İnqilab dəllalları - Parvus
və Lenin
Avstriyada bir tarixçi qadın var, adı Elizabet Xereşdir. Vyana şəhərində yaşayan bu xanımı tarixçilər yaxşı tanıyırlar. Almaniyanın Leninə milyonlarla marka xərc çəkməsini sübuta yetirən nadir sənədi xanım Xereş aşkara çıxarmışdır. Almaniya Xarici İşlər Nazirliyinin arxivində 20 mindən artıq məxfi sənəd saxlanılır. Həmin sənədlərin arasında Almaniya Xarici İşlər Nazirliyinin diplomatları ilə neytral ölkələrin - İsveçrənin, Danimarkanın, İsveçin səfirləri arasında məxfi teleqramlar da var. Həmin sənədlər Rusiyada inqilab hərəkatının kənardan hazırlanmasını sübuta yetirən məxəzlərdir. Xanım Xereşin həmin sənədlər arasında tapdığı bir sənəd Rusiyada inqilab hazırlanması barədə memorandumdur.
9 mart 1915-ci il
tarixli həmin memorandumun müəllifi Parvus (latınca balaca
deməkdir) soyadlı bir yəhudidir. Əsl
soyadı İzrail Lazareviç Gelfanddır.1867-ci ildə
O, ilk milyonlarını Türkiyədə qazanmışdı. Türkiyəyə getməyinin səbəbi isə "Gənc türklərin inqilabi hökumətinə dəstək vermək" idi. Trotski "Kiyevskaya mısl" qəzetinin rəhbərləri ilə razılıq əldə etdikdən sonra Parvusa Türkiyə və balkanlar haqqında bir sıra məqalələr yazmağı da sifariş vermişdi. Parvus İstanbulda yaşadığı ilk vaxtlarda özünü ağıllı, lakin kasıb jurnalist kimi qələmə verirdi. Parvus sonralar yazmışdı: "Mən özümü son dərəcə ehtiyatla aparırdım ki, ayaqqabımın dəlmə-deşiklərini heç kim görməsin". Sonralar, yəni 1912-ci ildə kasıb jurnalist hiyləgərlik yolu ilə zəngin adama çevrilmiş, geniş əhatəli taxıl taciri olmuşdu. Türkiyə paytaxtına taxıl göndərilməsi işləri Parvusun əlində cəmlənmşdi. O həm də dəmir yollarının modernləşdirilməsi ilə məşğul olmağa başlamışdı. Bir sıra bankların və maliyyə şirkətlərinin şərikinə çevrilmişdi. O, Türkiyənin rəsmi dairələrinin nümayəndələri ilə sıx əlaqə yarada bilmişdi, Türkiyədə milli hərəkatı və gənc türklərin qəzetini maliyyələşdirirdi. Birinci Dünya müharibəsi başlananda Parvus bütün diqqətini ərzaq və silah satışına, dövlət sifarişlərinin reallaşdırılmasına yönəltmişdi. O, strateji planda Almaniyanın və onun müttəfiqlərinin xeyrinə və Rusiya mütləqiyyətinin ziyanına birmənalı seçim etmişdi. Ona görə ki, Rusiya mütləqiyyətini Avropa sosializmi üçün başlıca təhlükə hesab edirdi. Rusiyada inqilaba hazırlıq və onun maliyyə təminatı proqramını da İstanbulda işləyib hazırlamışdı. Tarixçi alimlərin yazdıqlarına görə, əgər Parvus və alman pulları olmasaydı, Rusiyada Oktyabr inqilabı (Oktyabr çevrilişi) baş tutmazdı.
Parvusun Rusiyada inqilab barədə planı 20 səhifəlik mətndən ibarət idi. O, proqramında Rusiyanı Almaniya ilə müharibədən necə kənarlaşdırmaq yollarını müfəssəl göstərmişdi. Parvus başa düşürdü ki, istənilən nəticəni almaq üçün separatçıların və inqilab təbliğatçılarının birgə səyi gərəkdir. Məqsədini həyata keçirmək üçün Almaniyanın hökumət dairələrinə yol axtarırdı. Nəhayət, istəyinə çatdı. Maks Tsimmer adlı birisi ilə tanış olandan sonra ondan Almaniyanın Türkiyədəki səfiri fon Vangenxaym ilə görüşməsinə imkan yaratmasını xahiş etdi. Görüş 1915-ci il yanvar ayının 7-də baş tutmuşdu. Parvus görüş zamanı Almaniya səfirinə demişdi: "Almaniya hökumətinin maraqları rus inqilabçılarının maraqları ilə üst-üstə düşür. Almanlar Rusiyanın müharibədən kənarlaşdırılması məqsədilə çar mütləqiyyətinin tam devrilməsi və Rusiyanın ayrı-ayrı dövlətlərə parçalanması şəraitinə çata bilərlər. Əgər Rusiyada inqilab baş verməsə, Almaniya tam uğur qazana bilməz. Almaniya qələbə çalacağı təqdirdə əgər Rusiya imperiyası ayrı-ayrı müstəqil dövlətlərə parçalanmasa, yenə də Almaniya üçün təhlükə mənbəyi olaraq qalacaqdır". Rus sosial-demokratlarının inqilabın çox tutarlı qüvvəsinə çevrilə bilməsindən ötrü onların birləşməsi vacib şərtdir. Rus sosial-demokratlarının birləşdirici qurultayını keçirmək üçün külli miqdarda maliyyə vəsaiti lazımdır.
Bir gündən sonra, yanvarın 8-də fon Vangenxaym Almaniya Xarici İşlər Nazirliyinə şifr-teleqram göndərmişdi. Teleqramda Parvus ilə söhbət barədə müfəssəl məlumat verilmiş, səfir Parvusun ideyalarını, yəni Rusiyanın müharibədən inqilab yolu ilə kənarlaşdırılması ideyasını dəstəklədiyini bildirmişdi. Yanvarın 10-da Xarici İşlər Nazirliyinin dövlət katibi Qotlib fon Yaqov Baş qərargaha göndərdiyi teleqramda yazmışdı: "Doktor Parvusu Berlində qəbul edin". Parvusun doktor elmi adı yox idi. O, soyadının təmtəraqlı görünməsi xatirinə özünü doktor Parvus adlandırmışdı. Parvusun geniş proqramının bəzi məqamları ilə tanış olmağına dəyər:
- Rusiyanın silah zavodlarında, dəmir yollarında "Azadlıq və sülh" şüarı ilə Peterburqdan idarə olunan kütləvi ümumrusiya tətilinin təşkil edilməsi;
- böyük mərkəzlərin təchizatının iflic vəziyyətinə salınması, cəbhə xəttinə qoşun, silah-sursat daşınmasını əngəlləmək üçün dəmir yolu körpülərinin partladılması və bununla da ölkə daxilində kütləvi iğtişaşlara rəvac verilməsi;
- İsveçrədəki aparıcı rus sosal-demokratların konqresinin hazırlanması. Bu konqresdə çarizmə qarşı mübarizənin vahid iş proqramının hazırlanması;
- liman şəhərlərdə (Odessada, Sevastopolda) gəmiqayırma tərsanələrində, neft emalı və neftçıxarma müəssisələrində (Bakıdan Rostova qədər) Rumıniyadan və Bolqarıstandan gətirilmiş təbliğat çap materiallarını yaymaqla fəhlələr arasında təbliğat aparılması;
- regionlarda siyasi şüarlarla üsyanlar təşkil edilməsi, neft depolarının yandırılması;
- xaricdəki rus nəşrlərinin və yerli partiya qəzetlərinin dəstəklənməsi, mətbu vasitələrilə hər yerdə çarizmə qarşı ovqat yaradılması.
- RSDP-nin hökumətin devrilməsi və tez bir zamanda sülh müqaviləsi bağlanması şüarının dəstəklənməsi.
Fevral ayının sonunda Parvusu Almaniya Xarici İşlər Nazirliyində dövlət katibi Yaqovun qəbulunda Müdafiə Nazirliyinin nümayəndəsi - reyxkansler tərəfindən vəkil edilmiş Rizler soyadlı birisi də iştirak etmişdi. Söhbət protokollaşdırılmamışdı. Lakin bundan sonra Parvus mart ayında özünün 20 səhifəlik memorandumunu - Rusiyada mütləqiyyətin yıxılması və ölkənin bir neçə dövlətə parçalanması barədə müfəssəl planını Almaniya Xarici İşlər Nazirliyinə vermişdi. Parvus memorandumun aşağıdakı maddələrin - 1. Çarizmə qarşı bütün vasitələrlə mübarizə aparan çoxluğun sosial-demokrat fraksiyasını dəstəkləmək, onun liderlərini İsveçrədə axtarıb tapmaq...E5. Rus sosial demokratiyasının nümayəndələrini Stokholmda axtarmaq və onların səylərini dəyərləndirmək məsələlərinə xüsusi diqqət yetirilməsinə təkid edirdi. Çünki onlar çarizmə qarşı ciddi və birbaşa mübarizə aparmaqdan çəkinmirlər.
Gelfand 1915-ci il mart ayının ortalarında Almaniya hökumətinin Rusiyada inqilabi hərəkat məsələləri üzrə məsləhətçisi təyin edilmişdi. Onun vəzifəsi Avropa sosialist ölkələrinin çarizm rejiminə qarşı birləşmiş cəbhəsini təşkil etməkdən və Rusiyada ölkənin iflasını sürətləndirməkdən ötrü məğlubiyyətçilik görüşlərini genişləndirmək, tətillər və sabotajlar təşkil etmək məqsdilə sosialist təşkilatlarına maddi yardım göstərmək idi. Parvusa martın sonunda Rusiyada inqilabi təbliğatı dəstəkləmək üçün avans olaraq ilk bir milyon marka (indiki qiymətlə 10 milyon marka) vəsait verilmişdi. Həmin pullar Parvusun xahişi ilə Buxarestin, Sürixin, Kopenhagenin bank hesablarına köçürülmüşdü. Parvusun Kopenhagendə açdığı kommersiya imperiyası ticarət əməliyyatları, o cümlədən Almaniyaya, Rusiyaya, Danimarkaya və digər ölkələrə kömür, metal, silah satışı üzrə qeyri-qanuni sövdələr həyata keçirirdi. Parvus əldə etdiyi böyük gəlirləri Rusiyada yatırdır, ya da başqa ölkələrə köçürürdü. Həmin gəlirlərin böyük hissəsini bütün dünya üzrə kütləvi informasiya vasitələri yaradılmasına sərf edirdi. Parvusun fikrincə, kütləvi informasiya vasitələri bütün dünya, o cümlədən Rusiya əhalisini çar hökumətinə qarşı mənfi əhval-ruhiyyəyə kökləməli idi.
Parvus alman xəzinəsindən iki milyon marka avans aldıqdan sonra ilk təşəbbüsü Bernə gedib Leninlə görüşmək olmuşdu. Məqsədi Lenini öz planlarının icrasına qoşmaq idi. Lakin Lenin bir hüquqşünas kimi ehtiyatlı davranmaq istəmişdi. O, səbatsız Parvusla özünün həmkarları vasitəsilə əlaqə saxlamağa üstünlük vermişdi. Parvusun ipinin üstünə odun yığmağın mənasız iş olduğunu, hər şeyi pula satmağa hazır olduğunu bilirdi.
Lenin Rusiyada
hakimiyyəti inqilab yolu ilə ələ keçirmək
perspektivinə inanmadığı üçün inqilab etmək
niyyətindən daşınmaq fikrinə
düşmüşdü. O, bu barədə dostlarına və
arvadına da yazmışdı. Hətta yaşamaq
üçün Amerikaya köçmək istəyində
olduğunu da bildirmişdi. Tale elə həmin dövrdə
Parvusu onun şirnikləndirici təklifləri ilə Leninin
yanına göndərmişdi. Bununla da Leninin daxilində
növbəti dəfə böyük ümid
qığılcımı parlamışdı. Lenin Parvusa rəsmi
olaraq "Mən sizinlə işləyəcəyəm"
deməsə də, gizli razılaşmaya əsasən və
vasitəçilərdən istifadə yolu ilə fəaliyyət
göstərmək barədə razılıq əldə
edilmişdi. Memorandum Almaniyanın hakim dairələri tərəfindən
bəyənildikdən sonra, Xarici İşlər Nazirliyi
Parvusun Prussiyada araçıların köməyi ilə fəaliyyət
göstərməsinə qadağa qoyan 1893-cü il tarixli sərəncamı
da ləğv etmişdi. Beləliklə də o, Prussiya vətəndaşlığını
almışdı. Onun "Görəsən, vətəni
harada daha ucuz qiymətə almaq olar?" məşhur
sualına da cavab tapılmışdı. Varlı, lakin vətənsiz
Parvus hansısa bir ölkənin vətəndaşı olmaq
arzusu ilə yaşayırdı. Nəhayət ki, Parvusa, yəni
Gelfanda Almaniya pasportu verilmiş və onun fəaliyyətinə
qoyulmuş məhdudiyyətlər aradan
qaldırılmışdı. Parvus inqilab sifarişçilərini
inandırmağa çalışırdı ki, Rusiyada
inqilabla əlaqədar hadisələr 1916-cı ilin
baharında baş verəcəkdir. Onun fikrincə, həmin
vaxta qədər Rusiya daxildən və xaricdən təşkil
olunmuş dağıdıcı hadisələr nəticəsində
o qədər zəifləyəcək ki, özü sülh
bağlanmasını istəyəcək. Amma Parvus bir sıra
vacib halların mövcudluğunu nəzərə
almamışdı. İmperator II Nikolay ölkədə
yaranmış situasiyanı nəzarətdə saxlamaq
iqtidarında idi. Bundan savayı, hərbi əməliyyatların
neqativ tərəfləri ilə bərabər, pozitiv tərəflərinin
mövcudluğunu - xalq arasında vətənpərvərlik
ovqatının gücləndiyini də nəzərə
almağı unutmuşdu. Parvus bir məqamda da səhvə yol
vermişdi. O düşünürdü ki, çarizmlə mübarizəni
gücləndirmək üçün bütün sol
partiyaların birləşməsi gərəkdir. Lenin isə
bolşeviklərdən savayı heç bir digər inqilabi
qüvvəni saya almırdı. O, düz fikirləşirdi.
Ona görə ki, bir çox sol təmayüllü partiyalar nəticədə
patriotik mövqedə dayanmışdılar və əsgərləri
müharibəni qalibiyyətlə başa
çatdırmağa çağırırdılar.
Almanların pulu ilə ram edilmiş bolşeviklər məğlubiyyətçilik
mövqeyində idilər. Leninin imperialist müharibəsini vətəndaş
müharibəinə çevirmək şüarı Parvusun
proqramından irəli gələn şüar idi. Ancaq
bolşeviklər 1918-ci ildə separat sülh şərtlərini
irəli sürə bilərdilər. Separat sülh şərtlərinə
əsasən, Almaniyaya Rusiyanın geniş ərazisi təslim
edilməli idi. Parvus uzun müddət Rusiyada
olmadığına görə inqilabçıların
kütlələri ayağa qaldırmağa qadir olduğunu qədərindən
artıq dəyərləndirmişdii. Parvusun
yanılmaları onun Rusiyanın dağıdılması
biznes-planını xeyli bahalaşdıra bilərdi. O, 5-10 milyondan
danışdığı halda son nəticədə məbləğ
10 milyon marka (indiki pulla milyard alman markası) təşkil etdi.
Parvus ancaq alman pullarına nəzarət edə bilirdi. O, həmçinin
Amerikdan da böyük dəstək alırdı. Lenin Rusiyaya
onun süqutu üçün lazım idi. Digər partiyalar
heç vaxt təslimçilik sülh şərtlərini
imzalaya bilməzdi. Lenin həmin sülhü
"Biabırçı sülh" adlandırmışdı.
1917-ci ilin aprelində Parvus alman diplomatı Brokdorf kurt Rizlerdən
öyrəndi ki, rus sosialistlərinin iki qrupu Parvusun
iştirakı olmadan İsveçrədən Almaniya vasitəsilə
Rusiyaya getmək niyyətindədir. O, dərhal Almaniya Xarici
İşlər Nazirliyinə xəbər verdi ki, rus
emiqrantlarını İsveçdə qarşılamağa
hazırlaşır. Parvusun həmin görüş zamanı
Almaniya sosial-demokratlar partiyasının rəhbərlərindən
heç olmasa birini - ya Eberti, ya Şeydemanı, yaxud da Bayyeri
tovlayıb görüşə çağırmaq cəhdi
baş tutmadı. Lakin Parvus həyatında ilk dəfə
olaraq onlardan mandat ala bildi. Həmin mandat Parvusun ASDP-nin icraiyyə
komitəsi adından danışıqlar aparmaq hüququnu təsdiq
edən sənəd idi. Parvusun əsas məqsədi Leninlə
görüşmək istəyini reallaşdırmaq idi. Parvus
Leninlə ilk dəfə 1896-cı ildə
görüşmüşdü. 1889-cu ildə Parvus gizlin
Rusiyaya gedib rus sosialistləri ilə xaricdə qəzet nəşri
planını müzakirə etmişdi. Bundan sonra Parvus
Münhenə köçmüşdü. 1900-cü ildə
Bavariya paytaxtına əvvəlcə Lenin və Potresov, sonra
isə Martov da gəlmişdi. Görüş zamanı Parvus
rus inqilabçılarını inandırmışdı ki,
qəzetin nəşrinə məhz Münhendə başlamaq
lazımdır. Noyabr ayında "İskra"nın papiros
kağızında birinci nömrəsi Münhendə
buraxılmışdı. Parvus yaşadığı
Şvabinq rayonundakı mənzilində gizli mətbəə
düzəltmiş və oraya həmin dövr
üçün müasir sayılan avadanlıq da qoymuşdu.
Mətbəədəki çap dəzgahının naboru dərhal
dağıda bilən qurğusu da var idi. Bu, polisin mətbəəyə
basqın edə biləcəyi təqdirdə kara gələ
bilərdi. Həmin dəzgahda "İskra"nın papiros
kağızında səkkiz nömrəsi
buraxılmışdı. "İskra"nın redaksiya heyəti
1902-ci ilin əvvəlinə kimi Münhendə
qalmışdı. O vaxtlar Parvusla Lenin arasında fikir
ayrılığı yox idi. Parvus qəzetlər
üçün alman sosialist hərəkatı haqqında məqalələr
yazmağa razılıq vermişdi və rus sosialistlərinin
gənc nəslini alman inqilabçıları ilə
Bir sıra görkəmli rus
inqilabçıları üçün Parvus Avropa sosializmi məsələləri
üzrə bir növ rəhbər şəxsiyyətə
çevrilmişdi. Parvus Lenin və Krupskayanın müntəzəm
görüşdükləri yeganə alman sosialisti idi. Lenin və
Krupskaya Parvusla müntəzəm görüşmək xatirinə
Münhenin Parvus yaşayan Şvabinq rayonuna
köçmüşdü. Parvus ilə 1904-cü ildə
Parvus Almaniyada yaşayarkən
çox böyük sürətlə partiya jurnalisti və
alman sosial demokratiyasının tanınmış nəzəriyyəçisi
kimi ad çıxarmışdı. XIX əsrin 90-cı illərinin
sonunda ASDP-nın bütün siyasi diskussiyalarının fəal
iştirakçısı kimi tanınırdı. O, Drezdendə
nəşr olunan "Saksoniya" fəhlə qəzetinin baş
redaktoru təyin ediləndən sonra fəaliyyət
imkanlarını daha da genişləndirmişdi. Həmin qəzetdə
Eduard Bernşteynin opportunizminə qarşı məşhur məqalələrinin
dərc edilməsi Parvusa Avropa şöhrəti
qazandırmışdı.
Parvusun fikirlərini
xüsusilə Avropa sosialistlərinin gənc nəslinin
nümayəndələri yüksək qiymətləndirmişdi.
Karl Radek 1924-cü ildə Parvusun jurnalistikasını belə
dəyərləndirmişdi: "Onun redaktorluğu ilə dərc
olunan bu qəzet ("Saksoniya fəhlə qəzeti")
gündəlik inqilabi marksist qəzetində Marks və Engelsdən
sonra ilk dəfə olaraq dünya hadisələrinə, həqiqətən
də, marksist izah verilmiş qəzet idi.
Parvus gününü
başqalarının hesabına eyş-işrətdə
keçirməyi xoşlayan adam idi. Buna görə də həmişə
pula ehtiyac içində yaşayan Parvus 1902-ci ilin yayında
"Slavyan və şimal ədəbiyyatı nəşriyyatı"nı
təsis etmişdi. Parvusun işbazlıq ideyası onun zəngin
adama çevrilməsinə səbəb olmalı idi. Həmin
ideya Rusiyanın 1896-cı il Bern konvensiyasını
imzalamamasına əsaslanırdı. Rus müəllifləri
bu konvensiyanın müdafiəsindən kənarda
qaldığına görə öz əsərlərini sərbəst
olaraq xaricdə çap etdirə və heç bir məbləğ
ödəməyə bilirdilər. Parvus rus müəlliflərinin
əsərlərini kiçik tirajla nəşr etməyi məsləhət
görürdü ki, onların müəlliflik
hüquqlarının Qərbi Avropada müdafiəsi
mümkün olsun. Parvusun öz xeyrini güdən nəşriyyatçılıq
tədbiri Maksim Qorki ilə "Həyatın dibində"
pyesinin tamaşaya qoyulmasına razılığ barədə
müqavilə bağlaması oldu. Parvus 1902-ci ildə Qorki ilə
görüşmək üçün Rusiyaya getmiş və
Sevastopolun dəmir yolu stansiyasında yazıçı
özünün Qərbi Avropada hüquqlarını qorumaq səlahiyyətini
Parvusa həvalə etmişdi. Parvus pyesin tamaşasından gələn
gəlirlərin 20 faizini almaq hüququ RSDP-yə
qazanmışdı. Qorkiyə pul qalığının
dörddə biri, yerdə qalan hissəsi çatmalı idi.
Lakin nə Qorki, nə də RSDP acgöz Parvusdan 1 qəpik də
olsun ala bilməmişdilər. Onlar 1905-ci ildə Parvusdan hesab
tələb etdikdə qalmaqal baş vermişdi. Yazılanlara
görə, pulları Avropa kurortlarında Klara Setkin ilə
kefə xərcləmişdi. Sonralar Parvus Qorkiyə olan borcunu
hissə-hissə qaytarmışdı.
Almaniyanın Maliyyə
Nazirliyi xarici işlər nazirinin istəyi ilə Parvusa
Rusiyada siyasi məqsədlərlə xərclənməsi
üçün 5 milyon marka ayırmışdı. Berlindən
yenidən Stokholma gedən Parvus Mərkəzi Komitənin
xarici ölkələr üzrə bürosunun üzvləri
Radek, Vorovski və Fürstenberq-Qanetski ilə daimi əlaqə
yarada bilmişdi. Almaniya pulları onların vasitəsilə
Rusiyanın bolşevik kassasına axıdılırdı.
Lenin Petroqraddan Fürstenberq-Qanetskiyə göndərdiyi məktublarında
elə hey yazırdı: "Biz hələ ki, sizdən pul
ala bilməmişik". Əslində isə Leninin 50 milyon
qızıl alman markası alması barədə məlumat
var idi. Lenin çirkli pullara, quldurluq, banklara silahlı
basqın yolu ilə əldə edilən pullara həqarətlə
baxmırdı. Yeri gəlmişkən, Lenin Rusiyanın bəzi
liberal ovqatlı zəngin S.T.Morozov və N.P.Şmidt kimi
burjuyların pul yardımından da məmnuniyyətlə
istifadə edirdi. Hətta dövlətli qadınlarla pul xatirinə
izdivaca girən bolşevik məşuqlar da var idi. Toxuculuq
maqnatının sahibi Savva Timofeyeviç Morozov bolşevik
partiyasının xəzinəsinə sevgilisi - aktrisa Mariya
Fyodorovna Yurkovskaya-Andreyevanın təkidi ilə maliyyə
yardımı göstərirdi. Mariya Timofeyevna eyni zamanda Leninlə
sıx əlaqədə olan proletar yazıçısı
A.M.Peşkovun - Qorkinin məşuqəsi idi. Lenin bu
aktrisanı nəvazişlə "Yoldaş fenomen" - deyə
çağırırdı. Onun RSDP-yə qəbuluna
yardım göstərmişdi. Morozov qohumları tərəfindən
iş qabiliyyətini itirmiş şəxs elan olunandan sonra məşhur
terrorist Leonid Borisoviç Krasin Morozovun guya ki,
özünü öldürdüyünə adamları
inandırandan sonra aktrisa Andreyevanın köməyi ilə
Lenin partiyasının büdcəsini Morozovun sığorta
polisi hesabına 60 min manat artırmışdı. Morozovun
çox zəngin qohumu fabrikant Nikolay Pavloviç Şmitdin
varidatına sahib çıxmaq üçün bolşeviklər
onu türmədə ikən qətlə yetirmişdilər.
Sonralar Leninin doktrinasını yerinə yetirən bolşevik
Mərkəzinin üzvü Viktor Taratuta (Vasili Fyodoroviç
Lozinski) Şmitdin həddi-buluğa çatmamış
bacısı Yelizavetanın varislik payına sahib
çıxmaq üçün onun məşuqu olmuşdu.
Sosial-demokrat Leninlə söhbəti zamanı Taratutanı
islaholunmaz yaramaz adlandırmışdı. Bu fikir ilə
razılaşmayan Lenin demişdi: "Taratuta yaxşı
adamdır. Ona görə ki, heç bir şeydən çəkinmir.
O, əvəzolunmaz adamdır. Bizim üçün yeri gələndə
yaramaz adam da faydalı ola bilir". İfrat amorallıq
İliçin özünə də xas idi. O deyirdi: "Biz əbədi
əxlaqa inanmırıq. Kommunist mənəviyyatının
özülündə kommunizmin möhkəmlənməsi və
başa çatdırılması uğrunda mübarizə
durur". Digər bir bolşevik qəhrəman məşuq
Nikolay Adamoviç Andrikanis Lenindən Şmitdin digər
bacısı Yekaterinanı da yoldan çıxarmaq kimi
bolşevik tapşırığı almışdı.
Andrikanis doğrudan da qıza vurulmuş və evlənmişdi.
Çoxlu pul onu şirnikləndirdikdən sonra Andrikanis dərhal
burjuaya çevrilərək dünənki həmfikirləri
ilə zəngin varidatını bölüşdürmək
istəməmişdi. Qəzəblənmiş bolşeviklər
onu və qohumlarını özlərinə məxsus
üsulla - ölümlə hədələmişdilər. Nəticədə
Andrikanis arvadının varidatının bir hissəsini
"xalqın xoşbəxtliyi uğrunda mübarizlər"lə
bölüşməyə məcbur olmuşdu.
Tayı-bərabəri olmayan
yaramaz Taratuta Şmitdin 15 yaşlı qardaşına təzyiqlər
hesabına onun qanuni vərəsəliyindən imtna etməsinə
nail ola bilmişdi. Taratuta Leninin yanında uşağın vəkillərinə
qeyzlə demişdi: "Pulun verilməsini ləngidənləri
aradan götürəcəyik". Beləliklə də
bolşeviklər S.T.Morozovun və N.P.Şmitdin
varidatının böyük bir hissəsini ələ
keçirmişdilər.
Bolşeviklərin inqilabi fəaliyyətini
rus dövlətinin tam məhvini istəyən Amerika sionistləri,
əsasən də güclü mason Yakov Şiff də maliyyələşdirmişdilər.
Almanların və digər dövlətlərin varlı
nümayəndələrinin maliyyə vəsaiti hesabına
mümkün olmuş Oktyabr inqilabı xalqlara söz
azadlığı, firavan həyat, insan xoşbəxtliyi əvəzinə
terror, məhrumiyyətlər, aclıq gətirdi. Millətlərin
saf düşüncəli övladları Sibir çöllərində
məhv edildi. "Bir adamın ölümü faciədir,
milyonların ölümü isə statistikadır"
sözlərini də Lenin demişdir. Tarix ədəbiyyatında
xarici müəlliflər Lenini kütləvi
qırğınlar manyakı, repressiv sovet diktaturasının
yaradıcısı Vladimir Ulyanov Riçard Paypsın "Naməlum
Lenin" kitabında bütün qəddarlığı ilə
təqdim olunmuşdur. Lenin Stalinin amansız bank
soyğunçusu, cinayətkar aləmdə ad
çıxarmış şəxs olduğunu bilə-bilə
partiyanın baş maliyyəçisi olmasına göz
yummuşdu. Bolşeviklərin lideri Lenin Stalin haqqında belə
fikir söyləmişdi: "Məhz o mənə lazım
olan adamdır". Həm Leninə, həm də Stalinə
fanatizm və qəddarlıq xas cəhətlər idi. Leninin
11 avqust 1918-ci il tarixli sərəncamında tükürpədici
göstərişləri vardı: "Xalqın öz
gözləri ilə görməsi üçün heç
olmazsa azı 100 qolçomağı, varlını,
qaniçəni asmaq, adlarını da açıqlamaq,
onların bütün taxıl ehtiyatlarını zəbt etmək,
dünən göndərdiyim teleqrama uyğun olaraq
aralarından girov götürmək. Elə etmək
lazımdır ki, xalq bütün bunları yüz verstlərlə
uzaqlarda da görsün və bilsin ki, qaniçənləri
necə boğurlar, hərə öz payını
götürsün".
Arif HÜSEYNOV
Azərbaycan.- 2010.- 25
may.- S. 15.