2009-cu il dövlət büdcəsinin icrası yüksək qiymətləndirildi

Mayın 25-də Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin növbəti plenar iclası keçirildi. Deputatlar gündəliyin müzakirəsinə keçməzdən əvvəl bir sıra məsələlərə dair fikirlərini bildirdilər. İlk söz alan deputat Gülhüseyn Əhmədov bəzi şəxslərin Aran rayonlarında baş verən təbii fəlakətdən siyasi dividend qazanmağa cəhd göstərmələrinin təəssüf hissi doğurduğunu qeyd etdi. O bildirdi ki, Azərbaycan Prezidentinin sərəncamı ilə yaradılan hökumət komissiyası təbii fəlakətin nəticələrinin aradan qaldırılması, qabaqlayıcı tədbirlərin görülməsi istiqamətində əzmlə fəaliyyət göstərir. Amma bütün bu işlərin mahiyyətini dərk etməyən bəzi qüvvələr mətbuat vasitəsilə vətəndaşları təlaş içərisində saxlamağa cəhd göstərir. Onsuz da təbii fəlakətin baş verdiyi ərazilərdə vəziyyət mürəkkəbdir. Bundan istifadə edərək ajiotaj yaratmaq və siyasi xal qazanmağa cəhd göstərmək heç bir normaya sığmır.

YAP sədrinin müavini - icra katibi, deputat Əli Əhmədov bir neçə gün bundan əvvəl separatçı Dağlıq Qarabağ rejiminin keçirdiyi "parlament seçkisi" ilə bağlı fikirlərini bildirdi. Qeyd etdi ki, qondarma respublikanın tanınmasına cəhd göstərmək məqsədilə keçirilən bu "seçki" əslində bir daha separatçı rejimin iflasına gətirib çıxardı. Çünki dünyanın aparıcı dövlətləri, beynəlxalq təşkilatlar, o cümlədən ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrləri bu "seçki"nin heç bir hüquqi əsasının olmadığını növbəti dəfə bəyan etdilər. Bu "seçki" ermənilərin qondarma rejiminin əleyhinə çevrilməklə həm də bir daha onun dünyada tanınmadığını təsdiq etdi. Bu, təqdirəlayiq bir haldır. Amma Azərbaycanın işğal altında olan torpaqlarının azad edilməməsi bu cür qondarma seçkilərin keçirilməsinə imkanlar yaradır. Ona görə Azərbaycan ictimaiyyəti münaqişənin həlli istiqamətində səylərini daha da artırmalıdır. Azərbaycan parlamenti, deputatlarımız Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması ilə əlaqədar beynəlxalq hüququn müəyyənləşdirdiyi normaların beynəlxalq qurumlar tərəfindən yerinə yetirilməsi üçün səylərini artırmalıdırlar.

Deputat Rüstəm Xəlilov bildirdi ki, hazırda Fövqəladə Hallar, Daxili İşlər, Müdafiə nazirliklərinin və digər aidiyyəti dövlət qurumlarının qüvvələri sel və daşqınların yaratdığı təbii fəlakətin nəticələrinin aradan qaldırılması və qabaqlayıcı tədbirlərin görülməsi ilə bağlı intensiv fəaliyyət göstərirlər. Dövlət qurumlarının operativ və səmərəli fəaliyyətinin nəticəsidir ki, insan tələfatı baş verməyib. Buna baxmayaraq, görülən işlərə siyasi don geyindirmək istəyənlər də tapılır. Bəziləri xalqın əziyyət çəkməsindən siyasi qazanc götürməyə, yanlış ictimai rəy yaratmağa cəhd göstərsələr də, buna nail ola bilmirlər. Çünki vətəndaşlar hər şeyi yaxşı başa düşürlər.

Bu məsələyə münasibət bildirən Milli Məclisin Sədri Oqtay Əsədov qeyd etdi ki, Kür və Araz çaylarında suyun səviyyəsi normadan xeyli artıb. Suyun bu cür artımını əvvəlcədən proqnozlaşdırmaq olmaz. Azərbaycan dövləti təbii fəlakətin nəticələrinin aradan qaldırılması üçün əlindən gələni edir, səmərəli qabaqlayıcı tədbirlər görülür. Vaxtında bu cür tədbirlər görülməsəydi, bəlkə də çoxsaylı insan tələfatı olardı. Hazırda Kür çayında suyun səviyyəsinin azaldılmasının yolları araşdırılır. Milli Məclisin Sədri müxalifətçi deputatlara dövlətin gördüyü işlərə qara yaxmaqdansa faydalı məsləhətlərlə çıxış etməyi tövsiyə etdi.

Sonra gündəlikdəki məsələlərin müzakirəsi başladı. İlk olaraq "Məişət zorakılığının qarşısının alınması haqqında" qanun layihəsi müzakirəyə çıxarıldı. Milli Məclisin İnsan hüquqları komitəsinin sədri Rəbiyyət Aslanova bildirdi ki, dünyanın bütün ölkələrində məişət zorakılığı problemi mövcuddur. Məişət zorakılığı gizli törədildiyinə görə bəzən onun günahkarları məsuliyyətə cəlb olunmur. Azərbaycanda ənənəvi olaraq ailə münasibətləri xüsusilə qiymətləndirilir. Ölkəmizdə nikah və ailə dövlətin nəzarətindədir. Müzakirəyə çıxardığımız qanun layihəsi məhz məişət zorakılığının aradan qaldırılmasına yönəlib. Bu qanunun qəbul olunmasında məqsəd yaxın qohumluq münasibətlərindən, birgə və ya əvvəllər birgə yaşamaqlarından sui-istifadə etməklə törədilən zorakılığın, onun doğurduğu mənfi hüquqi, tibbi və sosial nəticələrin qarşısının alınması, beynəlxalq standartlara uyğun olaraq məişət zorakılığından zərər çəkmiş şəxslərin sosial müdafiəsi, hüquqi yardımla təmin edilməsi, habelə məişət zorakılığına səbəb olan halların aradan qaldırılması istiqamətində həyata keçirilən tədbirləri müəyyən etmək və tənzimləməkdir. Rəbiyyət Aslanova qanun layihəsi ilə bağlı maddələr üzrə ətraflı məlumat verdi.

Müzakirələr zamanı deputat Jalə Əliyeva qanun layihəsinin mükəmməl hazırlandığını, bütün müddəaların aydın olduğunu bildirdi. Onun sözlərinə görə, məişət zorakılığının kökünü ailədə axtarmaq lazımdır. Əlbəttə, ətraf təsirlər də istisna deyil. Belə bir qanunun qəbulu məişət zorakılığının qarşısının alınması baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Deputat Rafael Cəbrayılovun sözlərinə görə, məişət zorakılığı insan hüquqlarının pozulmasının spesifik formasıdır. Əgər zorakılıq varsa, dövlət buna qarşı özünün hüquqi iradəsini ortaya qoymalıdır. Bunun qanun formasında olması çox vacibdir. Müzakirə etdiyimiz bu layihənin ən mühüm cəhətlərindən biri məişət zorakılığının məhz insan hüquqlarının pozulması kimi nəzərə alınmasıdır. Bu qanun layihəsinin qəbulu ölkəmizdə qanunçuluğun daha da möhkəmləndirilməsində mühüm rol oynayacaq.

Deputat Gülər Əhmədovanın bildirdiyinə görə, zorakılıq qurbanlarının deyil, zorakılığı törədənlərin reabilitasyia mərkəzlərinə göndərilməsi məqsədəuyğun olardı. Çünki zorakılıq qurbanlarının reabilitasiya mərkəzlərinə göndərilməsi ilə onların hüquqları ikinci dəfə pozulur. Deputat qanun layihəsinin ikinci oxunuşda müzakirəsi zamanı bu məsələyə baxılmasını təklif etdi.

"Bu qanun layihəsi həyatın reallıqlarından yaranıb" deyən deputat Elmira Axundovanın qənaətincə, məişət zorakılığı yalnız qadınların hüquqlarının pozulması kimi başa düşülməməlidir. Düzdür, məişət zorakılığından ən çox əziyyət çəkən qadınlardır. Amma zorakılığa məruz qalanlar arasında uşaqlar və qocalar da var. Elmira Axundova məişət zorakılığının qarşısının alınmasında mətbuatın maarifləndirici rolunu nəzərə alaraq, layihəyə media ilə bağlı müddəanın salınmasını təklif etdi.

Deputat Siyavuş Novruzovun sözlərinə görə, layihənin ümumi fəlsəfəsində ağırlıq daha çox qadınların üzərinə düşür. Amma kişilər də məişət zorakılığının qurbanı olur. Ona görə layihənin mahiyyətində bu, öz yerini tapmalıdır. Siyavuş Novruzov onu da qeyd etdi ki, bəzən Avropa Şurasının və ATƏT-in üzvü olan dövlətlərin parlamentlərində məişət zorakılığına yol açan qanunlar qəbul olunur. Parlament geyimlə bağlı qanun qəbul edə bilməz.

Deputat Zahid Oruc qanun layihəsi ilə bağlı bir sıra prinsipial məqamlara münasibət bildirdi. Onun fikrincə, qadınların cəmiyyətdə mövqeyinin təmin edilməsi kişilərin mövqeyinin zəiflədilməsi hesabına olmamalıdır.

Milli Məclis Sədrinin müavini Valeh Ələsgərov bu qanun layihəsinin qəbulundan sonra cəmiyyətimizdə məişət zorakılığının qarşısının alınmasına diqqətin artacağını dedi. Valeh Ələsgərov layihənin bir neçə müddəasına texniki düzəlişlərin edilməsi ilə bağlı təkliflərini diqqətə çatdırdı.

Müzakirələrdə son olaraq çıxış edən Milli Məclis Sədrinin birinci müavini Ziyafət Əsgərov Birləşmiş Millətlər Təşkilatının məişət zorakılığı ilə bağlı 2009-cu ilin hesabatından bəzi rəqəmləri diqqətə çatdırdı. Məlum oldu ki, hər yüz min nəfər qadına görə Finlandiyada 43, Almaniyada 37, Misirdə 35, Rusiyada 21, İtaliyada 18 qadın məişət zorakılığına məruz qalır. Azərbaycanda isə bu rəqəm 13,3 nəfərdir. Ziyafət Əsgərovun sözlərinə görə, mötəbər qurum olan BMT-nin hesabatında yer alan bu fakt göstərir ki, Azərbaycanda məişət zorakılığı digər ölkələrlə müqayisədə çox aşağı səviyyədədir.

Qanun layihəsi birinci oxunuşda təsdiq edildi.

* * *

Qısa fasilədən sonra "Azərbaycan Respublikasının 2009-cu il dövlət büdcəsinin icrası haqqında" qanun layihəsi müzakirəyə çıxarıldı. Layihə barədə məlumat verən Milli Məclisin İqtisadi siyasət komitəsinin sədri Ziyad Səmədzadə bildirdi ki, ötən ilin dövlət büdcəsinin icrası haqqında qanun layihəsi və həmin il üçün dövlət büdcəsinin icrasına dair hesabat "Büdcə sistemi haqqında" qanuna müvafiq olaraq Prezident İlham Əliyev tərəfindən parlamentə təqdim olunub: "Mühüm faktdır ki, ölkədə dövlət büdcəsinin icrasının müzakirəsi cəmiyyətin ictimai-siyasi, sosial-iqtisadi həyatında vacib hadisə kimi qiymətləndirilir. Son illər ölkəmizin dinamik inkişafını təmin edən amillərdən biri maliyyə imkanlarının genişlənməsi və onlardan səmərəli istifadə edilməsi, dövlət büdcəsinin respublikanın sosial-iqtisadi tərəqqisində rolunun artmasıdır. Prezident İlham Əliyevin çıxışlarında 2009-cu il üçün ölkənin makroiqtisadi vəziyyəti barədə əsaslı məlumatlar öz əksini tapmış, iqtisadi inkişafın prioritet istiqamətləri, onların reallaşmasında dövlət büdcəsinin rolu haqqında ümumiləşdirici, strateji əhəmiyyət kəsb edən fikirlər söylənilmişdir".

Ziyad Səmədzadə onu da bildirdi ki, 2009-cu ildə Azərbaycan qlobal maliyyə böhranının təsirlərinə ən az məruz qalan ölkə kimi də nüfuz qazanıb: "Bunu 2009-cu ilin makroiqtisadi göstəriciləri, dövlət büdcəsinin parametrləri bir daha təsdiq edir". İqtisadi siyasət komitəsinin sədri daha sonra qeyd etdi ki, qanun layihəsi professional şəkildə hazırlanıb, şəffaflıq amilinə xüsusi diqqət yetirilib: "Qlobal maliyyə böhranının iqtisadiyyata təsirinin azaldılması üçün lazımi tədbirlər görülüb". Qeyri-neft sektorunun inkişafının da qənaətbəxş olduğunu bildirən Ziyad Səmədzadə ötən il ərzində inflyasiyanın əhalinin pul gəlirlərinin artım tempindən bir neçə dəfə aşağı olduğunu da diqqətə çatdırdı. Onun sözlərinə görə, dünyanın əksər ölkələrində, o cümlədən inkişaf etmiş dövlətlərdə ötən il iqtisadi geriləmə yaşandığı halda Azərbaycanda ümumi daxili məhsul 9,3 faiz həcmində artıb. Aqrar sektorun, bütövlükdə kənd təsərrüfatının inkişafı istiqamətində zəruri tədbirlər görüldüyünü qeyd edən Ziyad Səmədzadə sahibkarlığın inkişafı üçün güzəştli şərtlərlə kredit verilişinin bu prosesdə vacib rol oynadığını da vurğuladı. Onun sözlərinə görə, ötən il Prezident İlham Əliyevin müvafiq sərəncamına əsasən əhalinin 2009-cu il oktyabrın 1-nə olan müddət ərzində yaranmış 327 milyon manatlıq təbii qaz borcunun dövlət büdcəsi hesabına silinməsi aztəminatlı təbəqənin sosial müdafiəsinin güclənməsində mühüm rol oynayıb.

Bundan sonra Azərbaycan Respublikasının maliyyə naziri Samir Şərifov 2009-cu ilin dövlət büdcəsinin icrası ilə bağlı deputatlara ətraflı məlumat verdi.

Onun sözlərinə görə, Azərbaycan üçün ötən il Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında bazar iqtisadiyyatına keçid prosesinin başa çatması və sosial-iqtisadi inkişafın keyfiyyətcə yeni mərhələyə qədəm qoyması ilə səciyyəvi olub: "2009-cu il Azərbaycan iqtisadiyyatı, onun idarə edilməsi, makroiqtisadi, büdcə fiskal siyasətinin həyata keçirilməsi üçün dinamik xarakter daşıyıb".

Nazir onu da bildirdi ki, həyata keçirilən qətiyyətli və çevik iqtisadi siyasət nəticəsində qlobal maliyyə böhranının mənfi fəsadları ölkəmiz tərəfindən uğurla dəf edilib: "Hökumət qlobal böhranın gözlənilən fəsadlarını əvvəlcədən nəzərə alaraq aztəminatlı ailələrin sosial müdafiəsinə və istehsalın sabit saxlanmasına yönələn zəruri qısamüddətli və böhranın gələcək təsirlərinin qarşısını almağa xidmət edən ortamüddətli tədbirlər həyata keçirməyə başlayıb. Görülən zəruri tədbirlər nəticəsində Azərbaycan iqtisadiyyatı öz dayanıqlığını nümayiş etdirib, qeyri-neft sektorunda iqtisadi artıma nail olunub".

Maliyyə naziri daha sonra bildirdi ki, 2009-cu ilin dövlət büdcəsinin xərcləri 12 milyard 355 milyon manat proqnoza qarşı 10 milyard 503,8 milyon manat və ya 85 faiz icra edilib. ÜDM-də dövlət büdcəsi xərclərinin xüsusi çəkisi 30,4 faiz təşkil etməklə 2008-ci illə müqayisədə 3,6 faiz artıb. Onun sözlərinə görə, 2009-cu ildə dövlət büdcəsi xərclərinin 5 milyard 812,3 milyon manatı və ya 55,3 faizi cari xərclərə yönəldilib ki, bu da 2008-ci illə müqayisədə 323,6 milyon manat çoxdur. 2009-cu ildə dövlət büdcəsi xərclərinin 34,1 faizi sosial təyinatlı xərclərin maliyyələşdirilməsinə yönəldilib. Bu isə 2008-ci il üzrə müvafiq göstəricidən 6,6 faiz çoxdur. Bütövlükdə 2009-cu il dövlət büdcəsi xərclərindən 3 milyard 584,2 milyon manat sosial təyinatlı xərclərin maliyyələşdirilməsinə yönəldilib ki, bu da 2008-ci illə müqayisədə 626,2 milyon manat artım deməkdir. 2009-cu ilin dövlət büdcəsində cəmi 177,9 milyon manat kəsir olub. Samir Şərifovun sözlərinə görə, ötən ilin nəticələri Azərbaycan iqtisadiyyatının yüksək dayanıqlı xarakter daşıdığını göstərib.

Hesablama Palatasının sədri Heydər Əsədov rəhbərlik etdiyi qurumun 2009-cu ilin dövlət büdcəsinin icrasını müsbət qiymətləndirdiyini bildirdi. Onun sözlərinə görə, dünyanın bir sıra ölkələrində xarici borcun həcmi ümumi daxili məhsula bərabərdir: "Azərbaycanda isə ötən il xarici borcun həcmi ÜDM-in cəmi 7 faizinə bərabər olub və bu, yaxşı göstəricidir". Hesablama Palatasının sədri onu da qeyd etdi ki, dünyanın bəzi ölkələri qlobal böhran nəticəsində bir neçə dəfə büdcə dəyişikliyinə getmək məcburiyyətində qalsa da, Azərbaycanda belə hal baş verməyib və büdcə yalnız bir dəfə təsdiq olunub. Bununla da Hesablama Palatasının sədri büdcənin icrasının müvəffəqiyyətli olduğunu bildirdi.

2009-cu il dövlət büdcəsinin icrası haqqında müzakirələr zamanı çıxış edən Milli Məclisin deputatı Vahid Əhmədov ötən il ərzində bu sahədə görülən işləri müsbət qiymətləndirdi: "Nəticələr göstərir ki, Maliyyə Nazirliyi, Mərkəzi Bank və digər müvafiq strukturlar yaxşı fəaliyyət göstərib". Deputat Əli Məsimli isə ötən il qlobal maliyyə böhranının zirvə nöqtəsinə çatdığını xatırladaraq Azərbaycanın bundan etibarlı müdafiə olunduğunu, yalnız neftin dünya bazarlarında ucuzlaşması səbəbindən böhranın bu sahədə təsirlərini hiss etdiyini bildirdi. Deputat Mirkazım Kazımov ötən il qlobal maliyyə böhranı şəraitinin mövcudluğuna rəğmən Azərbaycanda əhalinin pul gəlirlərinin artdığını, qeyri-neft sektorunun inkişaf etdiyini bildirdi. Deputat Nazim Məmmədov da ötən il üçün büdcənin icrasını müsbət qiymətləndirərək sosial məsələlərin həllində hər hansı problemin yaşanmadığını qeyd etdi. O, ölkənin maliyyə imkanlarının geniş olduğunu bildirərək sovet dövründən banklarda qalmış əhalinin əmanətlərinin indeksləşdirilərək bu ildən etibarən tədricən geri qaytarılmasını təklif etdi. Deputat Elton Məmmədov Azərbaycanda həyata keçirilən uğurlu iqtisadi inkişaf siyasətindən bəhs edərək bunun bariz nümunəsi kimi ötən il ÜDM-in yüksək artım səviyyəsini göstərdi. Daha sonra qanun layihəsi səsə qoyularaq qəbul edildi və bununla Milli Məclis dünənki işini yekunlaşdırdı.

Azərbaycan.- 2010.- 26 may.- S. 3.