Sumqayıt hadisələri ilə bağlı www.sumqait.com internet saytının təqdimatı olmuşdur

Fevralın 28-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasında Sumqayıt hadisələri ilə bağlı www.sumqait.com internet saytının təqdimatı olmuşdur.

AzərTAc xəbər verir ki, tədbirdə dövlət və hökumət rəsmiləri, Milli Məclisin deputatları, alimlər və ziyalıların nümayəndələri, Yeni Azərbaycan Partiyası Gənclər Birliyinin, "İRƏLİ" İctimai Birliyinin, digər QHT-lərin və KİV-lərin təmsilçiləri iştirak etmişlər.

Yeddi bölmədən ibarət olan www.sumqait.com internet resursunun hazırlanmasında əsas məqsəd Sumqayıt hadisələri haqqında həqiqətləri dünya ictimaiyyətinə çatdırmaqdır. Bu bölmələrdə əsasən 1988-ci il fevralın 28-də baş vermiş Sumqayıt hadisələrinə gətirib çıxaran səbəblər, onu törədən, təşviq edən qruplar və Ermənistandan qaynaqlanan millətçi hərəkatlar haqqında materiallar yerləşdirilmişdir. Eyni zamanda, Sumqayıt hadisələrindən əvvəl Ermənistanda azərbaycanlılara qarşı törədilən cinayətlərə, keçmiş SSRİ rəhbərliyinin yarıtmaz milli siyasətinə və Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi dövründə azərbaycanlılara qarşı həyata keçirilən soyqırımı aktlarından bəhs edən materiallara da xüsusi yer ayrılmışdır.

Tədbiri açan Azərbaycan Prezidenti Administrasiyasının hüquq-mühafizə orqanları ilə iş şöbəsinin müdiri Fuad Ələsgərov məruzə ilə çıxış etdi. O dedi:

- Hörmətli xanımlar və cənablar, bu gün 1988-ci ilin fevral ayında Sumqayıt şəhərində baş vermiş hadisələrə həsr olunmuş internet saytı işə salınır. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Administrasiyası tərəfindən hazırlanmış bu informasiya resursu Azərbaycan, ingilis və rus dillərində təqdim olunur.

Saytın yaradılması Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi, onun yaranmasının səbəbləri haqqında yalançı erməni təbliğatının ifşa edilməsi üzrə işimizin mühüm mərhələsidir.

Uzun illər ərzində erməni tərəfi öz separatçı və işğalçı siyasətinə, Xocalı soyqırımına və Azərbaycan torpaqlarında törətdiyi digər cinayətlərə bəraət qazandırmaq cəhdində Sumqayıt hadisələrinə istinad edir. Ölkəmizin ərazisinin 20 faizini işğal etmiş və etnik təmizləmə siyasəti həyata keçirmiş Ermənistan, Sumqayıt hadisələrini Azərbaycanın təşkil etdiyi məqsədyönlü akt kimi təqdim edir. Hələ 1988-ci ildə başlanmış bu təbliğat kampaniyası dünya ictimaiyyətinə azərbaycanlıların ermənilərə qarşı qəddarlığı, ermənilərin azərbaycanlılar ilə bir dövlət tərkibində birgə yaşamalarının mümkün olmaması ideyasının aşılanmasına yönəlmişdir. Erməni tərəfi öz yalanlarını həqiqət kimi təqdim etmək məqsədi ilə faktların təhrif edilməsi, sənədlərin saxtalaşdırılması və tarix boyu tətbiq etdiyi digər çirkin üsullara tərəddüd etmədən əl atır. Belə uydurma məlumatlar internet şəbəkəsində kütləvi şəkildə yerləşdirilir, onların yayılması üçün xüsusi saytlar yaradılır.

Bununla yanaşı, son vaxtlar Ermənistan Sumqayıt hadisələrinin azərbaycanlılar tərəfindən ermənilərə qarşı soyqırımı olması fikrini tez-tez səsləndirir və belə bəyanatlarla müxtəlif beynəlxalq qurumlara müraciət edir.

Azərbaycan dövləti erməni tərəfinin dezinformasiya xarakteri daşıyan fəaliyyətini diqqətlə izləyir, bu fəaliyyətin neytrallaşdırılması üçün zəruri tədbirlər görür, beynəlxalq ictimaiyyətə öz haqlı mövqeyini çatdırır. Lakin biz bu istiqamətdə işimizi daim gücləndirməliyik. Bu baxımdan "sumqait.com" saytının açılmasının əhəmiyyətini bir daha vurğulamaq istərdim.

Sumqayıt şəhərində təşkil olunmuş kütləvi iğtişaşlarla bağlı 1988-1990-cı illərdə aparılmış istintaq və məhkəmə prosesləri nəticəsində həmin hadisələrə ədalətli hüquqi qiymət verilməmiş, onların əsl sifarişçiləri və təşkilatçıları müəyyən edilib məsuliyyətə cəlb olunmamışlar. Əksinə, SSRİ Prokurorluğunun istintaq qrupu Mixail Qorbaçovun göstərişi ilə hadisələrin xuliqanlıq edən elementlər tərəfindən törədilməsi versiyası üzərində dayanmış və həmin versiyanın rəsmiləşdirilməsi istiqamətində iş aparmışdır. Məhz Sumqayıt hadisələrinə obyektiv hüquqi və siyasi qiymət verilmədiyindən istifadə edərək erməni separatçıları Dağlıq Qarabağın Azərbaycanın tərkibindən zorla çıxarılması prosesinə başlamışlar. Sumqayıt hadisələrindən dərhal sonra Ermənistanda, sovet mətbuatında və beynəlxalq səviyyədə Azərbaycana qarşı informasiya kampaniyasına start verilmişdir. Bu kampaniya artıq iyirmi üç il ərzində ardıcıl şəkildə aparılır.

Azərbaycan belə vəziyyətlə barışa bilməzdi. Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyev yenidən hakimiyyətə gələn gündən erməni informasiya maşınının dağıdılması üçün bütün mümkün vasitələrdən istifadə edərək buna nail ola bilmişdir. Sumqayıt hadisələrinin erməni pravokasiyası olması hamıya aydın olub. Cinayətin təşkilatçılarını məsuliyyətə cəlb etmək üçün müvafiq beynəlxalq orqanlara müraciət edilməsi və bunun üçün hüquqi əsasların müəyyən olunması məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin tapşırığı ilə Baş Prokurorluq Sumqayıt şəhərində törədilmiş kütləvi iğtişaşlarla bağlı cinayət işləri üzrə istintaqı təzələmişdir. İstintaqın hərtərəfli aparılması üçün Baş prokurorun birinci müavininin rəhbərliyi ilə istintaq-əməliyyat qrupu yaradılmışdır.

İstintaq qrupu tərəfindən Sumqayıt hadisələrinin çoxsaylı şahidlərinin, həmin hadisələrdən məlumatı olan digər insanların, o cümlədən SSRİ Prokurorluğunun istintaq qrupuna daxil olan şəxslərin ifadələri alınmış, xarici ölkələrə müvafiq sorğular göndərilmiş, arxiv sənədləri açılmış, mətbuatda verilmiş məlumatlar təhlil edilmiş, digər zəruri istintaq-əməliyyat tədbirləri görülmüşdür.

Aparılmış istintaq nəticəsində Sumqayıt hadisələrinin həqiqi mahiyyəti üzə çıxmışdır. Bu hadisələrin əsas sifarişçi və təhrikçiləri Qorbaçov, sovet rəhbərliyində təmsil olunmuş ermənipərəst dairələr və "Böyük Ermənistan" xülyası ilə yaşayan erməni millətçi və separatçı qüvvələrinin olması müəyyən edilmişdir.

Hamımıza məlum olan Şaxnazarov, Aqanbekyan, Kaputikyan, Balayan kimilərinin millətçi və separatçı ideyalarının təsiri altında olan, eyni zamanda, öz siyasi və geosiyasi maraqlarını güdən Qorbaçov tərəfindən erməni millətçi və separatçılarına göstərilən dəstək artıq çoxdan sübut olunmuş faktdır. Mixail Qorbaçovun Silva Kaputikyan və Zori Balayan ilə görüşü bütün erməni millətçilərini ruhlandırmışdır. İndi onlara Dağlıq Qarabağın Azərbaycandan qoparılması üzrə mübarizənin "rəsmi səbəbi" kimi yalnız qanlı təxribat lazım idi. Seçim Sumqayıtın üzərinə düşdü.

Sumqayıt sənaye şəhəri olduğu üçün orada əsasən sadə fəhlələrin yaşamasını, Ermənistandan qovulmuş azərbaycanlı qaçqınların məskunlaşdırılmasını, Sumqayıt şəhərində yaranmış mürəkkəb sosial-iqtisadi vəziyyəti nəzərə alaraq, Qorbaçov Azərbaycana qarşı təxribat aksiyasını məhz bu şəhərdə təşkil etmək qərarına gəlmişdir. SSRİ təhlükəsizlik orqanlarına bu hiyləgər əməliyyatın təşkil edilməsi ilə bağlı xüsusi tapşırıqlar verilir, Sumqayıtın rəhbərliyi və yerli güc strukturlarının fəaliyyəti isə Moskvanın göstəriş və əmrləri ilə iflic vəziyyətinə salınır.

Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi tərəfindən Sumqayıt əməliyyatının planı hazırlanır, Sumqayıta xüsusi hazırlıq keçmiş təxribat qrupu göndərilir və müxtəlif cinayətkar ünsürlər ermənilərin əli ilə bu təxribata cəlb edilirlər.

Xatırlatmaq istəyirəm ki, Sumqayıtdan sonra orada sınaqdan keçmiş eyni ssenari üzrə Sovet İttifaqının digər respublikalarında da çoxsaylı insan tələfatlarına səbəb olmuş faciəli hadisələr təşkil edilmişdir. Sumqayıtda isə maraqları üst-üstə düşən Qorbaçov, onun erməni ətrafı, Ermənistandakı və Dağlıq Qarabağdakı millətçilər və separatçılar istədikləri nəticələri əldə edə bilmişlər.

Sumqayıt hadisələrinin SSRİ xüsusi xidmət orqanları tərəfindən təşkil edilməsi barədə məlumatlar hələ 1989-1990-cı illərdə aparılmış istintaq zamanı əldə edilmişdir. Belə ki, o vaxt başlanılmış cinayət işinin materiallarında Sumqayıtda talanlar etmiş qrupa rəhbərlik edən, ermənilərin öldürülməsində, zorlanmasında, əmlaklarının məhv edilməsində fəal iştirak edən erməni Eduard Qriqoryanın kütləvi iğtişaşlar ərəfəsində şübhəli şəxslərlə görüşməsi, onlardan Sumqayıtda yaşayan ermənilərin siyahısını alması, hadisələr zamanı öz qrupunun üzvlərinə spirtli içkilər və psixotrop preparatlar paylaması barədə ifadələr var idi. Lakin bu məlumatlar SSRİ Prokurorluğunun istintaq qrupu tərəfindən araşdırılmırdı. Əksinə, kütləvi iğtişaşların təşkilatçılarını aşkara çıxara bilən məlumatlar ört-basdır edilirdi. Azərbaycanın hüquq-mühafizə orqanlarının sorğularına Ermənistandan və Moskvadan mücərrəd, heç bir informasiya daşımayan cavablar göndərilirdi, Qriqoryanın erməni millətçiləri ilə əlaqələrinin müəyyən edilməsinə yönəlmiş əməliyyat-axtarış tədbirlərinin keçirilməsinə imkan verilmirdi. Belə şəraitdə talanların kimlər tərəfindən təşkil edilməsi, Sumqayıt iğtişaşlarının arxasında kimlərin olmaları ilə bağlı əsas suallar cavabsız qalmışdı.

Yeni açılmış hallar onu göstərir ki, Sumqayıtda baş vermiş kütləvi iğtişaşlar Eduard Qriqoryan, onun iki qardaşı, Dağlıq Qarabağdan xüsusi tapşırıqlarla gəlmiş emissarlar və DTK-nın agentləri tərəfindən təşkil olunmuşdur. Dağlıq Qarabağdan olan emissarlar Eduard Qriqoryanı ətraflı təlimatlandırmış, ona Sumqayıtda yaşayan və separatçıların yaratdığı "Qarabağ" və "Krunk" təşkilatlarına pul köçürməyən ermənilərin siyahısını və dəqiq ev ünvanlarını vermişlər. Bu emissarlar aqressivliyi artırmaq məqsədi ilə iğtişaş iştirakçılarına paylanması üçün Qriqoryanı psixotrop dərmanlar və spirtli içkilərlə təmin etmişlər. Hadisələr zamanı isə bu şəxslər Eduard Qriqoryan və onun qardaşı Albert Qriqoryan ilə birlikdə camaata soyuq silah paylayırdılar.

Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin açılmış arxiv materiallarından məlum olmuşdur ki, Dağlıq Qarabağ separatçılarının emissarları, SSRİ DTK-nın agentləri olan Sarkisyan, Osipov (Osipyan) və digərləri Sumqayıt hadisələrində fəal iştirak etmiş və həmin hadisələrdən dərhal sonra Orta Asiya respublikalarına ezam olunmuşlar.

Bu agentlərin izləri sonradan Özbəkistan və Qırğızıstandakı hadisələr zamanı aşkar olunmuşdur. Bu fakt Sumqayıtda, Fərqanədə, Oşda və keçmiş SSRİ-nin digər yerlərində baş vermiş təxribatların bir mərkəzdən təşkil və idarə edildiyini birmənalı təsdiqləyir.

DTK-nın arxiv materiallarından həmçinin görünür ki, Sumqayıtda separatçı "Qarabağ" komitəsinin fəalı olan Pxakadze familiyalı şəxs, həmin komitənin, habelə "Krunk" cəmiyyətinin digər fəalları təxribat xarakterli fəaliyyətlə məşğul olmuşlar.

Sumqayıtdakı kütləvi iğtişaşların əvvəlcədən təşkil edilmiş aksiya olmasını sübut edən daha bir fakt. Talançıların hərəkət etdikləri marşrut üzrə yerləşdirilmiş naməlum şəxslər kütləvi iğtişaşlarda iştirak edənlərin bütün hərəkətlərinin videoçəkilişini aparmışlar. Bu kadrlar Qərb ölkələrinin televiziya kanallarında operativ şəkildə göstərilmişdir. Şübhəsiz ki, çəkiliş aparan şəxslər talançıların planları haqqında əvvəlcədən məlumatlı idilər.

Sumqayıtda təxribatın hazırlanmasını göstərən növbəti sübut. Bir çox erməni şəhəri əvvəlcədən tərk edir, 1988-ci ilin yanvar-fevral aylarında ermənilər tərəfindən Sumqayıt şəhərindəki əmanət kassalarından pulların çıxarılması da kütləvi hal alır.

Digər tərəfdən, müəyyən olunmuşdur ki, Sumqayıt hadisələri ərəfəsində Ermənistandan və Dağlıq Qarabağdan Sumqayıt və Bakı şəhərlərinə çoxlu sayda milliyyətcə erməni olan şübhəli şəxslər gəlmiş, onların bir qismi mehmanxanalarda yığcam yerləşdirilmişdir. Həmin şəxslər Sumqayıtda yaşayan ermənilərlə çoxsaylı görüşlər keçirmiş, onları təlimatlandırmış, baş vermiş kütləvi iğtişaşlardan dərhal sonra isə yoxa çıxmışlar.

Hörmətli toplantı iştirakçıları, Sumqayıt hadisələrinin əvvəlcədən təşkil olunmuş erməni pravokasiyası olmasını sübut edən bütün bu materiallar saytımızda yerləşdirilmişdir. Məqsədimiz bu sayt vasitəsilə Sumqayıt hadisələri haqqında əsl həqiqətin geniş ictimaiyyətə çatdırılmasıdır.

Erməni uydurmalarının qarşısının alınması, Sumqayıt hadisələri barədə həqiqətlərin yayılması üzrə fəaliyyətimiz yalnız saytın açılması ilə kifayətlənmir. Ermənilərin ifşa edilməsi üçün filmlər çəkilir, məqalələr, kitablar yazılır, xarici dillərə tərcümə edilir, beynəlxalq səviyyədə gərgin iş aparılır. Azərbaycan Respublikası Prezident Administrasiyasının dəstəyi ilə Azərbaycan Dövlət Televiziyası tərəfindən təkzibolunmaz faktlara əsaslanan, Sumqayıt hadisələrinə həsr olunmuş sənədli film hazırlanmışdır. Erməni miflərinin dağıdılması işində biz daha mütəşəkkil olmalıyıq, Azərbaycanın siyasətçiləri, ziyalıları, elm adamları, bütün vətəndaş cəmiyyəti bu işə fəal qoşulmalıdır.

Sumqayıt hadisələri, Xocalı faciəsi, ümumilikdə, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi, onun səbəbləri və xalqımız üçün ağır nəticələri barədə məlumatların beynəlxalq ictimaiyyətə çatdırılması münaqişənin ədalətli həlli üçün vacib şərtlərdən biridir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev dəfələrlə qeyd etmişdir ki, Azərbaycan problemin danışıqlar yolu ilə beynəlxalq hüquq prinsipləri əsasında ölkəmizin ərazi bütövlüyü çərçivəsində nizamlanmasının tərəfdarıdır. Biz bunun üçün bütün zəruri tədbirlər görürük, Minsk qrupu formatında beynəlxalq vasitəçilər, beynəlxalq və regional təhlükəsizlik məsələləri ilə məşğul olan digər beynəlxalq qurumlarla əməkdaşlıq edirik. Lakin sülh prosesi yalnız o halda səmərə verə bilər ki, prosesin iştirakçılarının hərəkətləri və qərarları həqiqi məlumatlara əsaslansın. Bu səbəbdən erməni tərəfinin yaydığı uydurmalar və əsassız iddialar sülh prosesi üçün ancaq və ancaq əngəllər törədir və onun səmərəliliyini böyük şübhə altında qoyur. Danışıqlar sonsuz davam edə bilməz, onlar nəticə verməsə, biz torpaqlarımızın azad edilməsi üçün bütün vasitələrdən istifadə edəcəyik. Əminəm ki, biz bütün cəbhələrdə, o cümlədən informasiya müharibəsində də qələbə qazanacağıq.

Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm.

* * *

Prezident Administrasiyasının siyasi təhlil və informasiya təminatı şöbəsinin böyük məsləhətçisi Fərhad Məmmədov məruzə ilə çıxış edərək dedi:

- Hörmətli xanımlar və cənablar! Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin tapşırığına əsasən 1988-ci il Sumqayıt hadisələri haqqında internet resursu yaradılmışdır. Prezident Administrasiyasının hüquq-mühafizə orqanları ilə iş və siyasi təhlil və informasiya şöbələrinin birgə fəaliyyəti nəticəsində bu internet saytı qısa zaman ərzində hazırlanmış və dolğun məlumatlarla təmin olunmuşdur.

Saytın yaradılması zamanı biz bir neçə problemlərlə üzləşdik. Belə ki, "Sumqayıt" adı altında bir çox internet domenlər artıq ermənilər tərəfindən istifadə olunurdu və "Google" axtarış sistemində erməni saytları tam çoxluq təşkil edirdi. Belə şəraitdə yaradılan bu internet resursu həm adı ilə, həm də özündə əks etdirdiyi materiallarla zəngin, baxımlı və dolğun olmalı idi. www.sumqait.com üç dildə - Azərbaycan, rus və ingilis dillərində fəaliyyət göstərir və dünyanın ən kütləvi sosial şəbəkələrində (facebook və twitter) xüsusi səhifələrlə təmsil olunur.

İnternet resursu informasiya müharibəsinin birinci və əsas ünsürüdür. Prezident İlham Əliyevin göstərişi ilə informasiya məkanında fəaliyyət getdikcə möhkəmlənir və səmərəsini artırır. www.sumqait.com saytı dövlət tərəfindən yaradılsa da, Azərbaycan Respublikasının vətəndaş cəmiyyətinin və diaspor təşkilatlarının bu işdə dövlətə yardımı işimizi daha da faydalı edər, məlumatların yayılma miqyasını artırar.

www.sumqait.com internet resursu yeddi bölmədən ibarətdir. İlk bölmə "Cinayət işinin sənədlərindən" adlanır və Azərbaycan Respublikası Baş Prokurorluğu tərəfindən istintaq edilən cinayət işinin xülasəsindən ibarətdir.

"Sumqayıt ətrafında gedən proseslər" adlı ikinci bölmədə bu şəhərdə baş verənlər təkcə bir hadisə kimi yox, məhz əvvəlcədən hazırlanmış bir prosesin tərkib hissəsi kimi təqdim olunur. Burada SSRİ-nin rəhbərliyində gedən proseslər, Ermənistan SSR-də başlanan və dövlət rəsmiləri tərəfindən dəstəklənən millətçi çıxışlar haqqında geniş məlumatlar verilir.

Növbəti bölmədə Ermənistan SSR-də "Azərbaycanlılara qarşı talanlar" haqqında məlumat yer almışdır və bu bölmənin əsas mahiyyəti ondan ibarətdir ki, ilk talanlar, cinayətlər və ölüm hadisələri məhz Ermənistanda həyata keçirilmişdi.

"Sumqayıt şəhərinin qısa tarixi" adlanan bölmədə Sumqayıtın yaranma tarixi və əhalinin o dövrdə etnik bölgüsü göstərilmişdir. Bu məlumatları oxuyanda aydın olur ki, hansı səbəblərə görə bu hadisələrin məhz Sumqayıt şəhərində baş verməsi planlaşdırılmışdı.

"Azərbaycanlıların etnik təmizlənməsi" bölməsində Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi dövründə azərbaycanlılara qarşı törədilən soyqırımı aktlarına dair geniş məlumat təqdim edilmişdir. Burada Xocalı, Qaradağlı və digər yaşayış məskənlərində dinc insanlara qarşı amansızlıqlar göstərilmişdir.

"Krunk" və digər millətçi erməni təşkilatlarının tarixi" bölməsində Ermənistanda XX əsrin ortalarında yaradılan millətçi təşkilatların qısa tarixçəsi yazılmışdır. Bu təşkilatların azərbaycanlılara qarşı törədilən cinayətlərin arxasında durmaları bir daha sübut edir ki, hadisələr əvvəlcədən hazırlanan ssenari əsasında həyata keçirilirdi. Bu bölmədə bir şəkil diqqəti cəlb edir. Fotoşəkildə keçmiş Ermənistan prezidenti Robert Koçaryan, beynəlxalq terrorçu Monte Melkonyan və separatçı "Dağlıq Qarabağ Respublikası"nın hazırkı başçısı Bako Saakyan birlikdə təsvir olunmuşdur. Bu, bir daha onu göstərir ki, erməni tərəfi terrordan istifadə etmiş və bunu dövlət siyasəti səviyyəsində həyata keçirmişdir.

Sonuncu bölmə "Qarabağ münaqişəsi: mənbələri, səbəbləri, nəticələri" adlanır. Bu bölmədə hadisələrin xronologiyası ermənilərin 1828-ci ildə bu ərazilərə köçündən başlayır. Burada Qarabağın tarixi, Çar Rusiyasının milli siyasəti, Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin yaradılması və ermənilərin separatçılıq niyyətləri haqqında geniş məlumat təqdim olunur.

Sonda onu qeyd etmək istərdim ki, saytda Aslan İsmayılovun "Sumqayıt - SSRİ-nin süqutunun başlanğıcı" kitabı üç dildə yerləşdirilmişdir. Bu saytın populyarlaşmasında burada iştirak edən Yeni Azərbaycan Partiyası Gənclər Birliyinin və "İrəli" İctimai Birliyinin üzvlərinin sosial şəbəkələrdəki fəaliyyəti böyük rol oynayacaqdır.

Sonra Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun birinci müavini Rüstəm Usubovun məruzəsi dinlənildi. R.Usubov dedi:

- KİV-lərdə gedən məlumatlardan bilirsiniz ki, hazırda Baş Prokurorluqda 1988-ci il fevralın 27-29-da baş vermiş məlum Sumqayıt hadisələri ilə əlaqədar cinayət işinin istintaqı davam etdirilir.

Uzun müddət keçməsinə baxmayaraq, həmin hadisələrin yenidən araşdırılması hansı zərurətdən doğmuşdur?

Əvvəla, qeyd olunan hadisələrdən, yəni 1988-ci il fevralın 27-29-da Sumqayıt şəhərində törədilmiş kütləvi iğtişaşlardan 23 il keçməsinə baxmayaraq, ermənilər hələ də dünya ictimaiyyətini, beynəlxalq təşkilatları bu hadisələrin mahiyyəti ilə əlaqədar aldatmağa çalışmaqdan əl çəkmirlər. Onlar Sumqayıtda törədilmiş hadisələrin əsl mahiyyətini gizlədərək Azərbaycan xalqını vəhşi, qaniçən və cinayətkar qismində dünyaya təqdim etmək üçün dəridən-qabıqdan çıxır, Sumqayıt hadisələrini soyqırımı kimi təqdim etməyə çalışırlar və bu istiqamətdə xeyli fəal təbliğatla məşğuldurlar. Bu məqsədlə Ermənistan Baş Prokurorluğu Sumqayıt hadisələri ilə bağlı internetdə xüsusi sayt açaraq həmin hadisələr haqqında yalan məlumatlar yaymağa başlamışdır.

Bundan başqa, həmin hadisələrlə əlaqədar Sumqayıt Şəhər Prokurorluğu tərəfindən hadisələr başlayan kimi, yəni fevralın 27-də başlanmış və artıq 1988-ci il martın 1-də keçmiş SSRİ Prokurorluğunun İstintaq qrupunun icraatına götürülərək istintaq olunmuş cinayət işlərinin öyrənilməsi göstərmişdir ki, bu hadisələrlə bağlı işin istintaqı qeyd olunan istintaq qrupu tərəfindən tam, hərtərəfli və obyektiv aparılmamış, hadisələrin əsl mahiyyəti açılmamış, faktiki olaraq gizlədilmiş, cinayətlərin bütün iştirakçıları müəyyən edilməmiş, hadisələrin əsl təşkilatçıları isə ümumiyyətlə, məsuliyyətdən kənarda qalmış, onların müəyyən edilib məsuliyyətə cəlb olunması üçün heç bir tədbir görülməmiş, cinayətin başvermə səbəb və şəraiti qətiyyən araşdırılmamışdır.

Məhz qeyd etdiklərim Sumqayıt hadisələrinin yenidən araşdırılması zərurətini yaratmışdır.

Hazırda aparılan istintaqın əsas məqsədi də məhz Sumqayıt hadisələri ilə əlaqədar erməni yalanlarını üzə çıxarmaq, toplanmış sübutlarla bu hadisələrin əsl mahiyyətini açmaq, mümkün qədər cinayətin bütün iştirakçılarını, əsasən də təşkilatçılarını, nə qədər çətin də olsa müəyyən etməkdir.

Bu məqsədlə əvvəlcə, Baş prokuror Zakir Qaralovun əmri ilə SSRİ Baş Prokurorluğunun istintaq qrupunun aparmış olduğu və icraatlarını dayandırdığı cinayət işlərinin öyrənilməsi üçün Prokurorluğun təcrübəli işçilərindən ibarət komissiya yaradılmış və komissiya işləri öyrənərək onların icraatlarının təzələnərək yenidən istintaq aparılmasını tövsiyə etmişdir.

Baş prokurorun 2010-cu il 19 mart tarixli qərarı ilə 5 cinayət işinin icraatı təzələnərək bir icraatda birləşdirilmiş, istintaqın aparılması Baş prokurorun birinci müavini Rüstəm Usubovun rəhbərliyi ilə Baş Prokurorluğun, Milli Təhlükəsizlik və Daxili İşlər nazirliklərinin təcrübəli əməkdaşlarından ibarət istintaq-əməliyyat qrupuna tapşırılmışdır.

Doğrudur, Sumqayıt hadisələri ilə əlaqədar keçmiş SSRİ Prokurorluğunun SSRİ-nin müxtəlif respublikalarından və hüquq-mühafizə orqanlarından 200-ə yaxın müstəntiq və bir o qədər də əməliyyatçının cəlb edildiyi istintaq-əməliyyat qrupu tərəfindən olduqca böyük həcmdə material toplanmış, araşdırılmış və bir çox şəxslər məsuliyyətə cəlb edilmişlər.

Lakin hadisələrlə bağlı istintaqın lap əvvəlindən hadisələrdə zərərçəkənlərin guya ermənilər, təqsirkarların isə azərbaycanlılar olması barədə irəli sürülmüş doqmatik fərziyyə istintaqın birtərəfli və kifayət qədər qərəzli aparılmasına, onun müəyyən siyasi sifarişə xidmət etməsinə səbəb olmuşdur.

Belə ki, Sumqayıtda baş vermiş iğtişaşlar zamanı saxlanılmış erməni soyadı daşıyanların barəsində heç bir araşdırma aparılmamış, onlar dərhal "zərərçəkən" tərəf kimi buraxılmış və bir çoxları məsuliyyətdən kənarda qalmışdır.

İş üzrə təqsirləndirilən şəxs kimi cəlb edilmiş Qriqoryan Eduard Robertoviç isə onun tərəfindən cinsi zorakılığa məruz qalmış zərərçəkmiş erməni qızlar Marina və Karina Mejlumyanlar, onların anası Roza Mejlumyan tərəfindən tanındığından onu məsuliyyətdən kənarda saxlamaq havadarlarına nəsib olmamışdır.

Bunu ona əsaslanıb deyirəm ki, hazırda aparılan istintaqla və əldə edilmiş arxiv materiallarına əsasən Eduard Qriqoryanın məsuliyyətdən azad edilməsi üçün erməni millətçi təşkilatları və xüsusi xidmət orqanları çox çalışmışlar.

Təsadüfi deyildir ki, Eduard Qriqoryan uzun müddətə azadlıqdan məhrumetmə cəzasına məhkum edildikdən az sonra hansısa xidmətlərinə görə cəzasını çəkmək üçün Ermənistana göndərilmiş və orada azadlığa buraxılmışdır.

Bu gün də ermənilər Sumqayıtda kütləvi iğtişaşların fəal iştirakçısı erməni Qriqoryan Eduard Robertoviçin hadisələrdə iştirak etməməsi, erməni olduğuna görə onun barəsində saxta sübutlar toplanması, bəzi hallarda isə onun ümumiyyətlə, erməni olmaması, anasının azərbaycanlı olması və pasportunda milliyyətinin azərbaycanlı göstərilməsi kimi şayiələr yaymaqla məşğuldurlar.

Ermənilərin nə deməsindən asılı olmayaraq, Eduard Qriqoryanın Sumqayıt şəhərində törədilmiş kütləvi iğtişaşların fəal iştirakçısı olması ibtidai və məhkəmə istintaqı zamanı toplanmış sənədlərlə kifayət qədər sübuta yetirilmiş və onun barəsində qüvvədə olan Azərbaycan SSR Ali Məhkəməsinin 1989-cu il 22 dekabr tarixli hökmü vardır.

Həmin cinayət işinin istintaq materiallarına əlavə edilmiş Eduard Qriqoryanın pasportunda, pasport almasına dair 1 nömrəli formada, hərbi xidmət sənədlərində onun milliyyətinin erməni yazılması müəyyən edilmişdir.

Hazırda E.Qriqoryanın olduğu yerin müəyyən edilməsi məqsədilə əməliyyat-axtarış tədbirləri davam etdirilir.

Hazırkı istintaqla o da müəyyən edilmişdir ki, Sumqayıt şəhərində yaşayan ermənilərin əksəriyyətinin kütləvi iğtişaşlar baş verəcəyindən əvvəlcədən xəbərləri olmuşdur. Belə ki, aparılan əlavə istintaq zamanı Sumqayıt şəhərində yaşayan 100-dən çox ailənin hadisələrə qədər əmanət kassalarında olan pullarını götürüb şəhərdən köçüb getmələri müəyyən edilmişdir. Köçüb gedənlərin əksəriyyəti imkanlı ailələr olmuşdur.

Həmin ərəfədə Ermənistanın xüsusi xidmət orqanları əməkdaşlarının Bakı və Sumqayıt şəhərlərinə gəlib buradakı mehmanxanalarda yerləşmələri və ermənilərlə görüşüb gizli söhbətlər aparmaları müəyyən edilmişdir.

Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, ermənilər Sumqayıt hadisələri zamanı azərbaycanlıların vəhşi obrazını yaratmaq üçün əllərindən gələni edirlər.

Hazırda aparılan istintaq zamanı Sumqayıt şəhərində yaşayan milliyyətcə erməni qadınlar dindirilmiş və onlar ifadələrində azərbaycanlıların həmin hadisələr zamanı yüzlərlə erməninin həyatını xilas etmələrini göstərmişlər.

Bundan başqa, hələ SSRİ Baş Prokurorluğunun istintaq qrupu istintaq apararkən, Ermənistan SSR Prokurorluğunun müstəntiqləri Sumqayıtdan köçüb Ermənistana getmiş erməniləri dindirmiş və onlar da azərbaycanlıların onları xilas etmələri barədə ifadələr vermişlər.

Qeyd etdiyim bu faktdan, yəni guya hadisələr zamanı azərbaycanlılar arasından ölənlərin olmaması "fakt"ından istifadə edən ermənilər Sumqayıt hadisələri zamanı bir nəfər də olsun azərbaycanlının öldürülməməsi barədə iddialarını bu gün də davam etdirirlər.

Ermənilərin iddialarına baxmayaraq, qeyd edilən cinayət işləri öyrənilərkən müəyyən edilmişdir ki, Sumqayıt hadisələri ilə əlaqədar şəhərə qoşun hissələri yeridilərkən 5 azərbaycanlının öldürülməsinə dair Bakı Qarnizonu Hərbi Prokurorluğunda cinayət işi istintaq olunmuş və işin icraatına əsassız olaraq xitam verilmişdir. Həmin cinayət işi üzrə tərəfimizdən aparılan əlavə istintaq zamanı sübut olunmuşdur ki, Bakı 1 nömrəli avtobus parkının sürücüsü, milliyyətcə erməni olan Markaryan Valeri Vaskanoviç Sumqayıt şəhərində idarə etdiyi avtobusu küçədə səki ilə hərəkət edən insanların üstünə qəsdən sürmüş və nəticədə 4 azərbaycanlı həlak olmuşdur. Rus millətindən olan istintaq aparanlar isə hadisəni elə qələmə vermişlər ki, guya zərərçəkənlərin özləri günahkar olmuş və guya təsadüfən hərbçilərin idarə etdikləri zirehli texnikanın tırtılları altında qalıb həlak olmuşlar. Ölənlərin yaxın qohumları da bu vaxtadək elə güman etmişlər ki, hadisə hərbçilər tərəfindən törədilmişdir.

Hazırda bu fakt üzrə istintaq-əməliyyat tədbirləri davam etdirilir.

Aparılmış indiki istintaqla həmçinin müəyyən edilmişdir ki, Sumqayıt şəhərində zərərçəkən ermənilərin əksəriyyəti Dağlıq Qarabağ Vilayətində fəaliyyət göstərən "Krunk" cəmiyyətinə könüllü maddi vəsait köçürməkdən imtina edənlər olmuşlar.

İstintaqın tam, hərtərəfli və obyektiv aparılmasının təmin edilməsi məqsədilə Azərbaycan Respublikası Prezidenti Administrasiyasına, Nazirlər Kabinetinə, Qaçqınların və Məcburi Köçkünlərin İşləri üzrə Dövlət Komitəsinə, Daxili İşlər, Milli Təhlükəsizlik, Mədəniyyət və Turizm, Nəqliyyat nazirliklərinə, Ali Məhkəməyə, Həmkarlar İttifaqları Konfederasiyasına, Sumqayıt Şəhər İcra Hakimiyyətinə, Ədliyyə Nazirliyinin Penitensiar Xidmətinə, respublikanın bəzi kütləvi informasiya vasitələrinə və Rusiya Federasiyasının Baş Prokurorluğuna sorğular göndərilərək əksəriyyətinə cavablar alınmışdır.

Onu da qeyd etmək yerinə düşər ki, Sumqayıtda həmin dövrdə 18 min nəfərə yaxın erməni yaşadığı halda, cəmi 26 erməninin öldürülməsi faktı, azərbaycanlıların öz erməni qonşularını fədakarcasına müdafiə etmələri və gizlətmələri nəticəsində mümkün olmuşdur.

SSRİ Baş Prokurorluğunun istintaq qrupuna daxil edilmiş Azərbaycan Respublikası hüquq-mühafizə orqanlarının əməkdaşlarının ifadələrindən görünür ki, onlar Sumqayıt hadisələrinin istintaqını aparmış SSRİ Baş Prokurorluğunun istintaq qrupunun tərkibində fəaliyyət göstərmiş, istintaq qrupunun rəhbəri SSRİ Baş Prokurorluğunun xüsusilə mühüm işlər üzrə baş müstəntiqi Qalkin familiyalı bir nəfər olmuş, iş üzrə əsas istintaq hərəkətlərini SSRİ Baş Prokurorluğundan və Rusiya Federasiyasının müxtəlif vilayətlərindən dəvət edilmiş müstəntiqlər yerinə yetirmiş, aparılan istintaq hərəkətlərindən onlar belə nəticəyə gəlmişlər ki, Sumqayıt hadisələrini ermənilər və xarici dövlətlərin xüsusi xidmət orqanları təşkil etmiş, istintaq qrupunun rəhbərləri cinayətin sifarişçilərinin və təşkilatçılarının müəyyənləşdirilməsi istiqamətində demək olar ki, istintaq hərəkətləri aparmamış, onların ifşa olunmasında maraqları olmamış və buna görə də əsas cinayətin icraçıları barəsində işlərin tezliklə tamamlanıb məhkəməyə göndərilməsini tələb etmiş və Azərbaycan millətindən olan müstəntiqləri əsas istintaq hərəkətlərinin icrasından kənarda saxlamağa çalışmışlar.

Tərəfimizdən həmin dövrdə Sumqayıt şəhərində partiya, sovet və hüquq-mühafizə orqanlarında işləmiş şəxslər, habelə kütləvi informasiya vasitələrinin və ictimaiyyətin nümayəndələri dindirilmişlər. Onların verdikləri ifadələrdən belə nəticəyə gəlmək olar ki, hadisələr sovet rəhbərliyinin məkrli planları və xüsusi xidmət orqanları tərəfindən hazırlanaraq həyata keçirilmiş və idarə olunmuş, iğtişaşların qarşısını almaq üçün dövlət rəhbərliyi səviyyəsində lazımi tədbirlər görülməmişdir.

Apardığımız istintaq zamanı Sumqayıtda doğulub və uzun müddət orada yaşamış sakinlərin çoxsaylı ifadələrindən görünür ki, iğtişaşları təşkil edən qara plaşlı şəxslər sumqayıtlı olmamış, onlar öz aralarında bəzən erməni dilində danışaraq Azərbaycan dilini də təmiz bilmiş və hadisələr zamanı adamlar arasında ermənilər əleyhinə təbliğat aparmış, camaata spirtli içkilər, güclü təsiredici həblər, pul, dəmir parçaları və s. paylamış və talançıları əvvəlcədən onlara məlum olan erməni ünvanlarına aparmışlar.

Azərbaycan ərazisində, o cümlədən Bakı və Sumqayıt şəhərləri ərazisində Sumqayıtdakı iğtişaşların qarşısını almaq üçün yetərli sayda hərbi qüvvələr olsa da, məlum olmayan səbəbdən SSRİ rəhbərliyi buraya Rusiyada yerləşən hərbi hissələrin qüvvələrini yeritmiş, lakin onlar da iğtişaşların qarşısını almaq üçün lazımi tədbirlər görməmişlər.

Bundan başqa, Moskva şəhərində SSRİ Prokurorluğunun istintaq qrupunun üzvü olmuş keçmiş SSRİ Baş prokuroru yanında xüsusilə mühüm işlər üzrə baş müstəntiq işləmiş V.İ.Kaliniçenko ilə görüşərkən o, Sumqayıt hadisələrinin istintaqı zamanı ermənilərin söylədiklərinin, yəni "qaniçən azərbaycanlı" obrazı əvəzinə, insanpərvərlik nümunəsi göstərmiş sumqayıtlı azərbaycanlılardan ağızdolusu danışaraq Səməngül adlı sadə bir azərbaycanlı qadının erməni qonşularını öz həyatını təhlükəyə ataraq necə müdafiə etdiyinin şahidi olduğunu bildirmiş və göstərmişdir ki, belə faktlar yüzlərlə olmuşdur.

Sonda onu qeyd etmək istəyirəm ki, istintaq-əməliyyat tədbirləri davam etdirilir. Hazırda Rusiya Federasiyası, Ukrayna, Belarus və Moldova hüquq-mühafizə orqanlarına SSRİ Prokurorluğunun istintaq qrupunun üzvləri barədə məlumatlar əldə edilməsi üçün sorğular verilmişdir.

* * *

Sonra məruzələr ətrafında çıxışlar olmuşdur.

Milli Məclisin deputatı, professor Musa Qasımlı saytın yaradılmasını yüksək qiymətləndirərək demişdir ki, Sumqayıt hadisəsi haqqında həqiqətlərin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması çox vacibdir. Çünki ermənilər öz işğalçılıq niyyətlərini və Azərbaycana qarşı təcavüzü ört-basdır etmək üçün Sumqayıt hadisələrini qabardırlar. Erməni kilsə xadimləri də iki xalq arasında münasibətləri qızışdırırdılar. Sumqayıt hadisələrində ermənilərin və SSRİ rəhbərliyinin konkret məqsədləri var idi. Ermənilərin məqsədi diqqəti Ermənistandan qovulan azərbaycanlı qaçqınlar məsələsindən yayındırmaq, Azərbaycana qarşı təcavüz üçün bəhanə əldə etmək, guya ilk qurbanın ermənilər olduğunu demək idi. Mərkəzi hakimiyyətin məqsədi isə Azərbaycanı təzyiq altında saxlamaq, onun müstəqilliyə gedən yolunu kəsmək idi.

Professor qeyd etmişdir ki, Sumqayıt hadisələrinin şahidləri olan əsasən, qeyri-azərbaycanlıların ifadələri alınmalı, məqalələr dərc olunmalı, kitablar, dissertasiya işləri yazılmalıdır.

"Sumqayıt - SSRİ-nin süqutunun başlanğıcı" kitabının müəllifi, hüquqşünas Aslan İsmayılov vurğulamışdır ki, erməni diasporunun yardımı ilə özünə demokrat imici yaratmaq istəyən M.Qorbaçov bu hadisələrə xüsusi təkan vermişdir. SSRİ-nin dağılmasında xüsusi marağı olan ABŞ da Sumqayıt hadisələrindən istifadə etmişdir. A.İsmayılov bildirmişdir ki, istintaq materialları Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Tarix İnstitutu tərəfindən öyrənilməli, bu materiallar Milli Məclisdə müzakirə olunmalı və qəbul edilmiş qərar bütün dünya parlamentlərinə göndərilməli, ali və orta təhsil müəssisələrində təbliğat işləri aparılmalı, məşhur Azərbaycan rejissorları və yazıçıları tərəfindən hadisələrlə bağlı filmlər çəkilməli, kitablar yazılmalıdır.

Milli Məclisin deputatı, Yeni Azərbaycan Partiyası (YAP) icra katibinin müavini Mübariz Qurbanlı saytın ərsəyə gəlməsinin mühüm, əhəmiyyətli və eyni zamanda gərgin bir fəaliyyətin məntiqi nəticəsi olduğunu vurğulamışdır. Qeyd etmişdir ki, ermənilərlə bütün sahələrdə müharibə vəziyyətində olan Azərbaycan digər sahələrdə Ermənistanı üstələsə də, tarixi hadisələrin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması baxımından müəyyən boşluqlarla üzləşmişdir. Sumqayıt hadisələri də bu boşluqlardan biri idi. Ermənilər Sumqayıt hadisələrindən istifadə edərək Xocalıda törətdikləri vəhşilikləri ört-basdır etmək istəyirlər. Biz Xocalı ilə bağlı məsələləri gündəmə gətirən kimi erməni diasporu alternativ kimi Sumqayıt hadisələrini önə çıxarmağa çalışır. Ermənilər həm Sumqayıt, həm də Bakıda baş verən hadisələr zamanı ölənlərin sayını ilbəil artırırlar.

Bu sayt və buradakı faktların, xüsusilə ingilis və rus dillərində yazılması Sumqayıtla bağlı ermənilərin Azərbaycan əleyhinə apardıqları təbliğatın ifşa olunmasında əhəmiyyətli rol oynayacaqdır.

Gənclərimiz sosial şəbəkələrdə bunu paylaşmalı, eyni zamanda müxtəlif sosial şəbəkədə saytın linki yerləşdirilməlidir ki, istənilən şəxs istədiyi vaxt bu resursa daxil ola bilsin.

İstintaq materiallarının ortaya çıxardığı faktlar əsasında təşviqatın genişləndirilməsinin zəruriliyini bildirən M.Qurbanlı Sumqayıt hadisələrinə siyasi qiymət verilməsi məsələsinin gündəmdə olduğunu vurğulamışdır. Biz bu məsələni Milli Məclisdə qaldıracağıq. Hesab edirəm ki, istintaqın əldə etdiyi materiallara istinad edərək gələn sessiyaya qədər tutarlı bir siyasi qərar hazırlamaq mümkündür.

Milli Məclisin deputat Çingiz Qənizadə saytın təqdimatını Sumqayıt hadisələrinin dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasının başlanğıcı olduğunu demişdir. Bundan sonrakı mərhələ prokurorluğun apardığı istintaqın nəticələri və ona siyasi qiymətin verilməsidir. Deputat Sumqayıt hadisələrindən keçən müddət ərzində hadisələrin yeni iştirakçılarının, şahidlərinin, eləcə də arxiv sənədlərinin üzə çıxarılmasının çətinliyini vurğulayaraq istintaq qrupu üzvlərinin fəaliyyətini yüksək qiymətləndirmişdir. Onların fəaliyyətləri təkcə vəzifə borcu deyil, eyni zamanda, Vətən və xalq qarşısında borcdur. Əminəm ki, istintaq qrupu kifayət qədər əsaslandırılmış nəticəni ortaya qoyacaq və ondan sonra məsələyə siyasi qiymət veriləcəkdir.

Parlamentin deputatı, "İrəli" İctimai Birliyinin sədri Ceyhun Osmanlı saytın əhəmiyyətini qiymətləndirərək sosial şəbəkələrdə yeni internet resursunun təbliği işlərinə artıq başlandığını diqqətə çatdırmışdır.

Milli Məclisin Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu komitəsinin sədri Əli Hüseynov demişdir ki, bu məsələlərin Azərbaycanda dövlət siyasətinin tərkib hissəsi kimi Prezident İlham Əliyevin diqqətində olması təqdirəlayiq haldır. O qeyd etmişdir ki, Sumqayıt hadisələrindən əvvəl Ermənistanda yaşayan azərbaycanlıların kütləvi şəkildə deportasiya edilməsi ilə bağlı məsələ qaldırılmamış, lazımi sənədlər hazırlanmamışdır. Azərbaycanlıların Ermənistandakı tarixi torpaqlarından son nəfərinədək deportasiya edilməsi indiyədək müzakirə olunmamışdır. AMEA-nın Tarix İnstitutunun nəşr etdirdiyi "İrəvan xanlığı" kitabı bu istiqamətdə hüquqi sübut ortaya qoymuşdur.

Ə.Hüseynov azərbaycanlıların tarixi torpaqlarındakı fəaliyyəti, İrəvanla, o cümlədən deportasiya ilə bağlı sənədlərin elektron variantının hazırlanaraq ictimaiyyətə təqdim edilməsinin vacibliyini bildirmişdir.

AMEA-nın müxbir üzvü, A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutunun direktoru, Milli Məclisin deputatı Yaqub Mahmudov yeni saytın yaradılmasını qatı düşmənə qarşı mübarizədə mühüm addım adlandırmış, bunun Prezident İlham Əliyevin çıxışlarındakı kəskin mövqenin davamı olduğunu bildirmişdir. Y.Mahmudov demişdir ki, Sumqayıt hadisələrini araşdıran istintaq-əməliyyat qrupuna Tarix İnstitutu da fəal kömək edir. Alim Gəncə quberniyasında, Zəngəzurda, Qarabağda, Naxçıvanda, İrəvanda ermənilərin törətdikləri soyqırımlarının bütövlükdə araşdırılaraq ictimaiyyətin diqqətinə çatdırılması istiqamətində işlərə başlanmasının əhəmiyyətini qeyd etmişdir.

Y.Mahmudov bildirmişdir ki, Sumqayıt hadisələrinə siyasi-hüquqi qiymət verilməsi üçün kifayət qədər materiallar vardır. Siyasi qiymətdə digər məsələlərlə yanaşı, Heydər Əliyevin SSRİ-nin ali rəhbərliyindən uzaqlaşdırılması məsələsi də əksini tapmalıdır.

Ermənilərin torpaqlarımızı ələ keçirmək üçün həmişə özlərindən qurban verməyə məmnuniyyətlə razı olduqlarını söyləyən Y.Mahmudov qeyd etmişdir ki, bu barədə faktlar "İrəvan xanlığı" kitabında da öz əksini tapmışdır. Sumqayıt hadisələrinin Qorbaçovun nəzarəti altında vahid ssenari əsasında hazırlanması, varlı ermənilərin əvvəlcədən öz pullarını banklardan çıxarmaları və digər sübutlar beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətinə çatdırılmalıdır. Bu istiqamətdə saytın imkanlarından geniş istifadə olunmalıdır.

Tarixi sənədlər əsasında hazırlanmış kitablara ermənilərin etiraz edə bilmədiyini vurğulayan Y.Mahmudov bu cür materiallara üstünlük verilməsinin diqqətdə saxlanılmasının vacibliyini bildirmişdir.

Potensial Sumqayıt Mütəxəssislər Birliyinin sədri, Sumqayıt hadisələrinin şahidi Sahib Fərzəliyev iğtişaşların ermənilərin özləri tərəfindən törədildiyini sübut edən misallar çəkmiş, Azərbaycan və ingilis dilində "Ermənilərin Sumqayıtda qanlı aksiyası" kitabını çap etdirdiklərini demişdir.

Tədbirə yekun vuran F.Ələsgərov bu istiqamətdə fəaliyyətin davam etdirildiyini və yaxın günlərdə Baş Prokurorluq tərəfindən növbəti saytın istifadəyə veriləcəyini bildirmişdir. Həmin saytda bütün sübutlar və hər bir şahidin ifadəsi yerləşdiriləcəkdir.

AzərTAc

Azərbaycan.- 2011.-1 mart.- S. 2, 3.