Sabah Ramazan bayramıdır

Müsəlmanlar hər il hicri-qəməri təqvimlə iki bayram qeyd edirlər: Ramazan bayramı və Qurban bayramı. Bu bayramlar islamın iki fərzini yerinə yetirdikdən - Ramazanda oruc tutduqdan və həcc ziyarətini başa vurduqdan sonraya təsadüf edir.

Sabah mübarək Ramazan bayramını qarşılayırıq. Orucluq ayının başa çatması ilə əlamətdar olan bu bayramın hər bir müsəlmanın həyatında xüsusi yeri var. Müsəlman bir ay boyunca oruc tutaraq ruhunu və bədənini sağlamlaşdırdıqdan sonra Ramazan ayından əvvəlki həyat tərzinə qayıdır, yenidən adi qayda ilə qida qəbul etməyə başlayır. Bayramın ərəbcə adı da buna dəlalət edir: id əl-fitr, yəni iftar bayramı.

Ramazan bayramı şəvval ayının birinci gününə düşür. Üç-dörd gün davam edən bayramın ilk günündə oruc tutmaq haramdır. Bayram namazı qılındıqdan sonra müsəlman həyatdan köçmüş doğmalarının, qohum-əqrəbasının ruhuna Quran oxudur, xatirələrini yad edir.

Bayram günlərində ailələrdə şənlik ab-havası hökm sürür. Uşaqlara hədiyyələr verilir, qonşular, dostlar bir-birini təbrik edir, bir-birinə qonaq gedir, bayram sovqatları aparırlar. Adətən, qohum-əqrəba bir yerə toplaşır, bayramı birlikdə qeyd edirlər.

Ramazan bayramının ən böyük savablarından biri fitrə zəkatı, qısaca fitrə verməkdir. Bir ay oruc tutmaq fərz olduğu kimi, Ramazan bayramında fitrə vermək də vacibdir. Peyğəmbərimiz Məhəmməd salavatullahın hədislərindən birində deyilir ki, Allah bəndəsindən tələb olunan sədəqə verilməyənədək Ramazan ayında tutulmuş oruc yerlə göy arasında asılı qalır.

Hicrətin ikinci ilindən bəri tətbiq olunan fitrəni yalnız imkanı olan müsəlmanlar çıxarmalıdırlar. Şəriətə görə, özünün və ailəsinin illik ehtiyaclarını ödədikdən sonra 85 qram qızıl və ya buna bərabər pulu olan müsəlman imkanlı hesab edilir. İmkanı bundan az olanlar da kasıb hesab edilmədiyindən fitrə verə bilərlər və bu onlar üçün savabdır. Özünün və ailəsinin illik zəruri ehtiyaclarını ödəməkdə çətinlik çəkən, buna imkanı olmayan müsəlmanın fitrə verməsi vacib deyil.

Fitrə bayram namazından əvvəl çıxarılmalıdır. Əks halda bu, Ramazan bayramının fitrəsi hesab olunmur. Eləcə də fitrəni bayramdan bir-iki gün qabaq da çıxarmaq olar. Müsəlman bu və ya digər üzrlü səbəbdən fitrəni vaxtında çıxara bilməyibsə imkanı olan kimi çıxarmalıdır. Yaxud da fitrəni vaxtında çıxarmağı unudubsa, yadına düşən kimi çıxarmalıdır.

İslamın ilk illərində fitrə buğda, arpa, kişmiş və xurma kimi ərzaq məhsulları şəklində ödənilirdi. Sonrakı illərdə hər məmləkətin daha çox istehlak etdiyi ərzaq məhsullarından (düyü və s.) ödənilməyə başladı. Zaman keçdikcə kasıblara münasibətdə göstərilən bu xeyirxahlıq başqa formalar da almışdır. İndi fitrəni pul şəklində də ödəyirlər. Əslində bu daha münasibdir. Belə ki, fitrəni pul kimi qəbul edən şəxs onu öz ehtiyaclarına uyğun şəkildə xərcləmək imkanı əldə edir.

Müsəlman hər bir ailə üzvünün adından fitrə verməlidir. Evli olmayan qadınlar fitrəni özləri verə bilərlər. Evli qadınların fitrələrini isə həyat yoldaşları ödəyirlər. Uşaqların fitrəsi də ataları tərəfindən ödənməlidir, atası olmayanların isə fitrə verməsi məcburi deyil.

Bəs fitrə kimə verilməlidir? Hər şeydən əvvəl qeyd etmək lazımdır ki, ata-anaya, nənə-babaya, övlada və nəvələrə fitrə vermək olmaz. Ona görə ki, bu kateqoriyadan olan qohumlara baxmaq, onların ehtiyaclarını ödəmək müsəlmanın birbaşa vəzifəsidir. Müsəlman alimlərinin fikrincə, çıxarılan fitrə ilk növbədə ehtiyacı olan qohumlara, qonşulara, tanışlara, eləcə də digər insanlara verilməlidir. Fitrəni başqa dinlərə mənsub insanlara vermək də olar, verməmək də. Yeri gəlmişkən, fitrə, sədəqə və zəkat şəklində yardımların hansı təbəqədən olan insanlara verilməsi müqəddəs kitabımızda aydın şəkildə göstərilmişdir: "Sədəqələr (zəkatlar) Allah tərəfindən müəyyən edilmiş bir fərz (vacib əməl) olaraq ancaq yoxsullara (ehtiyacı olan, lakin utandığından əl açıb dilənməyən), miskinlərə, zəkatı yığıb paylayanlara, ürəkləri (müsəlmanlığa) isinişib bağlanmaqda olanlara (iman gətirib hələ kamil mömin olmayanlara), azad ediləcək kölələrə (və ya boynuna kəffarə düşüb verə bilməyənlərə), həmçinin (borcu ödəməyə imkanı olmayan) borclulara, Allah yolunda cihad edənlərə və yolçulara (pulu qurtardığı üçün yolda qalan, vətəninə qayıda bilməyən müsafirlərə) məxsusdur" ("Tövbə" surəsi, 60).

Fitrə bir kasıbın azı birgünlük qida ehtiyacını ödəməlidir. Bundan artıq fitrə vermək müsəlmanın savabını daha da artırar. Ailənin fitrəsi bir adama da, birdən çox adama da verilə bilər.

Ramazan bayramı ərəfəsində kasıblara fitrə verilməsinin mahiyyətində sosial yardımlaşma özünü qabarıq şəkildə göstərir. Axı heç cür ola bilməz ki, bayram günündə imkanlı şənlənsin, şadlıq etsin, kasıb isə ac qalsın. Kasıbın bu əziz gündə tox olması Tanrıya da xoş gedər!

Ölkəmizdə də Ramazan bayramı yüksək səviyyədə qeyd olunur. Torpaqlarımızın müdafiəsi uğrunda canlarından keçmiş şəhidlərin ruhu ehtiramla yad edilir, onların rəşadəti xatırlanır.

Ramazan bayramı həm də müsəlmanların həmrəyliyini, birliyini, onlar arasında qarşılıqlı anlaşmanı nümayiş etdirən əlamətdar hadisədir. Bayramın davam etdiyi günlərdə insanlar bir-birinə daha yaxın olur, bayram sevincini bölüşürlər.

Ramazan bayramınız mübarək olsun! Allah bu əziz gündə çıxaracağımız fitrənin əvəzini versin! Amin!

A.MEHDİYEV

Azərbaycan.- 2010.- 8 sentyabr.- S. 7.