Humanist ideallara yüksək sadiqlik nümunəsi

Ulu öndər Heydər Əliyevin ölüm hökmünün ləğvi ilə bağlı tarixi qərarı respublikamızın Avratlantik məkana inteqrasiyasını sürətləndirdi

Tarixin sınağından çıxmış təcrübə göstərir ki, yüksək dövlətçilik və idarəçilik təfəkkürünə malik lideri olmayan xalqlar nəinki müstəqil dövlət yarada bilmiş, hətta dünya səhnəsindən tamamilə silinmək təhlükəsi ilə üzləşmişlər. Odur ki, milli dövlətçiliyin qorunması və möhkəmləndirilməsi təkcə tarixi şans və milli iradə nümayişi ilə deyil, həm də lider amili ilə şərtlənir. Liderin siyasi iradəsindən bir çox məsələlər, ilk növbədə, onun təmsil etdiyi ölkənin taleyi asılıdır.

Azərbaycanın heç də uzaq olmayan keçmişi - müstəqilliyin ilk illəri də göstərdi ki, dövlətin istiqlaliyyətinin əbədiliyi, xalqın mütərəqqi yolla inkişafı yalnız fenomenal keyfiyyətlərə malik lider amili ilə bağlıdır. 1993-cü ilin iyununda - kifayət qədər mürəkkəb bir dövrdə xalqın təkidi ilə hakimiyyətə qayıdan ulu öndər Heydər Əliyev məhz belə liderlərdən biri olaraq ölkədə ictimai-siyasi sabitliyi, qanunçuluğu və hüquq qaydalarını təmin etmiş, elmi təmələ əsaslanan çoxşaxəli inkişaf konsepsiyası irəli sürmüşdür. O vaxtdan etibarən Azərbaycanda uğurla həyata keçirilən, beynəlxalq təcrübəyə əsaslanan məhkəmə-hüquq islahatlarının qayəsində də məhz vətəndaşların konstitusion hüquq və azadlıqlarının maksimal müdafiəsi məsələsi dayanır. "Ədaləti ədalətsizliklə bərpa etmək olmaz" prinsipini önə çəkən ümummilli lider cəzanın adekvatlığı və humanistliyi məsələlərinə də xüsusi diqqətlə yanaşmış, bu məqsədlə hüquq-mühafizə orqanlarında yeni dövrün tələblərinə cavab verən mütərəqqi islahatların aparılmasını daim nəzarətdə saxlamışdır.

Ölkədə ictimai-siyasi sabitliyin bərqərar olması, hüquq qaydalarının möhkəmləndirilməsi, dövlət çevrilişləri cəhdlərinin qarşısının xalqın dəstəyi ilə qətiyyətlə alınması ulu öndər Heydər Əliyevə ölkəmizin əsas qanunu olan Konstitusiyanın qəbulu istiqamətində real addımlar atmaq imkanı yaratmışdır. Ulu öndərin rəhbərliyi altında hazırlanaraq 1995-ci il noyabrın 12-də ümumxalq səsverməsi ilə qəbul edilmiş müstəqil Azərbaycanın ilk Konstitusiyası ölkədə vətəndaş cəmiyyəti quruculuğunun hüquqi əsaslarını yaratmış, çoxpartiyalılıq əsasında demokratik parlament seçilmiş, siyasi plüralizm, şəxsiyyət, söz, mətbuat, vicdan və sair azadlıqlar bərqərar olunmuşdur.

Dövlətin idarəetmə sisteminin əsasını təşkil edən Konstitusiyanın 10-cu maddəsinə görə, Azərbaycan başqa dövlətlərlə və beynəlxalq aləmlə münasibətlərini beynəlxalq hüquq normaları və ölkənin maraqlarını nəzərdə tutan prinsiplər əsasında qurur. Bu prinsipi rəhbər tutan Azərbaycanın 1996-cı ildən avrostrukturlara inteqrasiya prosesi sürətlənmiş, nəticədə Avropa Şurası Parlament Assambleyası Bürosunun qərarı ilə respublikamıza 1996-cı il iyunun 28-dən təşkilatda "xüsusi qonaq statusu" ilə təmsil olunmaq imkanı yaradılmışdır. Bu, milli qanunvericiliyin Avropa standartlarına yüksəlməsinə, təşkilatla əlaqə və dialoqun intensivləşməsinə daha geniş imkanlar açmışdır. Eyni zamanda, ulu öndər Heydər Əliyevin 8 iyul 1996-cı il tarixli "Avropa Şurası ilə Azərbaycan Respublikası arasında əməkdaşlıq proqramının həyata keçirilməsi tədbirləri haqqında", 20 yanvar 1998-ci il tarixli "Avropa Şurası ilə Azərbaycan Respublikası arasında əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi sahəsində tədbirlər haqqında", habelə 14 may 1999-cu il tarixli "Azərbaycan Respublikası ilə Avropa Şurası arasında əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi və Azərbaycan Respublikasının Avropada mənafelərinin təmin edilməsi haqqında" sərəncamları Avropa Şurasına üzvlük üçün tələb olunan hüquqi-siyasi prosedurların sürətlə keçilməsinin işlək mexanizmlərini hazırlamağa imkan vermişdir.

Azərbaycanın hüquqi dövlət və humanizm ideallarına sadiqliyini təsdiqləyən daha bir mühüm hadisə isə Avropa Şurasına üzvlüyə qədər ölüm hökmünün tamamilə ləğv olunmasıdır. Təşkilatın 1983-cü ildə qəbul etdiyi İnsan Hüquqlarına dair Konvensiyanın 6 saylı protokolunda da ölüm hökmünün yolverilməzliyi birmənalı əksini tapmışdır. 1996-cı ilin mayında Milli Məclis Azərbaycan Prezidentinin qanunvericilik təşəbbüsünü dəstəkləyərək yaşı 65-dən yuxarı olanların ölüm cəzasından azad olunması ilə bağlı qərar qəbul etmiş, eyni zamanda, ölüm cəzasının tətbiqini nəzərdə tutan cinayətlərin sayı qanunvericilikdə 33-dən 12-yə endirilmişdir. Ulu öndər insanları bağışlamaqla dövlətin, onun rəhbərinin vətəndaşlara humanist münasibətini daim önə çəkmişdir. 1996-2003-cü illərdə 32 əfv fərmanının, 8 amnistiya aktının imzalanması da deyilənləri bir daha təsdiqləyir. Bəzi iddiaların əksinə olaraq, ölüm cəzasının ləğvi, amnistiya və əfv fərmanlarının imzalanması ciddi tərbiyəvi məzmun kəsb edərək, ağır və xüsusilə ağır cinayətlərin sayının azalmasına gətirib çıxarmışdır. 1993-cü ildən ölüm cəzası üzərində moratoriumun qoyulması, 1995-ci ildə əfv komissiyasının bərpası bu istiqamətdə mühüm addımlar olmuşdur.

Ulu öndər 1998-ci il yanvarın 22-də ölüm cəzasının ləğvi təşəbbüsü ilə çıxış etmiş, Avropaya inteqrasiya baxımından bu addımın vacib olduğunu bildirmişdir. Yüksək bəşəri dəyərlərə, humanizm və insanpərvərlik prinsiplərinə əsaslanan bu mövqe eyni zamanda Azərbaycanın Avropa Şurasına tamhüquqlu üzv olmaq, sivil dəyərləri əxz etmək niyyətindən irəli gəlmişdir. Müəyyən nihilist qüvvələr ölüm hökmünün ləğvinə qarşı çıxsalar da, cəmiyyət belə bir addımın zəruriliyini dərk edirdi. Nəhayət, ulu öndər Heydər Əliyev 1998-ci il fevralın 10-da ölüm hökmünün ləğvi barədə fərman imzalamaqla, Azərbaycanı sivil Avropa dövləti kimi görmək niyyətini bir daha nümayiş etdirmişdir. Həmin vaxt hətta Avropa Şurasının üzvü olan bəzi dövlətlər belə bu addımı atmamışdılar.

Ulu öndərin möhkəm təməl üzərində əsasını qoyduğu siyasəti bütün sahələrdə uğurla davam etdirən Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev son 6 ildə əfvetmə institutunun çevik və işlək mexanizmlər əsasında fəaliyyətini təmin etmişdir. Dövlət başçısı humanist addımları ilə törətdiyi əməldən səmimi peşmançılıq hissi keçirən günahkar şəxslərin islah olunaraq düz yola qayıtmasına, onların cəzaçəkmə müəssisəsindən çıxdıqdan sonra layiqli vətəndaş kimi azad cəmiyyətə qovuşmasına çalışır. Azərbaycan Prezidentinin ötən 6 ildə 14 əfv fərmanı imzalaması, 2500-ə yaxın məhkumu cəzasının çəkilməmiş hissəsindən tam və yaxud qismən azad etməsi olduqca böyük göstəricidir. Bu, Azərbaycanda insan hüquqlarının etibarlı təminatına və demokratikləşməyə xidmət edən strateji siyasi kursun layiqincə davam etdirildiyini göstərir. Dünyanın insan hüquqları sahəsində ixtisaslaşmış nüfuzlu təşkilatları da bunu açıq etiraf edir, cənab İlham Əliyevin insanpərvər dövlət başçısı olduğunu bildirirlər.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev praqmatik düşüncəli, peşəkar siyasətçi olaraq bu fərmanları ilə ölkədə hər bir fərdin maraq və mənafelərinin qorunmasına dövlət təminatının olduğunu praktik surətdə təcəssüm etdirir. Hər bir vətəndaşın Prezidenti olduğunu əməli işi ilə sübuta yetirmiş dövlət başçısı hətta cinayət törətmiş insanları da naümid qoymaq istəmir. Mütəmadi imzalanan əfv fərmanları həm də təkcə məhkumların deyil, onların yaxınlarının, doğmalarının arzularını reallığa qovuşdurur, onların dövlət və cəmiyyət qarşısında məsuliyyət hissini artırır.

Amnistiya qərarlarının qəbulu ilə bağlı ölkədə formalaşmış müsbət ənənənin Heydər Əliyev Fondu tərəfindən də davam etdirilməsi Azərbaycanda humanist dəyərlərin ictimai şüurda möhkəmlənməsinə xidmət edir. Azərbaycanın birinci xanımı, YUNESKO-nun və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri, Milli Məclisin deputatı Mehriban Əliyevanın son 3 ildə iki dəfə amnistiya təşəbbüsü ilə çıxış etməsi bunun əyani təcəssümüdür.

Ölüm hökmünün ləğv olunduğu Azərbaycanda mütəmadi olaraq imzalanan əfv fərmanları Azərbaycanın demokratik imicini daha da gücləndirməklə, rəsmi Bakının insan hüquqları üzrə ixtisaslaşmış bir sıra beynəlxalq qurumlarla, xüsusən də ATƏT, Avropa Şurası kimi təşkilatlarla münasibətlərinin genişlənməsinə geniş imkanlar açır. Bu və digər humanist addımlar rəsmi Bakının Avropa təşkilatları ilə normal əməkdaşlıqda maraqlı olduğunu, demokratik və hüquqi dövlət quruculuğu prinsipinə sadiqliyini nümayiş etdirir.

Hikmət MİRZƏYEV,

Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin

İqtisadi mübahisələrə dair işlər üzrə

Məhkəmə Kollegiyasının sədri

Azərbaycan.- 2010.- 10 fevral.- S. 3.