Humanitar missiyaya edilən hücum beynəlxalq miqyasda pislənilir

İsrail hərbi qüvvələrinin "Azadlıq donanması"na müdaxiləsi Azərbaycan ictimaiyyəti tərəfindən də etirazla qarşılanır

Dünyanın siyasi gündəminin hələ də ən aparıcı mövzularından biri İsrail hərbi qüvvələrinin Qəzzaya humanitar yardım daşıyan "Azadlıq donanması"na beynəlxalq sularda hücum etməsi faktıdır. Xatırladaq ki, 6 gəmidən ibarət yardım donanması silahlı müdaxiləyə məruz qaldıqdan sonra burada olan insanlardan bir neçəsi həyatını itirib, xeyli sayda adam yaralanıb. Baş verənlərə beynəlxalq miqyasda göstərilən reaksiya isə dünya ictimaiyyətinin bu hadisəni kəskin şəkildə pislədiyini göstərir. Əslində, dünyanın məsələyə məhz bu şəkildə münasibət sərgiləməsi tamamilə təbii və gözlənilən idi. İlk növbədə ona görə ki, humanitar bir missiyanı həyata keçirən insanlara qarşı hərbi gücdən istifadə edilmiş və bununla həm də humanizm dəyərlərinə, sülh səylərinə bir zərbə vurulmuşdu.

Məhz bu səbəbdən hadisə nəticəsində vətəndaşları həlak olmuş qardaş Türkiyənin sözügedən olaya reaksiyası kifayət qədər sərt oldu və bildirildi ki, Qəzza xalqına humanitar yardım yetirmək arzusu daşıyan və aralarında yaşlı, qadın və uşaqların da olduğu çox sayda ölkənin mülki vətəndaşlarına qarşı İsrail hərbi qüvvələrinin güc tətbiq etməsi yolverilməzdir. Rəsmi Ankaranın tələbi ilə BMT Təhlükəsizlik Şurasının, NATO-nun keçirilən təcili iclaslarında da İsrailin hərəkətinə heç kim haqq qazandırmadı. Analoji reaksiya İslam Konfransı Təşkilatına üzv dövlətlər, dinindən, dilindən asılı olmayaraq, məsələyə münasibət bildirən dünyanın digər ölkələri tərəfindən də nümayiş etdirildi. Elə bu faktın özü bir daha İsrail tərəfinin yanlış bir hərəkətə yol verdiyini meydana qoyan əsas amillərdən biri oldu. Daha bir diqqətçəkən məqam ondan ibarətdir ki, olayı şərh edən dünyanın əksər aparıcı media orqanlarında da İsrailin bu hərəkətinə hər hansı formada haqq qazandırılmasının mümkünsüzlüyünə dair bir fikir hakim oldu və bu mövqe davam etməkdədir.

O da danılmaz həqiqətdir ki, bu hadisə Yaxın Şərqdə sülh prosesinin özünə də ciddi bir təhdid yaradır. Ən azı ona görə ki, olay İsrailin Fələstinlə yaşanan məlum münaqişəsinə hələ də tam sülhpərvər bir prizmadan yanaşmadığına dair təəssürat yaradır. Daha bir acınacaqlı məqam isə ondan ibarətdir ki, İsrail tərəfi insan itkisi ilə nəticələnən bu hadisəyə hələ də mühafizəkar bir mövqedən yanaşır, hərbi qüvvələri tərəfindən törədilənlərə haqq qazandırmağa çalışır. Halbuki baş verənlərin yanlışlığı qəbul olunsaydı, kifayət qədər üzücü bir hadisə olmasına rəğmən, onun miqyası, yəqin ki, bu qədər böyüməzdi. Bu mənada Türkiyənin məsələyə sərt reaksiyasını davam etdirməsi, olaya görə İsrailin üzr istəməsini, humanitar yardım daşıyıcılarının azadlığa buraxılmasını istəməsi tamamilə başadüşüləndir.

Təbii ki, Azərbaycan da həm Türkiyə, həm də İsraillə sıx münasibətləri olan dövlət kimi məsələyə yalnız seyrçi mövqedən yanaşa bilməzdi. Baş verənlərə münasibət bildirən Xarici İşlər Nazirliyinin mətbuat katibi Elxan Poluxov qeyd edib ki, Azərbaycan baş verənlərdən narahatdır: "Təəssüf ki, humanitar məqsədlə həyata keçirilən aksiya insan tələfatı ilə nəticələndi. Biz hesab edirik ki, emosiyalar kənara qoyulmalı, qısa müddətdə bu hadisə dəqiqliyi ilə araşdırılmalı və nəticələrdən asılı olaraq bütün günahkarlar cəzalandırılmalıdır". Onun sözlərinə görə, Azərbaycan Qəzza zolağında yaşayan əhaliyə humanitar yardım göstərilməsinin tərəfdarıdır.

Milli Məclis sədrinin müavini Bahar Muradova isə hesab edir ki, həm İsrailin, həm də Türkiyənin məsələni sülh yolu ilə həll etməyə siyasi iradəsi çatacaq. Türkiyənin Azərbaycana qardaş və dost ölkə olduğunu xatırladan vitse-spiker Ankaranın regionda oynadığı mühüm rolun inkaredilməzliyini də diqqətdə saxlamağın vacibliyini bildirib: "Türkiyənin dünyada olan qlobal təhlükələrə qarşı çox yüksək səslə öz mövqeyini bildirməsi hər kəsə bəllidir. İstəməzdim ki, Türkiyənin yaxın qonşuları ilə hansısa bir problemi olsun və bu cür problemləri ürək ağrısı ilə qarşılayırıq". Ümumiyyətlə, Azərbaycan ictimaiyyəti sözügedən hadisədə Türkiyənin mövqeyini dəstəkləyir, insan itkisi ilə nəticələnən olayı qınayır.

Aydındır ki, Azərbaycanın humanitar bir missiyaya hərbi müdaxiləni pisləyən reaksiyası təkcə ölkəmizin Türkiyə ilə strateji tərəfdaşlıq, yaxın münasibətlər, dostluq, qardaşlıq əlaqələrindən irəli gəlmir. Bu həm də Azərbaycanın humanizm, bəşəri dəyərlərə sadiqliyindən yaranan bir haldır. Analoji reaksiyanı digər türkdilli ölkələrin, Mərkəzi Asiya respublikalarının, ümumiyyətlə, bütün dünya dövlətlərinin nümayiş etdirməsi olduqca vacibdir. Çünki qeyd edildiyi kimi, bu hadisə nəticəsində həm də humanizm prinsipləri pozulub, Yaxın Şərqdə sülh prosesinə xələl gətirilib.

Deputat Zahid Oruc da qeyd edir ki, humanitar yük daşıyan gəmilərə hücum edilməsi və bunun nəticəsində insan tələfatının qeydə alınması yolverilməzdir: "İsrail bu hərəkətlə daha çox özünə zərər vurmuş oldu. Çünki bununla Fələstin vətəndaşlarına yardım edəcək insanları, təşkilatları nəinki öz fikirlərindən daşındıra bildi, əksinə, onların bu işdə daha fəal olmasına sanki bir stimul yaratdı". Deputat belə hesab edir ki, baş verənlər Yaxın Şərqdə sülh prosesinə ciddi zərbə vurub. Onun fikrincə, indi İsrail törətdiyi hərəkətə mühafizəkar mövqedən yanaşmağı kənara qoyaraq proseslərin bütün tərəflər üçün müsbət nəticələr verəcək bir axara yönləndirilməsinə çalışmalıdır.

Onun sözlərinə görə, baş verənlər Azərbaycanı da çox ciddi şəkildə narahat etməkdədir. Zahid Oruc məsələyə Azərbaycan tərəfinin verdiyi reaksiyanın çox doğru olduğunu bildirir: "Bu reaksiya daha çox ona hesablanıb ki, proseslər münaqişə, müharibə istiqamətində getməsin. Çünki bundan hər iki tərəf itirəcək".

Siyasi İnnovasiya və Texnologiyalar Mərkəzinin sədri Mübariz Əhmədoğlunun sözlərinə görə, İsrailin atdığı bu addım elə bir hərəkətdir ki, onu siyasi, insani və digər baxımdan dəyərləndirmək olduqca çətindir: "Həmçinin bu bəşəri dəyərlərə, insanlığa ziyan vuran bir addımdır. Normal məntiq, hüquq, siyasət və digər bu kimi prizmadan yanaşdıqda törədilən hərəkətin izahı yoxdur". Ekspert bildirir ki, Türkiyənin yaxın müttəfiqi olan Azərbaycan doğru bir mövqe nümayiş etdirib: "Azərbaycan bu hadisənin səbəblərinin araşdırılmasının vacibliyini bildirir və bu, doğru mövqedir".

Beləliklə, qeyd edilənlər bir daha onu göstərir ki, İsrail kifayət qədər yanlış bir hərəkətə yol verib.

Rasim BAYRAMOV

Azərbaycan.- 2010.- 3 iyun- S. 6.