11. Sürətli tərəqqiyə
xidmət edən investisiya siyasəti
Bugünkü
Azərbaycan müasir ölkədir, güclü iqtisadiyyata
malik ölkədir, sabit ölkədir, investisiyalar
üçün çox məqbul ölkədir. Xarici tərəfdaşlarla
bizim əməkdaşlığımız davam edir və bu,
çox sevindirici haldır. Biz öz sözümüzə həmişə
sadiq olmuşuq, sözümüzlə əməlimiz
arasında heç vaxt fərq olmamışdır. Ona görə
Azərbaycan dünyada etibarlı tərəfdaş və dost
ölkə kimi tanınır.
İlham ƏLİYEV
Qloballaşan dünyada ayrıca götürülmüş hər hansı dövlətin iqtisadi inkişafının təmin edilməsində ən önəmli faktorlardan biri də xarici və daxili investisiyalardır. 2009-cu ildə dünya iqtisadiyyatında kifayət qədər ciddi fəsadlara yol açan, gözlənilməz bir tənəzzülün əsasını qoyan qlobal maliyyə böhranı davamlı iqtisadi inkişafa nail olunmasında investisiyaların nə dərəcədə vacib rol oynadığını əyani olaraq nümayiş etdirdi. Dünyanın bir çox ölkəsində qlobal böhran nəticəsində həm daxili, həm də xarici investisiyaların həcmində elə bir azalma qeydə alındı ki, bu, onların iqtisadi inkişafının geriləməsində əsas rol oynayan amillər sırasında xüsusi yer tutdu. Bununla yanaşı, o da faktdır ki, investisiyaların həcminə, xüsusən də, xarici mənbələr hesabına yatırılan sərmayələrə təsir göstərən amillərdən biri də biznes mühitinin əlverişliliyi, sərmayədarların hüquqlarının qanunvericilik əsasında nə dərəcədə qorunmasından xeyli dərəcədə asılıdır. Daha bir önəmli məqam isə yatırılan investisiyaların mənfəət dərəcəsi, onların dönərliliyi ilə bilavasitə bağlı olmasıdır.
Xarici investorların yeni
ünvanı - müstəqil Azərbaycan
Son illərin, xüsusən də, qlobal iqtisadi böhranın özünü qabarıq şəkildə büruzə verdiyi dövrün təhlili bir daha göstərir ki, Azərbaycan əksər xarici dövlətlərdən fərqli olaraq əvvəlki kimi yenə də investisiya yatırılması baxımından dünyanın ən cəlbedici ölkələrindən biridir. Elə bu səbəbdən xarici investorların Azərbaycana marağı kifayət qədər böyükdür və ölkəmizə qarşıdakı dövr ərzində də yatırılacaq sərmayələrin həcmi milyardlarla dollar həcmində ölçüləcək. Bunun başlıca səbəbləri əlbəttə ki, Azərbaycanda investisiya mühitinin əlverişliliyi, investorların hüquqlarının qanunvericilik əsasında yüksək səviyyədə qorunması, ölkəmizin etibarlı tərəfdaş olduğunu dəfələrlə təsdiqləməsi, sərmayələrin yönəldildiyi sahələrdə cəzbedici mənfəətlər əldə olunması və bu qəbildən olan digər amillərdir. Digər tərəfdən, Azərbaycanın iqtisadi cəhətdən artıq qüdrətli bir dövlət olması, valyuta ehtiyatlarının 21 milyard dollara yaxınlaşması, artan maliyyə imkanları ölkəmizin özünün daxildə əsas investora çevrilməsinə şərait yaratmaqla bərabər, onun xaricdə də yatırdığı sərmayələrin həcminin yüksələn xətt üzrə inkişaf etməsinə səbəb olmaqdadır.
Lakin Azərbaycanın investisiya aləmində öz sözünü deyən dövlətlərdən birinə çevrilməsinə gedən yol o qədər də asan olmayıb, gərgin zəhmətin, kifayət qədər dəqiq düşünülmüş iqtisadi inkişaf strategiyasının, onun uğurla həyata keçirilməsinin məntiqi nəticəsidir. Xüsusən də, nəzərə alınsa ki, Azərbaycanın ikinci dəfə dövlət müstəqilliyini əldə etdiyi tarixi şərait xeyli mürəkkəb olub, ölkəmizə edilən kənar təsirlər bir sıra hallarda olduqca təhlükəli xarakter daşıyıb, bu fonda iqtisadi və siyasi cəhətdən qüdrətli bir dövlət yaratmaq missiyasının elə də asan olmadığını bir daha təsəvvür etmək olar. Lakin müstəqil Azərbaycanın memarı olan ümummilli lider Heydər Əliyev bu tarixi missiyanı uğurla yerinə yetirdi, siyasi sabitliyi olan, iqtisadiyyatı sürətlə inkişaf edən bir dövlət qurdu. İlk illərdə ulu öndər Azərbaycanın inkişafını təmin edəcək əsas amillərdən biri sayılan xarici investisiyaların ölkəmizə cəlb edilməsi üçün qəti və həlledici addımlar atdı, bütün xarici təzyiqlərə rəğmən, "Əsrin müqaviləsi" kimi nəhəng bir transmilli sazişin imzalanmasına nail oldu. Bundan sonra Azərbaycan xarici investorların üz tutduğu əsas məkanlardan birinə çevrildi, ölkəmizə yatırılan sərmayələrin həcmi yüz milyonlarla dollar təşkil etməyə başladı. Ulu öndərin bu fonda diqqət yetirdiyi mühüm məqamlardan biri də beynəlxalq miqyasda Azərbaycanda yaradılan investisiya mühitinin cəlbediciliyi, xarici sərmayədarlar üçün yaradılan şərait və bu qəbildən olan digər məsələlərin təşviqi idi. Qeyd olunan məqsədlə həm ölkədə, həm də onun xaricində Azərbaycanın investisiya mühitinə həsr olunan beynəlxalq konfransların keçirilməsinə də xüsusi diqqət yetirilir, bunun üçün dünyanın aparıcı təşkilatları ilə əməkdaşlıq dairəsi genişləndirilirdi. 1995-ci ilin noyabrın 29-da Londonda Adam Smit İnstitutunun təşkilatçılığı ilə keçirilən və "Azərbaycanda investisiya imkanları" adlanan beynəlxalq konfransda çıxışı zamanı Heydər Əliyev qeyd edirdi: "Aydındır ki, hər hansı xarici investor üçün ən mühüm cəhət bu və ya digər ölkədə ictimai-siyasi şəraitin necə olmasıdır. Azərbaycanda ictimai-siyasi sabitlik təmin olunmuşdur, möhkəm təmin olunmuşdur, müvafiq təminatlar yaradılmışdır, qanunlar hökm sürür və respublika həyatının bütün sahələrinə nəzarət etməyə və məhz götürdüyümüz, gələcəkdə də inkişaf edəcək həmin iqtisadi xətti təmin etməyə qadir olan dövlət var.
Ona görə də mən sizin hamınızı bizimlə fəal əməkdaşlıq etmək üçün Azərbaycana dəvət edirəm. Ölkəmizə gələn hər bir investor özünün təkliflərinə müvafiq olan dəstək və yardım ala bilər, ən başlıcası isə - mehriban münasibətlə qarşılanacaqdır. Çünki biz belə əməkdaşlığı istəyirik, arzu edirik, ona maraq göstəririk. Biz Azərbaycana xarici kapital axınını istəyirik, öz iqtisadiyyatımızı dünya iqtisadiyyatına qovuşdurmaq istəyirik. Ona görə də mən sizi dəvət edirəm".
Proseslərin sonrakı gedişi belə dəvətlərin, keçirilən bu kimi beynəlxalq konfransların xarici investorların Azərbaycana üz tutmasında kifayət qədər mühüm rol oynadığını göstərdi. Bununla yanaşı, Azərbaycanda investisiya mühitinin daha da yaxşılaşdırılması üçün ulu öndərin diqqət yetirdiyi mühüm məqamlardan biri də müvafiq qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsi, yeni qanunların yaradılması idi. 1995-ci ildə respublikamızda investisiya mühitinin daha da yaxşılaşdırılması məqsədilə "İnvestisiya fəaliyyəti haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunu imzalanaraq qüvvəyə mindi. Məhz bu qanunla Azərbaycan ərazisində investisiya fəaliyyətinin ümumi sosial, iqtisadi və hüquqi şərtləri müəyyənləşdirildi, mülkiyyət formasından asılı olmayaraq bütün investorların hüquqlarının bərabər müdafiəsinə təminat verildi. İqtisadiyyata investisiyaların cəlb olunması məqsədilə hökumət tərəfindən həyata keçirilən "açıq qapı" siyasəti isə xarici sərmayələrin, müasir texnologiyaların, dünya idarəetmə təcrübəsinin ölkə iqtisadiyyatına cəlb edilməsində indi də mühüm rol oynayır.
Onu da bildirək ki, xarici investorların Azərbaycana gəlişini stimullaşdırmaq məqsədilə onlara qanunvericilikdə nəzərdə tutulanlarla yanaşı, əlavə hüquqi təminatlar da verilir. Belə hüquqi təminatlara misal olaraq aşağıdakıları göstərmək mümkündür: qanunvericiliyin pisləşməsinə qarşı. İnvestisiyalar həyata keçirilən zaman mövcud olan qanun 10 il ərzində qüvvədə olacaq; investisiyaların milliləşməsinə (millətin və dövlətin maraqlarına zidd olan hallar istisna olmaqla) və rekvizisiyasına (təbii fəlakətlər, epidemiyalar və fövqəladə hallar istisna olmaqla) qarşı. Milliləşmə ya rekvizisiya həyata keçirilsə, zərərçəkmiş xarici investorlar təcili və adekvat kompensasiya ilə təmin olunurlar: dövlət orqanları tərəfindən qeyri-qanuni hərəkətlərə yol verilərsə, bunun nəticəsində zərərçəkmiş xarici investorlara kompensasiya ödənilir; vergilərin ödənilməsindən sonra əldə olunan gəlirin azad repatriasiyası.
Bununla yanaşı, indi Azərbaycanda xarici investisiyalı şirkət dövlət qeydiyyatından keçdikdən sonra daha digər qeydiyyatlardan keçmədən və icazələr almadan Azərbaycanda kommersiya ilə məşğul ola bilər. Həmçinin Prezidentin 2002-ci il 3 sentyabr tarixli fərmanına əsasən kommersiya fəaliyyətinin əksər növləri üçün lisenziyalaşdırma ləğv olunub. Bunun nəticəsində lisenziyanın alınması bank işi, sığorta, audit, daşınmalar, qiymətli kağızlar üzrə fəaliyyət və s. üçün tələb olunur. Xarici investorların Azərbaycanda özəlləşdirmədə iştirak edə bilməsi üçün də onlara lazımi şərait yaradılıb. Vergi və gömrük qanunvericiliyi sahəsində görülən işlər də xarici investorları Azərbaycana cəlb olunması baxımından əhəmiyyətli rol oynayır.
Azərbaycan bundan sonra da xarici investorların üz tutduğu əsas məkanlardan biri olacaq
Qeyd edilənlər
1994-cü ildən indiyə qədər olan müddət ərzində
Azərbaycana milyardlarla dollar həcmində xarici
investisiyanın yatırılmasına səbəb olub.
Qarşıdakı dövr ərzində də Azərbaycana
yatırılacaq xarici investisiyanın həcmi kifayət qədər
böyük olacaq. Proqnozlara görə, investisiyaların cəlb
olunması baxımından enerji sektoru yenə xarici şirkətlər
və iş adamları üçün cəlbedici olaraq
qalacaq. Məlumat üçün bildirək ki, Azərbaycan
iqtisadiyyatına xarici şirkətlərlə
imzalanmış PSA (Production Shearing Agreement) tipli neft-qaz
müqavilələri üzrə təxminən 60 milyard dollar
həcmində investisiyaların qoyulması nəzərdə
tutulub. Artıq göstərilən məbləğin
yarısından çoxu indiyə kimi neft və qaz
yataqlarının işlənməsi çərçivəsində
ölkəmizə yatırılıb. Təkcə 15 il ərzində
"Azəri-Çıraq-Günəşli" yataqları
blokunun işlənməsi üzrə investisiyaların həcmi
21 milyard 395 milyon dollar, bonuslar, akrhesabı və pay ödənişləri
isə 413 milyon dollar təşkil edib.
"Əsrin müqaviləsi"
ilə yanaşı, digər əhəmiyyətli layihə
hesab olunan "Şahdəniz" yatağının işlənməsi
məqsədilə yatırılan investisiyaların həcmi
artıq 5,5 milyard dollar, bonuslar, akrhesabı və pay ödənişləri
isə təxminən 88 milyon dollar təşkil edib. Lakin
"Şahdəniz" layihəsinin ikinci mərhələsinin
başlanması ilə bağlı buraya yatırılan
investisiyaların həcmi qarşıdakı dövrdə 20
milyard dollara kimi artacaq.
Xəzərin Azərbaycan
sektorundakı yeni perspektiv strukturların kəşfiyyatına
investisiya qoyuluşları 2 milyard 760 milyon manat və ya təxminən
3,5 milyard dollar məbləğində qiymətləndirilir.
Bu sahələrdə, o cümlədən "Ümid",
"Babək", "Abşeron",
"Naxçıvan", "Zəfər", "Məşəl",
"Qarabağ", "Əşrəfi" və "Dan
ulduzu" yataqlarında 2015-ci ilədək yeni quyuların
qazılması planlaşdırılıb. O da sevindirici
haldır ki, yeni perspektiv strukturların kəşfiyyatına
investisiya qoyuluşlarını Azərbaycan əsasən
öz imkanları hesabına həyata keçirəcək. Bu
isə yeni quyuların işlənməsindən Azərbaycanın
daha çox mənfəət götürməsi deməkdir.
Lakin enerji sektoru ilə
yanaşı, digər sahələr də ölkəmizdə
xarici investorlar üçün cəlbedici olaraq qalır və
buna misal olaraq yeni yatırılacaq digər əcnəbi sərmayələrin
təyinatını göstərmək olar. Onlardan biri olan
Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı (AYİB)
artıq 2010-cu ildə Azərbaycan iqtisadiyyatına 200 milyon
dollardan artıq sərmayə yatıracağını
açıqlayıb. Bankın Azərbaycandakı nümayəndəliyinin
rəhbəri Frensis Deley bildirib ki, bu il AYİB korporativ
sektorda böyük layihəni, maliyyə sektorunda isə doqquz
layihəni maliyyələşdirməyi
planlaşdırır. Onun sözlərinə görə, bank
layihələrinin 50 faizi enerji sektorunu, 25 faizi maliyyə
sektorunu, 6 faizi mikromaliyyə institutlarını, 3 faizi
qeyri-bank kredit təşkilatlarını və 5 faizi korporativ
sektoru əhatə edir. Qeyd edək ki, bank ötən il Azərbaycan
iqtisadiyyatına 200 milyon dollardan artıq vəsait
ayırıb və yuxarıda göstərildiyi kimi, gələn
il də bu qədər məbləğ ayırmağı nəzərdə
tutur. İndiyə qədər isə sözügedən
bankın Azərbaycan üçün nəzərdə
tutduğu ümumi investisiyasının həcmi 1 milyard dollara
çatır.
Lakin Azərbaycana investisiya
yatırımı və kredit ayrılması baxımından
təkcə AYİB fərqlənmir. Bu sırada Dünya
Bankı (DB) da aparıcı rollardan birini oynamaqdadır.
Xatırladaq ki, Azərbaycan Dünya Bankı ilə 1992-ci ildən
əməkdaşlıq edir. Ötən müddət ərzində
bank Azərbaycana 2 milyard ABŞ dolları məbləğində
maliyyə yardımı göstərib. Hazırda Dünya
Bankı Azərbaycanda icra olunan "Abşeron
yarımadasında neftlə çirklənmiş ərazilərin
təmizlənməsi", "Dəmir yolu və ticarətin
dəstəklənməsi", "Korporativ və dövlət
sektorlarında mühasibatlıq", "Azərbaycanda
magistral avtomobil yollarının yenidən qurulması",
"Azərbaycan maliyyə sisteminin modernləşməsi",
"Milli su təchizatı və kanalizasiya xidmətləri"
və bir sıra digər layihələri maliyyələşdirir.
Bu siyahıya digər nüfuzlu maliyyə təşkilatlarının
və ölkələrin adını da əlavə etmək
mümkündür.
Ölkəmizin özünün də investisiya qüdrəti
artır
İqtisadi cəhətdən
kifayət qədər güclənən Azərbaycan xaricdən
investisiya cəlb etməklə bərabər, həm də
özü daha güclü potensial investor kimi
çıxış etməyə başlayıb. Məsələn,
Gürcüstanın qaz infrastrukturunun inkişafı və
yenidən qurulmasında əsas investor olan Azərbaycan
Dövlət Neft Şirkətinin (ARDNŞ) yaxın beş il ərzində
bu ölkənin qazlaşdırılmasına 100 milyon dollar həcmində
sərmayə qoymağı planlaşdırır. 2009-cu ildə
isə bu məqsədlə yatırılan investisiyaların həcmi
20 milyon dollara çatıb.
Xatırladaq ki, 2008-ci ilin
dekabrında Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti və
Gürcüstan hökuməti 22 regional
qazpaylaşdırıcı şirkətin "Socar Georgia
Gas"ın idarəçiliyinə verilməsi haqda
müqavilə imzalayıb. Müqaviləyə görə,
şirkət üç il ərzində qaz
istehlakçılarının sayının 55 min abonentdən
150 min abonentə çatdırılmasını və
Gürcüstanın qaz infrastrukturunun inkişafına 40 milyon
dollar həcmində investisiya qoyuluşunu üzərinə
götürüb. Hazırda Azərbaycan Gürcüstana əsas
təbii qaz ixracatçısıdır. Bir müddət əvvəl
isə ARDNŞ-nin törəmə müəssisəsi olan
"SOCAR Georgia Gas" Gürcüstanın Duşeti rayonunda
yeni qazpaylayıcı şəbəkəni istismara verib.
Ümumiyyətlə, "SOCAR Georgia Gas" 3 il ərzində
Gürcüstanın 30 şəhərini və
rayonlarını qazla təmin etməyi planlaşdırır.
Ancaq Azərbaycan
Gürcüstanın təkcə enerji infrastrukturuna investisiya
yatırmır. Rəsmi Bakı həm də qonşu ölkənin
nəqliyyat sektoruna investiysiya qoyuluşunu davam etdirməkdədir.
Bu məqsədlə Azərbaycan Bakı-Tbilisi-Qars dəmir
yolu layihəsində Gürcüstanın payının maliyyələşdirilməsi
məqsədilə bu ölkəyə məxsus
"Marabda-Kartsaxi Dəmir Yolları" MMC-yə güzəştli
şərtlərlə (illik 1 faizlə 25 illiyə) 200 milyon
dollar məbləğində kredit ayırıb və bu məbləğin
daha da artırılması gözlənilir.
Azərbaycanın investisiyalar
qoyduğu ölkələr arasında Türkiyə
xüsusilə fərqlənir. Türkiyədə də Azərbaycanın
diqqət yetirdiyi sahələr sırasında enerji
infrastrukturu əsas yer tutur və bu istiqamətdə vacib əhəmiyyətə
malik işlər görülüb. Belə ki, 2008-ci ilin
birinci yarısında "SOCARTurcasInjaz" şirkətlər
alyansı Türkiyənin nəhəng "Petkim"
neft-kimya kompleksinin nəzarət səhm paketinin
alınmasına dair sövdələşməni başa
çatdırıb. 2014-cü ilə qədər
"Petkim" və təsislərinə 10 milyard dollar
yatırılacaq, "Ceyhan" limanında ayrıca ümumi
tutumu 15 milyon ton olan çənlər
quraşdırılacaq. "Petkim"ə lazımi maliyyə
yatırıldıqdan sonra bu şirkət Türkiyənin
neft-kimya məhsullarına olan tələbatının təxminən
60 faizini ödəyəcək. Bundan əlavə, kompleksin
xammal ilə təchizatı üçün ARDNŞ "Petkim"in
yanında neft emalı zavodunun inşasına dair layihənin
reallaşmasına başlayıb. Bu məqsədlə 2008-ci
ilin ikinci yarısında xüsusi SOCAR-Turcaz şirkəti təsis
edilib. Neft emalı zavodunun ilkin gücü ildə 8-10 milyon
ton həcmində dəyərləndirilir, layihənin dəyəri
isə 4 milyard dollar civarındadır.
Həmçinin perspektivdə
ARDNŞ Ceyhanda neft emalı və neft-kimya kompleksinin
inşasını planlaşdırır. Layihəni 2006-cı
ilin dekabrında ARDNŞ və Turcaz tərəfindən təsis
edilmiş "SOCAR&Turcas Enerji A.S." həyata keçirəcək.
NEZ iki mərhələdə yaradılacaq. Birinci mərhələdə
neft emalı kompleksinin, ikinci mərhələdə isə
neft-kimya kompleksinin yaradılması nəzərdə tutulur.
Layihənin gücü ildə 10-15 milyon ton neft təşkil
edəcək.
Əlbəttə ki, xaricə
yatırılan investisiyalar təkcə Türkiyə və
Gürcüstanla məhdudlaşmır. Postsovet ölkələrindən
Daxildə yatırılan sərmayələrdə əsas
investor Azərbaycan özüdür
2007-ci ildə ilk dəfə
olaraq Azərbaycan iqtisadiyyatına yatırılan daxili
investisiyalar xarici investisiyaları üstələyib və
ölkənin valyuta ehtiyatlarının çoxalması daxili
investisiyaların həcminin artırılması
üçün əlverişli şərait yaradıb.
Ümumiyyətlə, son illər
ərzində daxili investisiyaların xarici sərmayələri
qabaqlamasını ekspertlər qanunauyğun hal kimi qiymətləndirir.
Bütövlükdə xarici investisiyaların həcmi 2000-ci
ildən başlayaraq 2005-ci ilə qədər artıb. Ancaq
neft sektorunda hasilatın pay bölgüsünə əsasən,
xarici şirkətlərin üzərlərinə
götürdükləri öhdəlikləri 2005-ci ilə qədər
artıq investisiya şəklində həyata keçirməsi
investisiya strukturunda onların payının azalması ilə
nəticələnib. Lakin bunun əvəzində xarici sərmayədarlar
qeyri-neft sektoruna daha çox investisiya yatırmağa
başlayıb. Təsadüfi deyil ki, son beş il ərzində
qeyri-neft sektorunda xarici investisiyanın çəkisi artan xətt
üzrə inkişaf edib. Lakin qeyri-neft sektorunda
üstünlük yenə də daxili investisiyalara məxsusdur.
Daxili investisiyaların struktur
təhlili göstərir ki, Azərbaycan enerji sahəsilə
yanaşı, qeyri-neft sektorunun inkişafına da xüsusi
önəm verir. Bunu investisiyaların tərkibinə nəzər
yetirməklə də aydın müşahidə etmək
mümkündür. Belə ki, 2007-ci ildə bütün
maliyyə mənbələrindən əsas kapitala 6,8 milyard
manat investisiya yönəldilib və həmin vəsaitin 59,6
faizini və ya 4 milyard manatını daxili investisiyalar təşkil
edib. Daxili sərmayələrin 78,3 faizi istehsal təyinatlı
obyektlərin inşasının davam etdirilməsi
üçün istifadə olunmuşdur. Qeyri-neft sektorunda
inşaat işlərinə yönəldilmiş sərmayənin
həcmi də əvvəlki ildən 28,8 faiz artıq olub.
Analoji hal daha böyük rəqəmlərlə 2008 və
2009-cu illərdə müşahidə olunub.
Azərbaycan Prezidentinin
"İnvestisiya fəaliyyətinin genişləndirilməsi
ilə bağlı əlavə tədbirlər
haqqında" 2006-cı il 30 mart tarixli sərəncamına əsasən
yaradılan "Azərbaycan investisiya şirkəti" ASC həm
dövlətin, həm də özəl müəssisələrin
payçısı kimi çıxış edərək
ölkənin investisiya fəaliyyətinin genişlənməsində
mühüm rol oynayır. Şirkətin fəaliyyətinin
prioritet istiqamətlərindən biri Azərbaycan müəssisələrinin
ixracyönümlü və idxalın əvəzləşdirilməsinə
yönəlmiş layihələrində iştirak və həmin
layihələrə yerli və ya xarici investorların cəlb
edilməsidir.
Görülən işlər
nəticəsində 2003-2008-ci illərdə ölkə
iqtisadiyyatına 44 milyard dollar investisiya qoyulub və bu da
müstəqillik illərində Azərbaycan iqtisadiyyatına
investisiya qoyuluşunun 77 faizi deməkdir. Bu dövrdə
bütün maliyyə mənbələri hesabına əsas
kapitala qoyulmuş investisiyanın həcmi son beş ildə
33,5 milyard manat təşkil edib, bunun 53,2 faizi daxili, 46,8 faizi
isə xarici investisiyalar olub. 2008-ci ildə istifadə
edilmiş investisiyanın həcmi 2003-cü il səviyyəsini
3 dəfə üstələyib, adambaşına düşən
investisiyanın həcmi 2003-cü illə müqayisədə
605,8 manat çox olub. 2003-cü ildə ümumi
investisiyaların həcmində daxili investisiyaların payı
24,8 faiz olduğu halda, 2008-ci ildə bu göstərici 78,6 faiz
təşkil edib.
2009-cu il ərzində isə
ölkəmizə 9,2 milyard dollar investisiya qoyulub ki, bunun da 7,3
milyardı daxili sərmayədir. Bundan başqa, 2009-cu ildə
Azərbaycanda bir neçə nəhəng layihənin təməli
qoyulub, yaxud da ki, o layihələrin müəyyən hissəsi
icra edilib. Buna misal olaraq xarici investorların 400 milyon dollar həcmində
vəsait yatıracağı yeni böyük sement zavodunun təməl
daşının qoyulmasını, sərmayə dəyəri
400 milyon dollar qiymətləndirilən yeni məişət
tullantıları emalı zavodunun inşasına
başlanmasını, Sumqayıtda ən azı 10 nəhəng
zavodun qurulmasının planlaşdırılmasını və
digərlərini göstərmək olar.
Ölkəmizdə əlverişli
investisya mühitinin mövcudluğu beynəlxalq miqyasda da
etiraf olunur
Azərbaycanda əlverişli investisya mühitinin olması beynəlxalq miqyasda da xüsusi qeyd olunur və aparıcı dünya təşkilatlarının hazırladıqları hesabatlarda bu amil daim ön plana çəkilir. Məsələn, 1971-ci ildə yaradılan Dünya İqtisadi Forumunun ötən il yaydığı "Qlobal Rəqabət Hesabatı 2009-2010" adlı sənəddə ölkələrin rəqabət qabiliyyəti 110 sahə üzrə vəziyyətə dair açıq informasiyalar əsasında qiymətləndirilib. Qiymətləndirmə zamanı adları hesabata daxil edilən ölkələrdə sahibkarlar arasında sorğular keçirilməsindən də istifadə olunub.
"Qlobal Rəqabət Hesabatı 2009-2010" sənədi isə dünyanın 133 ölkəsini, o cümlədən postsovet dövlətlərini əhatə edib və burada azad rəqabət şəraitinin yaradılması baxımından Azərbaycan 2008-ci illə müqayisədə 18 pillə irəliləyib. Belə ki, 2008-ci ildə Azərbaycan 69-cu yerdə dayanırdısa, ötən il ölkəmiz 51-ci pilləyə kimi irəliləyib və qlobal rəqabətlilik indeksi baxımından MDB-nin lider dövləti olub. Azərbaycanın belə yüksək göstəriciyə nail olmasını şərtləndirən amillər sırasında ilk olaraq ölkəmizdə mövcud olan güclü makroiqtisadi sabitlik və bu sahədə daim edilən islahatlar mühüm rol oynayıb. Bundan əvvəl isə Dünya Bankı və Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyası dünyanın 183 ölkəsində biznes qurulması şəraiti ilə bağlı "Doing Business-2010" adlı hesabatında bəyan edib ki, biznes sahəsində həyata keçirilən son islahatlar sayəsində Azərbaycan bu ölkədə iş qurulması sahəsində çox əlverişli mühit yaradıb. Xatırladaq ki, əvvəlki hesabatda Azərbaycan bir nömrəli islahatçı dövlət elan olunmuşdu. Ötən il açıqlanan yeni hesabatda isə bildirilib ki, sahibkarlıq fəaliyyətinin rahatlığı və əlverişliliyi baxımından Azərbaycan yenə də bir çox MDB dövlətlərini qabaqlayır.
Bütün bunlar iqtisadiyyatın bir çox sahələrində olduğu kimi, investisiya sahəsində də Azərbaycanın aparıcı dövlətlərdən biri kimi çıxış etdiyini göstərir.
Rasim BAYRAMOV
Azərbaycan.- 2010.- 14
mart.- S. 2.