“Gecə qatarında qətl” necə
baş verib?
Əbdül Mahmudovdan filmlə
bağlı maraqlı açıqlamalar
Modern.az saytının “Kadrarxası”
layihəsi davam edir. Bu dəfə kinorejissor və aktyor
Əbdül Mahmudov “Gecə qatarında qətl” filimindən
danışır. “Gecə qatarında qətl” filmi
yazıçı Natiq Rəsulzadənin “İntihar edənin
qeydləri” povestinin motivləri əsasında çəkilib.
Ekran əsəri Əfqanıstanda hərbi xidmət
keçib, kontuziya alan gəncin təlatümlü həyatından
və faciəli ölümündən bəhs edir.
Özü də bilmədən kriminal-mafioz dəstəyə
qoşulan, mürəkkəb bir həyatın ağuşuna
düşən Rüstəmin tale işığı elə
bu yolda da sönür.
Başısoyuqluq
və yelbeyinlik, inadcıl və sərbəst xarakter Rüstəmi
(Fəxrəddin Manafov) məhkəməyə gətirib
çıxarır. Demək olar ki, günahsız olan qəhrəman
düşərgədə dörd il keçirir.
Nağıyev isə hər ay onun maaşını anasına
(Elmira Şabanova) çatdırır. Həbsxanadan azad ediləndən
sonra o, yenidən Nağıyevin yanına qayıdır. Nəhayət
Rüstəm yatdığı “yuxu”dan qəfil ayılır.
Lakin artıq çox gecdir. Çünki, o məhvə məhkumdur...
Film
üzərində işləyənlər: quruluşçu
rejissor Əbdül Mahmudov, quruluşçu operator Kənan Məmmədov,
ssenari müəllifi Natiq Rəsulzadə, quruluşçu rəssam
Kamil Nəcəfzadə, bəstəkar Arif Məlikov, rejissor
Nadir Əzməmmədov, filmin direktoru Əhmədağa
Qurbanovdur.
Rollarda Fəxrəddin
Manafov, Həsənağa Turabov, Diana Malaya, Valeri Kovtun, Muxtar
Manıyev, Yusif Muxtarov, Elmira Şabanova, Niyaməddin Musayev,
Nailə Zeynalova və başqaları çəkilib.
“20 yanvar” faciəsinin
kölgəsində qalan faciəli
film...
Əbdül
Mamudov: “Gecə qatarında qətl” bütün zamanlarda
dedektiv janrında çəkilən ən yaxşı
filmdir. Sadəcə filmin ərsəyə gəlməsi 20
yanvar hadisələrinə təsadüf etdiyindən bir az
kölgədə qaldı. Biz şəhərin içində
əli silahlı rus əsgərlərinin müşayiətilə
çəkilişlər aparırdıq.
Film əsasən
Bakıda, Şamaxıda (itən epizoda, sonradan aydınlıq
gətirəcəyik), İçərişəhərdə
(Cəbiş müəllim filminin çəkildiyi həyət),
Odessa şəhərində, həmçinin Odessa-Bakı
qatarında, pavilyonda lentə alınıb. Rüstəmin (Fəxrəddin
Manafov) həbsxanadakı tək səhnəsi istisna olmaqla
çəkilişlərin hamısı naturada
reallaşdırılıb. Yalnız həmin səhnə
pavilyonda ekranlaşdırılıb.
Narkobaron
Nağıyevin ofisini köhnə “Moskva” otelində (indiki Alov
qülləsi), saunayla bağlı səhnələri
“Kubinka”da, “Firdovsinin sauna”sı deyilən məkanda çəkmişdik".
“Filmdən sonra 3 məhbusu
azadlığa buraxdırdım”
Ə.Mahmudov
deyir ki, filmdə gördüyümüz həbsxana real olaraq
10-cu kalonda lentə alınıb. “Həbsxana səhnələri
Dərnəgüldəki 10-cu kalonda çəkilib. O islah
müəssisəsində yatan məhkumları da filmə
çəkirdik. Bir həftə ərzində həbsxanada
çəkilişlər apardıq, onlarla çox gözəl
ünsiyyətimiz də yarandı. O vaxt türmələrin
”zamministr"i olan Xosrov müəllim bizim məsləhətçimiz
idi. Hətta zarafatca mənə demişdi ki, ?Əbdül
müəllim, sizin burdakı bir həftəlik işiniz, bizim
20-30 illik fəaliyyətimizdən daha çox xeyir verdi".
Çəkiliş
prosesində iştirak edın məhkumlarla mütəmadi
ünsiyyətdə olurdum, onlara məsləhətlər
verirdim, etdikləri əməlin yalnış olduğunu
başa salmağa çalışırdm. Deyirdim, “mən də
sizin yaşlardayam, Fəxrəddin sizdən də
kiçikdir, amma bizə necə hörmət, diqqət var.
Burdan çıxandan sonra yeyib-içib ailəmizin,
uşaqlarımızın yanında gedirik”. Onlara sual edirim ki,
siz yaxşı kişilərsiz yoxsa biz?. Diqqətlə
baxıb başlarını aşağı salırdılar.
Bizimlə ünsiyyət zamanı onlarda həyat eşqi
yaranmışdı.
Bizə
olan hörmət, maraq o qədər idi ki, hətta bu filmdən
sonra 3 nəfər gənci həbsxanadan
çıxartdırdım. Gənclərdən biri karateist
idi, respublika çempionu da olmuşdu. Təsadüfən
davaya qoşularaq bir nəfərin çənəsini
sındırmışdı. Onu buraxdılar. Bu yaxınlara qədər
də küçədə görəndə həmişə
mənimlə xüsusi görüşürdü. Filmdə
Rüstəmlə dalaşan oğlan həmin idmançı
idi. Adını xatırlamıram.
Həmin
səhnəni bir kadra çəkdik. Oğlanda pişik cəldliyi
vardı. Səhnə təhlükəli idi. Bildirdim ki,
ehtiyatlı olmaq lazımdır. Oğlan dedi ki, necə
lazımdırsa vuruşaq, təbii olaraq, qorxmaq lazım deyil.
Mən qorxdum ki, pəncərədən yıxılar. O isə
təkid etdi. Nəhayət start verildi həmin kadr bir dubla
çəkildi.
Fəxrəddin
onu vuranda həqiqətən də ikinci mərtəbədən
aşıb yerə yıxıldı. Çox məharətli
gənc idi".
Kinorejissor
həmin gəncin məhbusluq həyatına da aydınlıq
gətirib: “Gənc böyük bir restoranda dava düşəndə
məsələyə ciddi müdaxilə edib. Bilirsiniz ki, o
vaxt idmançılar qanun pozanda adi vətəndaşlardan
çox iş verilirdi. Vurub bir nəfərin çənəsini,
digərinin qabırğasını
sındırmışdı. Ona 6 il vermişdilər. Biz
çəkilişə başlayanda artıq cəzasının
üç ilini çəkmişdi. Nə isə, mənim həbsxanaya
bir ay gediş-gəlişlərim, Xosrov müəllimin
köməkliyilə o, azad olundu.
Onunla bərabər
iki nəfəri də azad etdirdim. Onlardan biri də Ağcabədi
rayonundan idi, qonşusunun hinindən toyuq
oğurlamışdı. Onun da azadlığa
çıxmasına 3-4 ay vaxt qalmışdı. Onu da
xahişlə çıxartdırdım. Azad olunan digər məhkum
da səhv etmirəmsə,
yüngül cəza ilə yatırdı. Nəzərinizə
çatdırım ki, həmin həbsxanada ilk dəfə
cinayət törədənlər saxlanılırdı".
Əbdül
Mahmudov: “Baş rol qəhrəmanı 18 yaşında
olmalı idi. Yaşına görə əvvəlcə Fəxrəddini
düşünməmişdim. Çox
düşündüm, çox axtardım. Yaşları
uyğun olan aktyorları götür-qoy etdim, fakültələri
gəzdim, amma mənə lazım olanını tapa bilmədim.
Mənim xəyalımda qurduğum obrazın kriteriyaları
yalnız Fəxrəddin Manafovda idi. Sonra ssenarist Natiqlə
razılaşaraq, Rüstəmin yaşını
artırdıq, çünki ssenaridəki yaşı 18 idi”.
İstedadlı
aktyor Fəxrəddin Manafov bu flmdə də çəkiliş
heyətini məyus etmir. Uğurla yaratdığı Rüstəm
obrazına canlılıq gətirir: “Fəxrəddin elə
bir aktyordur ki, film üçün cannından belə
keçər. Çünki aktyorluq onun daxilində,
qanında, canındadır. Obraza girəndə ruhən roluna
bağlanırdı.
Növbə
10-cu kolondakı çəkilişlərə
çatmışdı. Çəkiliş qrupu ilə kolona
getdik.Onu da deyim ki, o vaxt Fəxrəddin qrimini özü
edirdi. Nə isə, kolonun rəisi ilə
görüşdük, hal-əhval tutduq. Onu da deyim ki, biz
avadanlıqları çıxarana qədər o qrimlənib
hazır dayanmışdı. Fəxrəddin məşq etmək
istədiyini bildirdi. Razılaşdıq, ona boz rəngdə həbsxana
kostyumu verdilər. Kolonda olan məhbuslar kino çəkildiyindən
xəbərsiz idilər.
Fəxrəddin
sadəcə yeni məhbus adıyla onların yanına getmək
istədi. Bildirdi ki, film çəkildiyini məhbuslara deməsinlər.
Desinlər ki, yeni məhbus gəlir. Onların münasibətini
bilmək istəyirdi. Kolon işçiləri onun qoluna girdilər.
Kalona hay-küy düşdü ki, yeni məhbus gəlir.
Hamı maraqla baxırdı. Birdən biri soruşdu ki, rəis
bu məhbusu haradan gətirirlər?. Rəis dedi ki, bu çox
məşhur bir canidir və Salikamskdan gəlib. Salikamsk da o
vaxt Sibirdə olan xüsusi cinayətləri törətmiş
məhbusların saxlanıldığı yer idi. Məhbusların
hamısı bir anlıq düşündü ki, peşəkar
cani gəlir aralarına. Avadanlıqları içəri
aparanda məəttəl qaldılar. Məhbuslardan biri
qayıdıb dedi ki, əşşi nə Salikamsk? Bunlar kino
çəkməyə gəliblər. Çox gülməli
bir məqam yarandı. Hamı-məhbuslar da, aktyorlar da
çox güldülər".
Film 1-ci kateqoriya alıb
Əbdül
Mahmudov: “Filmdə Niyaməddin Musayevin debutü də var.
Çox hörmət etdiyim insanlardandır. Dəvət etdim
razılaşdı və çəkildi. Epizodlardan birində
”Qanun" nəşrlər evinin rəhbəri Şahbaz
Xuduoğlu çəkildi. O, kinostudiyanın nəzdindəki
aktyorluq kurslarında oxuyurdu. Mafioz Nağıyevin quldur dəstəsinin
üzvlərindən birini canlandırırdı. Filmin qəhrəmanı
Rüstəmi Özbəkistandakı hava limanında məhz o
qarşılayaraq, narkobaronun yanına aparır. Sonralar
Şahbazın naşir olması mənə qəribə gəldi.
Çünki o, gözəl oxuyurdu, qəribə
düşüncə tərzi, aktyorluğa böyük
marağı vardı.
Ordakı
rus qızı əslində erməni obrazı olmalı idi.
Rolu Diana Malayeva canlandırırdı. O, Kiyev Institutunu
bitirmişdi, Odessa studiyasında çalışırdı.
Təəssüf ki, bir neçə planları dəyişdirməyə
məcbur oldum. Aləmin qarışan vaxtı idi. Obrazın
erməni qızı olmasını istəyirdim, təəssüf
ki, icazə vermədilər. Dedilər ki, mütləq dəyişdirilməlidir.
Mən hətta dublyajda da müəyyən nüanslar
saxlamışdım, diqqət çəkmək istəyirdim
ki, o ermənidir. Onu da Moskvada çıxartdılar.
Filmdə
istədiklərimi tam əxz etmək üçün maneələr
oldu. Bəzi səhnələri filmə daxil edə bilmədik.
O vaxt hələ Sovet qoşunları Bakıda idi. Filmdəki
söhbət narkobizneslə dövlət inzibati
orqanlarının əlaqəli işindən gedirdi.
Mafiyanın başında polis özü dururdu. Təbii olaraq
xırda-para qazanc üçün heç bir imkan yox idi, ola
da bilməzdi. Bu reallığı
çılpaqlığı ilə vermək isə
mümkünsüz oldu...".
Filmdə
kifayət qədər açıq-saçıq səhnələrin
olması o vaxt üçün az rast gəlinən idi. Ə.Mahmudov da bu fikirlə
razılaşır: “Bəli doğrudan da bir neçə səhnədə
açıq-saçıqlıq vardı. Bədii əsər
olduğu üçün aktyorlar da etiraz etmədi.
Çünki söhbət narkobiznes aləmindən gedirdi. Bəli,
bizimkilər üçün görünməmiş bir
şey idi. Amma bu aləmin belə tərəfləri
vardı. Və bədii əsər olduğu üçün
o səhnələrin canlandırılmasında heç bir qəbahət
görmədik.
O vaxt filmə
SSRİ kinematoqrafiya komitəsinin birinci kateqoriyası, SSRI
teleradiosunun baş prizini vermişdilər. Mən çox
sayda məktublar alırdım.
Bizim film
Moskvada dəfələrlə nümayiş olundu,
böyük maraqla qarşılandı, minlərlə
tamaşaçı toplaya bildi".
“Filmə görə vaqonda
yaşadıq”
Əbdül
Mahmudov: “15 günə yaxın vaqonda yaşadıq. Çəkə-çəkə
Odessaya getdik, ordan da Bakıya qayıtdıq. Yolda
saxlayırdıq, lazım olanda vaqonu açıb bir az dincəlirdik
sonra yenə davam edirdik.
Finalda əslində
Rüstəmlə dalaşdıqdan sonra onu pəncərədən
yerə atmalı idilər. Bu mənə real görünmədiyindən
onu elə vaqondaca “boğmaq” qərarına gəldim.
Polis
rolunda oynayanlar həqiqətən də polislər idi. Nadir
müəllim içlərində əjdaha bir kişi idi.
Fikirləşdim ki, onsuz da Rüstəmin həyatı da
ölümdür, sonu da ölümdür. Birdən beynimə
gəldi ki, onu elə vaqondaca asaq. Çünki onun
bütün ömrü yollarda, səfərlərdə,
vaqonlarda, paraxodlarda keçmişdi. Atalar sözündə
deyildiyi kimi “su səhəngi su yolunda qırılar”.
“Əfqanıstanda çəkiliş
edə
bilməmək ürəyimdə
qaldı”
Əbdül
Mahmudov: “Operator işindən çox-çox razı
qaldım. Kənan super operatordur. Film o dövr
üçün yeni bir janr idi. Materiala ağırlıq gətirilmədən
səmimi bir film yarandı. Belə filmlərə yeni dalğa
deyirlər. Filmdə əsas meyar insan taleyi idi. Ağır
qan-qada, cavan bir oğlan və s.-ni ümumi ab-hava ilə əlaqələndirdik.
Film ərsəyə
gələndə məndə iki böyük problem oldu.
Birincisi xatirə epizodu idi. Əfqanıstandan epizodlar çəkmək
istyirdim, amma onu reallaşdıra bilmədim. Çünki
Sovet hökuməti Əfqanıstandan qovulmuşdu. Hər kəs
öz hayında idi. Orda xalq hərəkatı, daxili inqilablar
başlamışdı. Bu səbəbdən də
Əfqanıstanda hər hansı çəkiliş etməyimiz
mümkünsüz idi. Amma ürəyimdə qaldı.
Digər
çətinlik isə o idi ki, filmin əsas
kuliminasiyasından bəhs edən hissə itdi.
Filmi yenicə
bitirmişdik ki, aləm qarışdı. Həmin ərəfədə
də filmdən 2-3 metrəlik bir hissə itdi. Həmin hissədə
əsas fikir açıqlanırdı. Yəni oğlan niyə
Odessaya gedir, niyə Mariyaya görə geri qayıdır , onu
niyə öldürdülər və s.".
Müəllifin
sözlərinə görə, indi
tamaşaçıların izlədiyi film “raboçi” filmdir:
“Orijinal film Moskvadadır, onu geri almaq üçün isə
xərc çəkmək lazımdır”.
Azadlıq.- 2015.- 16 fevral.- S.14.