Azərbaycanın davamlı yüksəlişinə xidmət edən mükəmməl siyasət

Ölkəmizin insan inkişafı indeksi sahəsində qazandığı uğurların miqyası daha da genişlənir

Yeni yüzillikdə tərəqqi tempi daha da yüksələn müasir dünyada istənilən dövlətin inkişafını xarakterizə edən əsas göstəricilərdən biri də insanların həyat səviyyəsi ilə bağlıdır. Qloballaşma prosesinin xüsusi vüsət aldığı indiki dönəmdə ümumi inkişafın həyat səviyyəsinin yüksəlməsinə nə dərəcədə təsir göstərməsinə get-gedə daha çox diqqət yetirilir, bu göstəricinin tərəqqi meyarlarında xüsusi çəkisi davamlı olaraq artır. Təqdirəlayiq haldır ki, son illərdə sosial-iqtisadi inkişaf baxımından dünyanın lider dövlətləri cərgəsində yer alan, digər sahələrdə də qazandığı uğurlarla diqqət mərkəzində olan Azərbaycanda insanların həyat səviyyəsi daim yüksələn xətt üzrə inkişaf etməkdədir.

Ölkəmizdə insanların fiziki, mənəvi, sosial tələbatlarının təminatının ildən-ilə yaxşılaşması beynəlxalq səviyyədə də açıq etiraf edilir, bu sahədə Azərbaycanın nümunəvi dövlət olduğu vurğulanır. Həyat səviyyəsini xarakterizə edən əsas göstəricilərin inkişaf dinamikasına diqqət yetirməklə də bunun real təsdiqini görmək mümkündür. Son bir neçə ilin təhlili göstərir ki, Azərbaycanda əhalinin adambaşına düşən gəlirlərinin miqdarı, istehlak edilən məhsulların, göstərilən xidmətin həcmi davamlı olaraq artıb, bu zaman keyfiyyət göstəriciləri daha da yaxşılaşıb. Eyni zamanda, mənzillə təminat, kommunal xidmətlərin müxtəlif növləri, təhsil, səhiyyə, mədəniyyət və digər sahələrdə göstərilən xidmət kəmiyyət və keyfiyyət etibarilə əhəmiyyətli dərəcədə yüksəlib.

Bununla yanaşı, məşğulluq səviyyəsinin, əmək şəraitinin yaxşılaşdırılması, insan hüquqlarının müdafiəsi sahəsində də qazanılan uğurların miqyası durmadan genişlənir. Ölkəmizdə insanların sabit, təhlükəsiz şəraitdə yaşaması, maddi gəlirlərinin artması, sosial xidmətlərin yaxşılaşdırılması və digər bu kimi hallar demoqrafik göstəricilərə də müsbət təsir göstərməkdədir. Ötən illərin müqayisəli təhlili göstərir ki, Azərbaycanda həyatın davamlılığı sahəsində vəziyyət müsbətə doğru dəyişir və orta yaş həddi daha da artır. Bütün bunlar bir daha dinamik inkişaf edən Azərbaycanın uğurlu tərəqqisinin bilavasitə insanların həyatında da özünü əks etdirdiyini bariz şəkildə nümayiş etdirir. Elə bunun nəticəsidir ki, Azərbaycan insan inkişafı indeksinə görə də dünya üzrə böyük müvəffəqiyyətlərə imza atmış dövlətlər sırasındadır. Həqiqətən də insan inkişafı ideksini özündə ehtiva edən bütün göstəricilərə, o cümlədən əhalinin savadlılıq səviyyəsinə, uzunömürlülüyə, alıcılıq qabiliyyətinin yüksəlməsinə diqqət yetirdikdə ciddi bir tərəqqinin əldə olunmasını görmək mümkündür.

Qeyd olunan kontekstdə təsadüfi sayıla bilməz ki, insan inkişafı indeksinin orta illik tempinə görə Azərbaycan keçmiş Sovet İttifaqı ölkələri arasında son 10 il ərzində aparıcı dövlət kimi qəbul olunur. BMT İnkişaf Proqramının 2010-cu il İnsan İnkişafı Hesabatından da aydın görünür ki, Azərbaycan bu istiqamətdə hətta dünya üzrə qabaqcıl sayılan iki dövləti - Çin və Hindistanı da arxada qoymağa müvəffəq olub. Xatırladaq ki, ötən ay Bakıda təqdimatı keçirilən hesabat dünyanın 169 ölkəsini əhatə edir. Hesabatdan aydın olur ki, son 5 ildə Azərbaycan insan inkişafı sahəsində ən sürətli irəliləyişə imza atan ölkə kimi çıxış edir və bunun nəticəsidir ki, 2005-ci ildə 101-ci yerdə olan Azərbaycan 2010-cu ildə 67-ci yerə yüksəlib. O da sevindirici haldır ki, Azərbaycan 2000-2010-cu illər arasında postsovet məkanında insan inkişafı indeksinə görə illik 1,77 artım dərəcəsi ilə ən yüksək göstəriciyə nail olub. Nəticədə Azərbaycan "orta insan inkişafı" qrupu ölkələrini tərk edərək "yüksək insan inkişafı" ölkələri kateqoriyasına daxil edilib.

Hesabatdan açıq görünür ki, ölkəmizdə müasir dövrdə insanlar daha sağlam və uzunömürlü həyat sürür, həmçinin daha yüksək səviyyədə təhsil ala bilir və daha çox məhsul və xidmət növlərindən istifadə etmək imkanına malikdirlər. Qeyd olunanlar bir daha təsdiq edir ki, ölkəmizdə Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında həyata keçirilən siyasət Azərbaycanın ümumi tərəqqisini daha sürətli hala gətirməklə yanaşı, həm də ölkə vətəndaşlarının həyat səviyyəsinin davamlı olaraq yüksəlməsinə yol açır. Ölkə rəhbərinin dəqiq düşünülmüş iqtisadi siyasəti nəticəsində davamlı xarakterə malik iqtisadi yüksəliş dövrünü yaşayan Azərbaycanda sosial həyat və iqtisadiyyatın bütün sahələrində böyük nailiyyətlər əldə edilir və bu kontekstdə əhalinin həyat səviyyəsinin yaxşılaşdırılması istiqamətində ciddi addımlar atılır. Bu isə yaxın perspektivdə Azərbaycanda yoxsulluq probleminin də tamamilə həll ediləcəyini, insanların maddi rifah halının daha da yüksələcəyini bəri başdan qətiyyətlə deməyə əsas verir. Prezident İlham Əliyev bununla əlaqədar bildirmişdir: "Sosial sahədə qarşımızda duran vəzifələr əhalinin rifah halını yaxşılaşdırmaq, aztəminatlı təbəqənin sosial müdafiəsini gücləndirmək, yoxsulluğu bütövlükdə Azərbaycanda aradan qaldırmaqdır. Əgər bir neçə il bundan əvvəl bu cür fikirlər müəyyən inamsızlıqla üzləşirdisə, bu gün bu sahədə görülmüş işlər, əldə edilmiş uğurlar deməyə tam əsas verir ki, biz bu vəzifəyə nail olacağıq. Azərbaycanda yoxsullar olmamalıdır. Bu sosial bəla olmamalıdır. Buna nail olmaq üçün konkret proqramlarımız, düşünülmüş siyasət vardır. Son 7 il ərzində yoxsulluq səviyyəsinin 4 dəfə aşağı düşməsi görülən işlərin nəticələrinin təzahürüdür".

Bu gün ölkəmizdə sərbəst bazar münasibətlərinə və özünüinkişaf qabiliyyətinə malik olan sosialyönümlü, çoxşaxəli milli iqtisadiyyatın formalaşdırılması, onun dünya təsərrüfat sisteminə uğurlu inteqrasiyasının təmin olunması istiqamətində görülən işlər əhalinin rifah halının və beləliklə, həyat səviyyəsinin yüksəlməsində vacib rol oynayır. Digər tərəfdən, bu, dövlətin həyata keçirdiyi sosial siyasətin əsas mahiyyətinin bilavasitə insan inkişafına yönəldiyini göstərir. Statistik rəqəmlər isə Azərbaycanın sözügedən sahədə kifayət qədər böyük uğurlara imza atdığını göstərir. Məsələn, hesablamalar göstərir ki, 2004-2009-cu illərdə əhalinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi ilə bağlı tədbirlərin həyata keçirilməsi üçün büdcə vəsaitlərinin həcmi 4,8 dəfə, ölkə üzrə orta aylıq əməkhaqqı 3 dəfə, əhalinin gəlirləri 3,4 dəfə, onun adambaşına düşən həcmi isə 3,2 dəfə, minimum pensiyanın məbləği 3,8 dəfə, minimum əməkhaqqı 6,3 dəfə artırılıb. Cari il avqustun 31-də dövlət başçısının müvafiq sərəncamları ilə əhalinin maddi güzəranını yaxşılaşdırmaq və sosial müdafiəsini daha da gücləndirmək məqsədilə minimum aylıq əməkhaqqının və yaşa görə əmək pensiyasının baza hissəsinin məbləğinin 85 manata çatdırılması qeyd olunan istiqamətdə atılan növbəti praktik addım olub. Sentyabr ayı ərzində isə ölkə Prezidentinin digər sərəncamları büdcədən maliyyələşən və müxtəlif sahələrdə çalışan işçilərin əməkhaqlarının artırılması insanların maddi rifah halının yüksəlməsinə xidmət edən vacib addımlar sırasında yer alıb.

Azərbaycanın insan inkişafı sahəsində qazandığı uğurları şərtləndirən daha bir mühüm məqam ölkənin zəngin resurslarının intellektual potensiala çevrilməsi ilə əlaqədar görülən məqsədyönlü işlərdir. Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi siyasətin mahiyyətində duran ən önəmli cəhətlərdən biri məhz ölkəmizin mövcud təbii resurslarının intellektual potensiala çevrilməsi prosesini sürətləndirməkdir. Xatırlatmaq yerinə düşərdi ki, bu məqsədlə son illərdə 1200-dən çox orta məktəb binası tikilib istifadəyə verilib, onların maddi-texniki bazası müasir standartlara uyğun şəkildə qurulub. Eyni zamanda, gənc nəslin intellektual səviyyəsinin artırılması və yeni texnologiyalara yiyələnməsi üçün 2007-2015-ci illəri əhatə edən xüsusi Dövlət Proqramı çərçivəsində 5000 azərbaycanlı tələbənin dünyanın aparıcı universitetlərində təhsil alması işinə başlanıb. Bu isə Azərbaycan gənclərinin intellektual potensialının daha da gücləndirilməsi, nəticədə ölkəmizin siyasi və iqtisadi sferalarda yeni zirvələri fəth etməsi deməkdir.

Hazırda Azərbaycanda bazar iqtisadiyyatının bəşəri prinsiplər əsasında fəaliyyətinin təmin edilməsi nəticəsində hər bir vətəndaşın ümumi sərvətlərdən bəhrələnməsi, cəmiyyətdə gedən proseslərə inteqrasiyası və fərdi kreativliyi daha da güclənir. Azərbaycanın inkişafının dinamik xarakteri və özünü hər bir fərdin həyatında əks etdirməsi isə bu prosesin daha sürətlə reallaşmasına rəvac verir. Cari ilin 11 ayının sosial-iqtisadi yekunları da həm Azərbaycanın bu sahədə inkişafının yenə yüksək göstəricilərlə ifadə olunduğunu, həm də bunun əhalinin durumuna müsbət istiqamətdə təsirlərinin bir qədər də yüksəldiyini göstərir.

Xatırladaq ki, iqtisadi və sosial tərəqqinin əsas keyfiyyət göstəricisi olan ümumi daxili məhsul (ÜDM) istehsalı 2010-cu ilin on bir ayı ərzində 4,5 faiz və ya müqayisəli qiymətlərlə 1,4 milyard manat artaraq 36,6 milyard manata çatıb. Hesabat dövrü ərzində adambaşına 4096,4 manatlıq (5101,4 ABŞ dolları), yaxud keçən ildəkindən 3,2 faiz çox əlavə dəyər istehsal olunub. Ümumi daxili məhsul istehsalı qeyri-neft sektorunda 5,9 faiz, neft sektorunda isə 2,6 faiz artıb.

Əhalinin maddi gəlirləri hesabat dövründə əhəmiyyətli dərəcədə artıb. Belə ki, yanvar-noyabr aylarında əhalinin gəlirləri keçən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 12 faiz artaraq 22,7 milyard manata, onun adambaşına düşən məbləği isə 10,7 faiz çoxalaraq 2539,9 manata çatıb. Gəlirlərin 69,4 faizi son istehlaka, 8,9 faizi vergilər, sosial sığorta və könüllü üzvlük haqlarının ödənməsinə, 20 faizi isə əmanətlərin və kapitalın artırılmasına sərf olunub. Bununla da əhalinin sərəncamında 20,7 milyard manat məbləğində gəlirləri qalıb və keçən ilin müvafiq dövrünə nisbətən bu göstərici 12,8 faiz artıb. Hesablamalar göstərir ki, ölkənin iqtisadi və sosial sahələrində muzdla işləyənlərin orta aylıq əməkhaqqı 2009-cu ilin yanvar-noyabr ayları ilə müqayisədə 7,7 faiz çoxalaraq 321,2 manata çatıb. Sənaye sahələrində çalışanların əməkhaqqı on ayda 457,5 manat, tikinti kompleksində 505,2 manat, nəqliyyatda 368,8 manat, rabitədə 522,3 manat təşkil edib.

Bütün bunlar əhalinin maddi gəlirlərinin və beləliklə, həyat səviyyəsinin yüksələn xətt üzrə inkişaf etdiyini real faktlar əsasında nümayiş etdirir. Digər tərəfdən, hesabat dövrü ərzində dövlət büdcəsindən ayrılan sosialyönümlü xərclərin üstünlük təşkil etməsi bir daha həyata keçirilən siyasətin əsas mahiyyətində duran məqamlardan birinin insan inkişafı və ölkə vətəndaşlarının layiqli həyat tərzinin təmin edilməsindən ibarət olduğunu göstərir. Məlumat üçün bildirək ki, hesabat dövrü ərzində büdcə xərclərinin 37,7 faizi və ya 2,9 milyard manatı iqtisadiyyatın inkişafına, 11,3 faizi (861,9 milyon manatı) təhsilə, 13,2 faizi (1 milyard 6,6 milyon manatı) sosial müdafiə və sosial təminata yönəldilib.

Şübhəsiz ki, ölkəmizdə insan kapitalının inkişafının xüsusi diqqət mərkəzində olması, sosialyönümlü siyasətin prioritet istiqamət təşkil etməsi Azərbaycan xalqının ümumi intibahına təsirsiz ötüşməyərək onu daha yüksək hala gətirəcək.

Rasim BAYRAMOV,

Azərbaycan.- 2010.- 22 dekabr.- S. 1.