Dünyanı yalnız
ədalətin xilas
edəcəyinə inanan 15 yaşlı məktəbli
Söhbət
geniş mütaliəli, incəsənət vurğunu,
yüksək
intellektli Ayxan Əhmədzadədən gedir
Mütaliəli
insanla ünsiyyətdə olmaq kitab oxumağa bərabərdir,
bu istər uşaq olsun, istərsə böyük. Mütaliəli
insan canlı kitabdır. Bunlardan biri də fəlsəfi əsərlərə
maraq göstərməsi ilə yaşıdlarından fərqlənən
on beş yaşlı Ayxandır.
Ayxan Salman oğlu Əhmədzadə 1999-cu ildə
Bakı şəhərində anadan olub. 12 nömrəli tam
orta məktəbin 10-cu sinif şagirdidir. 8-ci sinfə qədər
276 nömrəli tam orta məktəbdə oxuyub. Məktəbin
fəal şagirdlərindəndir. Səkkizinci sinifdə məktəblilərin
fənn olimpiadasının rayon (şəhər) turunda
riyaziyyat fənnindən birinci yerə layiq görülüb.
Ayxanın bir özəlliyi var ki, müstəqil çalışmağı
sevir. Suallarına cavabı kitablardan arayır.
Özünün söylədiyi kimi, yalnız çox çətin
sualların cavabını müəllimlərindən
soruşur. Ayxan ikinci ixtisas qrupunu seçib, iqtisadçı
olmaq fikrindədir. Ən çox sevdiyi fənn
coğrafiyadır. Amma ədəbiyyat onun xobbisidir. Örnək
aldığı şəxsiyyətlər öz ətrafından
Aydın babası, tarixdən isə makedoniyalı İsgəndərdir.
"Düşmənə qarşı belə ədalətli
olması" bu tarixi şəxsiyyəti Ayxanın kumirinə
çevirib.
Mütaliə ilə dünyagörüşünü artırır
Zaman
insan həyatında ən dəyərli nemətdir. İsraf olunarsa,
bütün nemətlər
əldən çıxar.
On beş yaşlı Ayxanın həyat fəlsəfəsidir
bu. Zamanını öyrənməyə,
oxumağa xərcləməyin
ən uğurlu seçim olduğuna inanır. Buna görə
də dərsdənkənar
vaxtlarda daha çox mütaliə ilə məşğul olur. Sevdiyi məşğuliyyət bədii ədəbiyyat oxumaqdır. Dünya ədəbiyyatına
böyük maraq göstərir. Oxuduğu
əsərlərin siyahısına
baxanda Ayxanın maraq dairəsinin fəlsəfi-psixoloji əsərlər
olduğunu mütaliəli
hər bir adam asanlıqla
müəyyənləşdirə bilər. Bu onu
göstərir ki, Ayxan bu yaşında
artıq zahiri aləmlə deyil, insanın daxili aləmi ilə maraqlanır. Ən çox sevdiyi və oxuduğu yazıçılar Dostoyevski,
Tolstoy, Dino Bussati, Albert Kamyu,
Perta Laqervist, Knut
Hamsun, Remark, Antonio Tavikki, Çingiz
Aytmatov, Sartr, Servantes, Artur Miller, Heminquey, Markes, Paulo Koelyo, Herman Hesse və b.-dır. Yazıçıların adlarına nəzər
saldıqda onların hamısını ortaq bir xüsusiyyət birləşdirdiyini görürük.
Bu da onların
əsərlərində psixoloji-fəlsəfi
düşüncələrin qırmızı xətlə
keçməsidir.
Ayxanın
psixoloji-fəlsəfi əsərlərə
münasibəti səthi
deyil. Onun mütaliəsinin
ana qaynağı fəlsəfənin özüdür.
Yunan fəlsəfəsinə böyük
maraq göstərir, imkan tapdıqca dərindən öyrənməyə
çalışır. Fales, Anaksimandr, Demokrit, Empedokl, Platon kimi filosofların
həyatı və fəaliyyəti ilə bağlı geniş məlumata malikdir. Platonun "Sokratın müdafiəsi",
Nitşenin "Zərdüşt
belə dedi" əsərlərini çox
sevir.
Oxuduğu
əsərlərdən həyat
amalı kimi ədalətli olmağın
yollarını araşdırır. Cəmiyyəti yalnız ədalətin
dəyişə biləcəyinə
inanır Ayxan.
Ayxanın incəsənət aləmi
Bədii
ədəbiyyat ilə
yanaşı Ayxan yaradıcılığın digər
sahələrinə də
maraq göstərir. Klassik dünya musiqisi haqqında məlumatı çoxdur. Musiqi zövqünü dinlədiyi əsərlərdən
müəyyənləşdiririk. Bethoven, Şopen, Jozef Haydn, Aron Koplent kimi
bəstəkarların əsərlərini
sevməsi Ayxanın ciddi xarakterindən, daxili aləminin zənginliyindən danışır
bizə. Azərbaycan musiqisində
də klassika üstünlük təşkil
edir. Sevdiyi ifaçılar Alim
Qasımov, Rəşid
Behbudov, Mənsum İbrahimov, bəstəkarlardan
şəxsiyyətinə və
yaradıcılığına dərindən bələd
olduğu, sənətin
zirvəsi hesab etdiyi Üzeyir Hacıbəylidir.
Rəsm
aləmi də bu dünyagörüşlü
şagirdin maraq dairəsindən kənarda
qalmayıb. Van Qoq, Rembrandt, Plod Mone, Rafaelin əsərlərini
sevdiyini və onları internetdə axtararaq öz kompüterində topladığından
danışdı bizə.
Azərbaycan rəssamlarından Tahir Salahovun yaradıcılığını daha çox izlədiyini bildik.
Tarixi
abidələrin ziyarəti,
onlar haqqında dolğun məlumat almaq Ayxanın maraq dünyasını zənginləşdirir. Qaxın mənzərəsinə və
Şəkinin qədim
tarixiliyinə vurğundur.
Xan sarayı, Alban kilsəsi dəfələrlə ziyarət
etdiyi yerlərdəndir.
Gəncə də qədimliyi
ilə qəlbində
sirr dünyasına çevrilib Ayxanın.
Nizami məqbərəsi xüsusi
hisslər doğurub onda. İnsan zəkasının, bacarığının qüdrətini
"Butulka ev" kimi abidələrdə seyr etməyi xoşlayır. Gəzdiyi yerlərdə
tarixin keçdiyi səhifələri vərəqləyir
Ayxan. Nəyə baxsa, ibrət
gözü ilə baxır, yalnız kitabları deyil, təbiəti də, üst-üstə qoyulan hər bir kərpici
də, insanı da oxuya bilir
mütaliəsi zəngin
olan insan.
İntellekt mizanında
Televiziyalarda
təşkil olunan intellekt yarışmaları,
viktorinalar yetişdirdiyimiz
övladların intellektinin
nümayişi üçün
açıq səhnələrdir. Özünə güvənən hər bir məktəbli
bu müsabiqələrdə
könüllü iştirak
edir. Ayxanın da öz bilik səviyyəsini yoxlaması, bu yarışmalarda rəqabətə
girməsi onun özünəinamının, cəsarətinin
göstəricisidir.
Ayxan
İctimai televiziyada təşkil olunan "Xəmsə", Azərbaycan
Televiziyasında "Breyn-rinq"
televiktorinalarının iştirakçısıdır.
Facebook səhifəsi də dünyagörüşünü əks etdirir
Zamanımızda
insanlar haqqında ən sürətli məlumat almaq vasitəsi internetdir. Sosial şəbəkələr isə
onların şəxsiyyətini
dürüst işıqlandırır.
"Danış, səni görüm" prinsipi burada özünü tamamilə
doğruldur. Facebook səhifəsi
hərənin həyat
gündəliyinə çevrilib
artıq. Buna görə də Ayxanı daha yaxından tanımaq üçün onun facebook səhifəsinə
də nəzər salmağa lüzum gördük. Ayxan özünü
bizə necə təqdim etmişdirsə,
əksini o səhifədə
müşahidə etdik.
Facebookda
Ayxan oxuduğu kitabları paylaşır,
intellektual oyunların
nəticəsini işıqlandırır. Gəzdiyi yerlərin tarixi abidələri haqqında
görüntüləri, məlumatları
yerləşdirir bu səhifəyə. Dünya ədəbiyyatından
esselər, hekayələr
tərcümə etməsini
də bu səhifədən öyrənə
bildik. Ayxanın səhifəsi onun
şəxsiyyətini, tərbiyəsini,
ədəb-ərkanını, dünyagörüşünü o qədər aydın göstərir ki, özünü görmədən
belə yaxından tanıdım, deyə bilərik.
Ayxan
həyata, hadisələrə
təbəssümlə, yumor
hissi ilə yanaşır bəzən. Bunu onun yazılarından
hiss etmək olur. Bir yazıçı ədasıyla paylaşdığı
statusa baxaq: "Gəncədəki Nizami məqbərəsini görməyə
gedərkən bizimlə
paralel 50-55 yaşlı
bir kişi nəvəsi ilə məqbərəyə daxil
oldu. Diqqətlə hər yanı süzdükdən sonra ziyalı görkəmi alıb bələdçidən
soruşdu: "Nizami farsca yazıb-yaradıb, İranda da yaşayıb. Bəs o sonra neçə qaçıb gəlib Azərbaycana?". Bələdçi də deyir
"o, Gəncədə yaşayıb".
Bundan sonra kişi məqbərəni
tərk eləyib qıraqda olan abidələrə baxdı.
Orada Fərhadın dağ yardığını
təsvir edən bir memarlıq əsəri də var. Kişi nəvəsinə
onu göstərib deyir: "Bax oğul, o, Xosrovdur, dağ yarır".
Həyata həm
təbəssümlə, həm
də tam ciddiyyəti
ilə baxan on beş yaşlı
yeniyetmənin bir ömürlük arzuları,
məqsədləri, idealları
öz qaynağını
oxuduğu kitablardan götürür. Ayxanın söhbətlərindən,
yazılarından belə
nəticə çıxartdıq
ki, o, gələcəyimizin
mütəfəkkiridir.
Könül
NƏHMƏTOVA
Azərbaycan müəllimi.- 2014.- 17 oktyabr.- S.10.