Təhsil sisteminin yenidən qurulmasında və islahatlar
prosesində gələcəyin tələblərini də
nəzərə almalıyıq
Azərbaycanda təhsilin
inkişafına yönəlmiş kompleks islahatlar, qabaqcıl
ideyalar və layihələr cəmiyyətimizin
inkişafına böyük töhfələr verir. Son illər
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham
Əliyevin rəhbərliyi ilə ölkəmizdə təhsilin
inkişafı istiqamətində çoxsaylı uğurlara
imza atılmışdır. Neft kapitalının insan
kapitalına çevrilməsi hədəfi dövlət siyasətinin
prioritet istiqamətlərindən birini təşkil edir. Bu
yöndə həyata keçirilən dövlət siyasəti,
Təhsil Nazirliyinin gördüyü işlər, təhsil
işçilərinin əzmkarlığı, təşəbbüskarlığı
və ən əsası, əldə olunmuş nəticələr
qarşıda duran hədəflərin o qədər də
uzaqda olmadığını söyləməyə imkan
verir.
Aparılan məqsədyönlü
islahatlar ölkəmizi müasir inkişaf səviyyəsinə
çatdırmaqla yanaşı, həm də gələcək
üçün etibarlı zəmin yaratmışdır. Azərbaycan
artıq yeni dövrə - modernləşmə dövrünə
qədəm qoymuşdur. Bu dövrün hədəfləri
sosial-iqtisadi həyatın qabaqcıl beynəlxalq təcrübəyə
uyğunlaşdırılmasından, bu yolla davamlı iqtisadi
inkişafın təmin olunmasından, eləcə də əhalinin
həyat səviyyəsinin daha da yüksəldilməsindən
ibarətdir.
Azərbaycanın
qarşıdakı illərdə sosial-iqtisadi və mədəni
inkişaf yollarını müəyyənləşdirən
"Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış"
İnkişaf Konsepsiyasında ənənəvi iqtisadiyyatdan
"bilik iqtisadiyyatı"na keçidin əsasının
qoyulması, bunun üçün həlledici amil olan insan
kapitalının adekvat inkişafının ön plana çəkilməsi
nəzərdə tutulmuşdur. Bu, təhsil sisteminin də
kökündən dəyişdirilməsini, əlavə təhsil,
ömür boyu təhsil kimi komponentlərin əhəmiyyətinin
artırılmasını zərurətə çevirir.
Başlıca strateji məqsədi davamlı iqtisadi artım və
sosial rifah olan konsepsiyada təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsi
və müasir təhsil sisteminin qurulması da əsas strateji
istiqamətlərdən biri kimi ön plana çəkilmişdir.
BMT-nin İnkişaf
Proqramının "İnsan inkişafı indeksi"nə əsasən,
Azərbaycan 187 ölkə arasında, 2008-ci ildəki 101-ci
yerdən 2013-cü ildə 76-cı yerə yüksəlmiş
və insan potensialının yüksək inkişaf etdiyi
ölkələr qrupuna daxil olmuşdur. Həmçinin
Dünya İqtisadi Forumunun 2013-2014-cü illər üzrə
hesabatında Azərbaycan iqtisadiyyatı qlobal rəqabət
qabiliyyəti səviyyəsi reytinqində 148 ölkə
arasında 39-cu, MDB ölkələri arasında isə 1-ci
yeri tutmuşdur.
Sevindirici haldır ki,
dünyanın bir çox aparıcı beyin mərkəzləri
Azərbaycanın əldə etdiyi uğurları dərindən
təhlil və təbliğ edirlər. Bu gün Azərbaycanın
siyasi, iqtisadi və sosial modeli nümunə kimi bir sıra
nüfuzlu beynəlxalq forum və konfranslarda müzakirə
olunmaqdadır.
Biz
sabahımızı necə görürük? Bu suala müasir
dövrümüzdə insanlar, daha geniş çevrədə
dövlətlər və nəhayət, bəşəriyyət
cavab axtaran zaman sadə həqiqətə üz tuturlar - təhsilin
keyfiyyəti bizə həyat keyfiyyətimizi dəyişməyə,
birgə yaşayışın daha sivil formalarını
axtarmağa, düşünməyə yardım etməlidir.
Yəni təhsil fenomeni dünyanın yeni inkişaf trendlərini müəyyən edir.
Bu, dünən də belə olmuşdur, bu gün də belədir,
gələcəkdə də belə olacaqdır.
Müasir təhsil
sisteminin yenidən qurulması və islahatlar prosesində, biz
bu günümüzlə yanaşı, eyni zamanda, gələcəyin
tələblərini də nəzərə almalıyıq.
Keçmişimiz nə qədər zəngin olsa da, bu
günümüz keçmişin deyil. Bu günümüz gələcəyimizindir.
Belə ki, indi təhsil alan nəsillər bir neçə illərdən
sonra müstəqil həyata qədəm qoyacaq, bir mütəxəssis
kimi fəaliyyətə başlayacaqlar. Parlaq gələcək
bu gün reallaşan layihələrin qiymətləndirilməsi,
davamlılığı və uğurundan asılıdır.
Təhsil sistemi
müstəqil Azərbaycanın milli dəyərlərini mənimsəmiş
vətəndaş formalaşdırmalı, qloballaşan və
müasir dünyada rəqabətədavamlı, peşəkar
kompetensiyalara və biliklərə malik bir insan yetişdirməlidir.
Ölkəmizin təhsil sisteminin və infrastrukturunun
inkişaf səviyyəsinin dünyanın aparıcı təhsil
sistemləri səviyyəsinə çatdırılması
isə əsas məqsədlərdən biridir.
Qeyd olunan hədəflərə
nail olunması üçün bir sıra tədbirlər həyata
keçirilmiş, təhsil sistemində şəffaflığın
təmin edilməsi, yeni yanaşmaların tətbiqi, müasir
idarəetmə modelinə keçilməsi, kadr
potensialının səriştə və kompetensiya
baxımından gücləndirilməsi və bu kimi digər
məsələlərə xüsusi diqqət yetirilmişdir.
Bu baxımdan 2014-cü ilin ötən dövründə də
səmərəli nəticələr qazanılmış, nəticəyönlü
islahatlar davam etdirilmiş və ölkə təhsilinin səviyyəsinin
yüksəldilməsi istiqamətində təsirli addımlar
atılmışdır.
Müvafiq məsələlərin
köklü həllini nəzərdə tutan "Azərbaycan
Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət
Strategiyası"nda müəyyənləşdirilmiş
mühüm əhəmiyyətli tədbirlər xüsusilə
qeyd olunmalıdır. Belə ki, Dövlət
Strategiyasının əsas hədəflərinə və Azərbaycanın
inkişaf konsepsiyasına uyğun olaraq, hər bir şəxs
üçün bərabər, keyfiyyətli təhsil
imkanlarının yaradılması, təhsil sisteminin
institusional əsaslarının, infrastrukturunun, eləcə də
insan resurslarının inkişaf etdirilməsi sahəsində
bir sıra qərarlar verilmişdir. Bütün bunlar
texnologiyaları çevik mənimsəməyə, əmək
bazarında layiqli yer tutmağa və ömür boyu təhsil
prosesinə qoşulmağa imkan verən strateji məqamlardır.
Dövlət
Strategiyasının Fəaliyyət Planının
hazırlanması məqsədilə Təhsil Nazirliyində
yaradılmış işçi qrup tərəfindən
müvafiq layihə işlənmişdir. Fəaliyyət
Planında islahatların məqsədi və strateji istiqamətləri,
seçilmiş prioritetlər, onların
reallaşdırılması üçün qəbul
olunmalı dövlət proqramları, icraya məsul və tərəfdaş
qurumlar, aralıq və yekun hədəflər, həmçinin
icra dövrü dəqiq şəkildə müəyyən
edilmişdir.
Ölkə ictimaiyyətini
düşündürən, təhsil sahəsi ilə
maraqlanan hər kəsi narahat edən məsələlərin
köklü həllini əks etdirən, təhsil
islahatlarının daha sistemli aparılması fəlsəfəsini
qarşımıza əsas vəzifə kimi qoyan Dövlət
Strategiyası bizə təhsildə indiyədək mövcud
olan vəziyyəti qiymətləndirməyə və
qarşımızda duran yeni hədəfləri müəyyənləşdirməyə
imkan verir. Bu sənəd cəmiyyətin bütün spektrini
və fəaliyyət sahəsini - təhsilverəndən təhsilalanadək,
valideyndən təhsili idarə edənədək,
infrastrukturdan maliyyə mexanizminədək əhatə edir.
Sənədə
uyğun olaraq Azərbaycan təhsilinin yeni keyfiyyət mərhələsinə
keçidi istiqamətində genişmiqyaslı tədbirlərin
həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur. Dövlət
Strategiyasında təhsilin keyfiyyətinin
yaxşılaşdırılması, təhsili idarəetmə
sisteminin yenidən qurulması, insan resurslarının
inkişaf etdirilməsi, müəllim peşəsinin
nüfuzunun artırılması, müəllimin karyera
inkişafı və fəaliyyətinin
stimullaşdırılması, müasir təfəkkürlü
Azərbaycan vətəndaşının yetişdirilməsi əsas
hədəflərdəndir.
Düşünürəm
ki, strategiyanın reallaşdırılması təhsilin məzmununun
mənimsənilməsini təmin edən səriştəli təhsilverənlərin
formalaşdırılmasına, təhsildə nəticələrə
görə cavabdeh, şəffaf, səmərəli tənzimləmə
və idarəetmə mexanizmlərinin, müasir tələblərə
uyğun və ömür boyu təhsili təmin edən təhsil
infrastrukturunun yaradılmasına zəmin yaradacaqdır. Bu sənəd,
həmçinin təhsilin infrastrukturunun Azərbaycanın
perspektiv inkişaf konsepsiyasına uyğun yenidən
qurulmasına imkan verəcək, ölkədə biliklərə
əsaslanan iqtisadiyyatın və informasiya cəmiyyətinin təşəkkülünü,
davamlı inkişafını təmin edəcəkdir.
Bu sənəddə
biz biliklər cəmiyyətinin, kreativ təhsil
düşüncəsinin, hədəfləri ölçə
bilən bitkin fəaliyyət çərçivəsinin və
yeni təhsil fəlsəfəsinin ana xətlərini görə
bilirik. Burada əsas ehtiva olunan dəyər odur ki, təhsil Azərbaycanın
strateji platformasıdır. Bu baxımdan Dövlət
Strategiyasının icrası istiqamətində Təhsil
Nazirliyi faydalı əməkdaşlıq əlaqələrinin
yaradılmasının əhəmiyyətinə xüsusi
önəm verir. Strategiyada nəzərdə tutulan hədəflərə
nail olunması prosesində qüvvələr birləşdirilməli
və problemlərin həlli yolları birgə
araşdırılmalıdır.
Dövlət
Strategiyasının qəbulundan sonra Təhsil Nazirliyi tərəfindən
təhsilin bütün pillə və səviyyələrini əhatə
edən sistemli tədbirlər həyata keçirilib. Dövlət
Strategiyasında nəzərdə tutulan əsas hədəflərin
həyata keçirilməsi və ümumi təhsil sistemində
aktual problemlərin həlli məqsədilə ümumi təhsil
məktəblərində həyata keçiriləcək
islahatların ən vacib prioritetləri elan olunub. Burada əsas
məqsəd məktəblərdə sağlam və səmərəli
təhsil mühitinin yaradılması, təhsilin keyfiyyətinin
yüksəldilməsi və məktəbin idarə
olunmasının müasir tələblər səviyyəsinə
qaldırılmasından ibarətdir.
Strategiyada müəllim amilinə xüsusi yanaşma
var. Ümumiyyətlə, təhsildə əsas meyar müəllimlə
bağlı olmalıdır. Aydındır ki, nə qədər
yüksək səviyyəli infrastruktur, tədris vəsaiti,
maliyyə imkanları olsa belə, keyfiyyətli müəllim
olmadan təhsili inkişaf etdirmək mümkün deyil. Təhsilalanın
savadlı və səriştəli şəxs kimi
formalaşması, əsasən müəllimin akademik
bacarıqlarından, tədris təcrübəsindən və
peşəkarlıq səviyyəsindən asılıdır.
Bilik və bacarıqlarını davamlı artıran
müəllimlər təhsilalanların nailiyyətlərinə
əlavə töhfələr verir. Yeri gəlmişkən,
qeyd edək ki, təhsil islahatı uğurla aparılan ölkələrdə
müəllim peşəkarlığının
inkişafı üçün stimulların
yaradılmasına və müəllim
hazırlığının təkmilləşdirilməsinə
xüsusi diqqət yetirilir.
Müvafiq stimullaşdırıcı mexanizmlər və
səmərəli monitorinq sistemi vasitəsilə müəllim
fəaliyyətinin keyfiyyəti artırılmalıdır.
Yüksək nüfuzlu təhsilverənin
formalaşdırılması istiqaməti üzrə həyata
keçiriləcək tədbirlər sırasına müəllimlərin
peşəkarlıq səviyyəsinin daim yüksəlməsini
təmin edən yeni sistemin yaradılması daxildir. Bu
baxımdan təhsilverənlərin əlavə təhsili
üzrə strukturların yaradılmasının
stimullaşdırılması, pedaqoji heyət
üçün yeni modul-kredit və rəqabətəsaslı
təlimlər sisteminin yaradılması və digər məqamlar
da nəzərdən qaçırılmamalıdır.
Bu istiqamətdə, həmçinin müəllim
peşəsinin nüfuzunun artırılması üzrə
dövlət siyasətinin inkişafına (səriştə
və nəticə əsaslı
diferensiallaşdırılmış, əmək bazasında
rəqabətqabiliyyətli əməkhaqqı sisteminin
yaradılması, müəllimin karyera inkişafı və fəaliyyətinin
stimullaşdırılması üzrə yeni sistemin
yaradılması və s.) dair bir sıra mühüm işlərin
görülməsi də nəzərdə tutulmuşdur.
Ötən dərs ilində ilk dəfə olaraq
Bakı şəhərinin ümumi təhsil məktəblərində
çalışan müəllimlərin sınaq qiymətləndirilməsi
həyata keçirilib. Sınaq qiymətləndirilməsinin nəticələrinə
uyğun olaraq növbəti ildən müəllimlərin əməkhaqlarında
dəyişiklik olması nəzərdə tutulur. Sınaq
qiymətləndirilməsi pedaqoji işçiləri təhsilalanlarla
iş üslubunda metodik və kommunikativ yanaşmaları təkmilləşdirməyə sövq edir. Odur ki, növbəti mərhələdə
müəllimlərin sınaq qiymətləndirilməsinin
bütün ölkə ərazisində tətbiq
olunmasını düşünürük.
Həmçinin müəllimlərin dərs
yükünün optimallaşdırılması istiqamətində
də islahatlar həyata keçirilmişdir. Ümumtəhsil
məktəblərində, gimnaziya və liseylərdə,
peşə məktəbləri və peşə liseylərində,
idman və incəsənət məktəblərində
müəllimlərin, məktəbdənkənar təhsil
müəssisələrində dərnək rəhbərlərinin
həftəlik dərs yükünün maksimal yuxarı həddi
24 saatdan 36 saata qaldırılmışdır.
Müəllimlərin peşəkar inkişafına xidmət
edən tədbirlər genişmiqyaslı xarakter
daşıyır və eyni zamanda, müəllim
hazırlığı sahəsini də əhatə edir.
Müəllimlərin hazırlığı ilə
bağlı dəyişikliklər nəticəsində kolleclərdə
müəllim hazırlığı planı köklü
şəkildə azaldılıb, bu sahədə əsas
üstünlük bir neçə ixtisaslaşmış
ali məktəblərə
verilib. Burada məqsəd müəllim
hazırlığında diqqəti kəmiyyətə deyil,
keyfiyyətə yönəltməkdir.
2014-2015-ci tədris ilindən müəllimlik ixtisasına
qəbul olunmuş tələbələr üçün
xüsusi stimullaşdırma tədbiri həyata
keçirilmişdir. Belə ki, müəllimlik
ixtisasını öz arzusu ilə seçən və
yüksək balla qəbul olunan gənclərə xüsusi
imtiyazlar tətbiq edilmişdir. İlk dəfə olaraq ali məktəblərə
qəbul imtahanlarında 500-dən çox bal toplayan, birinci
sırada müəllimlik ixtisaslarını göstərərək
qəbul olunan 300 nəfər tələbə
üçün hər ay 100 manat həcmində əlavə
"Gələcəyin müəllimi təqaüdü"
təsis edilmişdir.
Strategiyada səriştəyə əsaslanan şəxsiyyətyönümlü
təhsilin məzmununun inkişaf etdirilməsi birinci istiqamət
kimi nəzərdə tutulmuşdur. Beynəlxalq təcrübə
göstərir ki, təhsilin məzmunu ilə bağlı
başlıca meyillərdən biri kurikulumların ölkənin
sosial-iqtisadi inkişaf tələbləri və prioritetləri
ilə sıx əlaqələndirilməsindən ibarətdir.
Elmi-texniki tərəqqi, innovasiyalar və modernləşmə
nəticəsində praktik bilik və vərdişlərlə
zənginləşməyən, sırf nəzəri xarakter
daşıyan təhsil öz əhəmiyyətini itirməkdədir.
Bu baxımdan təhsilin məzmununun formalaşmasında
akademik biliklərlə yanaşı, praktik bilik və
bacarıqların, səriştənin vacibliyi önə
çəkilir. Çünki səriştəyə əsaslanan
təhsil sosial-iqtisadi inkişafa daha səmərəli xidmət
göstərir.
Kurikulumların məzmunu texnoloji irəliləyişin
gətirdiyi yenilikləri nəzərə almaqla daim inkişaf
etdirilir. Bu isə müxtəlif təhsil pillələrində
spesifik yanaşma tələb edir. Məsələn, ümumi
təhsil pilləsində şəxsiyyətin hərtərəfli
formalaşdırılması prioritet olduğu halda, ali təhsildə
əmək bazarının cari və gələcək tələbləri
əsas götürülür. Kurikulumlara əsaslanan yeni və
alternativ dərsliklərin yaradılması, şagird və
müəllimlərin müvafiq dərslik seçiminin təmin
olunması bu sahədə görüləcək mühüm
işlərdəndir. Bunlarla bərabər, istedadlı
uşaqlar üçün xüsusi inkişaf
proqramlarının, xüsusi qayğıya ehtiyacı olan
uşaqlar üçün inkişaf və inklüziv təlim
proqramlarının hazırlanması da olduqca vaciddir.
Bütün bunlar bizə o imkanları verməlidir ki, təhsilalan,
ilk növbədə, öyrənməyi öyrənsin, yiyələndiyi
biliyi bacarıq və vərdişə çevirə bilsin. Məktəb
isə müəllim mərkəzli deyil, şagird-öyrənən
mərkəzli olsun.
Dərslik yaradıcılığı və nəşri
sahəsində gedən prosesləri, dərsliklərin tədrisi
zamanı ortaya çıxan problemləri və onların həlli
yollarını müəyyənləşdirmək məqsədilə
həyata keçirilən məqsədyönlü tədbirlər
müsbət nəticələr verməkdədir. Artıq dərsliklərin
hazırlanması üzrə tender bir il əvvəl elan
edilir.
Bu il ilk dəfə olaraq Azərbaycanda maksimum adda və
sayda - 271 adda 7,8 milyon ədəd
dərslik çap olunub. Bəzi siniflər üçün
tam yeni, qalanları üçün təkrar və təkmilləşdirilmiş
nəşr olan bu kitablar artıq bütün məktəblərə
çatdırılıb.
Növbəti dərs ili üzrə VIII sinif dərsliklərinin
hazırlanması ilə əlaqədar tender bu il elan edilib.
Tender proseduru üzrə təqdim edilən dərslik maketləri
noyabr-dekabr aylarında qiymətləndiriləcək. Qalib elan
olunan dərsliklər məhdud sayda çap edilərək
2015-ci ilin yanvar-may aylarında pilot məktəblərdə
sınaqdan keçiriləcək. İrad və təkliflər
nəzərə alınaraq çap ediləcək, dərs
ilinin başlanmasından xeyli əvvəl məktəblərə
paylanacaq.
Növbəti tədris ili üzrə, həmçinin
IV sinif dərslikləri əsaslı şəkildə təkmilləşdirilərək
çap ediləcək, ümumtəhsil məktəblərinin
IX sinifləri üçün bir il əvvəlcədən dərsliklərin
hazırlanması üzrə tender elan ediləcək. Həmin
dərsliklərdən 2016-2017-ci dərs ilində istifadə
olunacaq.
Dərslik müəlliflərinin hüquqlarının
qorunması və müasir tələblərə cavab verən
dərsliklərin hazırlanması üçün
onların yaradıcılığa həvəsləndirilməsi,
eyni zamanda, dərslik yazılması fəaliyyətinin təşviqini
təmin etmək məqsədilə Təhsil Nazirliyi tərəfindən
dərsliklərin əlavə nəşrindən daxil olan vəsaitin
50 faizinin dərslik müəlliflərinə ödənilməsi
qərara alınmışdır. Müvafiq gəlirin digər
hissəsinin isə dərsliklərin yazılmasının
stimullaşdırılması, bu sahədə mövcud olan
beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi və tətbiqi
üçün sərf olunması nəzərdə
tutulmuşdur.
Təhsil Nazirliyi tərəfindən təhsilalanları
təhsil prosesində fəallaşdırmaq, onların
İKT-dən səmərəli istifadə etməsinə, dərslikləri
elektron formatda oxumasına imkan yaratmaq məqsədilə
elektron dərslik portalı (www.e-derslik.edu.az) istifadəyə
verilmişdir. Hazırda VI sinif üzrə 10 dərslik elektron
formatda e-dərslik elektron kitab rəfində yerləşdirilib.
Bu ilin sonuna qədər VII sinif üzrə 10, II və III
siniflər üzrə 5 dərslik də elektron formatda istifadəçilərə
təqdim olunacaqdır.
Bu sistem şagirdlərin dərsliklərdən istifadəsində
mobilliyi artıracaqdır. Məktəblilər istənilən
vaxt və məkanda dərsliklərə müraciət edə
biləcəklər. İstifadəçilər onlayn formada və
ya planşetlərdə yükləməklə dərslikləri
elektron versiyada oxumaq, onlayn rejimdə dərsliyin istənilən
səhifəsində müvafiq lazımi elektron qeydlər
aparmaq imkanı qazanacaqlar. Elektron dərsliklər əyani vəsaitlərin
- qrafika, animasiya, interaktiv fəaliyyət və digər
multimedia xüsusiyyətlərinin, rahat istifadə,
axtarış sisteminin mövcudluğu və digər
üstünlükləri ilə ənənəvi dərsliklərdən
fərqlənir.
Son illər ərzində ölkədə təhsilin
inkişafı istiqamətində mühüm addımlar
atılmış, təhsilin normativ-hüquqi, maddi-texniki
bazası daha da təkmilləşdirilmiş və möhkəmləndirilmişdir.
Bu baxımdan həyata keçirilmiş infrastruktur layihələrini
xüsusilə qeyd etmək istərdim. Son 11 ildə 3000-ə
yaxın məktəb binası tikilmiş və əsaslı
təmir olunmuşdur.
Ötən tədris ilində respublika üzrə 240, o
cümlədən Bakı şəhərindəki 27 ümumi
təhsil müəssisəsində 370 fizika, kimya və
biologiya fənn laboratoriyası müasir tələblərə
cavab verən avadanlıqlarla təmin olunmuşdur. Bu iş
dövlət büdcəsindən ayrılmış
müvafiq vəsait hesabına Təhsil Nazirliyinin sifarişi
ilə həyata keçirilmişdir.
Təhsil Nazirliyinin təşəbbüsü ilə təhsilalanların
sağlamlığı baxımından müstəsna əhəmiyyət
daşıyan "Sağlam təhsil-sağlam millət"
layihəsi çərçivəsində ölkəmizin 6
ümumi təhsil məktəbinin 15 sinfində pilot olaraq
"Sağlam təhsil sinfi" fəaliyyət göstərməyə
başlamışdır.
Təhsil müəssisələrində
informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqi əhəmiyyətli
dərəcədə genişlənmişdir.
Şagird-kompüter nisbəti və təhsil müəssisələrinin
internet bağlantısı üzrə göstəricilər
xeyli yüksəlmişdir. Sözsüz ki, təhsil müəssisələrində
internetə çıxış imkanları daha da genişləndirilməli,
təhsildə informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının səmərəli
tətbiqi inkişaf etdirilməlidir. Eyni zamanda, müasir,
informasiya-kommunikasiya texnologiyalarına əsaslanan təhsil
infrastrukturunun, o cümlədən elektron məktəb və
elektron təhsil şəbəkəsinin genişləndirilməsi
məsələlərinə də diqqət
artırılmalıdır.
Yeni tədris ilində Bakı və digər şəhər
və rayonlarda yerləşən 20 təhsil müəssisəsinin
fiber-optik rabitə kanalları ilə Azərbaycan Təhsil
Şəbəkəsinə və internetə
çıxışının təmin edilməsi nəzərdə
tutulur. Rayonlarda yerləşən 200 təhsil müəssisəsinin
ADSL rabitə kanalları ilə Azərbaycan Təhsil Şəbəkəsinə
və internetə çıxışı təmin olunacaq.
Bu ildən elektron təhsil texnologiyalarının tətbiqinin
genişləndirilməsinə başlanılacaq. Belə ki,
"Labdisc" laboratoriya avadanlıqlarının milli tədris
sistemində tətbiq edilməsi, Azərbaycan dilində
açıq təlim resurslarının, təhsil müəssisələrində
istifadə üçün müxtəlif fənlər
üzrə elektron dərsliklərin yaradılması və
"Bulud" sistemi üzərindən yayılması, habelə
müxtəlif fənlər üçün elektron
resursların hazırlanması da vacib məsələlərdəndir.
"Elektron məktəb" layihəsi çərçivəsində,
ümumilikdə 43 məktəb elektron jurnallardan istifadə
edir. Cari ildə bunlardan 11-i kağız jurnal əvəzinə
tam olaraq elektron jurnaldan istifadəyə keçəcək.
Bununla da yalnız elektron jurnallardan istifadə edən məktəblərin
sayı 31 olacaq.
Bir sıra sahələrdə, o cümlədən ilk
peşə-ixtisas təhsili müəssisələrində
son 25 ildə ilk dəfə texniki avadanlıqla, ləvazimatlarla
təchizat məsələləri həll olunmuşdur. Belə
ki, ilk peşə-ixtisas təhsili müəssisələrinə
11 təlim avtomobili, 30 adda 37 ədəd müasir kənd təsərrüfatı
texnikası, əyani və texniki təlim vasitələri
verilmişdir.
Peşə təhsilinin inkişafının əsas
prioritet olduğu nəzərə alınaraq, bu il ilk-peşə
ixtisas təhsili müəssisələrinə qəbul
planı əmək bazarının tələbləri
araşdırılaraq tərtib edilmişdir.
İlk peşə-ixtisas təhsili sahəsində əsas
yeniliklərdən biri də yerli və beynəlxalq təşkilatların
dəstəyi ilə ilk dəfə olaraq peşə təhsili
müəssisələrinə rəhbər kadrların
hazırlanması üzrə xüsusi kursların təşkilidir.
Həmin kursların təşkilində əsas məqsəd
peşə təhsili müəssisələri
üçün idarəetmə sahəsində müasir
tendensiyalar haqqında bilik və bacarıqlara sahib olan gələcək
menecerlərin hazırlanmasıdır. İlkin mərhələdə
təlimlərin Bakı şəhərində fəaliyyət
göstərən ilk peşə-ixtisas təhsili müəssisələrini
əhatə etməsi nəzərdə tutulmuşdur.
İlk peşə-ixtisas təhsili müəssisələrinin
infrastrukturunun inkişafı sahəsində müvafiq işlərə
və dövlət-biznes partnyorluğuna əsaslanan layihələr
uğurla icra olunur. Təhsil Nazirliyinin həyata keçirdiyi
"Müasir Azərbaycan peşəkarları" layihəsi
partnyorlarla faydalı işbirliyi şəklində davam
etdirilir. Layihə peşə təhsili sisteminin əhatə
dairəsinin genişləndirilməsinə və kadr
hazırlığı prosesinin keyfiyyətinin yüksəldilməsinə
xidmət edir. Ümumilikdə, bu sahənin inkişafı Təhsil
Nazirliyinin əsas prioritetləri sırasındadır.
"Ümumi təhsil müəssisələrinə və
peşə liseylərinə müəllimlərin yerdəyişməsi
və işə qəbulu Qaydaları"na müvafiq olaraq
hazırda işləyən müəllimlərin bir rayondan
(şəhərdən) digər rayona (şəhərə)
yerdəyişməsi ilk dəfə olaraq Təhsil Nazirliyi tərəfindən
mərkəzləşdirilmiş qaydada müsabiqə yolu ilə
həyata keçirilmişdir. İş yerini dəyişmək
üçün 1149 nəfər müəllim elektron ərizə
vermiş, yekun nəticəyə əsasən 96 nəfər
iş yerini dəyişmək hüququ qazanmışdır.
2014-2015-ci tədris ilində ümumi təhsil müəssisələrinə
və peşə liseylərinə müəllimlərin
işə qəbulu üzrə müsabiqənin nəticələrinə
əsasən, ümumilikdə 1692 nəfər işə qəbul
olunmuşdur ki, onlardan 1405 nəfərinə (83%) həvəsləndirmə
tədbirləri tətbiq edilmişdir. Vakansiyaların tutulma səviyyəsi
ötən dərs ilinə nisbətən 40 faiz
artmışdır.
Təhsil Nazirliyinin təklifləri nəzərə
alınaraq Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə
"Pedaqoji profilli ixtisaslar üzrə ali və orta ixtisas təhsili
müəssisələrini bitirmiş və ümumi təhsil
müəssisələrində işə başlamış
gənc mütəxəssislər üçün əlavə
güzəştlər və stimullaşdırıcı tədbirlərin
müəyyən edilməsi haqqında" Azərbaycan
Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2010-cu il 14 aprel tarixli, 67
nömrəli qərarında dəyişikliklər
edilmişdir.
Qərara əsasən, dövlət sifarişi üzrə
ümumi təhsil müəssisələrində əmək
fəaliyyətinə başlayan və 3 il müddətində
həmin təhsil müəssisəsində fəaliyyətini
davam etdirən gənc mütəxəssislərə kommunal
xidmətləri və yaşayış yerinin kirayə
haqqını ödəmək üçün 60 manat məbləğində
kompensasiya veriləcək, rayon mərkəzlərindən 20
kilometrdən artıq məsafədə yerləşən ümumi
təhsil müəssisələrində əmək fəaliyyətinə
başlayan gənc mütəxəssislərə 3 il müddətində
aylıq əməkhaqqına ayda 100 manat məbləğində
əlavə ödəniləcəkdir. Qeyd etmək
lazımdır ki, dəyişikliklərdən əvvəl həmin
vəsaitlərin həcmi müvafiq olaraq 40 və 70 manat təşkil
edirdi. Beləliklə, rayon mərkəzindən 20 kilometrdən
artıq məsafədə yerləşən ümumi təhsil
müəssisələrində əmək fəaliyyətinə
başlayan gənc mütəxəssislərə veriləcək
kompensasiya və əlavənin ümumi miqdarı 160 manat
olacaq.
Məlumat üçün bildirək ki, hazırda yeni
işə başlayan müəllimin bir stavka (12 saat) dərs
yükü üçün aylıq əməkhaqqı 155
manat təşkil edir. Kompensasiya və
stimullaşdırıcı tədbirlər də əlavə
edilərsə, əmək haqqı 315 manat olacaq. Stavka artdıqca əməkhaqqı da
müvafiq olaraq artacaq.
Kənd rayonlarında
əmək fəaliyyətinə başlamaq üçün
konkret iş yerlərinə göndəriş almış gənc
mütəxəssislərə, həmçinin yol xərci, əmlakın
daşınması üçün nəqliyyat xərci və
ilkin yaşayış şəraitinin yaradılması məqsədi
ilə əməkhaqqının iki misli həcmində birdəfəlik
yardım da ödəniləcəkdir.
Qərarda əhəmiyyətli
yeniliklərdən biri də ondan ibarətdir ki, 3 illik müddət
bitdikdən sonra həmin və ya digər kənd məktəbində
pedaqoji fəaliyyətini davam etdirən gənc mütəxəssislərə
daha 2 il müddətinə kompensasiya və əməkhaqqına
əlavə ödəniləcək. Müddətin
uzadılması gənc mütəxəssislərin işlədikləri
kənddə məskunlaşmasının təmin
olunmasına xidmət edir. Aparılan təhlillər göstərir
ki, gənc mütəxəssislərin bir hissəsi 3 illik
müddət ərzində məskunlaşma imkanları yarada
bilmədiklərinə görə müddət bitdikdən
sonra iş yerlərini tərk edirlər.
Təhsil nazirinin əmri
ilə "Müəllimlərin etik davranış
qaydaları" təsdiq edilmişdir. Qaydalara əsasən,
ilk dəfə olaraq bu tədris ilində yeni işə qəbul
olunanlar "Müəllim andı" içərək fəaliyyətə
başlamışlar.
"Azərbaycan
Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət
Strategiyası"nda təhsil müəssisələrində
nəticəyönlü və şəffaf idarəetmə
modelinin yaradılması, strateji idarəetmənin tətbiqi,
təhsil müəssisələrinə idarəetmə,
akademik, maliyyə və təşkilati muxtariyyət verilməsi
kimi hədəflər müəyyənləşdirilmişdir.
Həmin hədəflərə nail olunması istiqamətində
ilk dəfə olaraq məktəb direktorları və gələcəkdə
bu vəzifədə çalışmaq arzusunda olan pedaqoji
kadrların peşəkarlıq səviyyəsinin
artırılması üzrə yeni mexanizmin tətbiqinə
başlanılmışdır. 547 nəfər pedaqoji kadr
müsabiqədə iştirak etmək üçün
müraciət etmiş, 3 mərhələli müsabiqə
mexanizmi əsasında 50 nəfər seçilib və təlimlərə
cəlb olunmuşdur.
Təlimlərin məqsədi
peşəkar kompetensiyalara və idarəetmə bacarıqlarına
malik məktəb rəhbərlərinin hazırlanması və
rəhbər vəzifələrə təyin edilməsidir. Təlimlərdə
uğur qazanmış şəxslərdən 15 nəfəri
Bakı şəhərinin ümumi təhsil məktəblərində
vakant direktor vəzifəsinə təyin edilmişdir. Yeni
mexanizm daha da təkmilləşdirilərək geniş səviyyədə
tətbiq olunacaq.
Təhsil Nazirliyi bir
sıra digər müvafiq qurumlarla əməkdaşlıq
çərçivəsində Bakı şəhərinin
ümumi təhsil məktəblərində
çalışan direktorlar və gələcəkdə bu vəzifədə
çalışmaq arzusunda olan direktor müavinləri
üçün növbəti təlimlərə start verib.
"Azərbaycan 2020:
gələcəyə baxış" İnkişaf
Konsepsiyasına uyğun olaraq regional kolleclərin
yaradılması işinə başlanılmışdır.
Nazirlər Kabinetinin müvafiq qərarları ilə
Masallı Dövlət Regional Kolleci və İsmayıllı
Dövlət Humanitar və Texnologiya Kolleci
yaradılmışdır.
Ali təhsilin beynəlxalq
təcrübəyə uyğun təkmilləşdirilməsi,
yeni maliyyələşdirmə mexanizminin tətbiqi sahəsində
islahatlar davam etdirilmiş, bu təhsil müəssisələrinin
təhsil-tədqiqat-innovasiya mərkəzlərinə
çevrilməsinə dəstək verən və rəqabətqabiliyyətli
mütəxəssis hazırlığını təmin edən
məzmunun yaradılması istiqamətində işlərə
başlanılmışdır.
Yeni tədris ilindən
ali təhsil müəssisələrində ilk dəfə
olaraq SABAH qrupları fəaliyyətə
başlamışdır. Ölkənin ali məktəblərindən
müvafiq ixtisaslar üzrə seçilmiş 738 ən
yaxşı tələbə təhsilini yeni qruplarda davam
etdirir.
2014-2015-ci tədris
ilindən etibarən ali təhsilin bakalavriat səviyyəsində
məzunun bilik, bacarıq və vərdişlərinə
qoyulan kompetensiyaları özündə əks etdirən 138
ixtisas üzrə yeni nəsil təhsil proqramlarının və
buna müvafiq hazırlanmış tədris planlarının
tətbiqinə başlanmışdır. Müəllim
hazırlığı aparılan ali təhsil müəssisələrində
qoşa ixtisaslar (riyaziyyat və informatika, kimya və biologiya,
tarix və coğrafiya) üzrə kadr hazırlığı
5 illik tədris planları əsasında aparılacaq.
Bu tədris ilinin II
semestrindən tələbələr üçün güzəştli
təhsil krediti və qrantları layihəsinə
başlanılması planlaşdırılır. Hazırda Təhsil
Nazirliyində bununla bağlı iş başa çatmaq
üzrədir.
Bu günədək
xaricdə təhsil üzrə Dövlət Proqramı çərçivəsində
3184 nəfər xaricdə təhsil almaq üçün
göndərilmişdir. Bu il seçim prosesində daha
çox üstünlük bakalavrdan sonrakı təhsil səviyyələrinə
verilmiş və proqramın təkmilləşdirilməsi
istiqamətində müəyyən islahatlar həyata
keçirilmişdir. Dövlət qurumlarının və ali
təhsil müəssisələrinin nümayəndələrinin
iştirakı ilə keçirilən müsahibələr nəticəsində
dünyanın aparıcı ali təhsil müəssisələrində
təhsil almaq hüququ qazanmış 572 tələbənin
adı proqram təqaüdçüləri siyahısına
daxil edilmişdir. Bu tələbələr Harvard Universiteti,
Oksford Universiteti, HEC Paris, Moskva Dövlət Beynəlxalq
Münasibətlər İnstitutu kimi ali təhsil müəssisələrindən
məzun olmaqla, qısa bir müddətdə Azərbaycana
dönərək müvafiq sahələrin davamlı
inkişafına öz töhfələrini verəcəklər.
Ölkəmizdə təhsilin
inkişafı bizdən, bizim fəaliyyətimizdən, üzərimizə
düşən vəzifələri necə yerinə yetirəcəyimizdən
birbaşa asılıdır. Əminəm ki, Azərbaycan təhsili
özünün zəngin mütərəqqi ənənələrinə,
milli-mənəvi və ümumbəşəri dəyərlərə,
beynəlxalq təcrübəyə əsaslanaraq daha da
inkişaf edəcək, dünya təhsil sistemində öz
layiqli yerini tutacaqdır.
Mikayıl CABBAROV,
təhsil naziri
Azərbaycan müəllimi.- 2014.- 31 oktyabr.- S.2.