Leyləklər yolumuzu gözləyir

Jurnalistika da aviasiya kimidir: şturvalın arxasına keçib birinci dəfə səmaya qalxan pilot birdəfəlik göylərə vurulduğu kimi, işıq üzü görmüş təzə mətbəə boyalı qəzet səhifəsində ilk imzasını oxuyan qələm sahibi də bu peşəyə həmişəlik könül bağlayır. Təki ilham qabında azdan-çoxdan barıtın və bir də seçdiyin həyat yolunda səni addımlamağa sövq edən iradən olsun.

Ancaq bir həqiqət də var ki, həyatda hər şey insanın iradəsindən asılı deyil. Elə taleyüklü hadisələr baş verir ki, qurduğun dinc planlara həyat öz amansız korrektələrini edir və sənin həmin düzəlişləri qəbul etməkdən başqa çarən qalmır. Belə hadisələrdən söhbət açanda hər şeydən öncə müharibəni nəzərdə tuturam. Qarabağ savaşı bütövlükdə Azərbaycan xalqının həyat ritmini dəyişdiyi kimi, mən də jurnalist olmağıma baxmayaraq, qələmi silaha dəyişdirdim.

Ekstremal jurnalistikanın ilk qaranquşlarını xatırlamaq, zənnimcə, yerinə düşür, Allah onlara rəhmət eləsin, əlinə kamera və ya qələm alıb erməni silahlı dəstələri tərəfindən oda qalanmış şəhər və kəndlərimizi gəzdilər, arxalı erməninin törətdiyi vəhşilikləri kar və kor olan dünyanın nəzərinə çatdırmağa çalışdılar.

Elə jurnalistlər də oldu ki, onlar bir müddət qələmi yerə qoymağa məcbur oldular. Xeyr, onlar yazmaq istəyindən daşınmadılar, sadəcə, Vətənin müdafiəsi üçün təzə yaradılmaqda olan, uşaq kimi hələ kövrək addımlarını atan orduya çağırıldılar. Qələmi süngüyə çevrilən jurnalistlərdən biri də mən idim.

Müharibənin öz rəhmsiz qanunları var. Sən komandirsənsə artıq köhnə peşənin - jurnalistikanın sənə heç bir dəxli yoxdur. Sən yazmağa görə yox, döyüşə görə, əsgərlərinin həyatına görə məsuliyyətlisən. Hərbi əməliyyatların tüğyan etdiyi bölgələrdə jurnalistlərlə qeyrilərinin bir fərqi dərhal diqqətə çarpır: peşə borcunu yerinə yetirən jurnalist yaralananda bütün dünya bilir. Döyüşən əsgərlərin isə yalnız ümumi statistikası verilir. Əslində, bunda qeyri-adi bir şey yoxdu, Vətən qarşısında hamı birdir və hamı onun müdafiəsində dayanmağa borcludur.

Digər yandan hansı statusda müharibədə gülləyə tuş gəlmək o qədər də önəmli deyil, həm də ona görə ki, hərbi əməliyyatlarda, ümumiyyətlə, müharibədə ölüm həddindən artıq adiləşir. Güllə və mərmilərin gecə və gündüz rekviyem çaldığı döyüş meydanından kənarda kiminsə övladı, atası, əzizi kimi qiymətli olsan da, mərmilər və güllələr kimisə seçib ayırmırlar.

İnsanlar da sərtləşirlər. Uğultuyla yerə sancılmış mərminin və ya qəfil güllənin ruhunu göylərə uçurduğu insan cəsədlərinə baxdıqda əvvəlki kimi tüklərin qabarmır və ruhuna hakim kəsilən qəzəb və nifrət lal olur.

İxtisasca jurnalist olsam da, döyüşən ordu hissələrindən birində tərbiyə işləri üzrə zabit idim. Ancaq təyyarəçilə müqayisə etdiyim jurnalist üçün bir yazmaq yanğısı da var və cəbhədə baş verən gerçəkliklərə hərbçi olmaqla yanaşı, həm də qələm əhlinin gözülə baxırsan. Gördüklərin barədə yazmaq, insan nəslinə xas əməl və duyğuların bütün çılpaqlığı ilə üzə çıxdığı cəbhə həyatından maraqlı və heyrətamiz hesab etdiyin anları qələmə almaq ürəyindən keçsə də, buna, sadəcə, vaxtın və imkanın yoxdur. Tərbiyəvi iş üzrə zabitlərin müharibə vaxtı işi də həmişə başından aşıb. Kadrların daim çatışmadığı cəbhə bölgəsində əgər haradasa zabitə ehtiyac varsa, əmin ola bilərsən ki, oraya mütləq səni göndərəcəklər. Ona görə "zampoliti" zabitlər öz aralarında arabanın ehtiyat təkəri adlandırırdılar.

Bununla belə, inadkar istək yaxandan əl çəkmir və şahidi olduğun önəmli hadisələr barədə qələmə almaq zəruri ehtiyaca çevrilir. Digər tərəfdən necə jurnalistsən ki, xalqın, ölkənin nəbzinin vurduğu yerlərdə olasan və burada baş verənləri qələmə almayasan?! Belə məqamda köməyimə dəftər gəlib, yəni fürsət yarandıqca ətrafımda baş verənlərin doğurduğu təəssüratları haçansa oçerklərə, kitaba çevirmək ümidilə gündəlik olaraq meşin üzlü dəftərə köçürürdüm.

Bu gün yenidən həmin gündəlikləri vərəqlədikcə xəyalən bir daha əzablı və qanlı-qadalı illərə qayıdır, artıq unutmağa başladığım bir sıra hadisələri yaddaşımda bərpa edirəm. Bu xatirələr artıq neçə-neçə oçerkə çevrilib, işıq üzü görüb.

1992-ci ilin soyuqlu-şaxtalı dekabr günündə Qubadlı rayonuna gələrkən ilk təəsüratlarımdan ən önəmlisi qışın gəlməsinə və camaatın atəş altında yatıb güllə səsinə oyandığı rayonda leyləklərin öz yuvalarını tərk etməməsi oldu. Axşam-səhər çör-çöpdən hördükləri çoban papağına oxşar iri yuvalarında ailə üzvləri kimi bir-birilə mehriban davranan, tez-tez dimdiklərini şaqqıldadan bu quşlar nə qədər xoş duyğular oyadırdı! Leyləklər bir-birinə qarşı yetərincə sədaqətlidirlər və təsadüfi deyil ki, insanlar evlərə onların xoşbəxtlik gətirməsinə çox inanırlar. Ağır çağlarını yaşayan qubadlı sakinlərini leyləklər sanki düşmənlə üz-üzə tək qoymaq istəməmişdilər və bu, yerli insanların müqavimət gücünü, mübarizə əzmini daha da artırırdı. O quşlar, mənə elə gəlirdi ki, azərbaycanlıların ümid quşları idilər.

Qarabağ müharibəsində çox hadisələrin şahidi olduq. Hər yerdə insanlar müxtəlif olduğu kimi, cəbhədə də fərqli idilər. İçlərində Vətənin ağır günlərində ürəklərinin istəyilə cəbhəyə gələnlər də vardı, küçə və meydanlarda "oblava" ilə tutularaq ön xəttə göndərilənlər də. Döyüşlər zamanı ağciyərlik göstərənlər də olurdu, ölümün gözünə dik baxanlar da. Amma, nədənsə, ikincilər insan yaddaşında daha çox qalır. Doğma Laçın rayonunu qorumaq üçün gəlib, qanlı döyüşlərin qızışdığı Yuxarı Fərəcan kəndinə yollanmış, qorxu hissi bilmədən düşmənin üstünə atılmış Sahib kimi oğulları necə unutmaq olar?! Beş ağır güllə yarası alsa da, idarə etdiyi tankı düşmənin mühasirəsindən çıxarıb Qubadlının Yazı düzündəki mövqelərimizə gətirmiş İlham Məmmədovun qəhrəmanlığı bugünkü gənclərə ən yaxşı örnəkdir. 57 yaşında bir çətən külfəti atıb Ağdam kəndləri uğrunda döyüşlərə yollanmış astaralı Müzəffər Əsədovun hərəkəti də igidlikdir, elə deyilmi?! Simaları hələ də gözümün önündən getməmiş neçə-neçə belə Vətən oğlunun adını çəkmək olar.

Qarabağ müharibəsindən danışarkən bir məsələyə də toxunmamaq, əslində, mümkün deyil. Bəli, bu müharibədə biz Şuşanı, Kəlbəcəri, Ağdamı, Laçını və başqa rayonları itirdik, Vətənimizin beşdəbiri düşmənin tapdağı altına düşdü. Konkret insanların bu uğursuzluqlarda günahı nə qədərdir? Bəlkə vaxtında ermənilər kimi yaxşı təşkilatlana bilsəydik, təşəbbüsü düşmənə verməsəydik, uğursuzluqlar bir-birinin ardınca bizi yaxalamazdı? 1993-cü ilin sonlarında Horadiz qəsəbəsi uğrunda aparılmış döyüşlər bir sıra mətləblərə aydınlıq gətirdi. O vaxt ölkə rəhbərliyinə qayıtmış Heydər Əliyevin bir dəvətilə silaha minlərlə oğullar sarıldı. O vaxtadək uğursuzluğa düçar olsa da, Azərbaycanın öz oğulları toparlanıb bir gecədə düşməni 40 kilometr arxaya atdı, ona sarsıdıcı zərbələr endirdi. Horadiz əməliyyatı göstərdi ki, Azərbaycan xalqının döyüşməyi bacaran və Vətən yolunda hər cür fədakarlığa hazır olan oğulları var, ancaq ordunun düşmən qabağında duruş gətirməsi üçün digər önəmli şərtlər də gərəkdir...

Cəbhə gündəliyində öz əksini tapmış belə nümunələrdən çox gətirmək olar. İmkan daxilində meşin üzlü qalın dəftərlərin saralmış səhifələrində öz əksini tapmış həmin hadisələr mütləq işıq üzü görəcək.

Bir də... Nədənsə, Qarabağ müharibəsindən söz düşəndə yadıma çətin günlərində Qubadlını tərk etməmiş sədaqətli leyləklər düşür. Və mənə elə gəlir ki, onlar hələ də Qubadlını tərk etməyiblər, bizim yolumuzu gözləyirlər.

Əbülfət QASIMOV

Azərbaycan.-2011.-23 iyul.-S.5.