Vətənpərvərlik, nikbinlik və birlik

RAGT-nin vəzifəsi Azərbaycan gənclərini Rusiya vətəndaş cəmiyyətinə fəal inteqrasiyaya həvəsləndirmək və istiqamətləndirməkdir

Rusiya ilə Azərbaycanın münasibətlərində ictimai diplomatiyanın rolu ilbəil artır. İki ölkənin humanitar qarşılıqlı fəaliyyət prosesləri, politologiya dilində desək, soft-power mexanizmləri artıq dövlətlərin siyasi səylərinin sadəcə əlavəsi deyil, məmləkətimizi vətəndaş cəmiyyəti səviyyəsində birləşdirən müstəqil prosesə çevirmişdir.

Bu işdə Azərbaycanın birinci xanımı, YUNESKO-nun və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri Mehriban Əliyevanın başçılıq etdiyi Heydər Əliyev Fondu fəal iştirak edir. Fondun Rusiyada həyata keçirdiyi təşəbbüslərin əlaqələndiricisi prezident ailəsinin böyük qızı Leyla Əliyeva olmuşdur. O, fondun Moskvadakı nümayəndəliyinin rəhbəridir.

Azərbaycanın Rusiyada imicinin formalaşmasında və inkişaf etdirilməsində informasiyanın və praktiki tərkib hissənin güclənməsi Leyla Əliyevanın fəaliyyətinin sanballı nəticəsi olmuşdur. Mübaliğəsiz deyə bilərik ki, Leyla Əliyeva öz Vətəninin soft-powerinin həyata keçirilməsi üçün bir növ nadir, postsovet məkanında analoqu olmayan mexanizm yaratmışdır. Məhz onun təşəbbüsü ilə təsis edilmiş "Baku" jurnalı istedadlı qələm sahiblərinin yazdığı dolğun, maraqlı mətnlərin və yüksək keyfiyyətli fotoşəkillərin dili ilə həm Azərbaycanın ənənəvi mədəniyyəti haqqında, həm də ölkə həyatının müasir meyilləri və xüsusiyyətləri barədə söhbət açır. Jurnalda həm də tanınmış rusiyalı müəlliflərin oçerkləri dərc edilir. Bu materiallarda azərbaycanlıların dünyagörüşü, Bakı şəhər mədəniyyətinin koloriti heyrətamiz dərəcədə dəqiq və eyni zamanda, obrazlı şəkildə təsvir edilir. Bununla da, oxucu Azərbaycan dünyasının rəngarəng reallıqlarına dərindən bələd olmaq imkanı əldə edir.

Lakin Leyla Əliyevanın ən mühüm layihəsi Rusiyanın Azərbaycanlı Gənclər Təşkilatı (RAGT) adlanan ictimai qurumdur. RAGT Azərbaycan diasporunun mədəni həyatının inkişafında keyfiyyətcə yeni mərhələ, gənclərə doğru atılan cəsarətli addım olmuşdur. Bu layihədə təkcə diasporun həyatı deyil, Rusiyanın özünün gənclər siyasətinin bir sıra cəhətləri əhatə edilir.

Nəhayət, Heydər Əliyev Fondunun Rusiya nümayəndəliyinin məxsusi fəaliyyəti barədə. Əgər Azərbaycanın beynəlxalq ictimai-siyasi tədbirlərinin bütün spektrini və ya Azərbaycan mədəniyyətində baş vermiş mühüm hadisələrlə əlaqədar təşkil edilmiş ayrı-ayrı tədbirlərə nəzər salsaq, heç şübhəsiz, Rusiya ictimai məkanında Azərbaycanın sosial və mədəni təşəbbüslərinin əsas əlaqələndiricisi rolunda məhz Heydər Əliyev Fondu çıxış edir.

Azərbaycanın "mülayim qüvvə" siyasəti hansı istiqamətlərdən ibarətdir? Ölkənin hüdudlarından kənarda Azərbaycanın mədəni təsirini dəstəkləməyə qabil olan üç sahə məlumdur. Bunlardan birincisi çoxsaylı Azərbaycan diasporunun özüdür. Burada bir neçə mədəniyyət və informasiya istiqamətini fərqləndirmək lazımdır. Əvvələn, öz mədəni irsinə biganə qalmayan hər hansı ölkə kimi Azərbaycan da diasporun özündə ana dilinin öyrənilməsinə kömək etməyə yönəlmiş təşəbbüsləri dəstəkləməyə çalışır. Doğma Vətənlə əlaqə saxlamaq hər bir milli diaspora münasibətdə istənilən dövlət üçün ənənəvi vəzifədir. Lakin rusiyalı azərbaycanlılara münasibətdə Bakı hər şeydən əlavə onların Rusiya cəmiyyətinə daha keyfiyyətli inteqrasiyası üçün şərait yaratmağa çalışır və beləliklə, miqrantları qəbul edən dövlətin funksiyalarının bir qismini öz üzərinə götürür.

Rusiya azərbaycanlıları müxtəlif yaşlı, müxtəlif dünyagörüşlü, təhsil standartları müxtəlif olan, sosial proseslərə müxtəlif dərəcədə cəlb edilmiş insanlardır. Azərbaycanın müxtəlif regionlarından olan bu insanlar Rusiyanın ayrı-ayrı regionlarında məskunlaşmışlar. Bütün bunları nəzərə almaq zəruridir. Digər tərəfdən, ruslarda və Rusiyanın digər vətəndaşlarında Azərbaycanın həyatı və mədəniyyəti barədə daha keyfiyyətli informasiya formalaşdırmaq məqsədilə əzmlə iş aparmaq lazımdır.

Son illərdə məhz bu missiya Heydər Əliyev Fondu - RAGT tandeminin əsas məqsədinə çevrilmişdir. Rəmzi bayram tarixlərinin məzmununu Rusiya cəmiyyətinin fəal hissəsinə çatdırmaq və ölkənin müasir tarixindəki faciəli hadisələri tarixi mövqedən savadlı şərh etmək onların işinin prioritet istiqamətinə çevrilmişdir. Oxucuların yaşlı nəslinin yadındadır: burada söhbət mahiyyət etibarilə xarici ölkələrlə dostluq cəmiyyətlərində sovet dönəmində aparılan işdən gedir.

Azərbaycanın xarici aləmə mədəni inteqrasiyasının ikinci, birincidən heç də az əhəmiyyətli olmayan amili daim Rusiyanın informasiya məkanında olmaqdır. Bu halda söhbət təkcə Azərbaycan haqqında rəngarəng materiallar çap edən "Baku" jurnalı, yaxud "GEO" və "Vokruq sveta" kimi nəşrlərdə dərc edilən məqalələrdən getmir. Rusiya mətbuatının səhifələrində davamlı və müsbət informasiya mövqeyinə malik olmaq artıq qazanılmış nəticədir. Heydər Əliyev Fondu indi daha da irəli gedir. Qarşıya Azərbaycanın kütləvi mədəniyyətini və şou-biznes subyektlərini Rusiya mədəni məkanına daha çox cəlb etmək vəzifəsi qoyulmuşdur.

Burada ən müxtəlif iş formalarından istifadə edilə bilər: Azərbaycan ərazisində müxtəlif simfonik, caz və folklor festivallarının keçirilməsi, ayrı-ayrı musiqiçilərin və kollektivlərin Rusiyaya səfərləri - bütün bu tədbirlər nəticəsində iki ölkənin mədəni birlikləri bir-biri ilə nəinki tanış olur, qarşılıqlı zənginləşir, həm də Azərbaycan incəsənətinin pərəstişkarlarının, onun həqiqi sərraflarının davamlı birliyi formalaşır.

Onu da qeyd etmək yerinə düşər ki, Azərbaycan musiqi sənəti (musiqinin bütün istiqamətləri - cazdan və klassik simfoniyadan başlamış müasir rəqs ritmlərinə qədər) artıq çoxdan öz auditoriyasını qazanmışdır. Rusiya cəmiyyətində bu sənət hələ sovet dövründən yüksək qiymətləndirilir. Eyni sözlər Azərbaycanın müasir təsviri incəsənətinə, kino sənayesinə, ədəbiyyatına da aiddir.

Üçüncü sahə Rusiya-Azərbaycan ziyalı forumlarını, tanınmış liderlərin görüşlərini, görkəmli ictimai xadimlərin iştirak etdiyi sair tədbirləri əhatə edir. Azərbaycanın tanınmış yazıçıları, rəssamları, rejissorları, aktyorları, musiqiçiləri, idmançıları Azərbaycanın ictimai diplomatiyasına getdikcə daha fəal cəlb edilir. Fond bu cür tədbirlərin əsas təşkilatçısıdır.

Bir il bundan əvvəl, biz "İzvestiya" qəzetində RAGT-nin işə başlaması barədə yazmışdıq. Ötən dövr ərzində nələr olmuşdur? Deyə bilərik ki, RAGT-ni formalaşdıran dəstək və birlik hissi Rusiyadakı azərbaycanlı gənclərə fəal həyat mövqeyi aşılayan kifayət qədər güclü sosial-psixoloji stimulyatordur. Fəal vətəndaş mövqeyi peşəkarlığın, özünü təmin etmək qabiliyyətinin və ölkə qarşısında, cəmiyyət qarşısında mənəvi məsuliyyətin təməlidir. Bunu sübut etmək üçün hər hansı xüsusi dəlillər axtarmağa ehtiyac yoxdur.

Bu ilin mayında Moskvada Rusiyanın bütün bölgələrində altmış yerli regional bölməni birləşdirən bu güclü təşkilatın ikinci konfransı keçirilmişdir. Forum Rusiyadakı azərbaycanlı gənclərin yüksək dərəcədə hazırlıqlı və mütəşəkkil olmasını göstərdi. Forumun seksiyalarında nümayiş etdirilmiş qeyri-standart qərarlar qəbul etmək bacarığı, öz fikrini sərbəst ifadə etmək, stereotiplərdən asılı olmamaq kimi keyfiyyətlər ümid etməyə əsas verir ki, Rusiya ilə Azərbaycan arasında qarşılıqlı faydalı əlaqələrin daha da inkişaf etdirilməsinə ləyaqətlə xidmət edəcək, kreativ təfəkkürlü gələcək liderlərin keyfiyyətcə yeni nəsli formalaşmaqdadır.

RAGT-nin lideri Leyla Əliyevanın çıxışının əsas tezisləri mənəviyyatlılıq, vətənpərvərlik, nikbinlik və birlik kimi yeni sosial-siyasi dəyərlərin formalaşması problemləri ilə bağlı idi. Bunların hamısı Rusiya cəmiyyətinin bütün subyektləri üçün həyati əhəmiyyətli oriyentirlərdir. Məhz onlar müasir dünyada fərdin ahəngdar inkişafının rəhni və Rusiyada Azərbaycan diasporunun səmərəli fəaliyyətinin qarantıdır. Forum iştirakçılarından biri demişdir: "RAGT-nin hər bir üzvü ölkənin intellektual kapitalı, Rusiyada öz vətəndaş potensialını reallaşdırmağa qabil olan güclü diaspordur. Məhz bu səbəbdən RAGT-nin fəaliyyəti və gələcək inkişafı çox böyük əhəmiyyət kəsb edir. RAGT milli diaspor siyasətini tamamlamaqla bərabər, həm də humanitar diplomatiyanın davamıdır".

Bu yaxınlarda baş vermiş daha bir mühüm hadisəni xatırlatmaq zəruridir. Söhbət Ulyanovsk şəhərindəki orta ümumtəhsil məktəbinin Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə əsaslı şəkildə yenidən qurulmasından gedir. Bu, Rusiyanın sosial məkanında Azərbaycanın humanitar təsirinin genişlənməsinin daha bir təzahürü olmuşdur. Maraqlıdır ki, Azərbaycanın bu cür təşəbbüsləri Moskvadan kənarda da çox sürətlə inkişaf etməkdə, bütün Rusiyada dərinləşməkdə və genişlənməkdədir.

Məsələn, 2010-cu ildə RAGT-nin regional bölməsi tərəfindən Udmurtiyanın İjevsk şəhərindəki 66 nömrəli ümumtəhsil məktəbi bazasında Azərbaycan bazar günü məktəbi açılmışdır. Bu məktəbdə Azərbaycan dili və Azərbaycan tarixi fənləri tədris edilir.

Bütün bunlar azərbaycanlıların və rusiyalıların qarşılıqlı sosiomədəni fəaliyyətinə yeni təkan verir. Heydər Əliyev Fondunun "Təhsilə dəstək" layihəsi çərçivəsində Ulyanovskda Rusiyanın adi bir məktəbinin yenidən qurulması əyani şəkildə göstərir ki, ölkələrimizin qarşılıqlı humanitar fəaliyyəti keyfiyyətcə yeni mərhələyə qədəm qoymuşdur. Bu həm də Heydər Əliyev Fondunun və RAGT-nin Rusiya məkanında kompleks, səmərəli və birgə fəaliyyətinin göstəricisidir. Məlum olduğu kimi, bu iki qurumu birləşdirən onların ideologiyasının oxşar olmasıdır: Fond Azərbaycanın sosial və mədəni təşəbbüslərinin təbliğ edilməsi üçün maliyyə və insan resurslarını akkumulyasiya edir, RAGT isə gənclərin vətəndaşlıq təşəbbüslərini əlaqələndirir. Bu qurumların təşkilatçılarının başının ucalığıdır ki, onlar sosial işin çox dəqiq və olduqca uğurlu vektorunu - azərbaycanlı gəncləri Rusiyanın vətəndaş cəmiyyətinin fəal üzvləri rolunda çıxış etməyə həvəsləndirməyi və istiqamətləndirməyi - seçmişlər. Əgər əvvəl onların keçirdiyi tədbirlər diasporun obrazını dəyişməyə yönəlmişdi və kifayət qədər məhdud dairənin marağını cəlb edirdisə (donor kimi qanvermə layihələri, xeyriyyə yardımlarının toplanması və s.), indi buraya Rusiyanın sosial həyatında fəal iştirak etmək iddiasında olan daha bir tərkib hissə əlavə olunmuşdur. Ulyanovskdakı məktəbin açılışından sonra (xatırladaq ki, bu layihənin ümumi dəyəri 25 milyon rubl olmuşdur) onu da qeyd etmək olar və qeyd etmək lazımdır ki, Heydər Əliyev Fondu və RAGT daha sadəcə olaraq, Rusiyanın "xeyirxah qonaqları" deyildir, onlar ümumi evin inşa edilməsində, rusiyalıların həyat keyfiyyətinin artırılmasında və bir-birinin yeni müsbət obrazının formalaşmasında tərəfdaş qurumlara çevrilir.

Bu aksiyanın digər nəticəsi Rusiyadakı gənc azərbaycanlıların özlərinə istiqamətlənmişdir. Heydər Əliyev Fondunun proqramları çərçivəsində iş prosesində başqa millətlərin nümayəndələrində rusiyalılarla çiyin-çiyinə çalışmaq, onların ümumi ölkəsinin sosial məkanında mütərəqqi dəyişikliklər istiqamətində birgə səy göstərmək bacarığı tərbiyə olunur. Qeyd edək ki, yuxarıda adını çəkdiyimiz Ulyanovsk məktəbi "Azərbaycan məktəbi", yəni etnik-mədəni komponentli təlim proqramını həyata keçirən ümumtəhsil məktəbi deyildir (əslində Rusiyada cəmi iki yerdə bu cür Azərbaycan məktəbi vardır). Ulyanovskdakı adi ümumtəhsil məktəbində şagirdlərə Azərbaycanın tarixi və mədəniyyəti ilə əyani şəkildə tanış olmaq imkanı verən zallar yaradılmışdır. Təbii ki, bu, Azərbaycanı daha yaxşı tanımağa kömək edəcək, həmin biliklər isə, öz növbəsində, gələcəkdə ölkələrimiz arasında mehriban qonşuluq atmosferinin qorunub saxlanmasının rəhni olacaqdır.

Məktəbdə yaradılmış 3 kompüter sinfinə Azərbaycanda "Gələcək üçün təhsil 1:1" layihəsi çərçivəsində (bu layihə də Heydər Əliyev Fondunun himayəsi ilə həyata keçirilmişdir) istehsal edilən, internet şəbəkəsinə naqilsiz qoşulmaq üçün qurğularla, zərbəyə davamlı örtüklə və lisenziyalı proqram təminatı ilə təchiz edilmiş 20 ədəd NEXUS noutbuku verilmişdir. Bunların sayəsində rusiyalı yeniyetmələr hələ ibtidai məktəbdə oxuyarkən Azərbaycan haqqında, Cənubi Qafqazda yerləşən bu dövlətin sənaye, o cümlədən texnoloji cəhətdən də inkişaf etmiş, Rusiyaya dost ölkə kimi təsəvvürə malik olacaqlar. Aydındır ki, gələcəkdə həmin məktəb Bakı məktəbləri ilə sıx əlaqələr yaradacaq, məktəblilərin Azərbaycana və Rusiyaya qarşılıqlı ekskursiya səfərləri başlanacaqdır.

Gənclərlə iş, hətta bu iş ayrı-ayrı tədbirlərdən başlandıqda belə, öz məntiqinə görə gec-tez inkişaf edərək konstruktiv vətəndaş fəallığına çevriləcək, səmimi volonterlik və könüllülük nümunələri göstərəcəkdir. Yalnız bu əsasda həmin iş uğurlu ola bilər. RAGT də məhz özünün güclü təşkilati resurslarından istifadə etməklə gənclərə bu cür təkan vermək, onlardan əsl vətəndaşlar yetişdirmək, müsbət həyat mövqeyi, real işlər görmək üçün əsl vətəndaş istəyi formalaşdırmaq, onları dünyanı yaxşılığa doğru dəyişməyi bacaracaqlarına inandırmaq əzmindədir. Buna görə də təsadüfi deyildir ki, Rusiyanın digər gənclər təşkilatları, məsələn "Rossiya Molodaya" təşkilatı RAGT-nin uğurlarına diqqət yetirir (bu iki təşkilat arasında tərəfdaşlıq sazişləri imzalanmışdır).

Sonda RAGT-nin Rusiya cəmiyyətinin inkişafına verə biləcəyi daha bir töhfəni qeyd edək. Gənclik problemlərinə həsr edilmiş çoxsaylı tədqiqatlar göstərir ki, Rusiya gəncləri haqqında hələlik tam təsəvvür formalaşmamışdır. Eyni qayda ilə gənclərdə də gələcək həyat yolu barədə təsəvvür çətinliklə formalaşır. "Zəmanəmizin qəhrəmanı, nümunə götürməyə layiq olan kumir necə insandır?", "gəncləri hərəkətə gətirən oriyentirlər hansılardır, merkantil praqmatik maraqlar gəncliyə xas olan romantik idealları tam üstələmişdirmi?", - bu kimi mühüm suallara hələlik dəqiq cavab yoxdur. Nəhayət, ən mühüm sual - çoxmillətli ölkəmizdə gənclərin nəzərində yeni rusiyalının dolğun obrazı mövcuddurmu, yoxsa bu obraz ayrı-ayrı etnik seqmentlərə parçalanır? Həmin suallara necə cavab verilməsindən və Rusiyanın Azərbaycanlı Gənclər Təşkilatı etnik mənşəyindən asılı olmayaraq, Rusiya vətəndaşının inkişaf "sexinə", tolerant və fəal vətəndaşın formalaşdığı məkana çevrilə bilər.

Oleq Sıqanov

Azərbaycan.- 2010.- 3 oktyabr.- S. 4.