İncə sənət yolunda keçən ömür

Sənətşünas Aida Tağızadə

Azərbaycan musiqi mədəniyyətinin inkişafına böyük xidmətlər göstərmiş peşə sahiblərimiz sırasında sənətşünaslarımız da önəmli yer tutur. Belə sənət sahiblərimizdən biri də professor Aida Tağızadədir. Görkəmli sənətşünas bir çox elmi metodik əsərlərin və dərsliklərin müəllifi olmaqla bərabər, həm də peşəkar musiqişünaslar nəsli yetişdirən, bir neçə sənətşünaslıq dissertasiyasına rəhbərlik edən gözəl pedaqoqdur.

Onun yazdığı əsərlərə “Azərbaycan musiqi tarixi”, “Azərbaycan musiqisi müntəxabatı”nı nümunə göstərmək olar. Aida xanım həyatı boyu elmi yaradıcılıqla məşğul olmuşdur. O, “XX əsr Azərbaycan musiqisi” məqalələr toplusunun tərtibçisi və elmi redaktorudur.

Aida Zeynal qızı 5 fevral 1934-cü ildə Şuşa şəhərində dünyaya gəlmişdir. O, 150 saylı məktəbdə, daha sonra isə Asəf Zeynallı adına Musiqi Kollecində təhsil almış, təhsilini qırmızı diplomla bitirərək Ü.Hacıbəyli adına Konservatoriyaya daxil olmuşdur. Əvvəlcə fortepiano üzrə ifaçılıq şöbəsində oxuyan Aida xanım iki ildən sonra musiqişünaslıq şöbəsində təhsilini böyük uğurla başa vurmuşdur.

Aida xanımın atası Zeynal Tağızadə dilşünas, filologiya elmləri doktoru olmuş, anası Hacıyeva Sayalı xanım isə pedaqoji və tibb institutlarını bitirmişdir. Aida xanımın sənətə olan olan məhəbbətinin formalaşmasında ailəsinin böyük rolu olmuşdur.

Tağızadələr Azərbaycanın tanınmış soylarından biridir. Hacı Imamqulunun üçüncü oğlu Tağı 1808-ci ildə Şuşa şəhərində anadan olmuşdu. Molla yanında oxumuşdu. Rastabazarda baqqal dükanı işlədirdi. Müqəddəs Kərbəla torpağını ziyarət etmişdi. Kərbəlayı Tağı Şahnisə ilə ailə qurmuşdu. Şirin, Zeynalabdin, Adıgözəl, Qasım adlı oğlanları, Şəhri adlı qızı vardı. Kərbəlayı Tağının törəmələri Tağızadə soyadını daşıyırdılar.

“Vikipedia”nın sənətşünas haqqında nəşr etdiyi məqalədə onunla bağlı əsas bioqrafik məlumatlar əksini tapıb. Aida xanım 1958-ci ildən bu günə qədər Bakı Musiqi Akademiyasında (BMA-da) fəaliyyət göstərir. O, pedaqoji fəaliyyətlə yanaşı, Azərbaycanın bir çox görkəmli bəstəkarları və ifaçıları haqqında monoqrafiyaların, broşürlərin, oçerk və məqalələrin müəllifidir. Onun görkəmli bəstəkarlarının bəzilərinə həsr olunmuş kitabları öz məzmun və təhlil metoduna görə böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bunlardan Azərbaycan simfonik musiqisinin təşəkkülü və inkişafında böyük səy göstərən, hərtərəfli inkişaf etmiş böyük nəzəriyyəçi, görkəmli bəstəkar Cövdət Hacıyevə həsr olunmuş monoqrafiyadır. Kitabda onun beş simfoniyası, “Sülh uğrunda” simfonik poeması, kamera-instrumental musiqisi və fortepiano üçün “Musiqi lövhələri” yüksək professional səviyyədə təhlil olunur.

Sənətşünasın dəyərli əsərləri

Aida xanımın 1985-ci ildə “Yazıçı” nəşriyyatında çap olunmuş növbəti kitabı görkəmli bəstəçimiz Soltan Hacıbəyovun yaradıcılığına həsr edilib. Maraqlıdır ki, 1969-cu ildə müdafiə etdiyi namizədlik dissertasiyası da istedadlı sənətkarımızın əsərlərinin təhlililə bağlıdır. Həmin monoqrafiyada bəstəçinin “Gülşən” baleti, simfonik janrda yazılan əsərləri, onun üslubu üçün səciyyəvi bir çox xüsusiyyətlər yüksək səviyyədə araşdırılmışdır.

Aida xanımın sonrakı tədqiqat nümunəsi müasir musiqi sənətimizin görkəmli nümayəndələrindən Aqşin Əlizadənin yaradıcılığına həsr olunmuş monoqrafiyadır. Burada “Kənd süitası”, o dövrdə yazılan simfoniyaları, özünəməxsus xor və kamera-instrumental əsərləri təhlil olunaraq, bəstəkarın müasir Azərbaycan musiqi mədəniyyətində tutduğu uğurlu və hətta “yenilikçi” mövqeyi şərh olunmuşdur.

Müxtəlif qəzet və jurnallarda Aida xanımın 100-ə yaxın məqaləsi çap olunmuşdur. Bunlardan çoxu yerli mətbuatda, bəziləri isə respublikadan kənar mətbu orqanlarda çap olunmuşdur. Məqalələrin əsas mövzuları Üzeyir Hacıbəyli, Qara Qarayev, Fikrət Əmirov, Arif Məlikov və başqa böyük sənətçilərinin yaradıcılığı, bədii üslubun özəllikləri, yeni əsərlərin təhlilidir.

A.Tağızadə Azərbaycan milli musiqi sənətimizin bir çox xarici ölkələrdə - İtaliya, Almaniya, Çexoslovakiya, Türkiyədə təbliğində də böyük əmək sərf etmişdir. Aida xanım professional ifaçılıq sənətimizə xüsusi diqqət ayırmış, öz yazılarında Müslüm Maqomayev, Fidan və Xuraman Qasımova bacıları, Sərvər Qəniyev, Elmira Səfərova, Fəridə Quliyeva, Aida Abdullayeva kimi sənətkarların yaradıcılığına geniş yer vermişdir.

Vətəndən uzaqlarda “sənət dərsi”

Aida xanım Tağızadə 1996-2007-ci illərdə fəaliyyətini qardaş Türkiyənin Ankara Bilkənd universitetində davam etdirmişdir. Türkiyədə fəaliyyət göstərdiyi illərdə o, Azərbaycan və onun musiqi həyatı ilə əlaqələrini kəsməmiş, “XX əsr Azərbaycan musiqisi” məqalələr toplusunun II cildini hazırlamışdır. Bu kitab Üzeyir Hacıbəylinin 110 illiyinə həsr olunmuşdur. Kitab 1997-ci ildə işıq üzü görmüşdür. Dahi bəstəkarın yaradıcılığına həsr olunmuş bu kitabda onun zəngin irsi geniş şəkildə işıqlandırılmışdır. Məqalələrin çoxunda Aida xanım Azərbaycan bəstəkarlarının inkişafında Üzeyir Hacıbəylinin ənənə və prinsiplərinin bəhs etmişdir. Kitabda eyni zamanda yeni mənbələrdən istifadə edən müəllif dahi sənətkarın yaradıcılığı, şəxsiyyəti haqqında daha dolğun təsəvvür yaradır. Türkiyədə işləyərkən A.Tağızadə Bakıda nəşr olunan kitab və qəzetlər üçün Azərbaycan musiqisi ilə bağlı bir sıra məqalələr yazmış, uğurla müdafiə olunmuş iki namizədlik dissertasiyasının elmi rəhbəri olmuşdur.

“Musiqi tarixi” kafedrasının müdiri kimi də Aida xanım öz təşkilatçılıq bacarığını göstərə bilmiş, onun rəhbərliyi və iştirakı ilə kafedranın əksər üzvləri namizədlik dissertasiyalarını müdafiə etmişlər.

Aida xanımın Azərbaycan bəstəkarlarının yaradıcılığına həsr olunmuş kitab və broşürləri Azərbaycan musiqişünaslığına bir töhfədir. Görkəmli bəstəkarlar C.Hacıyevin, Hacıbəyovlar sülaləsinin nümayəndəsi Soltan Hacıbəyovun, müasir musiqi sənətinin görkəmli nümayəndəsi A.Əlizadənin yaradıcılıqlarına həsr olunmuş monoqrafiyaları buna misal göstərmək olar.

Aida xanımın ömür-gün yoldaşı, respublikamızın dünya miqyasında tanınmış alimlərindən biri akademik Tofiq Əliyevdir. Onların iki övladı var. Oğlu Fuad Əliyev texniki elmlər doktorudur və uzun illər Almaniyada çalışıb, indi isə Ankarada özəl universitetdə fəaliyyət göstərir. Qızı Nigar Əliyeva anasının yolunu davam etdirir, sənətşünaslıq namizədidir. Hazırda Almaniyada məskunlaşaraq, orada öz fəaliyyətini davam etdirir. Aida xanım həmişə olduğu kimi öz yaradıcılıq axtarışları və müəllimlik fəaliyyəti yolundadır.

“Azadlıq”ın Araşdırmaçı Jurnalistlər Qrupu KİV-ə Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap edilir

Azadlıq.- 2013.- 20 iyul.- S.14.