Təhsil Nazirliyi cavab verir
HÜQUQİ
MƏSƏLƏLƏR
Sual: Təhsilin formaları və təhsilalma formaları dedikdə nə başa düşülür?
Cavab: “Təhsil haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 12-ci maddəsinə görə ölkəmizdə təhsilin aşağıdakı formaları tətbiq olunur:
1. formal;
2.
qeyri-formal;
3. informal.
Formal təhsil - dövlət təhsil sənədinin
verilməsi ilə başa çatan təhsil
formasıdır. Ümumi təhsil, ilk peşə-ixtisas təhsili, orta
ixtisas təhsili, ali təhsil, yenidənhazırlanma
təhsili, təkrar ali və ya orta ixtisas təhsili dövlət
təhsil sənədinin verilməsi ilə başa
çatdığı üçün formal təhsil hesab
edilir.
İnformal təhsil dedikdə özünütəhsil yolu
ilə biliklərə yiyələnmənin forması başa
düşülür. Qeyri-formal təhsil isə müxtəlif
kurslarda, dərnəklərdə və fərdi məşğələlərdə
əldə edilən və dövlət təhsil sənədinin
verilməsi ilə müşayiət olunmayan təhsil
formasıdır.
Həmin
Qanunun 13-cü maddəsinə əsasən isə
respublikamızda aşağıdakı təhsilalma
formaları müəyyən edilir:
1. əyani;
2. qiyabi;
3. distant (məsafədən);
4. sərbəst (eksternat).
Sərbəst (eksternat) təhsil dedikdə müxtəlif
səbəblərdən ümumi təhsildən kənarda
qalan şəxslərə təhsil almaq və ya təhsilalana
ümumi təhsilin hər hansı pilləsini vaxtından əvvəl
bitirmək hüququ verən təhsilalma formasıdır.
Azərbaycan
Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2010-cu il 24 iyun tarixli, 117
nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş
“Bakalavriat təhsilinin məzmunu və təşkili
Qaydaları”na görə distant və eksternat formada bakalavr
hazırlığı Azərbaycan Respublikasının Nazirlər
Kabineti tərəfindən müəyyən olunan əsasnamələr əsasında həyata keçirilir. Lakin qeyd olunan əsasnamələr bu günədək
təsdiq edilməmişdir.
Bakalavriat səviyyəsində əyani forma üzrə
təhsilin normativ müddəti 4-5 ildir. Qiyabi forma üzrə təhsil
müddəti bir il artıqdır. Bu müddət ayrı-ayrı ixtisasların təhsil
proqramları ilə müəyyənləşdirilir.
Yuxarıda qeyd olunan təhsilalma formaları çərçivəsində
evdə təhsil və fərdi təhsil təşkil oluna bilər.
Zəruri hallarda, müasir təhsil texnologiyalarından
istifadə etməklə Azərbaycan Respublikası Təhsil
Nazirliyi tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada
digər təhsilalma formaları da tətbiq edilə bilər.
Sual: Təhsil müəssisələrində
tədris dili hansı dildir?
Cavab: “Təhsil haqqında” Azərbaycan
Respublikası Qanununun 7-ci maddəsinə görə Azərbaycan
Respublikasının təhsil müəssisələrində
tədris dili dövlət dili - Azərbaycan dilidir. Vətəndaşların və təhsil müəssisəsi
təsisçilərinin istəyi nəzərə
alınaraq, xüsusi hallarda (Azərbaycan Respublikasının
tərəfdar çıxdığı beynəlxalq
müqavilələr və ya Azərbaycan Respublikası Təhsil
Nazirliyi ilə razılaşma əsasında) ümumi təhsil
müəssisəsində Azərbaycan dili, Azərbaycan ədəbiyyatı,
Azərbaycan tarixi və Azərbaycan coğrafiyası fənləri
tədris olunmaqla tədris müvafiq dövlət təhsil
standartları əsasında digər dillərdə də
aparıla bilər.
Eyni zamanda Azərbaycan dilini zəif bilən təhsilalanlar
üçün Azərbaycan Respublikası Təhsil
Nazirliyinin müəyyən etdiyi qaydada və təhsil
proqramlarına uyğun hazırlıq sinifləri və
kursları təşkil olunur.
Sual: Müəllimin peşə fəaliyyətində
gözləməli olduğu etik davranış prinsipləri
hansılardır?
Cavab: Azərbaycan Respublikası Təhsil
Nazirliyi Kollegiyasının 2014-cü il 6 noyabr tarixli 1/2
nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş “Müəllimlərin
etik davranış qaydaları”na əsasən müəllim
peşə fəaliyyətində aşağıdakı etik
davranış prinsiplərini gözləməli və tələblərə
ciddi şəkildə əməl etməlidir:
1. Qanunun aliliyi - müəllim vəzifə
funksiyalarının icrası zamanı Azərbaycan
Respublikası Konstitusiyasının, Azərbaycan
Respublikasının qanunlarının, habelə Azərbaycan
Respublikasının tərəfdar çıxdığı
beynəlxalq müqavilələrin tələblərinə,
insan hüquqlarına və demokratik prinsiplərə əməl
etməyə borcludur.
2. Vicdanlılıq - müəllim cəmiyyət
və dövlətin maraqları naminə öz peşə fəaliyyətini
keyfiyyətlə və səmərəli yerinə yetirməyə
borcludur. Müəllim bütün hallarda hər
bir şəxs üçün vicdanlılıq nümunəsi
olmalıdır.
3. Peşəkarlıq və fərdi
məsuliyyət
- müəllim öz fəaliyyətini Azərbaycan
Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən
olunmuş vəzifələr çərçivəsində
peşəkar səviyyədə yerinə yetirməyə
borcludur və vəzifə funksiyalarının keyfiyyətlə
yerinə yetirilməməsinə görə intizam məsuliyyəti
daşıyır. Müəllim peşəkar fəaliyyəti
və şəxsi nümunəsi ilə təhsilalanların,
valideynlərin, cəmiyyətin təhsil sisteminə, təhsil
müəssisəsinə və təhsil işçilərinə
inamını artırmalı və möhkəmləndirməlidir.
4. Loyallıq - müəllim onun peşə vəzifəsinə
aid olmadığı hallarda işlədiyi və digər təhsil
müəssisələrinin, dövlət orqanlarının,
onların rəhbərlərinin fəaliyyəti ilə əlaqədar
(qanunsuz fəaliyyət istisna olmaqla) tənqidi ictimai
mülahizələrdən, çıxışlardan və
onların fəaliyyətinə ictimai qiymət verilməsindən
çəkinməlidir. Müəllim peşə fəaliyyəti
zamanı müəllim adına və
nüfuzuna, habelə təhsil müəssisəsinin
işgüzar nüfuzuna xələl gətirə biləcək
hərəkətlərə yol verməməlidir.
5. Mədəni davranış - müəllim təhsilalanlarla,
rəhbərlik və həmkarları ilə
davranışında nəzakətli, xeyirxah, diqqətli və
təmkinli olmalıdır. Müəllim peşə
fəaliyyəti ilə əlaqədar iradları, tənqidi
fikirləri qəbul etməli, qiymətləndirməli və
onlardan düzgün nəticə çıxarmalıdır.
Müəllim səmimi, çalışqan, intizamlı,
təşəbbüskar olmalı, xarici görkəminə,
geyiminə xüsusi fikir verməli, hər zaman səliqəli
olmalıdır.
6. Qərəzsizlik - müəllim peşə
vəzifəsini yerinə yetirərkən qərəzsiz
olmalı, irqinə, milliyyətinə, dilinə, cinsinə,
sosial mənşəyinə, dinə münasibətinə, əqidəsinə,
ictimai mənsubiyyətinə görə təhsilalanlara və
təhsil prosesinin digər iştirakçılarına fərq
qoymamalıdır. Müəllim
özünün və ya maraqlı şəxslərin mənafelərinin
vəzifə funksiyalarının icrası zamanı ona təsir
etməsinə yol verməməli və buna şərait
yaratmamalıdır. Müəllim öz
peşə vəzifəsindən və səlahiyyətlərindən
kənar məsələlərə müdaxilə etməməlidir.
7. İctimai etimad - müəllim peşə
nüfuzunu möhkəmləndirməyə, müəllim
adını, şərəf və ləyaqətini uca
tutmağa borcludur. Müəllim etik
davranış qaydalarını pozduğu halda pozuntunu tez bir
zamanda aradan qaldırmalı, ictimai etimadın bərpasına
çalışmalıdır. Müəllim
işlədiyi təhsil müəssisəsinin fəaliyyəti
barədə kütləvi informasiya vasitələri nümayəndələrinin
qanunla müəyyən edilmiş qaydada doğru məlumatlanmasına
kömək göstərməlidir.
8. Konfidensiallıq - qanunla nəzərdə
tutulmuş hallar istisna olmaqla, müəllim peşə vəzifələrinin
icrası ilə bağlı təhsilalanların, onların
valideynlərinin, habelə həmkarlarının şəxsi
həyatı barədə ona məlum olan məlumatların
konfidensiallığını təmin etməlidir.
Sual: Hansı hallarda əmək
müqaviləsi sınaq müddəti müəyyən edilmədən
bağlanılır?
Cavab: Azərbaycan Respublikası Əmək
Məcəlləsinin 51-ci maddəsinə görə əmək
müqaviləsi işçinin peşəkarlıq səviyyəsini,
müvafiq əmək funksiyasını icra etmək
bacarığını yoxlamaq məqsədi ilə sınaq
müddəti müəyyən edilməklə
bağlanıla bilər. Sınaq müddəti
3 aydan artıq olmamaq şərti ilə müəyyən
edilir.
Sınaq
müddəti işçinin faktiki olaraq əmək
funksiyasını icra etdiyi iş vaxtından ibarətdir.
İşçinin əmək qabiliyyətini müvəqqəti
itirdiyi, habelə iş yeri və orta əməkhaqqı
saxlanılmaqla işdə olmadığı dövrlər
sınaq müddətinə daxil edilmir.
Sınaq müddəti göstərilməyən əmək
müqaviləsi sınaq müəyyən edilmədən
bağlanmış hesab olunur.
Aşağıdakı
işçilərlə əmək müqaviləsi
bağlanılarkən sınaq müddəti müəyyən
edilmir:
- yaşı 18-dən az olan şəxslərlə;
- müsabiqə yolu ilə müvafiq vəzifəni
tutanlarla;
- hamilə və üç yaşına
çatmamış uşağı olan qadınlara, habelə
üç yaşınadək uşağını təkbaşına
böyüdən kişilərə;
- təhsil müəssisələrini bitirdiyi ildə
ixtisası (peşəsi) üzrə ilk dəfə işə
götürülən şəxslərə;
- ödənişli seçkili vəzifəyə
seçilmiş şəxslərə;
- iki ay müddətinədək əmək
müqaviləsi bağlanılan şəxslərə;
- tərəflərin razılığı ilə
müəyyən edilən digər hallarda.
Sual: Etibarnamə nədir və hansı
müddətə verilə bilər?
Cavab: Azərbaycan Respublikası Mülki
Məcəlləsinin 362.1-ci maddəsinə görə bir
şəxsin üçüncü şəxslər
qarşısında təmsilçilik üçün
başqa şəxsə verdiyi vəkalət etibarnamə
sayılır.
Notarial forma tələb edən əqdlərin
bağlanması üçün etibarnamə notariat
qaydasında təsdiqlənməlidir.
Əməkhaqqının və əmək münasibətləri
ilə bağlı digər haqların, müəlliflərin
və ixtiraçıların haqlarının, pensiyaların,
müavinətlərin və təqaüdlərin, fiziki şəxslərin
banklardakı əmanətlərinin və poçt göndərmələrinin,
o cümlədən pul və bağlamaların alınması
üçün etibarnamə etibar edənin işlədiyi və
ya təhsil aldığı təşkilat, onun
yaşayış yeri üzrə müvafiq icra hakimiyyəti
orqanı və müalicə olunduğu stasionar müalicə
müəssisəsinin müdiriyyəti tərəfindən də
təsdiqlənə bilər.
Hüquqi şəxs adından etibarnamə onun rəhbərinin
və ya nizamnaməsi ilə buna vəkil edilmiş digər
şəxsin imzası ilə, həmin təşkilatın
möhürü vurulmaqla verilir.
Teleqrafla, habelə sənədin rabitə işçisi
tərəfindən yola salındığı digər rabitə
növləri ilə göndərilən etibarnamə rabitə
orqanları tərəfindən təsdiqlənir.
Üçüncü şəxslər onların barəsində
hərəkətlərin edilməsi üçün
verilmiş, etibar edənin rəsmi rabitə orqanlarının
vasitəçiliyi olmadan faksimile və digər rabitə vasitəsilə
müvəkkilə göndərdiyi etibarnaməni həqiqi
saya bilərlər.
Etibarnamə istənilən müddətə verilə
bilər.
Əgər etibarnamədə müddət göstərilməyibsə,
o bağlandığı gündən bir il
ərzində qüvvəsini saxlayır. Bağlandığı
tarix göstərilməyən etibarnamə əhəmiyyətsizdir.
Xaricdə hərəkətlərin yerinə yetirilməsi
üçün nəzərdə tutulan və qüvvədə
olma müddəti göstərilməyən etibarnamə
notarius tərəfindən təsdiqləndikdə etibarnaməni
vermiş şəxs tərəfindən ləğv edilənədək
qüvvəsini saxlayır.
Nəqliyyat vasitəsinə dair sərəncam vermə
hüququnu nəzərdə tutan etibarnamə bir ildən
artıq müddətə verilə bilməz.
Hüquqi ekspertiza və
lisenziyalaşdırma şöbəsi
Azərbaycan müəllimi.- 2015.- 12 dekabr.- S.6.