Real gücə söykənən diplomatiya

Mövcud olduğu regionun lideri, sarsılmaz daxili sabitlik, son illərdə dünyanın ən sürətli iqtisadi inkişaf dinamikasına malik dövlət, qlobal enerji təhlükəsizliyinin təminatında artan rol, geosiyasi mövqeyinə görə beynəlxalq sferada getdikcə daha çox diqqət mərkəzinə çevrilən ölkə və sözügedən qəbildən olan digər amillər bu gün Azərbaycanı xarakterizə edən əsas cəhətlərdəndir. Bütün bunlar həm də beynəlxalq miqyasda Azərbaycanın ən nüfuzlu dövlətlərdən biri olmasını şərtləndirib.

Ölkəmiz dünya səviyyəsində mövqeyini hər keçən gün daha da gücləndirir. İndi təkcə Cənubi Qafqazda yox, onun sərhədlərini əhatə edən daha böyük coğrafi məkanda geosiyasətin konturları müəyyən edilərkən, xüsusən də yeni enerji layihələri, marşrut yolları cızılarkən mütləq Azərbaycanın maraq və istəkləri nəzərə alınır. Çünki Azərbaycan artıq bu geosiyasi məkanda obyekt olmaqdan çıxaraq aparıcı subyektlərdən biri kimi çıxış edir.

Qeyd olunanlar 20 ildən çoxdur ki, davam edən Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli ilə bağlı hadisələrin inkişaf istiqamətinə də təsirsiz ötüşməyərək yeni bir situasiyanın yaranmasına səbəb olub. Məsələyə diplomatiya, beynəlxalq hüquq kontekstindən yanaşıldıqda aydın olur ki, Ermənistan sözün əsl mənasında küncə sıxışdırılmış vəziyyətdədir və Azərbaycanın apardığı siyasət nəticəsində işğalçı gövlətin Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə əlaqədar dünyanı aldatmağa xidmət edən yalançı manevrlərinə yer qalmayıb. İndi dünya birmənalı şəkildə Ermənistanın Azərbaycan ərazilərini işğal etməsi faktını qəbul edir, beynəlxalq hüquq normalarına uyğun olaraq onu zəbt etdiyi əraziləri azad etməyə çağırır. BMT, Avropa Şurası və digər nüfuzlu beynəlxalq təşkilatların qəbul etdikləri müvafiq qətnamələrdə, o cümlədən münaqişənin dinc yolla çözülməsi üçün vasitəçilik missiyasını yerinə yetirən ATƏT-in Minsk qrupunun irəli sürdüyü həll variantlarında da Ermənistanın işğalçı dövlət kimi təqdim olunması düşmən ölkənin diplomatiya müstəvisində artıq nokaut vəziyyətinə düşdüyünü təsdiq edən faktorlardır. Prezident İlham Əliyev Qəbələdə məcburi köçkünlər və rayon ictimaiyyətinin nümayəndələri ilə görüşündə səsləndirdiyi fikirlər də bunu bir daha əyani surətdə təsdiq edir: "Biz çalışırıq və çalışmalıyıq, ölkəmizi hərtərəfli inkişaf etdirək, gücləndirək ki, danışıqlarda, ümumiyyətlə, Ermənistanla qarşıdurmada mövqelərimiz daha da güclənsin. Beynəlxalq müstəvidə buna nail ola bilmişik. Beynəlxalq hüquq bizim mövqeyimizi dəstəkləyir. Beynəlxalq təşkilatlar məsələnin ərazi bütövlüyü və beynəlxalq hüquq normaları əsasında həll olunmasını təsdiqləyir. Bunu təsdiqləyən çoxsaylı beynəlxalq sənədlər vardır".

O da danılmaz həqiqətdir ki, Ermənistanın beynəlxalq hüquqi sənəd və normalara, dünya miqyasında olan tələblərə əhəmiyyət verməyərək Azərbaycan ərazilərini bu vaxta qədər işğal altında saxlaması yalnız sözügedən ölkəyə bəzi xarici havadarlarının hələ də davam edən dəstəyi sayəsində mümkün olmuşdur. Ancaq bu sahədə də vəziyyət artıq fərqli məcraya doğru dəyişməkdədir. Çünki Azərbaycanın apardığı məqsədyönlü siyasətin nəticəsi olaraq Ermənistana himayədarlıq edən bir sıra ölkələr artıq mövqe dəyişikliyi etməyə məcburdurlar. İndi onlar işğalçı dövlətdən ən azı öz varlığını qorumaq üçün zəbt etdiyi əraziləri tədricən azad etməyi tələb kimi qarşıya qoyurlar. Bunu şərtləndirən əsas amillərdən biri də Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ətrafında status-kvonun bütün region üçün təhlükəli xarakter daşımasına, buranın dünyanın siyasi xəritəsində hələ də qaynar nöqtə kimi qalmasına səbəb olmasıdır. İndi dünya belə bir həqiqəti tam qəbul edir ki, sözügedən münaqişə həll edilmədən digər regional miqyaslı problemləri həll etmək mümkün olmayacaq. Prezident İlham Əliyev bununla bağlı Lökbatan qəsəbəsində Qarabağ müharibəsi əlilləri və şəhid ailələri üçün inşa olunmuş yaşayış binasının açılışı, müharibə əlillərinə minik avtomobillərinin verilməsi mərasimində çıxışı zamanı bildirib: "Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi bölgənin ən böyük problemidir. Bu problem həll olunmadan heç bir başqa problem öz həllini tapa bilməz".

Bütün bunlar onu göstərir ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ətrafında mövcud vəziyyətin dəyişmədən qalması mümkünsüzdür və Ermənistanın buna sadəcə olaraq müqavimət gücü tam tükənmiş haldadır. Digər tərəfdən münaqişənin davam etməsi hazırda Ermənistan cəmiyyətində böyük parçalanmalara yol açan tətikləyici faktorlardan biri olaraq qalır. İndi Ermənistanda böyük əksəriyyət ölkənin üzləşdiyi ağır sosial-iqtisadi durumun, regional təcridə yol açan vəziyyətin, müstəqillyin əzəldən formal xarakter daşımasının ən ümdə səbəblərindən biri olaraq məhz Dağlıq Qarabağ münaqişəsini görürlər. Bu səbəbdən Ermənistanda Dağlıq Qarabağ iddialarından vaz keçməyi düşünənlərin, Azərbaycan və Türkiyə ilə normal münasibətlərin yaranmasını istəyənlərin sayı artır. Bu mövqedən çıxış edənlərlə əks düşərgədə duranlar arasında yaranan uçurum getdikcə daha çox dərinləşməkdədir. Azərbaycanda isə vəziyyət tamam fərqli xarakter daşıyır və xalqın münaqişə ilə bağlı mövqeyi yekdildir. Bu məqama toxunan Prezident İlham Əliyev qeyd edir: "Mən əminəm ki, biz bütün səylərimizi gücləndirməklə, ordu quruculuğu, siyasi fəaliyyətin möhkəmləndirilməsi istiqamətində atılacaq növbəti addımlar hesabına, iqtisadi inkişafın hesabına və cəmiyyətdə bütün vətəndaşların bu milli ideya uğrunda birləşməsi sayəsində Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ məsələsi öz həllini tapacaq və ərazi bütövlüyümüz bərpa olunacaqdır".

Beləliklə, ümumi vəziyyətin təhlili göstərir ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin iştirakçı tərəfləri olan Ermənistan və Azərbaycan arasında kifayət qədər böyük fərqlər mövcuddur. İndi bir tərəfdə güclü, qüdrətli, sürətlə inkişaf edən Azərbaycan durursa, digər tərəfdə çökməkdə olan, cəmiyyətində parçalanmalar yaşanan, idarəsi başqa dövlətlərin əlində olan Ermənistan dayanır. İki ölkənin ordusu arasında da vəziyyət tamamilə fərqli xarakterə malikdir. Bu gün Azərbaycanın hərbi xərcləri işğalçı dövlətin demək olar ki, ümumi dövlət büdcəsinə bərabərdir. Digər tərəfdən o da nəzərə alınmalıdır ki, ordunun şəxsi heyətlə təmin olunması baxımından Azərbaycanda heç bir problem yaşanmadığı halda, Ermənistan indi əksər hərbi hissələrini komplektləşdirməkdə ciddi çətinliklərlə üz-üzə qalıb. Ordunun döyüş və mənəvi hazırlığı sahəsində isə iki ölkənin nümayiş etdirdiyi göstəricilər artıq müqayisəolunmaz həddə çatıb. Bu gün Ermənistan ordusu üçün mənəvi deqradasiya, ruh düşkünlüyü, hərbi xidmətdən yayınma halları daha çox xarakterikdirsə, Azərbaycanda vəziyyət tam əksinədir.

Ümumiyyətlə isə, regionun ən güclü ordusuna malik Azərbaycanın hərbi qüdrətinin günü-gündən artması, işğalçı Ermənistanla müqayisədə ordunun maddi-texniki təminatında və digər göstəricilərində dəfələrlə böyük üstünlüyə malik olması ermənilər tərəfindən də açıq bildirilir.

Təbii olaraq belə durumda Azərbaycan münaqişənin indiki vəziyyətdə qalmasına yol verə bilməz və status-kvonun dəyişməsi, ərazi bütövlüyünün bərpası üçün ölkəmiz diplomatiya ilə yanaşı, artıq güc amilindən istifadəni də istisna etmir. Prezident İlham Əliyevin bununla bağlı mövqeyi qətidir: "Biz istəyirik ki, məsələ sülh yolu ilə həll olunsun, biz istəmirik ki, müharibə yenidən başlasın. Ancaq eyni zamanda, özümüzü gücləndiririk, ölkəmizin hərbi-iqtisadi potensialını gücləndiririk və hər an torpaqlarımızı istənilən yolla düşməndən azad etmək üçün hazır olmalıyıq".

Deməli, Ermənistanın danışıqlar prosesində indi çox az vaxtı var. Əgər Ermənistan bu vaxtdan səmərəli istifadə edərək danışıqlarda konstruktiv mövqedən çıxış etməsə, ərazilərimizi işğal altında saxlamaqda davam etsə, onda Azərbaycan əsgəri ilə üz-üzə gəlməsi qaçılmaz olacaq. İşğalçı ölkənin özündə də yaxşı bilirlər ki, müharibənin başlanması təkcə Ermənistan silahlı qüvvələrinin Azərbaycan ərazilərindən qovulması ilə nəticələnməyəcək, eyni zamanda bu dövlətin çöküşünü daha da sürətləndirəcək. Çünki Ermənistanın Azərbaycanla yenidən müharibə aparmağa nə iqtisadi, nə də hərbi gücü var. Bu səbəbdən Azərbaycanın lazım gələrsə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin hərbi müstəvidə çözümünə əl ata biləcəyinə dair fikirlərin səslənməsi Ermənistanda əsl dəhşət kimi qarşılanır. Azərbaycan ərazi bütövlüyünün bərpası üçün bir dövlət, cəmiyyət, xalq olaraq müharibəyə tam hazırdır. Azərbaycan ordusu Ali Baş Komandanın "İrəli!" əmrini gözləyir.

Ali Baş Komandan zor gücünə işğal edilən ərazilərin düşməndən təmizlənəcəyinə dair Ermənistana, eyni zamanda dünya birliyinə konkret mesaj verir. Danışıqlarda tezliklə dönüş olmayacağı, Ermənistanın konstruktiv mövqe nümayiş etdirməyəcəyi təqdirdə, ordunun gücündən istifadə olunacağını bildirir: "Bir tərəfdən bizə deyilir ki, məsələ sülh yolu ilə həll olunsun. Biz də bunun tərəfdarıyıq. Amma heç kim unutmamalıdır ki, ermənilər o torpaqları sülh yolu ilə zəbt etməyiblər. Bizim torpaqlarımız müharibə yolu ilə, başqa ölkələrin dəstəyi ilə işğal olunubdur. Baxmayaraq ki, o hadisələrdən artıq 20 ilə yaxın vaxt keçir, bunu heç kim unutmamalıdır. Azərbaycan vətəndaşları, gənclər, gənc nəsil bunu daim yadda saxlamalıdır. Yəni, ermənilər bunu zor gücü ilə ediblərsə, bizə nə üçün daim tövsiyə edilir ki, sülh yolu ilə həll olunsun".

Bütün bunlar onu göstərir ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı Azərbaycanın həyata keçirdiyi diplomatiyanın arxasında həm də real güc dayanır. İndi Azərbaycan həm diplomatiya, həm hərbi, həm iqtisadi, həm də digər vasitələrlə Ermənistanı təzyiq məngənəsində boğmaqdadır. Əgər belə vəziyyətdən Ermənistan tezliklə lazımi nəticə çıxarmasa, işğal etdiyi əraziləri azad etməsə, onda hərbi təzyiq metodları açıq şəkildə özünü göstərəcək və bununla da Dağlıq Qarabağ, onun ətrafında olan digər Azərbaycan əraziləri birdəfəlik düşmən tapdağından qurtulacaq.

Rasim BAYRAMOV

Azərbaycan.- 2010.- 3 mart.- S. 2.