Məktəbdə sosial şəbəkələr

Dəftər-qələm dövrü tarixə çevrilir

Sosial şəbəkələrdən tədris prosesində yararlanmaq olarmı? Müəllimlər bu barədə nə düşünür? Bəs, valideynlər?

Sirr deyil ki, sosial şəbəkələrdən ən çox istifadə edən məhz gənc nəsildir. Ona görə də şagird və tələbələrin bu suala cavabının müsbət olacağına şübhə yoxdur. Valideynlərlə isə vəziyyət fərqlidir: onların böyük əksəriyyəti bu qənaətdədirlər ki, Facebook və Twitter uşaqlarına dəyərli heç nə verə bilməz. Qalır müəllimlər. Şagirdlərin bəxtindən sosial şəbəkələrdən istifadə etməklə təhsil səviyyəsində irəliləyiş əldə etməyi mümkün hesab edən müəllimlər var.

Parta arxasında Twitter

Sinqapur Cənub-Şərqi Asiyanın iqtisadi lideridir. Ölkə iqtisadiyyatı dünyanın 10 ən rəqabətə dözümlülərindən biridir. Burada əmindirlər ki, maliyyə yüksəlişinə nail olmağın yeganə yolu təhsildir. Bu səbəbdən hökumət sosial şəbəkələrin təhsil prosesində oynaya biləcəyi müsbət rola dair təşəbbüsləri diqqətlə öyrənir.

“Gələcəyin məktəbi”. Adi dövlət məktəblərindən biri belə statusa tədris prosesində sosial şəbəkələrdən istifadə etmək qərarına gəldikdən sonra yiyələnib. Dövlət məktəbi ən son növ laboratoriya ilə təchiz edib. Burada sınaqdan çıxarılan texnologiyalar və ssenarilər uğurla nəticələnərsə, gələcəkdə digər dövlət məktəblərində də tətbiq olunacaq. Budur, riyaziyyat müəllimi növbəti dərsi izah edir, şagirdlərə tapşırıq verir və cavabları onun Twitter ünvanına göndərmələrini istəyir. Facebook vasitəsilə müəllimlər uşaqlara yeni mövzuya dair mənbələri göndərirlər. Twitter-dən ən çox ingilis dilində istifadə olunur. Ölkə iqtisadiyyatı və incəsənətin əsasları dərslərində uşaqlar aktiv formada şəkil mübadiləsi saytlarından yararlanırlar.

Müəllimlər mütəmadi olaraq sosial şəbəkələrdəki səhifələrini diqqətdə saxlayırlar. Onların sözlərinə görə, layihəyə start veriləndən etibarən özləri də uşaqlardan çox mətləbi öyrəniblər.

Müəllimlərin iş əsnasında sosial mediaya müraciətləri nə qədər düzgündür? Axı çoxları sosial şəbəkələri hələ də bir istirahət forması hesab etməkdədirlər. Nəyə görə gündəlik şəbəkə texnologiyalarından dərslərdə istifadə tərəfdarlarının sayı artır?

Nyu-Yorkun Kolumbiya Universitetinin professoru Srinat Srinivasan hesab edir ki, hazırda təhsil prosesində ciddi dəyişikliklər baş verir və bunlar əsas etibarilə sosial şəbəkələrdən istifadə ilə bağlıdır. Professora görə, sosial şəbəkələr həyatımızın bir parçasına çevrildiyi kimi də təhsilin ayrılmaz hissəsi olacaq. Srinivasanın mühazirələri də əsasən bu problemə həsr edilir. O, dərs ərzində bütün tələbələri ilə qrup və fərdi qaydada yalnız sosial şəbəkə vasitəsilə ünsiyyətdə olur. Eyni zamanda professor hesab edir ki, sosial şəbəkələr vasitəsilə təhsil oyun deyil, ehtiyatla davranış tələb edən incə alətdir: “Mən hər bir post və ya tvitimə 3-6 dəqiqə vaxt sərf edirəm. Hər şeyi yoxlamalı və dəqiqləşdirməliyəm. Mən həmişə deyirəm ki, gündəlik fəaliyyətimdə sosial şəbəkələr yeganə səbəb ola bilər ki, işdən azad olunmağımda rol oynayar. Ona görə də çox ehtiyatlı olmaq lazımdır. Məsələn, bizim yazdıqlarımızın hamısı Konqresin kitabxanasında arxivləşdirilir. Odur ki, mən tvit və postlarımı indiki nəslə deyil, öz nəvə-nəticələrimə yazıram”.

Ana-bala onlayn

Kolumbiyanın paytaxtı Boqotada tədris proqramını iki dildə keçən Riçmond məktəbi maraqlı layihə reallaşdırır. Müəllimlər və şagirdlərlə yanaşı, valideynlər də sosial şəbəkələrdən tədris prosesində yararlanmağın mümkünlüyünə dair proqramın iştirakçılarıdırlar. Bundan əvvəl məktəb 9-12 yaşlı 12 uşağın iştirakı ilə kiçik pilot layihə həyata keçirib. Məqsəd uşaqların Facebook, Prezy və Google-dan istifadəni öyrənmələri və bildiklərini dostları ilə paylaşmaları olub. Layihə elə uğurla başa çatıb ki, məktəb rəhbərliyi nəticələri informatika dərsinin proqramına daxil edib. Məktəbdə valideynlərin iştirakı ilə tez-tez seminarlar keçilir, şagirdlər ana və ataları ilə sosial şəbəkələrin xeyirli tərəflərinə dair fikirlərini bölüşürlər.

Lauranın anası Marta yaşayış kooperativinin meneceridir. “Euronews”da təqdim olunan materialda qeyd edilir ki, Marta sosial şəbəkələrdən istifadə və iş prosesində yararlanmanı qızından öyrənib. O, öz səhifəsində müştərilərinə akkuantlar açır, fikir mübadiləsi aparır, sənədləri paylaşır. “Əvvəl mən Facebook haqqında eşidərkən düşünürdüm ki, bu nədirsə, çox çətin məsələdir. İndi isə görürəm ki, xeyr, həm də xeyirlidir. Biz qızımla əyləşib birlikdə əvvəl mənim, sonra onun səhifəsinə baxırıq. Bu, bizi bir-birimizə çox yaxınlaşdırıb”, - deyə Marta bildirir.

Sosial şəbəkələr yazmağı öyrədir

Fransa məktəblərində aktiv şəkildə sosial şəbəkələrdən istifadə etməyə başlayıblar. Burada hesab olunur ki, dəftər və qələm keçmişdə qaldı - onları planşetlər əvəzləyir. Jan-Roş Masson heç vaxt sosial şəbəkələrdə vaxt keçirməyin həvəskarı olmayıb. Ancaq o, Avropada dərslərdə sosial şəbəkələrdən oxu və yazı məşğələlərində istifadə edən ilk müəllimdir. Təbii ki, uşaqlar əvvəl kompüterdən istifadəni öyrənirlər. Sonra isə Twitter-də yazı-pozu işləri gəlir. Twitter-də işləmək belə demək mümkündürsə, uşaqların nail olacaqları son məqsəddir. Bir sözü və yaxud ifadəni yazmaq üçün uşaqlar müəllim nəzarətində, bir-birlərinə kömək etməklə sensorlu ekrandakı hərflərdən istifadə edirlər. Ancaq bu heç də o demək deyil ki, onlar qələmlə kağızda yazmağı bilməyəcəklər. Bir çox halda elə olur ki, uşaq oxumaq və yazmaqla bağlı elementar çətinliklər çəkir. Ancaq Twitter-də bu işi uğurla edir. Jan-Roşun da əsas məqsədi motivasiyadır. Uşaqlar üçün belə dərs darıxdırıcı məcburiyyət deyil, sadəcə bir həzzdir. Müəllim hər ilin əvvəlində valideynlərlə keçirdiyi iclasda dərsin mahiyyəti barədə məlumat verir. Bir iclas kifayət edir ki, valideynlərin narahatlıqları əminliklə əvəz olunsun. Jan-Roş şagirdləri ilə birlikdə Twitter-də davranış kodeksi hazırlayıb. Bu kodeks uşaqları sosial şəbəkələrdə və internetdə mövcud olan təhlükələrdən qoruyur.

Sosial şəbəkələrdə ingilis dili

Bir sıra mütəxəssislər hesab edirlər ki, sosial şəbəkələrdə ünsiyyət uşaqların ingilis dilinə yiyələnmələrinə təkan verə bilər. Məsələn, hər bir şagird istənilən xaricdəki həmyaşıdı ilə sosial şəbəkə vasitəsilə ingilis dilində ünsiyyət qurar və bu yolla dil bilgisini təkmilləşdirər. Cənubi Koreyada bu təcrübədən gen-bol istifadə edirlər. Seul yaxınlığında fəaliyyət göstərən məktəblərdən biri Britaniya Şurasının təhsil proqramının iştirakçısıdır. Proqramın məqsədi ingilis dilinin öyrənilməsi və müxtəlif ölkələrin mədəniyyətləri ilə tanışlıq prosesində beynəlxalq əməkdaşlığın koordinasiyası üçün yüksək texnologiyalardan istifadədir.

Bu məktəbdə siniflərdə dərs zamanı sosial şəbəkələr vasitəsilə ünsiyyətdə olmaq nəinki cəzalandırılır, hətta müsbət qarşılanır. Üstəlik, bunu etmək üçün xüsusi dərslər də mövcuddur. Həftədə bir dəfə uşaqlar xarici ölkələrdən birində yaşayan həmyaşıdları ilə məktəb həyatı barədə fikir mübadiləsi aparırlar. Mütəxəssislər hesab edir ki, bu, uşaqlarda ingilis dilində danışmaq bacarığını inkişaf etdirir. Nəticədə 11 yaşlı uşaq sərbəst şəkildə ingiliscə danışa bilir. Sinifdə Skype və Facebookdan istifadə tam azaddır, ancaq təbii ki, müəllim nəzarətində. Hazırda Seulun 70-dən çox məktəbi bu proqrama qoşulub.

“İnternetin İnkişafı Fondu” və Google-nin 2013-cü ildə həyata keçirdiyi araşdırmanın nəticələrindən belə məlum olub ki, valideynlərlə uşaqların rəqəmsal texnologiyalara dair bilikləri demək olar ki, eyni həddədir. Buradan belə bir nəticə hasil olur ki, böyüklər uşaqların sosial şəbəkələr və internetdə çox olmalarından ona görə ehtiyat etmirlər ki, kifayət qədər məlumatlıdırlar. Narahatlığın səbəbi budur ki, onların da internet barədə yetərincə informasiyaları yoxdur. Bu səbəbdən böyüklərdə uşaqların internetdən istifadə edərkən qarşılaşa biləcəkləri təhlükələrə dair xeyli yanlış təsəvvür var. Bu yanlışlıqlar əsas etibarilə aşağıdakılardır:

- Sosial şəbəkələrdə ünsiyyət quran uşaq bunu real həyatda edə bilməyəcək;

- Uşaqlar onlayn ünsiyyət zamanı qarşılaşdıqları təhqiredici və alçaldıcı ifadələri həzm etməyə hazır deyillər;

- Sosial şəbəkələrdə çox vaxt keçirmək təhlükəlidir;

- Uşaq 13 yaşadək sosial şəbəkələrdən istifadə etməməlidir.

“Pearson Learning Solutions”un keçirdiyi sorğuların nəticələrinə görə, sosial şəbəkələrdən təhsil prosesində istifadə tendensiyaları sürətlə artır. Özü də əsas etibarilə təhsil səviyyəsi yüksək olan ölkələrdə. Bu halda nədən qorxmalı və ehtiyat edilməlidir? Təbii ki, internet təhlükəli informasiya ilə doludur. Ancaq guya real həyatımızda təhlükə azdır? Uşaqlarımızı necə real həyatda qoruyuruq, eləcə də internetdə təhlükələrə qarşı sədd çəkə bilərik. Necə deyərlər: məlumatlandırılıbsa, silahlanıb.

Rüstəm QARAXANLI

Azərbaycan müəllimi.- 2018.-9 fevral.- S.1; 6.