“Yol əhvalatı”nda maraqlı əhvalatlar

Xalq artisti və rejissor film barədə bilmədiyimiz faktları açıqladı

Modern.az saytının “Kadrarxası” layihəsində növbəti yazı “Yol əhvalatı” filmindən bəhs edir. Filmin maraqlı məqamlarından xalq artisti Hacı İsmayılov və rejissor, aktyor Yusif Əlizadə danışır. “Yol əhvalatı” filmi 1980-ci ildə çəkilib. Ekran əsərinin quruluşçu rejissoru Teymur Bəkirzadə, quruluşçu operatorları Şərif Şərifov, Ələsgər Ələkbərov, quruluşçu rəssamı Fikrət Əhədov, bəstəkarı Polad Bülbüloğlu, rejissoru Rafiq Dadaşov, bədii rəhbəri Eldar Şengelayadır. Filmin direktoru Rimma Abdullayevadır.

Rollarda Siyavuş Aslan, Hacı İsmayılov, Yaşar Nuri, Həmidə Ömərova, Kamil Məhərrəmov, Sofa Bəsirzadə, Ceyhun Mirzəyev, Yusif Əlizadə, Vaxtanq Pançulidze, Eldəniz Zeynalov, Məmmədağa Dadaşov, Muxtar Manıyev və başqaları çəkilib.

Filmdəki təyyarəni Xaçmazdan

Bakıya gətirmək üçün söküblər...

Yusif Əlizadə: “Mən bu filmdə çəkilməklə yanaşı, həm də rejissor assistenti idim. Fərid roluna dəvət etdiyim Elxan Əhədzadə səhər tezdən bizdən xəbərsiz qastrol səfərinə uçmuşdu. Ona görə də ikinci rejissor Rafiq Dadaşov Teymur Bəkirzadəyə dedi ki, ”qoy bu rola elə Yusif özü çəkilsin". Rejissor da gülə-gülə dedi ki, dəvət etdiyi aktyor, dostu gəlmədiyinə görə sən Yusifi cərimələyirsən.

Razılaşdıq, beləcə mən bu rola çəkildim. Heç bir çətinliyim olmadı, çünki ssenarini əzbər bilirdim.

Çəkilişlər əsasən Xaçmazda, Bakıda, Binə hava limanın yükün qəbul olunma yerində, Bakı küçələrində, “Gənclik” metrostansiyasının üstündəki küçədə aparılıb. Paşanın Mustafanın qoyunla dolu maşınını qaçırdığı yer məhz metronun üstü idi. Hansı ki, Mustafa maşının üstü ilə qaçaraq kabinaya daxil olur. Həmin səhnədə biz təklif etdik ki, təhlükəli olar deyə, Vaxtanq özü oynamasın. Lakin o dublyor istəmədi və özü çəkildi. Gənc idi, əslində bunu istənilən gənc edə bilərdi. Dublyorsuz oynamaqla Vaxtanq bizə bir növ xarakterini nümayiş etdirdi.

Qoyunların təyyarəyə yüklənməsi Xaçmaz aeroportunda lentə alındı. Təyyarənin enməsi isə Əhmədli qəsəbəsində Neapol dairəsində ekranlaşdırılıb. Işin sənətkarları təyyarəni Xaçmazda sökdülər demontac vəziyyətdə onu Bakıya gətirdilər, yenidən quraşdırdılar. Beləcə çəkilişi həyata keçirdik".

“Siyavuş necə qapaz vurdusa

qatıq Yaşarın üzünə dağıldı”

Hacı İsmayılov: “Əsas çəkiliş yerimiz yəhudilərin qəbristanlığında aparılırdı. Təyyarə Ukrayna dairəsində lentə alınıb. Təyyarə doğrudan da şosseyə düşdü. Bilirsiz o vaxt bu qədər avtomobil yox idi deyə çəkiliş etmək də çətin deyildi. Bakı küçələrində film ekranlaşdırmaq çox asan idi. Heç çox vaxt icazə də alınmırdı, birbaşa çəkiliş edilirdi. Amma indi onları təkrar etmək belə, mümkün deyil, həm də uzun və sıxıcı bir prosesdir.

Filmdə təyyarəni çəkmək üçün Zabrat aeroportunun rəhbərliyilə danışdılar, onlar da böyük məmnuniyyətlə təyyarələrdən birini çəkiliş üçün bizə verdilər. Heç bir məhdudiyyət yox idi, bildirmişdilər ki, nə vaxt lazım olsa, təyyarədən istifadə edə bilərik".

Xalq artisti çəkiliş prosesddində baş vermiş maraqlı məqamlardan birini xatirəsinin dili ilə belə canlandırır:

“Maraqlı səhnələrdən biri sürücü Musatafanın malları gətirməyib bizi aldatdığı və maşınla qonşunun evinə girdiyi yerdir. Ev dağılandan sonra şikayətçi qonşunun (Eldəniz Zeynalov) evini təmir etdiyimiz səhnə çəkilirdi. Onu da deyim ki, həmin yer kinostudiyanın həyətində olan tikili idi. O kadrda hasarın bir tərəfini biz ”hörürdük". Həmin səhnədə guya tənəffüs vaxtı idi. “Pririv, pririv” ki, deyirlər. Deməli nahar etdiyimiz yerdə Siyavuş şikayət edir ki, əşşi mən heç belə bir işə düşməmişdim, bu nəydi başımıza gəldi..., hərəmiz də bir replika atırıq. Yaşar (Makintoş) da qəzetdən bir papaq düzəldib qoymuşdu başına, özü də qatıq içirdi. “Çesni, ne çesni” deyib Qurban bir qapaz vurdu başına, qatıq dağıldı Yaşarın üzünə, bığına. Əslində ssenaridə olan bir şey deyildi. Həmin an hamımız fikirləşdik ki, rejissor əsəbiləşib “stop, dayanın, bu qədər də əlavə olmaz” deyəcək. Amma gördük ki, kameranın səsi gəlir, özümüzü itirmədik. Başa düşdük ki, davam etmək lazımdır. Yaşar da işinin ası olan bir aktyor oluğundan o da özünü itirmədi, heç nə olmamış kimi çörəyi götürüb dodaqlarını silib ağzına atdı".

“Erməni operator çəkiliş üçün

”brak" plyonka gətirmişdi"

Yusif Əlizadə: “Qəbristanlıq çəkilişləri 2-ci Fəxri Xiyaban tərəfdəki qəbiristanlıqda baş tutdu. O çəkilişlərdə 40 dərəcə isti vardı. Çox çətin idi. Indi hamının baxıb güldüyü film əslində böyük zəhmət hesabına başa gəlib. Qəbiristanlıq işçilərinin emalatxanası vardı. O cür istidə biz işlədik, sən demə bizim 2-ci operator əslən erməni olan Robert Silanyan bizə ”brak" plyonka gətiribmiş. Ona bildiriblər ki, budəfəki plyonkalar “brak”dır. Operator isə deyib ki, eybi yox, biz düzəldərik. Onun səhlənkarlığı ucbatından film demək olar ki, iki dəfəyə çəkildi.

Həmin vaxt laboratoriyanın aşkarlama sexi təmirə dayandığı üçün aşkarlanmanı Tiflisdə edirdik. Yol uzaq olduğundan hər dəfə gedə bilmirdik. Müəyyən müddət plyonkaları yığıb sonra aşkarlanmağa göndərirdik. Növbəti dəfə assistenti plyonkanın aşkarlanması üçün göndərəndə ordan bizə zəng vurdu ki, saxlayın çəkilişi plyonka “brak” gedir. Sonradan məcbur olub yeni lentlər gətizdirdik, obyektlərin çoxunu təzədən çəkdik. Elədiklərinə görə isə erməni operatoru cəzalandırmadılar, şifahi şəkildə irad tutdular, bununla da bitdi".

Yusif Əlizadə: “Filmin maraqlı alınmasında Yaşar Nuri, Siyavuş Aslan və Hacı İsmayılov üçlüyünün böyük əməyi oldu. Paşa rolunun ifaçısı Kamil Məhərrəmov da həmçinin. O, rolunun öhdəsindən çox böyük məharətlə gəlib. Teymur Bəkirzadənin yarım kəlməsi, bircə mimikası onlara bəs edirdi. O saat rejissorun nə demək istədiyini tuturdular. Rəhmətlik Teymur Bəkirzadə talantlı insan idi, onu başa düşmək çətin deyildi.

Zümrüdün çalışdığı xalçaçılıq fabrikini Hacıqabulda çəkdik. Həmin çəkilişi cəmi bir günə həyata keçirdik. Məkan sahibləri hamısı bizə böyük qonaqpəvərlik göstərirdilər. Ona görə idi ki, bircə günə çəkib geri qayıtdıq.

Xaçmazdakı çəkilişlər üçün isə 3 gün orada qaldıq. Bizi çox yaxşı da qarşıladılar. Hər şey çox gözəl idi. Təsəvvür edin ki, 1980-ci il həm də olimpiada ili idi. Sovet ölkələri hələ dağılmamışdı. Həmin dövrlərdə kinoya, sənətə çox böyük maraq vardı".

“Kamilin şalvarının altından rezin

bağlamışdıq ki, tikanlar ona batmasın”

Hacı Ismayılov: “Qurbanın ”sizdən adam olmayacaq" dediyi, çoxlu toyuqların olduğu səhnə kinostudiyanın həyətindəki balaca koma kimi tikilidə ekranlaşdırılıb. Çox balaca, çəkiliş üçün əlverişsiz bir yer idi. Toyuqlar da ssenaridə var idi, amma bu dərəcədə deyildi. Çünki, ani olaraq improvizələr baş verirdi. Məsələn, Siyavuş “camaat şir, pələng saxlayır, bunun saxladığına bax” deyib toyuğu kənara atır. Bu ani yaranan improvizələrdən idi. Toyuqlar ssenaridə var idi. Amma improvizələr sayəsində toyuq yavaş-yavaş böyüyüb əməlli-başlı bir rol olmuşdu.

Xalçaçılıq fabrikinin fasad hissəsi indiki Heydər Əliyev sarayının yanındakı bina idi, Milli Konservatoriya ilə üzbəüz.

Paşanın tikanların üstünə yıxılaraq “mən proizvodstvenni travma almışam” deməsi ssenaridə olsa da, yıxılma təsadüfən alındı. Çəkildiyimiz yer o qədər narahat idi ki, biz də çox, üstəlik kamera, işıqlar da quraşdırılmışdı. Tərpənməyə yer belə yox idi, onu deyim ki, həmin səhnə çox təbii alındı. Paşa (Kamil) birdən birə sürüşüb məftilin üstünə düşdü. Əvvəldən planlaşdırılmış səhnə olduğundan Kamilin şalvarının altından rezin bağlamışdıq ki, tikanlar ona btmasın. Ancaq gözlədiyimizdən də bərk yıxıldığından, məftildən biri hətta şalvarından içəri keçib ətinə batmışdı".

“Vaxtanqın obrazı filmə yamaqdır”

Hacı İsmayılov: “Filmdə istifadə edilən rus sözləri, xüsusilə də Siyavuşun istifadə etdiklərinin əksəriyyəti onun öz artırmaları idi. O improvizə edirdi, rejissor da onunla razılaşıb filmdə saxlayırdı”.

Ekran əsərindəki səhnələrdən birində Mürşüd (Hacı İsmayılov) ölü yiyələrinin qapıya gəlib vəziyyəti öyrənmək istəməsilə qan-tər içinə batır. Çünki gətirələcək qoyunların çoxu ehsanlıq idi. Aktyor deyir ki, həmin səhnədə qoyunlar gəlib çıxmır deyə, məcbur olub onu qabağa verirlər: “Həmin səhnədə məni qabağa verirlər. Onu da deyim ki, qəbristanlıqdakı həmin yer guya, mənim otağımdır, orda yatıb-duruam. Mənə tapşırırırlar ki, get denən Qurban yoxdur, iclasdadır. Mən, həmçinin də digər aktyorlar rola o qədər hakim olurduq ki, orda həqiqətən də o qorxunu yaşayıb tər tökürdüm”.

Xalq artisti nədənsə Mustafanı oynayan Vaxtanqın aktyorluq qabiliyyətini bəyənmir: “Düşünürəm ki, filmdə yamaq kimi görünən, adama yapışmayan bir rol varsa, o da Mustafa obrazıdır. Səbəbi isə onu canlandıran gürcü aktyorudur. Onlarla bizim xarakterimizdə, milli xüsusiyyətlərimizdə fərqlər var idi. Baxmayaraq ki, hamımız qafqazlıyıq, fərq çox idi. Film Teymur Bəkirzadəyə veriləndə Eldar Şengelaya ona bədii rəhbər təyin olunmuşdu. Gürcü aktyorun burda çəkilməsi həm onun, həm də rejissorun istəklərinin üst-üstə düşməsilə baş vermişdi. Ən uğursuz rol mənim aləmimdə Musatafanı oynayan aktyor idi. Çəkiliş prosesində hər hansı narazılıq olmurdu. Həm də onunla bizim birgə çəkilişlərimiz demək olar ki, yox idi. Onun səhnələri əsasən Həmidə Ömərova ilə idi”.

“Bakıda aktyor yox idimi,

Gürcüstandan aktyor dəvət edirsiz?”

Yusif Əlizadə: “Mustafa rolunun ifaçısı Gürcüstündan dəvət olunmuşdu. Teymur Bəkirzadənin istəyilə ”Ilk baxışdan məhəbbət" filmində baş rolu oynayan Vaxtanq Pançiludzeni şəxsən Gürcüstana gedərək yuxudan oyadıb filmə dəvət etmişəm. Vaxtanqın aktyorluq qabiliyyətinə gəlincə, düşünürəm ki, onun boy-buxununu çıxmaq şərtilə hər şey qaydasında idi. Çünki, boyu Həmidədən çox qısa idi. Çəkiliş zamanı bəzi yerlərdə onun ayağının altına daş qoyurduq ki, boy fərqi bilinməsin. Məzə burasında idi ki, onun ayağının altına daş qoyanda Həmidəni gülmək tutmuşdu. Heç cür özünü saxlaya bilmirdi. Yadımdadır Teymur müəllim dedi ki, kameraları söndürün, qoy Həmidə gülüb qurtarsın, sonra davam edərik. Həmidə də güldüyünə görə hər dəfə üzr istəyirdi.

Fikrimcə, çox gözəl də oynayıb və rolunun öhdəsindən məharətlə gəlib.

Çəklişdə narazı qaldığımız məqam erməninin “brak” plyonka gətirməsi olmuşdu. Plyonka məsələsi hər şeyi burnumuzdan gətirdi".

“Vaxtanqın Bakıdan getməməsi

üçün ona qız düzəldirdik”

Yusif Əlizadə: “Vaxtanqın burdan getməməsi və filmdə qalıb axıra qədər çəkilməsi üçün bir nəfər vardı - adını çəkməyəcəm- onu müxtəlif qızlarla tanış edirdi. Bir də görürdün aktyor mızıldanır, çəkilmək istəmir, harasa getməyə hazırlaşırdı. Ona görə də bu priyomdan istifadə edirdik.

Günlərin bir günü Mustafanın maşınının xarab olduğu və onu təmir etməyə çalışdığı səhnənin çəkilişinə hazırlaşırdıq. Hansı ki, həmin səhnədə Paşa ilə sözləri çəp gəlir. Bir də gördük iki qız çəkiliş meydanına gəldi. Vaxtanq cib dəsmalını çıxarıb üzünə tutdu. Dedi ki, dişi ağrıyır, getməlidir, bu gün çəkilə bilməyəcək.

Təsəvvür edin ki, o çəkiliş üçün günorta 2-dən sonranı gözləyirdik. Çünki, çəkiliş aparılacaq yerə günortadan sonra gün düşürdü. Vaxtanaq “dişim ağrıyır, gedirəm” deyəndə dəli oldum , dedim nə danışırsan, hara gedirsən? Qətiyyətlə bildirdim ki, yalan deyirsən, qızlar gəlib ona görə gedirsən. Qrupun işçisi olmağıma baxmayaraq, üstümə düşdü ki, sən kimsən, mənim dişim ağrıyır, mənə inanmırsan, mən çəkilə bilmərəm, gedirəm, vəssalam. Onu vurmamaq üçün özümü güclə saxladım, fikirləşdim ki, əzilib eliyər, işə düşərik. Aramızada inciklik oldu. Sonra filmin direktoru da işə qarışdı. Beləcə Vaxtanqın “diş ağrısı” keçdi və gedəsi olmadı".

Sən demə göydə uçur sandığımız təyyarə yerdə dayanıbmış

Yusif Əlizadə: “Təyyarənin içindəki çəkiliş zamanı təyyarə göydə uçmurdu. Havada çəkiliş etmək çətin olardı deyə, elə yerdə çəkdik. Xaçmazda qoyunları təyyarəyə saldıq və səhnəni lentə aldıq. Təyyarənin enməsini isə Əhmədli qəsəbəsindəki Ukrayna dairəsində çəkdik.

Düşünürəm ki, film çox uğurlu alınıb. Elə buna görə də hər həftə telekanallarda təkarar-təkrar göstərilir".

“Filmin uğur qazanacağına inanmırdıq”

Hacı İsmayılov: “Film hardasa 3 ay müddətinə çəkildi. Çəkilişlər yayda başladı, dəhşət istilər vardı.

Əslində bizdə filmin taleyilə bağlı şübhələr, ümidsizlik var idi. Biz filmə çəkiləndə inanmırdıq ki, uğurlu film olacaq, tamaşaçı dönə-dönə bu filmi izləyəcək. Film ekranlara çıxanda yaxşı deyən də oldu, tənqid edən də.

Amma görünür ki, bu filmin, həm də “Bəyin oğurlanması”nın zamana ehtiyacı varmış. Müəyyən bir dövrdən sonra film çox böyük maraq doğurmağa başladı. Tamaşaçılar böyük maraqla izlməyə başladılar. Təbii olaraq bu, bizi həmin filmdə əməyi olan insalar kimi çox sevindirdi. “Bəyin oğurlanması” və “Yol əhvalatı” müəyyən dövr keçdikdən sonra sanki tamaşaçı rəğbəti qazanmaq adına “Azərbaycanfilm”in ən uğurlu işlərindən oldu. Hesab edirəm ki, filmdəki replikalar, kəlamlar tamaşaçıya doğma gəldiyindən bu sevgi yarandı. Elə bir dövr idi ki, insanlara komik, sakit hadisələrin fonunda gülmək lazım gəldi.

Hesab edirəm ki, hər halda uğurlu alınıb ki, “Yol əhvalatı” 20 ildən çoxdur televiziya ekranlarından düşmür".

Azadlıq.- 2015.- 2 mart.- S.14.