İstedadların Rəqabətə Davamlılığının Qlobal İndeksi

Azərbaycan dünyanın 119 ölkəsi arasında 57-ci yerdədir

Davosda keçirilmiş Dünya İqtisadi Forumu təhsil sahəsində də dünya ölkələri üçün mühüm əhəmiyyət daşıyan hədəflərin müəyyən olunması baxımından maraq doğurur. Hər il olduğu kimi, bu il də Forum dünyanın gələcək siyasi, iqtisadi mənzərəsinə dair aktual sessiyaları ilə yanaşı, həm də təsillə bağlı hesabatları ilə yadda qaldı.

Forum çərçivəsində dünya ölkələrinin təhsil sistemlərinin müqayisəli təhlilinə həsr olunmuş İstedadların Rəqabətə Davamlılığının 2018-ci il Qlobal İndeksi (Global Talent Competitiveness Index- GTCI) adlı məruzə açıqlanıb. İlk dəfə 2013-cü ildə dərc olunmuş Qlobal İndeksin əsas hədəfi ölkələrin istedadların cəlb edilməsi və inkişafına sərf etdiyi resursların və səylərin qiymətləndirilməsidir. Məruzədən aydın olur ki, hansı ölkələr ən istedadlı mütəxəssislərin cəlb edilməsi üçün ən əlverişli şəraiti yaradır. İndeks ölkələrə texniki sahələrdə vərdişlərə sahib olan istedadları cəlb etməyə, onları ölkədə saxlamağa və inkişaf etdirməyə imkan verən siyasət və təcrübəni, həmçinin innovasiyalarla bağlı olan sahibkarlıq və liderlik vərdişlərini, insan kapitalının keyfiyyətini qiymətləndirir. Tədqiqatda texnoloji dəyişikliklərin rəqabətə davamlılığa təsirinə baxılır və qeyd olunur ki, maşınların bütün səviyyələrdə iş yerlərini sıxışdırması tendensiyasına baxmayaraq, texnologiyalar həmçinin yeni imkanlar yaradır. Əsas bacarıqlar, hansılar ki, müvəffəqiyyətin açarıdır, bu, həm yeni texnologiyalarla, həm də insanlarla işləmək bacarığı, çeviklik və əməkdaşlıqdır. Ümumi “istedadların indeksi” altı meyar əsasında hesablanır. Analitiklər ölkələrdən hər birində əmək bazarında mövcud normativ şəraiti; karyeranın artması üçün şansları; işəgötürənlər tərəfindən bütün dünya ölkələrindən istedadların cəlb olunması imkanlarını; peşəkar işçi heyətin saxlanması qabiliyyətini; əməkdaşların istehsal vərdişlərini və qlobal biliklərini (təhsilin səviyyəsi innovasiya istehsalı və innovativ sahibkarlıq fəallığı üçün nə dərəcədə kifayətdir) qiymətləndiriblər.

Fransanın biznes-məktəbi INSEAD, “Tata Communications” telekommunikasiya şirkəti və HR-qərarlarının həlli üzrə dünyanın ən böyük şirkəti olan “Adecco Group” tərəfindən tərtib edilən İstedadların Rəqabətə Davamlılığının 2018-ci il Qlobal İndeks cədvəlinə İsveçrə başçılıq edir. İsveçrə əvvəlki kimi istedadların rəqabətə davamlılığının səviyyəsinə görə sıralamaya liderlik edir, onu siyahıda Sinqapur və ABŞ təqib edir. İlk “5” likdə Norveç və İsveç də yer alıb. Finlandiya əvvəlki illə müqayisədə öz nəticələrini üç mövqe yaxşılaşdıraraq 6-cı sırada yer ala bilib. Reytinqin yüksək sıralarında qərar tutmuş ölkələrə yaxşı inkişaf etmiş təhsil sistemi, çevik nizamasalma və əlverişli biznes-landşaftı, personalın sosial müdafiəsi, daxili və xarici aşkarlıq xasdır.

Global Talent Competitiveness Index-in təqdimatı mərasimində xüsusi məruzəçi kimi çıxış edən Helsinki şəhərinin təhsil və tərbiyə məsələləri üzrə vitse-burqomistri Pia Pakarinen qeyd edib: “Mən şadam ki, cazibədarlığın səviyyəsinin müqayisəsi əsasında bizim məktəb sistemimiz ən yüksək dünya səviyyəsindədir. Təhsil, sosial mobillik və bərabərlik Finlandiya brendinin güclü tərəfləridir”.

Bütövlükdə, Avropa ölkələri GTCI reytinqində üstün mövqedədirlər. Builki nəşr həmçinin göstərib ki, siyahının ilk 10-luğunda olan ölkələri bir neçə başlıca ümumi xüsusiyyət və bir ciddi cəhət birləşdirir: onların hamısı inkişaf etmiş yaxşı təhsil sisteminə malikdirlər, müasir əmək bazarı şəraitində işə düzəlmə üçün lazım olan sosial bacarıqlar və kommunikasiya vərdişləri təqdim edirlər. Reytinqin nəticələrinə əsasən bugünkü reallıq üçün bir neçə nəticə çıxarmaq olar: məhz kadrların rəqabətə davamlılığı sosial mühitdən və iqtisadiyyatdan ayrı mövcud deyil. Ayrıca götürülmüş hər hansı bir ölkədə ümumdaxili məhsulun həcmi və texnologiyaların inkişaf səviyyəsi nə qədər yüksəkdirsə, təhsilin və tibbin keyfiyyəti də daha yaxşıdır. Bu isə daim xaricdən ölkəyə “beyin axını”nın artımına aparır. Həmçinin etnik müxtəliflik və gender hüquq bərabərliyi də istedadların cəlb edilməsində böyük rol oynayır. Gələcəkdə insanların eyni zamanda, bir neçə işəgötürənlə işləməsi istisna olunmur, buna görə də istedadlar bazarında rəqabətə davamlı qalmaq üçün bir çox ölkələrə daha çox sayda şirkət cəlb etmək lazım olacaq.

Qeyd edək ki, builki tədqiqatda 119 ölkənin uğurları müqayisə edilir. Qlobal indeksdə ölkəmiz də uğurla təmsil olunur. Yüksək gəlirli ölkələr qrupunda yer alan Azərbaycan 43.63 balla 57-ci yerdədir. Ölkəmiz istedadların rəqabətlilik qlobal indeksinə əsasən Türkiyə, İran İslam Respublikası, Rumıniya, Ukrayna, Serbiya, Meksika, Braziliya, Hindistan, Moldova və Cənubi Qafqazın digər ölkələrini geridə qoyub.

Qeyd edək ki, Azərbaycan həm də Dünya İqtisadi Forumunun nüfuzlu indeksi sayılan “İnklüziv İnkişaf İndeksi 2018”də inkişaf etməkdə olan ölkələr sırasında üçüncü, MDB məkanında isə birinci yerdə qərarlaşıb. 2017-2018-ci illər üzrə rəqabətqabiliyyətlilik reytinqində isə 137 ölkə arasında kifayət qədər uğurlu sayılmalı olan 35-ci yeri tutub.

Tutduğu yer	Ölkə	Topladığı bal
1.	İsveçrə	79.90
2.	Sinqapur	78.42
3.	Amerika Birləşmiş Ştatları	75.34
4.	Norveç	74.56
5.	İsveç	74.32
6.	Finlandiya	73.95
7.	Danimarka	73.79
8.	Birləşmiş Krallıq	73.11
9.	Niderland	72.56
10.	Lüksemburq	71.64
11.	Avstraliya	71.61
12.	Yeni Zelandiya	71.52
13.	İrlandiya	71.38
14.	İslandiya	70.48
15.	Kanada	69.63
16.	Belçika	69.56
17.	Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri	68.88
18.	Avstriya	68.63
19.	Almaniya	67.77
20.	Yaponiya	62.63
21.	Fransa	62.61
22.	Estoniya	61.93
23.	Qətər	61.90
24.	İsrail	61.79
25.	Çex Respublikası	60.02
26.	Malta	58.77
27.	Malayziya	58.51
28.	Sloveniya	55.77
29.	Portuqaliya	55.75
30.	Koreya Respublikası	55.57
31.	İspaniya	54.91
32.	Litva	53.31

33.	Çili	52.95
34.	Latviya	52.27
35.	Kosta-Rika	51.38
36.	İtaliya	50.55
37.	Kipr	50.29
38.	Bəhreyn	50.16
39.	Polşa	50.06
40.	Slovakiya	50.02
41.	Səudiyyə Ərəbistanı	49.61
42.	Yunanıstan	48.21
43.	Çin	48.01
44.	Uruqvay	47.67
45.	Panama	46.88
46.	Mavrikiya	46.79
47.	Bolqarıstan	45.72
48.	Xorvatiya	45.42
49.	Argentina	44.92
50.	İordaniya	44.70
51.	Qazaxıstan	44.44
52.	Macarıstan	44.25
53.	Rusiya Federasiyası	44.22
54.	Filippin	44.17
55.	Trinidad və Tobaqo	44.02
56.	Oman	43.93
57.	Azərbaycan	43.63
58.	Monteneqro	43.47
59.	Makedoniya	43.08
60.	Livan	41.91
61.	Ukrayna	41.50
62.	Botsvana	41.27
63.	Cənubi Afrika Respublikası	41.22
64.	Rumıniya	41.13
65.	Küveyt	40.85
66.	Ermənistan	40.76
67.	Kolumbiya	40.57
68.	Türkiyə	40.45
69.	Serbiya	40.05

70.	Tailand	39.96
71.	Meksika	39.08
72.	Gürcüstan	38.89
73.	Braziliya	38.86
74.	Peru	38.51
75.	Monqolustan	38.29
76.	Ruanda	38.07
77.	İndoneziya	38.04
78.	Albaniya	37.47
79.	Dominikan Respublikası	37.25
80.	Namibiya	37.00
81.	Hindistan	36.78
82.	Şri-Lanka	36.75
83.	Tunis	36.40
84.	Qvatemala	36.18
85.	Ekvador	36.03
86.	Moldova Respublikası	35.78
87.	Vyetnam	35.55
88.	Keniya	34.87
89.	Bosniya-Herseqovina	34.15
90.	Qana	33.58
91.	Butan	33.54
92.	Honduras	33.26
93.	Qırğızıstan	33.20
94.	İran İslam Respublikası	32.57
95.	Laos	32.38
96.	Qambiya	32.00
97.	Seneqal	31.98
98.	Mərakeş	31.86
99.	Paraqvay	31.83
100.	Salvador	29.56

Oruc Mustafayev

Azərbaycan müəllimi.- 2018.- 2 fevral.- S.9.