Texnoloji prosesin sonunda saçlar fen vasitəsilə
qurudulur.
* Müştəri görülmüş işdən
razı halda xüdahafisləşərək salonu tərk
edir.
Mərziyə
İSMAYILOVA,
18
nömrəli Bakı Peşə Liseyinin nəzəri fənn
müəllimi və istehsalat təlimi ustası
Azərbaycan
müəllimi.- 2014.- 30 may.- S.9.