Universitetdə
mühazirə deyən robot
Alqoritmlər insanları öyrətməyə
başlayırlar
Ötən
həftə dünyanın ən məşhur robot
texnoloqlarından biri, Osaka Universiteti yanında “Intelligent
Robotics” laboratoriyasının direktoru Xirosi İsiquronun 54
yaşı tamam oldu. İsiquro insanabənzər
robotların yaradılması ilə məşhurlaşıb.
Bəli, inanmayacaqsınız, ancaq söhbət
məhz insanabənzər robotlardan gedir. Onun
ərsəyə gətirdiyi silsilə robotlara “Geminoid” adı
verilib.
“Geminoid”lər müxtəlif
sahələrdə tətbiq olunur. Məsələn,
teatrda, reklam çəkilişlərində və bizim
üçün maraq mənbəyi olan müxtəlif spektrli
təhsil layihələrində. İsiquronun
sözlərinə görə, əsas məqsədi insanabənzər
robotları insan fəaliyyətinin ən müxtəlif
sferalarında sınamaqdır.
Müasir insan həddindən
çox “yüklənib”
Süni intellekt və robot texnologiyası sürətlə
gündəlik həyatımıza müdaxilə edir. Elə bir
gün yoxdur ki, alqoritmlərə qazandırılan hansısa
yeni bacarıq haqqında xəbər tutmayaq. Bəli, hələlik insan robota bacarıqlar
aşılayır. Bir az sonra isə
çox güman ki, belə olmayacaq. Maraqlana bilərsiniz:
axı necə olacaq? Bu barədə az
sonra.
Süni intellekt problemi təhsil üçün maraq kəsb
edən ən öncül problemlərdən birinə
çevrilir.
Axı, qlobal robotlaşma əsrində yeni nəslə
köhnə təhsil sistemi ilə nə verə bilərik?
Alqoritmlər insan həyatının ən
müxtəlif sahələrində tətbiq olunduğu kimi, təhsilin
də süni intellektin müdaxiləsi olmadan keçinəcəyini
düşünmək sadəlövhlük olardı.
Ən azı bu fakta görə: İsiquronun kəşf etdiyi
robotlar gələcəyi gözləmək niyyətində
deyillər - onlar artıq indidən universitetdə tələbələrə
mühazirə oxuyurlar!
Yapon alimin sözlərinə görə, işi
çox olduğundan bir müddət əvvəl qərara gəlib
ki, özünə bənzər robotlar hazırlasın və
onlara müxtəlif vəzifələr həvalə etsin. Yəni,
iş çoxdur, vaxt isə azdırsa, robotları öz əvəzinə
həmin məsələlərin həllinə yönəltsin.
Hazırda 3 belə robot mövcuddur. Onlardan ikisi İsiquro boydadır, biri isə
yalnız başdan ibarətdir. Hər
üçünün başı alimin başının tam
oxşarıdır. Onların necə, hansı materialdan
hazırlandığı və s. bu kimi suallar artıq
başqa araşdırma mövzusudur. Reallıq isə budur:
inanmayacaqsınız, ancaq robotlardan biri universitetə gedib
İsiquronun əvəzindən tələbələr
qarşısında mühazirə oxuyur. Yazımızın
əvvəlində qeyd etmişdik ki, hələlik insan robota
nəyisə öyrədir. Bax, gələcəkdə
robotlar bizə dərs deyib, savad və bilik öyrədəcəklər.
Alimin düşündüyünə görə, bu
yenilik olduqca xeyirlidir. Çünki müasir insan həddindən
çox “yüklənib” və bütün problemlərin həlli
üçün bəzən 24 saat yetərli olmur.
Kimin ki, özünəbənzər robotu var, onu müxtəlif
işlərin dalınca yollamaq olar. Çox güman ki,
belə maşınlar kütləvi istehsal edilib satışa
buraxılandan sonra ilk müddət yüngül işlər
dalınca göndəriləcəklər. İsiquro
hesab edir ki, belə robotlar ola bilsin,
dünyanın fərqli yerlərində birmənalı qəbul
olunmasın, ancaq Yaponiyada bu kəşf reallığın tələbatlarından
irəli gəlir. Söhbət nədən
gedir? Yaponiyada çox ciddi demoqrafik problem mövcuddur və
hesablamalara görə, yaxın 50 il ərzində
əhalinin sayı təqribən iki dəfə azalacaq. Gələcəkdə belə robotlar yaşlı əhaliyə
xidmət məqsədilə istifadə edilə bilər.
Əhalinin azalması ilə əlaqədar
olaraq hazırkı yüksək səviyyəli həyat tərzini
robotların hesabına təmin etmək mümkündür.
Süni intellektin biotexnologiyalar və tibb elmində
istifadəsi ilə əlaqədar olaraq futuroloqlar insan ömrünün
uzanacağını proqnozlaşdırırlar. Yəni, insanların
ölümünə səbəb ola biləcək
xəstəliklər və genetik qüsurlar qabaqcadan aşkar
olunub ortaya çıxarılacaq və vaxtından əvvəl
ölüm halları azalacaq. Təbii ki, insan
ömrü uzanacaq. Təsəvvür edin
ki, elə vaxt olacaq 100-120 yaşlı insanların parklarda, həyətlərdə
asudə vaxtlarını keçirmələri səhnəsi
hamı üçün adiləşəcək. Bu səbəbdən güman olunur ki, gələcəyin
peşələri sırasında ahıl şəxslərə
qulluq edən personal xüsusilə dəyərləndiriləcək.
Özü də söhbət sadə qulluqdan
getmir. Belə işçilər kulinariya,
dietologiyadan tutmuş psixologiyayadək hər şeydən xəbərdar
olacaqlar. İsiquro isə əmindir ki, bu
işi də robot insandan yaxşı görə biləcək.
Robot müəllim
İsiquro istəyir ki, robotların təhsil prosesində
tətbiqi genişlənsin. Onun fikrincə, istehsal etdiyi
“geminoid”lər tək tələbələrə deyil,
uşaqlara da nələrisə öyrədə bilər:
“Uşaqlar üçün hərəkətli robotlar
düzəltmək olar. Bu, körpələr üçün şən və
maraqlı ola bilər. Universitetlərdə
isə sakit, təmkinli və ağıllı robotlar işləyər.
Mən hesab edirəm ki, androidlər bir sıra
işlərdə insandan effektiv olacaq. Məsələn,
autizmdən əziyyət çəkən körpələrə
qulluq sahəsində. Belə uşaqlar
insanlarla ünsiyyətdə əziyyət çəkirlər.
Robotlar isə onlara inkişaf etməkdə
çox kömək edə bilərlər”.
Hazırda Yaponiyada orta və yaşlı nəsil
üçün xarici dil öyrənmək çox çətindir. İsiquronun laboratoriyası
belə bir problemi araşdırmağa cəhd göstərib:
məsələn, ingilis dili müəllimi işində daha
çox effekt verir, yoxsa onu əvəzləyəcək robot? Belə bir nəticə hasil olub ki, robotlar
insanları daha tez və keyfiyyətlə xarici dildə
danışmağa öyrədə bilərlər. Səbəb sadədir - insan robotla xarici dildə sərbəst
danışır, müəllimlə isə utanır. Üstəlik, robotlar 24 saat dayanmadan işləyə
bilir və səhvə yol vermirlər.
Daha bir maraqlı məqam. Robotları elə
proqramlaşdırmaq olar ki, onlar da insan kimi düşünə
bilsinlər. Alqoritmlər artıq bizim kimi
danışa bilirlər. “Məsələn,
mənim düşüncələrim surətim olan robota
köçürülür. Mən öləndən
sonra da kimin nə sualı varsa və mənim cavabımı
almaq istəyirsə, robota müraciət edə bilər.
Beləliklə, biz ağıllı, müdrik
adamların surətini yaratmaqla onlardan gələcəkdə
də nələrisə öyrənə bilərik” - deyən
İsiquro bununla belə, etiraf edir ki, özündən sonra
surətlərini saxlamaq fikrində deyil.
Bizi daha yaxşı anlayacaq, bizə
oxşayacaqlar
İsiquronun robotları ən müxtəlif işlərdə
tətbiq olunurlar. Məsələn, onlardan restoranlarda
ofisiant, otellərdə qeydiyyat pəncərəsində
işləyən əməkdaş, hətta teatrda rol
ifaçısı kimi yararlanmaq olar. Bir az
mürəkkəb “geminoid”lər də var. Məsələn,
onlardan biri 30 dildə danışa və tərcümə edə
bilir. Bunu hansı insan bacarar?
“Mənim robotlarımdan hətta televiziyada da istifadə
edirlər. Ancaq onların bazarı hələ də məhdud
olaraq qalmaqdadır” - deyə X.İsiquro “şikayətlənir”.
Problem həm də bundadır ki, belə robotlar çox baha
başa gəlirlər: “Mənim surətim 100 min dollaradır.
Ancaq bu, minimal qiymətdir. İnsanabənzər
robotların qiyməti orta hesabla təqribən 300-400 min dollar
olacaq. Hazırda şirkətlərin belə
vəsaitləri olmadığından, onlar işə
insanları götürməkdə davam edirlər”.
“Adətən insanlar
sübut eməyə çalışırlar ki, robotlardan
ağıllıdırlar. Ancaq məsələ
burasındadır ki, robotlar daha çox informasiya və bilik
saxlamağı bacarırlar və bu keyfiyyətlərinə
görə insanlardan üstündürlər. İnsan
isə konseptual düşünə, filosof ola
bilir. Robot bunu bacarmır. Onun
üçün ən çətini insan mimikasını təkrarlamaqdır,
bunu etmək çox çətindir” - deyə İsiquro
söyləyir.
Yapon
alimin ən böyük arzusu budur: ixtira etdiyi robotlar
emosiyalı olsunlar: “Əgər
biz buna nail olsaq, onlar bizi daha yaxşı
anlayacaq, bizə oxşayacaqlar. Bu məqsədlə
mən son işlərimdə neyron şəbəkələrindən
istifadə edirəm. Nəzəri cəhətdən
biz onları sevməyə də öyrədə bilərik.
Təcrübədə isə bu, çətindir.
Bunun üçün ona xüsusi kod
yazılmalıdır, ancaq hətta insan üçün məhəbbətin
dəqiq izahı, şərhi yoxdur. Ona
görə də robotu sevməyə məcbur etmək
hazırda mümkünsüz işdir”.
Robotlardan o qədər danışılır və
yazılır, kinolar çəkilir ki, bəzilərimiz
onlardan qorxmağa da başlamışıq. Gah eşidirik
gəlib işlərimizi əlimizdən alacaqlar, gah da oxuyuruq
ki, insan tarixinin sonuna çıxacaqlar. İsiquro deyir
qorxmayın: “Robot əlinizdəki smartfon kimidir. Ona belə yanaşın. İnsanlar
həmişə yeni və naməlumdan qorxurlar. Ancaq robotlardan və texnologiyadan qorxmağa ehtiyac
yoxdur. Əksinə, onlar bizim həyatımızı
asanlaşdırır, daha məhsuldar və effektiv
olmağımıza köməklik edirlər. Robotların gəlişindən ehtiyat etməməliyik.
Filmlərdə gördükləriniz
fantaziyaların məhsuludur. Gələcəyimiz
heç də belə olmayacaq. Robotlar sadəcə
olaraq kompüterlərin davamıdır. Kompüterlə
işləmək istəmirsənsə, söndürürsən.
Robotla da belə olacaq”.
Rüstəm QARAXANLI
Azərbaycan müəllimi.- 2019.-
6 sentyabr.- S.1; 16.