Tibb elminə sanballı töhfə

İnkişafının dinamik mərhələsini yaşayan Azərbaycan üçün xarakterik xüsusiyyətlərdən biri mövcud tərəqqinin bütün mühüm sahələr üzrə özünü qabarıq şəkildə büruzə verməsidir. Elə bu da inkişaf göstəricilərinə görə Azərbaycanın dünya miqyasında liderlər cərgəsinə çıxmasını təmin edən əsas faktorlardan biri olaraq ölkəmizdə tərəqqi prosesinin kompleks xarakter daşıdığını göstərir. Sosial sferanın ən önəmli sahələri sırasında yer alan səhiyyə də bu inkişafa öz töhfələrini verir.

Tarixi elə də böyük olmayan yeni müstəqillik tariximizdə Azərbaycan səhiyyəsinin inkişafı bilavasitə ümummilli lider Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Ulu öndərin siyasi kursunu uğurla davam etdirən Prezident İlham Əliyev tərəfindən xüsusi diqqət göstərilən səhiyyədə köklü dəyişikliklər yaşanır. İndi təkcə paytaxtda deyil, ölkənin əksər bölgələrində müasir avadanlıqla təchiz olunmuş diaqnostika, tibb mərkəzləri, sağlamlıq kompleksləri və digər unikal müəssisələr fəaliyyət göstərir. Dövlət büdcəsindən səhiyyə ehtiyaclarına ayrılan vəsaitin həcmi isə ildən-ilə artır. O da təqdirəlayiq haldır ki, göstərilən tibbi xidmətin yüksək olması şəraitində bir sıra xəstəlik daşıyıcılarının dövlət hesabına pulsuz müayinə və müalicəsi aparılır, həmçinin dərmanlarla təmin edilir.

Ölkəmizdə səhiyyənin tərəqqisi təkcə bu diqqət və qayğı ilə məhdudlaşmayaraq, həm də sözügedən sahədə yeni elmi araşdırmalarla, dərin tədqiqat əsərlərinin meydana gəlməsi, tibb tariximizin inkişaf yolunun müasir dövrün reallıqları baxımından qiymətləndirilməsi ilə səciyyələnir. Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin baş stomatoloqu, respublika Stomatoloji Mərkəzinin direktoru, əməkdar həkim, tibb elmləri namizədi Kamran Aslanovun uzun illik gərgin zəhməti nəticəsində meydana gələn "Azərbaycanda stomatologiyanın tarixi və inkişaf mərhələləri" adlı kitab da bu qəbildəndir. Tibb elminin praktik sahələrindən biri olan stomatologiyanın ölkəmizdə inkişafının tarixi mərhələlər üzrə öyrənilməsində ilk sanballı tədqiqat əsəri olan kitab faktoloji baxımdan da olduqca zəngindir. Ölkəmizdə qədim dövrlərdən başlayaraq xalq təbabəti və sağlamlıq elminin təşəkkül tapması, stomatoloji xəstəliklərin yayılması, profilaktikası və müalicəsi ilə bağlı məqamların əks olunduğu kitabın redaktoru əməkdar mədəniyyət işçisi Hacı Qüdrət Piriyevdir.

"Vətən" nəşriyyatında nəfis tərtibatda işıq üzü görən kitabın rəyçiləri tibb elmləri doktoru, professor T.Babayev və tibb elmləri namizədi, dosent C.Səmədovdur. Ön sözün müəllifi, Əziz Əliyev adına Azərbaycan Dövlət Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunun Stomatologiya kafedrasının müdiri, tibb elmləri doktoru, professor Oqtay Seyidbəyovun qeyd etdiyi kimi, Azərbaycanda stomatologiyanın tarixi keçmişi, son yüz ildə bu sahədə tədricən əldə edilmiş müvəffəqiyyətlər, uğurlar tanınmış alimlər, mütəxəssislər tərəfindən layiqincə işıqlandırılsa da, bu barədə xeyli elmi məqalə, dissertasiya işi, kitablar, broşürlər yazılsa da, həmin materiallar ötən əsrin müvafiq sahədəki mənzərəsini özündə tam təcəssüm etdirmir. Xüsusən də 1970-ci illərdən sonrakı vaxtlarda respublikanın stomatoloji həyatı, onun inkişafındakı qlobal elmi və praktiki dəyişikliklər, uğurlar, dünya elminə inteqrasiya və digər bu qəbildən olan məsələlər barədə sanballı tədqiqat əsəri meydana qoyulmayıb.

Kamran Aslanovun dərin elmi araşdırmalarının nəticəsi olaraq meydana gələn "Azərbaycanda stomatologiyanın tarixi və inkişaf mərhələləri" kitabı isə qeyd olunan boşluğun aradan qaldırılmasında önəmli bir əhəmiyyətə malikdir.

Kibabın birinci fəslində stomatologiyanın ilkin şərtlərinə, ibtidai diş müalicəsinə (dentiatriya), odonotologiyaya, orta əsrlərdə diş texnikasına geniş nəzər salınır. Burada həmçinin orta əsrlərdən XX əsrin ilk rübünədək olan diş təliminə, orta əsrlərin ən böyük loğmanlarından olan İbn Sinanın "Kanon"unda diş məsələlərinə yanaşmasına, Avropada, Rusiyada diş müalicəsi sahəsində görülən təkmilləşmə işlərinə geniş diqqət yetirilir, bu sahədə zəhməti olan mütəxəssislərdən bəhs olunur.

Kitabın ikinci fəsli isə tamamilə ölkəmizdə stomatologiyanın tarixi və onun inkişaf mərhələlərinə həsr edilib. Şərq təbabətinin tərkib hissəsi olan Azərbaycan tibbində qədim və orta əsrlərdə diş məsələləri bu fəsildə bəhs olunan əsas məqamlardandır. Sözügedən dövrdə stomatologiyanın sələfi sayılan odonotologiyanın inkişafında mühüm rol oynayan azərbaycanlı loğmanların fəaliyyəti də bu fəsildə geniş əks olunub. Daha sonra isə XVII-XIX əsrlərdə ölkəmizdə diş müalicəsinin vəziyyətinə nəzər salınır. Bu fəsildə həmçinin stomatoligiyaya keçid dövrü, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə səhiyyə məsələləri, ilk səhiyyə naziri Xudadat bəy Rəfibəyov barədə məlumatlar ətraflı şəkildə oxucuların diqqətinə çatdırılır. Sovet hakimiyyəti dövründə ölkəmizdə stomatologiyanın inkişafı, onun yeni mərhələsi, milli kadr hazırlığında atılan ilk addımlar haqqında da kitab vasitəsilə geniş məlumatlar almaq mümkündür.

Nəşrin ikinci fəslində 70-80-ci illərdə ölkəmizdə stomatologiya sahəsində yeni keyfiyyət dəyişikliyinin yaşandığı qeyd olunur, Əziz Əliyev adına Dövlət Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunun yaranması və fəaliyyətindən ətraflı bəhs olunur.

Bununla yanaşı, Azərbaycanda ortodontiyanın, implantologiyanın yaranması və inkişafı, uşaq stomatologiyası barədə də kitabda zəngin bilgilər yer alıb. Yeni müstəqillik tariximizdə ümumilli lider Heydər Əliyevin xalqın tələbi ilə hakimiyyətə qayıtmasından sonra tibbin və onun əsas sahələri sırasında yer alan stomatologiyanın inkişafında başlanan növbəti mərhələ, səhiyyənin sivil dünya səviyyəsinə doğru tərəqqisi barədə oxucular zəruri məlumatlar əldə edə bilərlər. Ümumiyyətlə isə, kitab stomatoloqlar, Tibb Universitetinin stomatologiya fakültəsinin tələbələri, sahə mütəxəssisləri, eləcə də təbabətlə maraqlananlar üçün zəngin mənbədir.

Azərbaycan.- 2011.-6 fevral.- S. 6.