Rusiya KİV-ləri Xəzəryanı dövlət başçılarının Bakıda keçirilən zirvə görüşünün nəticələrini təhlil edirlər

Rusiyanın aparıcı KİV-ləri Xəzəryanı dövlət başçılarının Azərbaycan paytaxtında keçirilən zirvə görüşünün nəticələrini geniş müzakirə edirlər. Görüşdə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev, Rusiya Prezidenti Dmitri Medvedev, Qazaxıstan Prezidenti Nursultan Nazarbayev, Türkmənistan Prezidenti Qurbanqulu Berdiməhəmmədov və İran Prezidenti Mahmud Əhmədinejad iştirak etmişlər. Qeyd olunur ki, Bakı yenidən Xəzər dənizinin gələcəyi ilə bağlı siyasi diskussiyalar məkanına çevrilmişdir.

"Kommersant" qəzetinin müxbiri Aleksandr Qabuyev reportajında yazır ki, beş ölkənin başçıları üç ay ərzində sərhədlərin delimitasiyasına dair təkliflər hazırlamaq barədə tapşırıq vermişlər ki, gələn il Rusiyada keçiriləcək zirvə görüşündə bu barədə saziş imzalasınlar.

Rusiya nümayəndə heyətini Bakıda müşayiət edən məqalə müəllifi yazır ki, Dmitri Medvedevin başçılığı ilə Rusiya nümayəndə heyəti Azərbaycana xoş əhval-ruhiyyədə gəlmişdir: "Energetika naziri Sergey Şmatko deyirdi: Bakı gözəl şəhərdir! Yüz il əvvəl bura dünyanın neft hasilatı mərkəzi idi, hər şey buradan başlanmışdır!".

Əslində Azərbaycanın və onun Xəzər qonşularının neft-qaz rifahı heç vaxt bitməmişdir. Regionda neftin sübut olunmuş ehtiyatları 5,1 milyard ton, qaz isə 8 trilyon kubmetrdir. Bu sərvətlərin tammiqyaslı mənimsənilməsinə mane olan yeganə ciddi problem Xəzər dənizinin dəqiq hüquqi statusunun və onun bölünməsi prinsiplərinin olmamasıdır. Dmitri Medvedev və onun həmkarları növbəti, - zirvə görüşündən sonra məlum olduğu kimi, - ən səmərəli cəhd göstərmişlər.

Materialda prezidentlərin görüşlərinin, onların Bakıda keçirilən mətbuat konfransında Xəzərdə təhlükəsizlik və boru kəməri sistemlərinin qurulması imkanları ilə bağlı şərhlərinin təfsilatı işıqlandırılır. Bakıda yekun bəyanatından başqa Xəzərdə təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlıq haqqında saziş də imzalanmışdır. Sazişdə terrorizm, cinayətkarlıq, narkotik vasitələrin qaçaqmalçılığı və dövriyyəsi ilə mübarizə sahəsində əməkdaşlıq mexanizmi əks olunmuşdur.

"İzvestiya" qəzetinin "Xəzərə yadlar lazım deyil" sərlövhəli məqaləsində qeyd olunur ki, əsas məsələ - Xəzərin hüquqi statusunun müəyyən edilməsi məsələsi ilə bağlı irəliləyiş olmamışdır. Bu, heç gözlənilmirdi də. Lakin beş Xəzəryanı dövlətin liderləri ilk dəfə razılığa gəlmişlər ki, yeni hüquqi status məsələsi, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin dediyi kimi, "ən qısa zamanda, ehtimal ki, növbəti zirvə görüşündə razılaşdırılmalıdır". Növbəti zirvə görüşü isə artıq bir ildən sonra Rusiyada keçiriləcəkdir.

"Rossiyskaya qazeta"da dərc olunmuş "Xəzər beşliyi" məqaləsinin müəllifi diqqəti beş Xəzəryanı dövlətin Xəzərin ardıcıl və qarşılıqlı surətdə faydalı inkişafında maraqlı olmasına, bütün tərəflərin məsuliyyət daşımasına və Xəzərdə yeni təhdidlərin qarşısının alınması imkanlarını genişləndirəcək təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlıq haqqında sazişə cəlb edir. Müəllif yazır: "Bu, siyasi sənəddir, güc strukturlarının birgə işi üçün özünəməxsus istiqamətdir. Sənəddə terrorizm, narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsi, qaçaqmalçılıq, brokonyerlik və insanların qanunsuz yerdəyişməsi ilə mübarizədə birgə məsuliyyəti təsbit edilir".

Müəllif Aleksandr Beluza yazır ki, Bakı zirvə görüşündə Xəzərin dəniz mühitinin mühafizəsi haqqında çərçivə konvensiyasına protokollar razılaşdırılmışdır. Bu sənədlər dənizin ekoloji deqradasiyasının qarşısını almağa kömək edəcəkdir. Məlum olduğu kimi, Xəzərin əsas bioresursu nərəkimilərdir. Region ölkələri onların ovlanmasına moratorium qoyulması imkanı ilə bağlı məsələni uzun müddətdir nəzərdən keçirirlər. Bu görüşdə, nəhayət ki, məsələ həll olunmuşdur.

Məqalədə qeyd olunur ki, Bakıda beş dövlətin prezidentləri arasında ikitərəfli görüşlər də keçirilmişdir. Müəllif yazır: "Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə söhbət Bakı üçün başlıca və ən ağrılı mövzu - Dağlıq Qarabağ ətrafında aparılmışdır. Lakin bundan başqa da müzakirə edilməli mövzu çox idi: yanacaq-energetika sahəsində əməkdaşlıq, enerji daşıyıcılarının nəqli marşrutları, "Nabukko". Dmitri Medvedev həmsöhbətini əmin edərək demişdir: "Rusiya regionda təhlükəsizliyi təmin etmək üçün bundan sonra da səy göstərməyə hazırdır, Azərbaycan ilə Ermənistan arasında münasibətlərin inkişaf prosesinə bundan sonra da kömək edəcəkdir".

Asya HACIZADƏ,

AzərTAc-ın xüsusi müxbiri

Moskva

Azərbaycan.- 2010.- 21 noyabr.- S. 6.