Düşündürücü gülüş

Ömrünü mətbuata bağlayan gündən sözün sehrinə düşən Rüstəm Rüstəmovun imzası qəzet səhifələrində tez-tez görünməsə də, əslində, müasir jurnalistikamızın fədakar üzvlərindən biridir. Onu yaxından tanıdığımdan həmişə bir ifadəni çox rahat işlədirəm: mətbuat cəfakeşi. Qəzetdə qırx ildən çox çalışmağına baxmayaraq bu dünyadan yığdığı, topladığı varidat ancaq Sözdür. Qəzetimizin hər sayında imzası həmişə gözə dəyməyən, amma çapa hazırlanmasında əməyi, zəhməti, yuxusuz gecələri sıralanan çox dəyərli xidməti var.

Uzun illər qəzetimizdə məsul katib, indi də baş redaktor müavini kimi çalışır. Demək olar ki, hər gün Sözlə işləyir, Sözlə üzləşir, Sözlə mükafatlanır. Sevinc və kədərini də söz aləmində tapır. Beləliklə, ömrünü də Söz adlı dəyirmanda üyütməkdən yorulmur. Bizlər məqalə, oçerk yazanda Rüstəm Rüstəmov da onu narahat edən mövzularını gülüşün bəbəyinə sıxır. Baş verən xoşagəlməz əhvalatları, hadisələri, problemləri gülüşlə aradan galdırmaq istəyir. Rüstəm Rüstəmov novella vurğunudur. Özü də bu janrda maraqlı, oxunaqlı, yaddaqalan nümunələrini yaratmaqdadır.

Ədəbiyyata "Tövbə" kitabı ilə gələn Rüstəm Rüstəmov yumorlu qələm sahibi olduğuna məharətlə imza atdı. O, yolunu seçdiyi məşhur gülüş ustalarının yaradıcılıq missiyasını ləyaqətlə və özünəməxsus tərzdə davam etdirdiyini ədəbi zəhmətilə təsdiqlədi.

Müəllifin bu yaxınlarda çapdan çıxan "Söz var gələr keçər, söz var dələr keçər" yeni kitabı onu sevən, izləyən və gözləyən oxucuları üçün növbəti töhfəsidir. Kitabın adı da çox mətləblərdən və Sözün böyük qüdrətindən xəbər verir. Atalar söyləyib ki, "Xəncər yarası sağalar, söz yarası sağalmaz". Bu mənada müəllifin kitabında sözün seçdiyi hədəf konkret və dəqiqdir. Ona görə də Söz güllələrinin atəşi öz ünvanına birbaşa tuşlanır.

Yeni kitabda 31 hekayə və 1 povest toplanıb. Müəllifin qəhrəmanları kimdir? Onlar bizim hər gün gördüyümüz müxtəlif peşə sahibləri olan, bəzən də aramızda, qonşuluğumuzda, eləcə də bizimlə bir müəssisədə işləyən insanlardır. Rüstəm Rüstəmovun müşahidə etdiyi, gördüyü, duyduğu nöqsanları, bəzən də üzləşdiyi yalanları tənqid etmək üçün qələmini novella janrında məharətlə işlədir. Müəllif əyriləri, fırıldaqçıları, yaltaqları, şəxsi mənafe naminə hər cür xəyanətə əl atanları gülməli vəziyyətə salaraq onları öz hərəkətləri, söhbətləri ilə islah etməyə üstünlük verir. Əməkdar jurnalist Rüstəm Rüstəmovun gülüşü faydalı və düşündürücüdür. Bu mənada "Yol əhvalatı", "Qonşular", "Diktafon xofu", "Tələ", "Ayı iynəsi", "Titul" hekayələrində müəllif sözün həqiqi mənasında, gülüş hədəfi seçdiklərindən tənqidlə, təhqirlə, ağıl verməklə deyil, eləcə gülə-gülə ayrılır. Bəzən də bu hekayələrdə qələmə alınan əhvalatlar sadəcə, danışılır, müəllifin müdaxiləsi, münasibəti duyulmur. Nəticə haqqında düşünmək oxucunun öz ixtiyarına verilir. Rüstəm Rüstəmovun sözə münasibəti çox məsuliyyətlidir. Bu mənada onun qələmindən çıxan hər bir hekayənin öz məntiqi, öz ünvanı və məramı var. Bəlkə də elə bu məziyyətlərinə görədir ki, həmkarımızın yazdıqları həqiqətən, arxiv üçün yox, məhz tarix üçündür.

Müəllif nədən gülüşə üstünlük verir? Kitabı oxuduqca məqsəd aydınlaşır. Gülüşün insan beynində oyatdığı müsbət emosiyalar danılmazdır. Bunun da nəticəsində oxucuya nəcib, gözəl hisslər aşılanır. Müəllifin toxunduğu problemlərin bəzən dərin, ağrılı, bəzən isə heç adi məntiqə sığmayan cəhətləri duyulsa da, oxucu izlədiyi bütün hadisələrə maraq göstərir. Bu hekayələri oxuyarkən istər-istəməz ən qaşqabaqlı insanın da çöhrəsində bir təbəssüm yaranır. Ədəbiyyat tənqidçiləri söyləyirlər ki, kiçik hekayələrdə böyük mətləblər, məramlar ifadə etmək çox çətindir. Bu, yazıçıdan böyük ustalıq və sənətkarlıq tələb edir. Həmkarımızın kitabını diqqətlə nəzərdən keçirdikdən sonra mübaliğəsiz bu nəticəyə gəlmək olar ki, Rüstəm Rüstəmov novella müəllifi kimi üzərinə düşən vəzifənin öhdəsindən bacarıqla gəlib. O, həm janrın tələblərinə əməl edib, həm də aktual mövzular tapıb. Hekayələr maraqla oxunur, oxucu yorulmur. Müəllifin dil və üslubu xoşagələndir. Hekayələrin qısa və lakonikliyi, novellaların gözlənilməz və maraqlı sonluğu kitaba ümumi şirin ahəng gətirib. Bu səbəbdən də oxucu kitabı birnəfəsə oxuyub başa vurur. Bu dodaqqaçıran hekayələrin bir məziyyəti də onların sadə və estetik təsir gücünə malik olmasıdır. Mənəvi dəyərlərimizin hifz edilməsi müəllifin əsas məramıdır.

"Düşmən ocaq başında" povesti ailə-məişət mövzusunda qələmə alınıb. Bu hekayənin əsas məramı qədim bir atalar sözünə söykənir: "Nə tökərsən aşına, o da çıxar qaşığına". Kitabda cərəyan edən hadisələr bir daha oxucunu dərindən düşündürür. Paxıllığın, gözügötürməzliyin, ara vurmağın, şərin-şəbədənin, yalanın axırı yoxdur. Müəllif bir neçə ailənin və ayrı-ayrı personajların simasında gənclərimizə məhəbbətləri, həyat uğrunda çarpışmaları naminə mətin olmağın yollarını bəyan edir. Əlbəttə, xoşbəxtlik, yaxşı ailə sahibi olmaq, cəmiyyətdə yer tutmaq üçün hazır resept yoxdur. Amma mənəviyyatca zəngin, daxilən güclü, bilikli, savadlı, vətənpərvər, ağıllı olduqca yaxşılıqlar onun ünvanını mütləq tapmalıdır. Pisliklərin, nadanlığın aqibəti məğlubiyyətdir.

Bu mənada "Düşmən ocaq başında" povesti Rüstəm Rüstəmovun bir nasir kimi uğurudur. İnanırıq ki, ədəbi tənqid özünəməxsus sadə və sakit yaradıcılığı ilə qələm çalan həmkarımız haqqında öz sözünü deyəcək. Kitabın kitabının bağlandığı bir zamanda, çoxunun moşusayağı şairliklə məşğul olduğu, imkanlı "yazarlar"ın ədəbiyyata hücum çəkdiyi bu ziddiyyətli məqamlarda başını aşağı salıb əsl qələm sahibi kimi fəaliyyət göstərən Rüstəm Rüstəmovdan belə ədəbi töhfələr çox gözləyirik!

Əslində, Rüstəm Rüstəmov kimi müəlliflərin bu dünyadan və kimsədən elə böyük umacaqları da yoxdur. Onlara sadəcə olaraq, adi diqqət və qayğı gərəkdir. Bir də insafa gəlib yazdıqlarını oxuyaq. Nə demək istədiklərini anlayaq. Anlayaq ki, həyatımızın ahəngi pozulmasın! Anlayaq ki, doğru sözümüz yerdə qalmasın! Yazdıqlarımızın, sözlə portretini çəkdiklərimizin mənası və nəticəsi olsun! Ətrafımızı bürümüş problemlərdən, qayğılardan, ağrı-acılardan qaşqabaqlı, narazı, hirsli, hikkəli deyil, gülə-gülə, yumorlu duyğularla ayrılaq! Gülüşün yaratdığı gözəlliyin misli yoxdur. Gülüşün bəxş etdiyi ləzzət də əvəzsizdir! Biz həmkarımıza yeni uğurlar arzulayır, Azərbaycan nəsrinə mükəmməl və müntəzəm olaraq belə maraqlı əsərlər bəxş etməyini ürəkdən istəyirik!

Flora XƏLİLZADƏ

Azərbaycan.- 2010.- 13 iyun- S. 9.