Müəllimlərin Qlobal
Nüfuz İndeksi
Müəllimlərə
hörmət təkcə mənəvi borc
deyil, həm də təhsil nəticələri
üçün zərurətdir
Qlobal Müəllimlər Mükafatının (1 milyon dollar) təsisçisi olan “Varkey Foundation” təşkilatı və Milli İqtisadiyyat və Sosial Araşdırmalar İnstitutu (London) tərəfindən dünyanın 35 ölkəsində hakimiyyət, biznes nümayəndələrinin, ictimai xadimlərin arasında keçirilən sorğular əsasında 2018-ci il üzrə Müəllimlərin Qlobal Nüfuz İndeksi (The Global Teacher Status Index) təqdim olunub. Tədqiqatda hər ölkədən 1000 ictimaiyyət nümayəndəsi iştirak edib.
Müəllimlərin 2018-ci il Qlobal İndeksi 2013-cü ildə aparılmış anoloji tədqiqatla müqayisədə daha geniş xarakter daşıyır. Fondun əməkdaşları bu il tədqiqata 14 yeni ölkəni (Tayvan, Macarıstan, Qana, Uqanda, Argentina, Peru, Kolumbiya, Çili, Panama, Hindistan, Rusiya, Malayziya, İndoneziya və Kanada) cəlb edib. Bu ölkələrin PISA və TIMSS beynəlxalq qiymətləndirməsində sərgilədikləri nəticələr, təmsil olunduqları qitələr və fərqli təhsil sistemlərini təmsil etmələri nəzərə alınıb.
Tədqiqata cəlb edilmiş 35 ölkədən 21-də müəllimlərin statusu orta səviyyədə olub. Beynəlxalq tədqiqatlar göstərir ki, ən yüksək müəllim statusu Çin, Malayziya və Tayvanda qeydə alınıb. Onların Braziliya, İsrail və İtaliyadakı həmkarları isə “müəllim statusu indeksi”nin aşağı sıralarında yerləşiblər. Böyük Britaniya indeks reytinqinin yüksək sıralarında yer alıb.
Bu ölkədə müəllimlər ABŞ, Fransa və Almaniyadakı həmkarlarına nisbətən daha çox hörmət sahibidirlər. Bütövlükdə müəllim statusu üçün ən yaxşı top 10 ölkə bunlardır:
1. Çin
2. Malayziya
3. Tayvan
4. Rusiya
5. İndoneziya
6. Cənubi Koreya
7. Türkiyə
8. Hindistan
9. Yeni Zelandiya
10. Sinqapur.
Müəllimə ehtiram mədəniyyəti
Reytinqin lideri olan Çin əhalisinin 81%-i hesab edir
ki, şagirdlər öz müəllimlərinə
hörmət edirlər.
Orta hesabla bu göstərici
35% təşkil edir.
Avropada və Cənubi Amerikada bütövlükdə
şagirdlər arasında
müəllimlərə etimad
məsələsində bədbinlik
daha yüksək səviyyədə müşahidə
olunur. Müəllimə ehtiram mədəniyyəti
Asiya ölkələrində,
xüsusilə Cənubi
Koreya və Sinqapurda özünü daha bariz şəkildə
göstərir. Bu ölkələrdə
təhsilalanlar, həmçinin,
beynəlxalq testlərdə
ən yaxşı nəticələr göstərir.
Tədqiqatçıların fikrincə, müəllim peşəsinə
hörmət, istedadlı
insanları
bu sahəyə cəlb edir, bu isə təlimin
daha yüksək standartlarla aparılmasını
təmin edir. Tədqiqatın nəticələri
müəllimlərin səriştəliliyi
və effektivliyi nəzərə alınmaqla
indi çox məşhur olan “təhsil sisteminin keyfiyyəti öz müəllimlərinin keyfiyyətindən
yüksək ola bilməz” aforizmi kontekstində müzakirə
olunub.
Tədqiqata əsasən, bütün
dünyada insanların
öz ölkələrinin
təhsil sistemlərinə
əminliyi də artır. Rəy sorğusunda
iştirak etmiş 21 ölkədən 17-də insanlar
öz milli təhsil sistemlərini 5 il əvvəlkinə
nisbətən yüksək
qiymətləndiriblər. 2013-cü
ildən sonra təhsil sistemlərinə
etimadın azaldığı
ölkələr Misir,
Braziliya, Türkiyə
və Yaponiyadır.
Yaponiya qeyri-adi ölkə kimi status qazanıb. PISA-da mövqeyi
yüksək qiymətləndirilən
bu ölkədə ictimaiyyətin milli təhsil sisteminə etimadının aşağı
səviyyədə olduğu
bildirilir.
Övladınızın müəllim olmağını
istərdiniz?
Tədqiqat gedişində müəllim
karyerasının nüfuzunu
təyin etmək üçün respondentlərə
verilən suallardan biri də bu
olub ki, onlar öz övladlarının
müəllim olmasını
istərdilərmi. Çin, Hindistan
və Qanada ailələrin çoxu övladlarının müəllimliyi
seçməsini böyük
məmnunluqla qarşılayıb.
Amma araşdırmalar
Rusiya, İsrail və
Yaponiyada valideynlərin
daha çox öz uşaqlarını
bu yoldan daşındırmağa meyilli
olduğunu üzə
çıxarıb.
Sorğular gedişində respondentlərdən
müəllimlərin dərs
prosesinə nə qədər vaxt sərf etməsi də soruşulub. Ölkələrin
əksəriyyəti bu
göstəricini qiymətləndirməyib,
ancaq 2 ölkədə
- təhsil sistemləri
dünyada ən yaxşılardan hesab olunan Kanada və
Finlandiyada ictimaiyyət
əminliklə bildirib
ki, müəllimlər,
əslində, məlum
olduğundan daha çox işləyirlər.
Müəllim əməyinin qiymətləndirilməsi
Tədqiqat gedişində 5 il əvvəl aparılmış sorğunun
nəticələrinin müqayisəli
təhlili də aparılıb. Ən böyük dəyişikliklərdən biri
təhsilalanların nailiyyətlərinə
müvafiq olaraq müəllim əməyinin qiymətləndirilməsi
ideyası ilə bağlı olub. 2013-cü ildən 2018-ci ilə qədər bütün ölkələrdə müəllimlərin
əməkhaqlarının şagirdlərin nəticələrindən
asılı olması
ideyasını dəstəkləyənlərin
sayı azalıb.
Məsələn, Finlandiyada
bu ideyanı dəstəkləyənlərin sayı 80 faizdən 21 faizə, Böyük Britaniyada isə 74 faizdən 34 faizə düşüb. Bir sıra ölkələrdə
müəllimlərə əksər
hallarda status nöqteyi-nəzərdən
sosial işçilər
kimi baxılıb.
Başqa
ölkələrdə müəllimlər
tibb bacıları, kitabxanaçılar ilə
müqayisə olunub.
Fondun icraçı
direktoru Vikas Potanın sözlərinə
görə, “bu, həlledici əhəmiyyət
daşıyan məqamdır,
müəllim statusunun
qlobal indeksinə dair ilk tədqiqat göstərir ki, müəllimin statusu və şagirdin PISA ilə ölçülən
göstəricisi arasında
bilavasitə əlaqə
mövcuddur”. V.Pota qeyd edib ki,
“müəllimin statusunun
yüksəlməsi yaxşı
müəllimlərin məktəbə
cəlb olunması və onların vəzifədə saxlanması
üçün həyati
əhəmiyyət daşıyır.
Sonda, məhz müəllimlər
yeni nəsli formalaşdıracaqlar, onlar
bizim gələcəyimizi
öz əllərində
saxlayırlar. Müəllimlər
hər yerdə layiq olduqları hörməti
alırlar”.
“Müəllimlərə hörmət
təkcə mənəvi
borc deyil”
2018-ci il İndeksi
göstərir ki, müəllimlərin yüksək
səviyyəsi nəinki
sevindiricidir, bu, həm də ehtimal ki, digər
bərabər şərtlərlə
ölkədə təhsilalanların
ən böyük müvəffəqiyyətinə gətirib çıxaracaq.
2018-ci ildə rəyi soruşulmuş
35 ölkədən 28-də müəllimlərə daha
az əməkhaqqı
ödəyirlər. Yüksək əməkhaqqı ödəyən
ölkələr Finlandiya,
İtaliya, Portuqaliya, Almaniya, İsveçrə,
İspaniya və Sinqapurdur. 2018-ci ildə
rəyi soruşulmuş
35 ölkədən 6-sı istisna olunmaqla bütün digər ölkələrdə ictimaiyyət
müəllimlərin həftəlik
iş saatının miqdarını qiymətləndirməyib.
“Bu indeks,
nəhayət, akademik
olaraq sübut edib ki, biz həmişə
cəmiyyətdə müəllimlərin
statusu ilə məktəbdə uşaqların
davamiyyəti arasında
əlaqənin olduğunu
instinktiv olaraq bilirdik. İndi biz deyə bilərik ki, şübhəsiz ki, müəllimlərə
hörmət təkcə
mənəvi borc deyil, həm də ölkənin təhsil nəticələri
üçün zərurətdir”,
- deyə Fondun təsisçisi Sanni Varki bildirib.
Tədqiqat göstərib ki, müəllimin statusu bütün dünyada artır. Bu il 2013-cü ildə tədqiqatda iştirak etmiş 21 ölkədən 13-də müəllimin
statusu balları yüksəlib. 2018-ci ildə
soruşulmuş 35 ölkədən
- Asiya, Çin, Malayziya, Tayvan, İndoneziya, Koreya, Hindistan və Rusiyadan olan müəllimlərin statusu
üzrə orta göstəriciləri, bütün
Avropa, eləcə də ABŞ, Yeni Zelandiya və Kanada daxil olmaqla
Qərb ölkələrindən
fərqli olaraq daha yüksək olub. Əmək məhsuldarlığı ilə bağlı müəllimlərin mükafatlandırılmasının
həcmi bütün dünyada sürətlə
aşağı düşüb.
Rəyi soruşulanlar
belə bir faktı təsdiq edirlər ki, şagirdlərin uğur göstəricilərinə müvafiq
olaraq müəllimlərə
ödənilən mükafatların
həcmi son 5 ildə aşağı səviyyədədir.
Sorğunun əsas nəticəsi - cəmiyyətdə müəllimlərin
statusu və onun məktəblərdə
uşaqlarla işinin birbaşa korrelyasiyasıdır.
Oruc MUSTAFAYEV
Azərbaycan müəllimi.-
2018.- 30 noyabr.- S.1; 16.