Xatirələri nəğmələrdə yaşayan sənətkar...

«Koroğlu» ariyası ilə böyük səhnələrə...

Adı ötən illərin gözəl nəğmələri ilə xatırlanan sənətkarlar arasında Gülağa Məmmədov da var. İllər keçsə də, onun ifasında səslənən nəğmələr nə solur, nə də təravətini itirir. Bəzən insana elə gəlir ki, heç kim onun imzasını vurduğu o nəğmələri o cür gözəl oxuya bilməyəcək...

Hələ özfəaliyyətdə çıxış etdiyi zaman 12 yaşlı Gülağanın oxuduğu “Koroğlu” ariyası Üzeyir Hacıbəyovun çox xoşuna gəlmişdi. Elə həmin il - 1938-ci ildə Moskvada keçirilən beynəlxalq festivalda Azərbaycanı təmsil edəcək nümayəndələrin Filarmoniyada keçirilən seçimində Üzeyir Hacıbəyov, Bülbül, Səid Rüstəmov kimi sənətkarlardan ibarət münsiflər heyəti festivala Şövkət Ələkbərova, Fatma Mehrəliyeva ilə yanaşı Gülağa Məmmədovu da seçir. Beləliklə, G.Məmmədov Moskva Akademik Böyük Teatrının səhnəsində Niyazinin dirijorluğu ilə “Koroğlu” ariyasını oxuyur və Bakıya gümüş medalla qayıdır.

Gülağa Məmmədov 1925-ci il iyunun 28-də Lənkəranın Kiçik Bazar adlanan məhəlləsində anadan olub. Bakıda boya-başa çatıb. Çox kasıb ailədə böyüyüb. Atası çəkməçi, anası evdar qadın olub. Kirayədə yaşayıblar, ailə atasının cüzi qazancı ilə dolanıb.

Gülağa 15 yaşında Səid Rüstəmovun ansamblına qəbul edilir. Sonra Konservatoriyada təhsil alır. O, 20 yaşından Musiqili Komediya Teatrında çalışmağa başlayır. “Arşın mal alan”, “Beş manatlıq gəlin” və digər tamaşalarda baş rolları oynayır. Lakin bir neçə ildən sonra teatrdan ayrılır. Konservatoriyada oxuduğu illərdə Gülağa vokal dərsini Bülbüldən, muğamın sirlərini isə Sarabskidən öyrənmişdi. Oxuduğu mahnıların çoxu isə Səid Rüstəmova məxsus olurdu. Çünki Səid Rüstəmov mahnılarının əksəriyyətini xüsusi olaraq Gülağa üçün yazırdı. Tofiq Quliyevin də, Cahangir Cahangirovun da əsərlərini ilk səsləndirən Gülağa Məmmədov olub.

Gülağa Məmmədov şirin, lakonik səsi ilə 600-dən artıq xalq və bəstəkar mahnıları oxuyub. 15-dən çox bədii filmdə, teatr tamaşalarında xarakterik musiqi nömrələri ifa edib.

Respublikada fəaliyyət göstərən əksər xalq çalğı alətləri ansambllarıyla, simfonik orkestrlərilə birgə çıxışlar edib. Müslüm Maqomayev adına Dövlət Filarmoniyasının mahnı və rəqs ansamblında, Dövlət Musiqili Komediya Teatrında işləyib. 1952-ci ildən ömrünün sonuna qədər Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsinin (hazırda Səid Rüstəmov adına) xalq çalğı alətləri ansamblının solisti olub. “Ay qız”, “Ana Kür”, “Oxu, gözəl”, “Şeir deyilmi”, “Mənim qızım” kimi mahnıların hər birini özünəməxsus tərzdə ifa edib.

“Dəli Kür” mahnısı onu çox tez məşhurlaşdırdı. Filmin ilk təqdimatı bulvardakı yay zalında keçirildi. Mahnı çox gözəl yazılmışdı. Ona görə də məşhurlaşdı.

Gülağanın həmçinin yaxşı muğamat oxumağı vardı. Ancaq efirdə oxumurdu. Bu barədə ona sual verəndə “oxuyacağam” - deyə cavab verirdi.

Tez-tez qastrollara gedirdi. Ümumiyyətlə, çox ölkələrə səfər etmişdi. Nədənsə Gürcüstan və İrəvanda daha çox sevilirdi. Hətta İrəvanda konsert verən zaman qalmaqal da əskik olmurdu. Belə ki, bütün biletlər satıldığından onun səsini eşitmək istəyən camaat biletsiz içəri daxil olur, ya da konsert salonunun qabağına toplaşırdı. Milislər onları uzaqlaşdırmağa çalışanda isə böyük səs-küy qopurdu.

Haqsızlığa dözümü yoxdu...

Gülağanın bir xasiyyəti də var imiş - haqsızlığa, ədalətsizliyə dözən olmayıb. Hansısa işi irəli getsin deyə, kiməsə yalvarmaq, minnətçi düşmək istəməyib. Deyirlər ki, o, düzgünlüyü sevirdi. 1942-ci ildən radionun Bədii Şurasının üzvü idi. Şit, bayağı mahnı olanda öz fikrini qəti şəkildə bildirərmiş: “Efirə buraxmaq olmaz!” Şuranın digər üzvləri də “baş üstə” deyib onun fikri ilə razılaşırdılar. Lakin bir az keçəndən sonra həmin mahnını eşidirdi. Bu cür hallar tez-tez təkrarlandığından o, bu vəzifədən imtina edir.

Sənətkarın həyat yoldaşı Aliyə xanım: “Gülağa həm yaxşı ailə başçısı, həm də gözəl ata idi. Qoymazdı ki, biz nəyəsə ehtiyac hiss edək. Ailə qurduqdan 10 il sonra qızımız Gülarə doğuldu. Övladımız olanda çox sevinirdi. Hələ uşaq dünyaya gəlməmişdən, qastrolda olduğu şəhərlərdən uşaq üçün çoxlu ”importnı" pal-paltar alıb gətirirdi. Gülağanın çox yumşaq, həlim, şən xasiyyəti vardı. Evimizə qonaq gələn kimi o, dərhal piano arxasına keçərdi. Evdə olan zaman daha çox Səid Rüstəmovun “Bənövşəm” mahnısını, “Sənsiz”, “Sevgili canan” romanslarını zümzümə edərdi. Yeganə övladı Gülarəyə isə həmişə Tofiq Quliyevin “Mənim qızım” mahnısını oxuyurdu. Gülağanın konsertlərinin repertuarını mən tərtib edirdim. Ancaq onunla qastrol səfərlərinə getmirdim. Evdə oturub qayıtmağını gözləyirdim.

Sənətinə layiqli qiymət vermədilər. Bu laqeydlik ona çox toxundu. Ən böyük ədalətsizliklərdən biri 60 illik yubileyi ərəfəsində oldu. Yubileyinin qeyd olunması üçün xüsusi komissiya yaradılmışdı. Afişalar asılmış, dəvətnamələr paylanmışdı. Oktyabrın 24-də Filarmoniyada keçiriləcək yubiley tədbirinə digər respublikalardan da qonaqlar gələcəkdi. Lakin son anda Mərkəzi Komitədən xəbər gəldi ki, tədbir keçirilməsin. O zaman bunun səbəbini Gülağa Məmmədovun Filarmoniyanın işçisi olmaması ilə əlaqələndirmişdilər. Sonra qərara gəldilər ki, tədbiri Aktyorlar Evində keçirsinlər. Oranın da pərdələri cırıq, oturacaqları sınıq idi. Sənətkar buna razı olmadı. “Əgər məni Filarmoniyaya layiq bilmirlərsə, qoy, ümumiyyətlə, tədbir keçirilməsin. Məgər mən ölmüşəm? Ölənləri Aktyorlar Evindən götürürlər” - dedi. Bu haqsızlıq ona çox pis təsir elədi. Dedi ki, “mən Filarmoniyada o qədər zəhmət çəkmişəm. Bircə gün mənə vaxt sərf oluna bilməz?” Gülağa da əsəbiləşib gecə ilə bütün afişaları çıxardı. O biri respublikalara da teleqram vurdu ki, qonaqlar gəlməsin...

Sağlığında bircə dəfə də yubileyi keçirilmədi. Öləndən sonra isə bir dəfə Muğam Teatrında xatirə gecəsini təşkil ediblər. Gördüyü diqqətsizlik Gülağa üçün ağır zərbə oldu. O, bu haqsızlıqlara dözə bilməyib şəkər xəstəliyinə tutuldu. Xəstəliyinə baxmayaraq, son günə qədər yeni mahnılar üzərində çalışırdı. Rəhmətə gedən günə qədər orkestrlə mahnı yazdırmağa gedirdi..."

Qızı Gülarənin xatirələri...

Gülarə xanım atasıyla bağlı xatirələrini danışarkən belə deyir: “Atam sürpriz etməyi xoşlayırdı. Onun bu ailədə ən böyük sürprizi, anama ən böyük, ən qəribə, gözlənilməz hədiyyəsi, söz yox ki, pasportuna vurdurduğu evlənmələri barədə möhür olmuşdu. Sonralar da anama həmişə sürprizlər edib. Heç nə demədən evdən anamın şəklini, pasportunu aparıb, bir müddət sonra ”Hazırlaş, xaricə gedirik" - deyə aldığı putyovkanı ona uzadıb. Onlar birlikdə, demək olar, dünyanın az qala, yarısını gəziblər. Anam özü deyərdi ki, Ərəbistan, İtaliya, Almaniya, hətta Afrikayadək gedib çıxıblar. Atamı xatırlayanda tez-tez uşaqlıq illərim yadıma düşür. Məni özü ilə iş yerinə aparırdı. Artıq orada hamı məni yaxşı tanıyır, hər gəlişimi sevinclə qarşılayırdılar. Orkestrdə bir kamança çalan vardı. Mən qapıda görünən kimi kamançada adımı səsləndirərdi. Bu elə xoşuma gəlirdi ki... Atam iş yerində məni dahi sənətkarlarla tanış edərdi. Onların çoxunu evimizdə də dönə-dönə görmüşəm. Bizə atamın sənət yoldaşları - müğənnilər, musiqiçilər, bəstəkarlar tez-tez gələrdilər. Evimiz çox qonaq-qaralı olardı. Anam evdar qadın idi. İki gündən bir atamın başına bu qədər adamın toplaşmasından narazılıq eləməzdi. Əslində, biz buna alışmışdıq. Elə bilirdik, belə də olmalıdır".

Sənətkarın qızı atası ilə bağlı xatirəsində həm də bunları söyləyib: “Müğənnilik sənəti atama dostlar qazandırdı. Şövkət Ələkbərovayla çox yaxın idilər. Onlar səhnəyə bir gündə gəliblər. Atam həddindən artıq uşaqcanlı idi. Balaca olanda məni necə sevib-əzizləyərdisə, sonralar nəvələrinə də elə meyl göstərərdi. Onun həyatda iki amalı vardı: ailəsini, balalarını xoşbəxt görmək, bir də Tanrının qismət etdiyi səsinin qədrini bilmək. Tez-tez qastrol səfərlərinə gedərdi. Evimizə qayıdanda elə bil dünyanın naz-nemətlərini ona verərdilər. Sevinərdi, fərəhlənərdi. Səhər tezdən evdən çıxardı, çəkilişlərdə, səsyazma studiyasında, məşq zalında çalışardı. Gecəyarı gəlsə də, gileylənməzdi. Çünki sənətindən həzz alardı. Əziyyəti də hədər getməmişdi. Xeyli mükafatlar almışdı. Əvvəl Əməkdar, az keçmiş Xalq artisti fəxri adlarına layiq görülmüşdü.

Bir gün isə - iyunun 7-də (1994-cü il) səhər yeməyini yedikdən sonra halı pisləşdi. Ancaq təkidimə baxmayaraq, işə getdi. Çünki orkestrin 60 nəfərlik kollektivi onu gözləyirdi. Yeni mahnıların məşqini etməliydilər. Həyətə təzə düşmüşdü ki, evə zəng gəldi..."

Qızı Gülarə xanım o anı belə xatırlayır: “Atamı çətinliklə pilləkənlərdən qaldıraraq evə aparıblar. Təcili yardım gəlib, ona infarkt diaqnozu qoyulub. Həkimlər anamla oğlum Ramizi palatadan çıxarıblar. Deyiblər ki, siz bizə mane olursunuz. Palatada çoxlu həkim, tibb bacısı olduğundan anam görüb ki, doğrudan da onlara maneçilik törədə bilərlər. Ramizlə birgə qapıdan çıxmaq istəyəndə atam onu səsləyib: ”Aliyə getmə, sən yanımda qal". Amma həkimlər etiraz ediblər. Anam otaqdan çıxa-çıxa onu arxayın edib: “Heç yerə getmirəm. Buradayam, qapının ağzında gözləyirəm”. Xeyli vaxt keçəndən sonra anam içəridən çıxan tibb bacısından atamın vəziyyətini soruşub. Tibb bacısı da qəfildən - anamı bu acı xəbərə hazırlamadan - “o vəfat etdi”, deyib".

Xalq artisti, bəstəkar və dirijor Nəriman Əzimov Gülağa Məmmədovu görən son sənətçi dostu olub: “Onunla bir çox xarici ölkələrə getmişik. Səfərlər zamanı çalışardıq ki, xalqımızın adına, musiqi sənətimizin şərəfinə hörmət, nüfuz qazandıraq. Uğurumuzun əsas səbəbkarı Gülağa olub. Onu həmişə alqışlarla qarşılayardılar. Çoxlu dostu vardı. Səid Rüstəmov, Cahangir Cahangirov, Tofiq Quliyev, Fikrət Əmirov, Hacı Xanməmmədov və başqa bəstəkarlar onunla işləməkdən həzz alardılar. Yaxşı xatırlayıram: şair Rəfiq Zəkanın sözlərinə yazdığı ”Ana Kürüm" mahnısı lentə alınan vaxt unudulmaz bəstəkar Cahangir Cahangirov kövrəldi. Onun bu sözləri indiyə qədər yaddaşımda qalıb: “Ay Gülağa, sən avazınla, şirin səsinlə məcrasına sığmayan dəli Kür çayını ovsuna saldın”.

Həmin mahnı məşhur “Dəli Kür” bədii filmində səslənir...

“Azadlıq”ın Araşdırmaçı Jurnalistlər Qrupu KIV-ə Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap edilir

Azadlıq.- 2012.- 5 aprel.- S.14.