Zamanın arzusu
21 sentyabr Beynəlxalq
Sülh Günüdür
Azadlıq, bərabərlik
və ədalətlə yanaşı, sülh
hər bir cəmiyyətin, ümumiyyətlə,
bəşəriyyətin ən çox arzu etdiyi dəyərlərdəndir.
Çox maraqlıdır, bütün
gözəllikləri, maddi və mənəvi
dəyərləri ilə
yaşadığımız dünyanın qədrini
lazımi səviyyədə bilirikmi
görəsən? Sabit şəraitdə
yaşamalı olan insanlar,
min təəssüflər ki, bəzən haqsızlığın,
amansızlığın, terrorun və
müharibələrin qurbanlarına çevrilirlər. Bütün
bunların qarşısının alınmasında sülhün rolu isə
danılmazdır. Ən kiçik ailəvi, məhəlli, regional münaqişələrdən tutmuş yüzillik
müharibələrədək hər cür
qarşıdurma yalnız sülhlə sona
çatıb. Buna görə də
sülh bütün
vasitələrdən güclüdür.
Sülhə nail olmaq
isə, təbii ki,
tərəflərin həqiqətləri düzgün
qiymətləndirmələrindən çox
asılıdır.
Sülh dinclik, əmin-amanlıq,
qurub-yaratmaq,
sosial, iqtisadi və
mədəni inkişaf deməkdir. Sülhün carçıları isə gələcəyimiz olan uşaqlardır. Yəni uşaqlar
daim açıq səma altında azad, sülh və əmin-amanlıq
şəraitində, atalı-analı yaşamaq
arzusunda olublar.
Sülhün carçıları olan göyərçinlərin uşaqlar tərəfindən daha
çox sevilməsi də buradan
irəli gəlir. Lakin çox
təəssüf ki, hələ də bəşəriyyətin
tam təhlükəsizliyi təmin olunmayıb. Ayrı-ayrı regionlarda, ümumilikdə isə
dünyanın bir çox
yerində münaqişələr davam
etməkdə, torpaqlar qan
çanağında boğulmaqda, günahsız uşaqlar
və gənclər odsaçan
silahların qurbanlarına çevrilməkdədirlər.
Sülh bəşəri rəmzə
çevrilərək insanların arzu etdiyi və can
atdığı bütün müsbət
keyfiyyətləri özündə birləşdirən fundamental bir məfhumdur. Ona görə də
dünya ölkələrinin yekdil qərarı ilə BMT 1981-ci ildə 21
sentyabrın Beynəlxalq Sülh Günü kimi qeyd olunması barədə
qərar qəbul etmişdir. Bu əlamətdar günün
əhəmiyyəti zaman keçdikcə,
münaqişə ocaqları alovlandıqca üzə
çıxır.
1999-cu
ildə rejissor Ceremi Cilli insan cəmiyyətinin
əsas problemləri və nisbətən təcili həll
olunmalı məsələlər barəsində "Peace one day"i yaratmağa məcbur oldu. Əsas cəhd ondan
ibarət idi ki, heç olmasa, ildə bir gün bütün
dünyada insan
zorakılığının baş verməsinin
qarşısı alınsın, ön cəbhələrdə
silahlar sussun - atəşkəsə əməl edilsin.
21 sentyabr nəinki xalqlar
arasında, həmçinin ailələrdə, məktəblərdə,
ictimaiyyətdə münasibətlərin
sağlamlaşmasına, köklü
zorakılığa qarşı mübarizənin gücləndirilməsinə
nail olmaq üçün bir
fürsətdir.
21 sentyabrın əsas
məqsədlərindən biri də
2012-ci ilə kimi 3 milyard
insanı bu günə cəlb etməkdir.
Buna görə də yaşından,
irqindən, milliyyətindən, dinindən və cinsindən
asılı olmayaraq, sülh
istəyən hər kəsin yardımına ehtiyac
var.
Beynəlxalq
Sülh Günü təsis
edildiyi vaxtdan hər il BMT-nin Baş katibi dünya xalqlarına
müraciət edir. İnsan
Hüquqları haqqında Ümumi Bəyannamənin
qəbul edilməsinin 60-cı ildönümü
münasibətilə BMT-nin Baş katibi Pan Gi Munun
müraciətində qeyd edildiyi
kimi, hələ
də dünyada bir çox insanların hüquqları xüsusilə
silahlı münaqişələr zamanı və atəşkəs dövründə
pozulmaqda davam edir: "Məhz buna
görə də biz
çalışmalıyıq ki, bəyannamədə
qeyd olunan hüquqlar günümüzün
reallığına çevrilsin".
Baş katibin
bildirdiyinə görə, BMT dünya
xalqlarını səfərbər etmək məqsədilə
mesaj kampaniyasına start
verir: "Mənim mesajımda deyilir: 21 sentyabr Beynəlxalq Sülh
Günüdür. Mən ümumdünya
liderlərinə və bütün dünya əhalisinə səslənərək,
münaqişə, yoxsulluq və
aclığa qarşı, hamı üçün
insan hüquqlarının təmin
olunması istiqamətində qüvvələrin birləşdirilməsinə
çağırıram".
Sülh bəşəriyyətin
ehtiyac duyduğu ən
qiymətli vasitə olmaqla yanaşı, həm
də BMT-nin ali vəzifəsidir. Adıçəkilən
bəyannamədə daha sonra
deyilir: "O,
danışıqlarımızın aparıcı qüvvəsidir.
O həm də sülhməramlı fəaliyyət və preventiv diplomatiyadan tutmuş insan haqları və
inkişafın genişləndirilməsinə qədər dünyanın hər
yerində gördüyümüz bütün işləri birləşdirən
bir məfhumdur".
Sülh naminə aparılan fəaliyyət həyati əhəmiyyət
kəsb etsə də, təəssüflər
olsun ki, heç də hər yerdə qorunmur,
müdafiə edilmir, zorakılıqlar baş alıb gedir, milli münaqişələr daha
da qloballaşır, fiziki
coğrafiyası genişlənir. Həqiqətən də dünyanın müxtəlif
qütblərində saysız-hesabsız insan
qrupları üçün sülh hələ də əlçatmazdır.
Çad və Darfurdakı köçkün düşərgələrindən
tutmuş Bağdadın darmadağın edilmiş dalanlarınadək sülhə aparan yol uğursuzluq
və əzab-əziyyətlərlə döşənmişdir.
BMT-nin Baş katibinin hər il Beynəlxalq
Sülh Günü dünya xalqlarına müraciətlərində
olduğu kimi, münaqişələrin səngiməsi,
atəşkəs rejiminə tərəflərin
qarşılıqlı şəkildə əməl etməsi
təkcə insanların əmin-amanlıq şəraitində
yaşaması deyil, eyni
zamanda inkişaf, tərəqqi, bəşəri təhlükəsizliyə
təminatdır. Sülhün və təhlükəsizliyin
təmin olunması istiqamətində aparılan beynəlxalq miqyaslı tədbirlər nəticəsiz
qaldıqca insanların qorxu, vahimə içərisində
yaşaması da davam
edir.
Azərbaycan
xalqının Beynəlxalq Sülh Gününü qeyd etməsi
isə, təbii ki, Ermənistan-Azərbaycan,
Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin
həllindən keçir. Beynəlxalq
vasitəçilərin
apardıqları sülh
danışıqlarının səmərə verməməsi regionda təhlükəsizliyin
təminatına əngəl yaratmaqdadır. Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin istər beynəlxalq tribunalardan, istərsə də doğma yurd-yuvasını itirmiş
bir milyon
qaçqın və məcburi
köçkünlə hər dəfə
görüşündə səsləndirdiyi və bəyan etdiyi kimi, NATO-nun "Sülh Naminə Tərəfdaşlıq"
Proqramına qoşulan respublikamız münaqişənin dinc
vasitələrlə, beynəlxalq
norma və prinsiplər əsasında, sülh yolu ilə həllinə
tərəfdar olduğunu dəfələrlə
təsdiqləsə də, təcavüzkar
Ermənistan tamamilə bunun əksini
göstərməkdədir. 1994-cü ildən münaqişə
tərəfləri arasında
atəşkəs rejimi elan
olunsa da, buna birtərəfli qaydada
əməl edilir. Ermənistan
nəinki atəşkəsə
əməl etmir, üstəlik, BMT Təhlükəsizlik
Şurasının qəbul etdiyi 4 qətnamənin
tələblərini kobud şəkildə
pozmaqda davam edir. Əlbəttə, bu
isə nüfuzlu beynəlxalq təşkilatların
sülhün və təhlükəsizliyin
bərpası istiqamətində apardıqları siyasətə
kölgə salır, onlara inamı
azaldır.
Respublikamızda
son illər Beynəlxalq Sülh
Günü xüsusi olaraq qeyd edilməkdədir.
Bu əlamətdar gün
münasibətilə İsveçrə səfirliyinin
Bakı Ofisi ilə Azərbaycan
Respublikasının İnsan
Hüquqları üzrə Müvəkkili (Ombudsman) və
BMT-nin İctimai İnformasiya Departamenti tədbirləri
daim birgə keçirmişlər.
Muzey Mərkəzində "Sülh
naminə 1000 qadın" sərgisində nümayiş
etdirilən "Yer kürəsinin 1000
sülhpərvər qadını" adlı şəbəkə çərçivəsində sülh mədəniyyətinin
yaradılması sahəsində onların apardığı mühüm fəaliyyət barədə məlumat
verilmişdir. "Sülh
sənin, mənim, hamımız üçün"
devizi altında
təşkil olunmuş "dəyirmi
masa"da isə istər
hökumət, istərsə də QHT-lər və koalisiyalar, beynəlxalq təşkilatların
təmsilçiləri bir araya
gələrək qadınların sülh
təhsili və tədqiqatları ilə bağlı qərar
qəbul etmişlər.
Bu günün 20
illiyi ilə əlaqədar BMT Baş Məclisi 21 sentyabrı Beynəlxalq Sülh Günü olaraq dəyişməz bir
tarix kimi təsdiq etmişdir. Baş Məclis belə qərara gəlmişdir ki, BMT-nin, ona
üzv olan dövlətlərin
və bütün bəşəriyyətin
cəhdlərini mərkəzləşdirərək, sülh ideallarını inkişaf
etdirməyə imkan verən və
onların hər vəchlə sadiqliyini sübuta yetirən xüsusi
bir vaxt təyin
olunmalı idi ki, 21 sentyabr da məhz bu nöqteyi-nəzərdən seçilmişdir.
BMT-nin 60 illik yubileyinə həsr olunmuş
"Qızıl Göyərçin" beynəlxalq sülh mükafatı 2008-ci ildən etibarən
inteqrasiya, sülh, insan hüquqları bərabərliyi, sosial tərəqqi və azadlıq şəraitində
yaşayış səviyyəsinin daha da yaxşılaşdırılması uğrunda mübarizə aparan
şəxslərə
təqdim edilir. Bu
yüksək və ali mükafata dünyanın tanınmış
simalarından olan Roma
papası XVI Benedikt, Dalay
Lama, Nobel
mükafatları laureatları Desmond Tutu və Lex Valensa, Çexiya prezidenti Vatslav Havel, Almaniya Prezidenti Roman Hersoq, Almaniya
Bundestaqının spikeri Lammert,
Almaniyanın təhsil naziri xanım Annete Şavan,
Almaniyanın ailə naziri xanım dr. Kristina Şröder
və digər görkəmli şəxsiyyətlər layiq görülmüşlər.
Sülh daima
poeziyamızın da əsas mövzusu olub, insanları
anaların dili ilə bəşəriyyətin
xilası olan sülhə səsləyən
şair Novruz Gəncəlinin
yazdığı, xalq artisti
Zeynəb Xanlarovanın böyük
şövqlə oxuduğu kimi:
Ana qəlbim odlanır,
Söz düşəndə davadan.
Bəs deyilmi, ey insanlar,
Töküldü qan, axdı qan?!
Bəs deyilmi ana torpaq
Su içdi göz yaşından?!
Yer üzündə dostu olsun
Gərək insan insanın.
Qəlbimdəki bu arzular
Arzusudur zamanın.
Mən anayam,
bu səsimdə
Yerin-göyün dərdi var.
Sülhə gəlin,
ey insanlar,
Yoxsa dünya məhv
olar.
Silahları yandırın,
Ərşə qalxsın tüstüsü.
Hər obada,
hər eldə
Qanad açsın
"sülh" sözü!
Məhəmməd NƏRİMANOĞLU
Azərbaycan.-2011.-21
sentyabr.-S.6.