Qaçqın və məcburi köçkünlərin böyük himayədarı

Azərbaycanın özü qədər əbədi

Azərbaycan xalqı xoşbəxtdir ki, bu kiçik məmləkətin adını bütün dünyaya tanıtmış bir övladı - ümummilli lideri var. Bu, Azərbaycan tarixinin yetirdiyi ən böyük, dahi şəxsiyyət, Yeni Azərbaycan Partiyasının yaradıcısı Heydər Əlirza oğlu Əliyevdir.

Xalqımızın əbədiyaşar lideri Heydər Əliyev əsl ümumxalq məhəbbəti, sevgisi qazanmış tək-tək siyasətçilərdən, dövlət xadimlərindəndir. O, Azərbaycana rəhbərlik etdiyi dövrdə ölkənin həyatında, xalqın taleyində əfsanəvi, əzəmətli rol oynamışdır. Məhz bunun nəticəsidir ki, bu gün respublikamızın hər bir guşəsində onun möhtəşəm quruculuq siyasətinin silinməz izləri açıq-aydın görünür.

Danılmaz həqiqətdir ki, müstəqillik hər bir xalqın həyatında ən dəyərli nemətdir. Bu dəyərli neməti əldə etmək nə qədər çətindirsə, onu qorumaq, möhkəmləndirmək bir o qədər ağır və mürəkkəb prosesdir.

Milli özünüdərkin ən yüksək siyasi ifadəsi olan müstəqil dövlət ideyası Azərbaycanın ən yeni tarixində məhz Heydər Əliyevin adı və şəxsiyyəti ilə bağlıdır. Ümummilli lider yaxşı bilirdi ki, güclü dövlət olmayan yerdə müstəqillikdən danışmağa dəyməz. "Azərbaycan dövlət müstəqilliyi yolunda fədakarcasına çalışmaq mənim həyatımın mənasıdır" - deyirdi ulu öndər.

1993-cü ildə ümummilli lider Heydər Əliyevin xalqımızın təkidli tələbi ilə hakimiyyətə qayıdışı xalqımızı o ağır, təlatümlü günlərdən, dövlətimizi isə məhv olmaq təhlükəsindən xilas etdi.

XX əsrin sonlarında Azərbaycanda dövlətçilik ənənələrinin bərpa edilib zənginləşdirilməsi, Azərbaycanın müstəqilliyinin möhkəmləndirilməsi, onun əbədi, dönməz xarakter alması, ölkəmizin dinamik iqtisadi inkişaf yolu ilə inamla irəliləməsi, beynəlxalq nüfuzunun sürətlə artması Heydər Əliyevin uzaqgörən və zəngin siyasi fəaliyyəti sayəsində mümkün oldu.

Böyük xilaskar 1993-2003-cü illərdə ölkəni yenidən qurdu, faktiki olaraq güclü dövlət yaratdı, uzaqgörənliyi, qətiyyəti və əzmkarlığı ilə Azərbaycanın yeni tarixində müstəqilliyimizin əbədi olmasına verdiyi töhfələrə görə xalqımızın ümummilli liderinə çevrildi.

Bütün mənalı həyatını Azərbaycanın tərəqqisinə, əhalinin güzəranının, rifah halının yaxşılaşdırılmasına həsr edən ümummilli lider Heydər Əliyevin ən böyük arzularından biri də zəbt olunmuş torpaqlarımızın erməni işğalçılarından azad edilməsi, bir milyon nəfərədək soydaşımızın öz doğma ata-baba yurdlarına ləyaqətlə qaytarılması idi. O, bunun üçün var qüvvəsi ilə çalışırdı.

Məhz Heydər Əliyevin mükəmməl diplomatiyası sayəsində Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin əsl mahiyyəti çox qısa zaman ərzində dünya ictimaiyyətinə çatdırıldı, münaqişənin siyasi həlli, işğal olunmuş ərazilərin azad edilməsi, BMT Təhlükəsizlik Şurasının 1993-cü ildə qaçqın və məcburi köçkünlərin doğma yurdlarına qaytarılması ilə bağlı beynəlxalq hüquq normalarına uyğun qətnamələri qəbul edildi.

ATƏT-in 1994-cü il Budapeşt, 1996-cı il Lissabon və 1999-cu il İstanbul sammitlərində münaqişənin dinc və siyasi yollarla həlli istiqamətində sənədlər təsdiq edildi. ABŞ Konqresinin müstəqil Azərbaycana yardım göstərilməsini qadağan edən ədalətsiz 907-ci düzəlişin icrası dayandırıldı.

Ermənistan silahlı qüvvələrinin Azərbaycan torpaqlarına təcavüzü nəticəsində doğma ocaqlarından didərgin salınmış soydaşlarımızın bütün problemləri Azərbaycan dövlətinin, ümummilli lider Heydər Əliyevin gündəlik qayğısına çevrilmişdi.

Ulu öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə 1993-2003-cü illər ərzində bu problemin həm siyasi yolla həlli, həm də qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial müdafiəsi ilə bağlı genişmiqyaslı işlərdən bəzilərini xüsusi qeyd etmək yerinə düşərdi:

- Ulu öndər Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə əlaqədar ATƏT rəhbərliyi, Minsk qrupunun təmsilçiləri ilə 200-dən artıq, 80 ölkənin dövlət başcıları ilə 500-dən çox görüşlər keçirmişdi;

- bu problemi ölkədə bir nömrəli problem adlandırmışdı;

- 1994-cü ilin may ayında atəşkəsə nail olunmaqla ölkədə sabitliyin bərqəqar edilməsinə, Azərbaycanın iqtisadi cəhətdən möhkəmlənməsinə, müdafiə qabiliyyətinə malik güclü ordunun formalaşmasına imkan yaradıldı;

- qaçqın və məcburi köçkünlərlə əlaqədar beynəlxalq normalara uyğun tam hüquqi baza yaradıldı;

- 1998-ci ildə "Qaçqınların və məcburi köçkünlərin problemlərinin həlli üzrə" Dövlət Proqramı təsdiq edildi;

- əraziləri işğal olunmuş rayonların ictimaiyyət nümayəndələri, qaçqın və məcburi köçkünlərlə 20-dən çox görüş keçirdi;

- 1998-ci ildə Biləsuvardakı çadır düşərgələrinə səfər etdi;

- 1999-cu ildə Biləsuvardakı çadır düşərgələrində müvəqqəti məskunlaşmış 4 gənc məcburi köçkünün toy mərasimində iştirak etdi;

- 2002-ci ildə Goranboy rayonunun Aşağı Ağcakənd qəsəbəsində qaçqınlar üçün salınmış yeni qəsəbənin açılış mərasimində iştirak etdi;

- Əsası Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan yeni neft strategiyası öz bəhrəsini verməyə başlayan andan, iqtisadi imkanlar yarandıqca dövlət tərəfindən, digər sahələrdə olduğu kimi, qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial müdafiəsi ilə də bağlı geniş tədbirlərin həyata keçirilməsinə başlanıldı.

Ölkəmizdə mövcud olan və məcburi köçkünlərin olduqca ağır vəziyyətdə yaşadıqları çadır düşərgələrinin ləğvi ideyası da xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyevə məxsusdur.

Təsadüfi deyildir ki, məhz Heydər Əliyev tərəfindən ölkədə yaradılmış Dövlət Neft Fondunda toplanan ilk vəsait də məhz onun müvafiq fərman və sərəncamları ilə qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial problemlərinin həllinə, çadır düşərgələrinin ləğvinə yönəldildi. Onun 3 fərmanı ilə Dövlət Neft Fondundan ilk ayrılmış 74 milyon ABŞ dolları məhz daimi məskunlaşmamış qaçqınların, həmçinin çadır düşərgələrində müvəqqəti məskunlaşmış məcburi köçkünlərin mənzil-məişət şəraitlərinin yaxşılaşdırılmasına sərf edildi.

Çox qısa müddətdə 400 min kvadratmetr mənzil sahəsi olan 6410 fərdi yaşayış evi, 3150 yerlik 18 məktəb, 18 uşaq bağçası, 16 tibb məntəqəsi tikildi, 195 km. uzunluğunda asfalt yol, 188 km. su xətti, 350 km. elektrikötürmə xətti, 133 km. irriqasiya su kəməri və s. sosial obyektlər istifadəyə verildi. Biləsuvar rayonu ərazisindəki 5 çadır düşərgəsi ləğv edildi.

Qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial problemlərinin həllinə yönəldilən vəsaitin həcmi 1993-2003-cü illər arasında 90 dəfə, yemək xərcləri üçün müavinət 60 dəfə, kommunal xidmət xərcləri 120 dəfə artırıldı.

Dövlət ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrində ödənişli formada təhsil alan məcburi köçkünlər təhsil haqqının, həmçinin kommunal və digər xidmətlərin ödənişindən azad edildilər.

Bütün bunlar bir daha sübut edir ki, qaçqın və məcburi köçkünlərin problemi daim ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin gündəlik diqqət mərkəzində olmuşdur.

Olduqca təqdirəlayiq haldır ki, ümummilli lider Heydər Əliyevin siyasi kursunun layiqli davamçısı, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə də bu istiqamətdə ardıcıl və məqsədyönlü tədbirlərin həyata keçirilməsi uğurla davam etdirilir. Zaman, vaxt etibarilə 8 il o qədər də böyük bir müddət deyil. Lakin ötən bu 8 il ərzində Azərbaycan dövlətinin keçdiyi tarixi yola, görülən işlərə qısa nəzər salsaq, bü dövrün nə qədər əlamətdar siyasi, iqtisadi hadisələrlə zəngin olduğunu, genişmiqyaslı, mühüm nailiyyətlər əldə edildiyini, dövlət quruculuğunun möhkəmləndirilməsində, xalqın rifah halının yaxşılaşdırılmasında qətiyyətli, sistemli, ardıcıl addımlar atıldığını açıq-aşkar görərik.

Ölkəmizin iqtisadi həyatının bütün sahələrini əhatə edən göstəricilər bunu deməyə əsas verir ki, son 8 il Azərbaycanın dinamik, strateji inkişafının ən uğurlu dövrüdür. Bu dövr müstəqillik tarixi baxımından gənc dövlətimizin iqtisadi qüdrətinin artırılması, idarəetmə qabiliyyətinin daha da möhkəmləndirilməsi, məqsədli sosial proqramların planlı şəkildə həyata keçirilməsi dövrüdür.

2003-cü ildə "Əsl siyasət konkret, real iş görməkdən ibarətdir" - deyən Prezident İlham Əliyev davamlı sabitlik, iqtisadi inkişaf, tərəqqi və milli dövlətçilik ənənələrinin bərqərar olması yoluna sadiq qaldı.

Dünyada tətbiq edilən iqtisadi modellər çoxdur. Amma müxtəlif ölkələrdə inkişafın özünəməxsus xüsusiyyətləri var. Azərbaycan dövləti heç bir dövlətdən asılı olmadan öz müstəqil inkişaf yolunu müəyyənləşdirdi və bunda Azərbaycan modelini yaratdı. Bunun nəticəsində 8 il ərzində Azərbaycan iqtisadi sahədə keçid dövrünü uğurla başa vurdu, başqa ölkələrin neçə on illər ərzində keçdiyi yolu çox qısa müddətdə inamla addımladı. Buna görə də bu gün Azərbaycanın təcrübəsindən dünyanın bir çox ölkəsi bəhrələnmək, öyrənmək istəyir.

2011-ci ildə gənc, müstəqil ölkəmizin 155 ölkənin səsini qazanaraq BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasına qeyri-daimi üzv seçilməsi, mədəniyyət sahəsində Avropa ölkələrini üstələyərək "Eurovision" mahnı müsabiqəsində birinci yer tutması Azərbaycanın dünyada getdikcə artan imicindən, qazanılan möhtəşəm qələbələrindən xəbər verir.

Buna görə də Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə tənzimlənməsi üzrə məşğul olan, Ermənistana himayədarlıq edən dövlətlər, xüsusən Ermənistan özü bundan ciddi nəticə çıxarmalıdırlar.

Qazanılan nailiyyətlər onu göstərir ki, cənab Prezident xalq qarşısında verdiyi vədləri, ulu öndərin xalqa müraciətindəki tövsiyələri layiqincə və sədaqətlə yerinə yetirir. Azərbaycanın hərtərəfli inkişafı təmin edilir, Avropaya və dünya dövlətlərinə inteqrasiya uğurla həyata keçirilir.

Bu, ilk növbədə xalqımızın ümummilli lideri, Azərbaycanın memarı, müasir dövlətimizin və Yeni Azərbaycan Partiyasının qurucusu Heydər Əliyev tərəfindən əsası qoyulan siyasi xəttin Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev tərəfindən olduqca məharətlə, bacarıqla davam etdirilməsi, düşünülmüş, təmkinli, eyni zamanda olduqca çevik, qətiyyətli iqtisadi siyasətin uğurla həyata keçirilməsi nəticəsində mümkün olmuşdur.

Son 8 ildə biz həmçinin Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə həlli istiqamətində də ulu öndər Heydər Əliyevin gördüyü və başa çatmayan işlərin yüksək diplomatik yolla davam etdirilməsinin şahidi olduq.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev müxtəlif mötəbər tədbirlərdə öz çıxışlarında problemin əsl mahiyyətini, Ermənistanın tutduğu qeyri-konstruktiv mövqeyi, bu ölkənin separatçı rejiminin iç üzünü daim açıb göstərir, ona himayədarlıq edən beynəlxalq qurumların, dövlətlərin, ATƏT-in Minsk qrupunun ikili standartlı yanaşmalarını həmişə konkret faktlarla tənqid edir.

Məcburi köçkünlərin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi, yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılması ilə bağlı ardıcıl, məqsədyönlü tədbirlərin həyata keçirilməsi daim diqqət mərkəzində saxlanılır, uğurla davam etdirilir. Cənab İlham Əliyevin seçkilər ərəfəsində Biləsuvar rayonu ərazisində məcburi köçkünlər üçün yeni salınmış qəsəbələrin açılış mərasimində iştirakı, 2004-cü il fevralın 17-də beynəlxalq humanitar təşkilatların 10 illik fəaliyyətinə həsr olunmuş konfransda iştirakı, 2004-cü il 1 iyul tarixli sərəncamı ilə təsdiq edilmiş "Qaçqınların və məcburi köçkünlərin yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılması və məşğulluğunun artırılması üzrə Dövlət Proqramı", 2007-ci il 31 oktyabr tarixli 2475 nömrəli və "Məcburi köçkün ailələrinin mənzil-məişət şəraitinin yaxşılaşdırılmasına dair əlavə tədbirlər haqqında" 2011-ci il 21 fevral tarixli 1346 nömrəli sərəncamları ilə həmin Dövlət Proqramına edilmiş Əlavələr və s. buna bariz nümunədir.

Cənab İlham Əliyev 2003-2012-ci illərdə 27 dəfə məcburi köçkünlərlə bağlı keçirilən müxtəlif tədbirlərdə, o cümlədən 19 dəfə məcburi köçkünlərlə görüşlərdə iştirak etmiş, həmçinin yeni yaşayış qəsəbələrinin:

- 2004-cü il 8 iyun tarixdə Yoxsulluğun Azaldılması üzrə Yaponiya Fondu hesabına maliyyələşdirilən "Mingəçevir şəhərində məskunlaşmış məcburi köçkünlərə yardım" layihəsi çərçivəsində 412 ailə üçün salınmış qəsəbənin,

- 2006-cı il 1 mart tarixdə Ağdam rayonu ərazisində salınmış "Bənövşələr" qəsəbəsinin,

- 2007-ci il 4 may tarixdə Bakı şəhəri, Xəzər rayonu ərazisindəki "Zuğulba" sanatoriyasında müvəqqəti məskunlaşmış 450 məcburi köçkün ailəsi üçün Sabunçu rayonunun Ramana qəsəbəsində salınmış qəsəbənin,

- 2008-ci il yanvarın 17-də Ağdam rayon Quzanlı Olimpiya İdman Kompleksinin,

- 2008-ci il aprelin 18-də Füzuli rayonunun "Zobucuq" adlanan ərazisində salınmış 2104 ailəlik 5 qəsəbənin və Biləsuvar rayonu ərazisində 1858 ailəlik 5 qəsəbənin,

- 2008-ci il oktyabrın 4-də Xocavənd rayonundan olan 500 məcburi köçkün ailəsi üçün Beyləqan rayonu ərazisində salınmış qəsəbənin,

- 2009-cu il 17 noyabr tarixdə Binəqədi rayonu ərazisində 369 məcburi köçkün ailəsi üçün 5 ədəd hər biri 63 mənzildən və 1 ədəd hər biri 54 mənzildən ibarət doqquzmərtəbəli yaşayış binalarının və 260 şagird yerlik orta məktəb binasının,

- 2009-cu il 20 noyabr tarixdə Goranboy rayonundakı fin tipli qurma evlərdən ibarət qəsəbədə müvəqqəti məskunlaşmış 596 məcburi köçkün ailəsi üçün həmin rayonun inzibati ərazisində salınmış qəsəbənin,

- 2010-cu il fevralın 27-də Qəbələ rayonunun Zarağan Bələdiyyəsi ərazisində 155 məcburi köçkün ailəsi üçün salınmış məhəllənin,

- 2010-cu il noyabrın 10-da Yevlax şəhəri ərazisində 615 məcburi köçkün ailəsi üçün inşa edilmiş yaşayış binaları kompleksinin,

- 2010-cu il noyabrın 11-də Füzuli rayonunun Horadiz şəhərində İdman Kompleksinin, Tibb Mərkəzinin, həmçinin Ağdam rayonu ərazisində 689 məcburi köçkün ailəsi üçün yeni yaşayış qəsəbəsinin,

- 2011-ci il fevralın 10-da Goranboy rayonunda 165 məcburi köçkün ailəsi üçün yeni salınmış 3 ədəd beşmərtəbəli yaşayış binalarından ibarət məhəllənin,

- 2011-ci il dekabrın 24-də Ağcabədi rayonunun "Taxta Körpü" ərazisində Laçın rayonundan olan 552 məcburi köçkün ailəsi üçün yeni salınmış qəsəbənin,

- 2012-ci il yanvarın 21-də Naftalan şəhərinin sosial-iqtisadi inkişafının sürətləndirilməsi ilə əlaqədar "Azərbaycan", "Goran", "Şirvan" və "Mil" sanatoriyalarında müvəqqəti məskunlaşmış 525 məcburi köçkün ailəsi üçün Goranboy rayonu ərazisində tikilmiş 9 ədəd 5 mərtəbəli yaşayış binası və musiqi məktəbindən ibarət məhəllənin açılış mərasimində iştirak və çıxış etmişdir.

24 dekabr 2011-ci il Ağcabədi rayonunda müvəqqəti məskunlaşmış laçınlı məcburi köçkünlərin yaddaşından heç vaxt silinməyəcək. Həmin gün Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin və Azərbaycanın birinci xanımı, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, UNESCO-nun və İSESCO-nun xoşməramlı səfiri, Milli Məclisin deputatı Mehriban Əliyevanın Taxta-körpü qəsəbəsinə gəlməsi, bu ərazidə yaşayan laçınlılarla səmimi görüşü, onlar üçün salınmış 552 evlik qəsəbənin açılışında iştirak etməsi, sözün əsl mənasında, məcburi köçkünlər üçün tarixi bir gün, Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Günü və Yeni il bayramı ərəfəsində dəyərli töhfə oldu.

Həmin görüşdə cənab Prezidentin çıxışında qeyd etdiyi "Mən adətən ad günlərimi qeyd etmirəm. Ancaq bu il qərara aldım ki, ad günümü öz ailəmlə və yaxınlarımla bir yerdə keçirim. Bu gün mən öz ailəmlə birlikdəyəm, mənim ailəm və yaxınlarım sizsiniz" ifadəsi nəinki məcburi köçkünlər, bütün ölkə ictimaiyyəti tərəfindən rəğbətlə qarşılandı. Bu, dövlət başçısının ölkənin bir nömrəli probleminə, qaçqın və məcburi köçkünlərə diqqət və qayğısının bariz nümunəsi olmaqla yanaşı, həm də bütün dünyaya ciddi bir mesaj idi. Ölkə rəhbəri bununla bütün dünyaya bir daha bəyan etdi ki, qaçqın və məcburi köçkün problemi ölkə üçün, şəxsən onun üçün bir nömrəli problemdir və münaqişənin həllində heç bir güzəştə yol verilməyəcəkdir.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2004-cü il 1 iyul tarixli 298 nömrəli sərəncamı ilə təsdiq edilmiş "Qaçqınların və məcburi köçkünlərin yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılması və məşğulluğunun artırılması üzrə Dövlət Proqramı"nda, 2007-ci il 31 oktyabr tarixli 2475 nömrəli və "Məcburi köçkünlərin mənzil-məişət şəraitinin yaxşılaşdırılmasına dair əlavə tədbirlər haqqında" 2011-ci il 21 fevral tarixli 1346 nömrəli sərəncamları ilə həmin Dövlət Proqramına təsdiq edilmiş Əlavələrdə nəzərdə tutulan tədbirlər vaxtlı-vaxtında və yüksək keyfiyyətlə icra edilir.

2004-2011-ci illərdə isə bu məqsədlə ölkə Prezidenti tərəfindən 45 fərman və sərəncam imzalanmış, Nazirlər Kabineti 141 qərar və sərəncam, Milli Məclis isə 9 qanun qəbul etmişdir.

Ölkədə mövcud olan çadır düşərgələrinin ləğvi prosesi 2007-ci ildə, vaxtından bir il əvvəl yerinə yetirilmiş, həmçinin fin tipli qurma evlərdən ibarət 6 qəsəbənin ləvği artıq başa çatdırılmışdır.

8 il ərzində Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Ehtiyat Fondundan (17 milyon manat), Dövlət Neft Fondundan (799,4 milyon manat) və digər mənbələrdən (47 milyon manat) ayrılan 863,4 milyon manat vəsait hesabına 15 min ailə 68 min nəfərdən çox məcburi köçkün üçün 830 min kvadratmetr sahəsi olan 45 qəsəbə və fərdi evlər inşa edilmiş, 109 məktəb, 5 musiqi məktəbi, 24 uşaq bağçası, 22 tibb müəssisəsi, 22 rabitə evi tikilmiş, 425,74 kilometr yol, 536,75 kilometr su, 835,0 kilometr hava elektrik, 162,96 kilometr qaz, 41,4 kilometr kanalizasiya, 6,143 kilometr istilik xətləri çəkilmiş, 456 müxtəlif gücə malik olan elektrik transformatoru quraşdırılmışdır.

Ümumiyyətlə, 2001-2011-ci illər ərzində Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Ehtiyat Fondundan (17 milyon manat), Dövlət Neft Fondundan (858 milyon manat) və digər mənbələrdən (47 milyon manat) ayrılan 922 milyon manat vəsait hesabına:

21600 ailə 110 min nəfərdən çox daimi məskunlaşmamış qaçqın və məcburi köçkünlər üçün 1218 min kvadratmetr sahəsi olan 70 qəsəbə və çoxmərtəbəli evlərdən ibarət məhəllə və fərdi evlər inşa edilmiş, 128 məktəb, 5 musiqi məktəbi, 42 uşaq bağçası, 46 tibb müəssisəsi, 33 rabitə evi tikilmiş, 582,5 kilometr yol, 702,5 kilometr su, 1130 kilometr hava elektrik, 185,6 kilometr qaz, 38,4 kilometr kanalizasiya, 6,3 kilometr istilik xətləri çəkilmiş, 589 müxtəlif gücə malik elektrik transformatoru quraşdırılmışdır.

Dövlət Proqramının və ona Əlavələrin icrası ilə əlaqədar fin tipli qurma evlərdən ibarət qəsəbələrdə, məktəb binalarında, hərbi hissələrə məxsus binalarda müvəqqəti məskunlaşmış məcburi köçkünlər üçün bütün zəruri sosial-texniki infrastruktura malik yeni qəsəbələrin, həmçinin çoxmərtəbəli yaşayış binalarının layihələndirilməsi və tikintisi ilə bağlı müvafiq işlər həyata keçirilir.

2011-ci ildə məcburi köçkünlərin sosial problemlərinin həllinə 399 milyon manat (235 milyon manatı büdcə, 140 milyon manatı Dövlət Neft Fondunun, 24 milyon manatı isə beynəlxalq humanitar və inkişaf təşkilatlarının vəsaiti) vəsait sərf edilmişdir ki, bu da 2003-cü illə müqayisədə 3,7 dəfə çoxdur.

Bu məqsədlə ötən 8 ildə 2,215 milyard manat həcmində vəsait, o cümlədən, 1,220 milyard manat dövlət büdcəsindən, 799,4 milyon manat Dövlət Neft Fondundan, 195 milyon manat isə beynəlxalq humanitar təşkilatlar tərəfindən xərclənmişdir.

Ümumilikdə, qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial problemlərinin həllinə 1993-2011-ci illərdə 4,68 milyard ABŞ dolları həcmində vəsait xərclənmişdir. O cümlədən:

- 2,7 milyard ABŞ dolları dövlət büdcəsindən,

- 1,08 milyard ABŞ dolları Dövlət Neft Fondundan,

- 900 milyon ABŞ dolları beynəlxalq humanitar və bu sahədəki inkişaf təşkilatları tərəfindən.

2012-ci ildə məcburi köçkünlərin mənzil-məişət şəraitinin yaxşılaşdırılmasına Dövlət Neft Fondundan ayrılan vəsaitin həcminin əvvəlki illə müqayisədə 3 dəfə artırılması Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin bu sahəyə diqqət və qayğısının əyani təzahürüdür.

Dövlət Proqramının və ona Əlavələrin icrasına uyğun olaraq, 2004-2011-ci illər ərzində isə 82,5 min nəfər məcburi köçkün müvafiq işlə təmin edilmiş, 3200 nəfərə işsiz statusu verilmiş, 1946 nəfər peşə hazırlığı kurslarına, 1577 nəfər isə haqqı ödənilən ictimai işlərə cəlb olunmuşdur.

Azərbaycan Respublikası İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun xətti ilə son 8 ildə 660 məcburi köçkün sahibkarlıq subyektinin investisiya layihəsinin maliyyələşdirilməsinə 9,6 milyon manat, o cümlədən 2011-ci ildə 162 məcburi köçkün sahibkara 5,9 milyon manat məbləğində güzəştli kredit verilmişdir.

Dünya Bankı və Azərbaycan Hökuməti arasında bağlanılmış kredit sazişi üzrə 2004-2011-ci illərdə 74,6 faizi, yaxud 215,2 min nəfəri məcburi köçkün olan 288,5 min nəfərin faydalandığı və dəyəri 34,5 milyon ABŞ dolları təşkil edən 478 icma mikrolayihəsi icra edilmişdir.

Dünya Bankı və Azərbaycan Hökumətinin maliyyə vəsaiti hesabına Məcburi Köçkünlərin Sosial İnkişaf Fondu vasitəsilə son 8 ildə 9,6 min nəfər məcburi köçkünə 4,56 milyon manat məbləğində mikrokredit verilmişdir ki, bu proqramlardan 44,5 min nəfər məcburi köçkün faydalanmışdır.

2011-ci ildə bir nəfər məcburi köçkünə xərclənən vəsaitin həcmi təxminən 715 manat (894 ABŞ dolları) təşkil etmişdir ki, bu da dünyanın digər münaqişə zonaları ilə müqayisədə ən yüksək göstərici olmaqla, 2003-cü illə müqayisədə 5,9 dəfə çoxdur.

Həyata keçirilən məqsədyönlü tədbirlər nəticəsində məcburi köçkünlər arasında yoxsulluq həddi son 8 ildə 74 faizdən 18 faizədək azalmışdır.

Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi haqqında həqiqətlərin dünya ictimaiyyətinin diqqətinə müntəzəm çatdırılması ilə bağlı müvafiq tədbirlərin həyata keçirilməsi də davam etdirilir.

Qeyd etmək lazımdır ki, fəaliyyətə başladığı ilk gündən etibarən Heydər Əliyev Fondu da qaçqın və məcburi köçkünlərin üzləşdikləri çoxsaylı problemlərin dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasına və onların həllinə daim diqqətlə yanaşır. Fondun prezidenti, UNESCO-nun və İSESCO-nun xoşməramlı səfiri, Milli Məclisin deputatı Mehriban xanım Əliyevanın təşəbbüsü ilə yaradılmış "Azərbaycan" internet portalı olduqca böyük əhəmiyyətə malikdir. Həmin portalda Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi, Xocalı soyqırımı, Ermənistanın hərbi təcavüzünün nəticələri barədə də geniş, dolğun məlumat toplanmışdır.

Bununla yanaşı, Fondun xətti ilə hər il Xocalı soyqırımı ərəfəsində dünyanın müxtəlif ölkələrində soyqırımı qurbanlarının fotoşəkilləri sərgilənir, beynəlxalq mətbuatda soyqırımı haqqında yazılar dərc etdirilir, hər il mütəmadi olaraq keçirilən Yeni il şənliklərinə qaçqın və məcburi köçkün uşaqları dəvət edilir.

Fondun vitse-prezidenti Leyla xanım Əliyevanın təşəbbüsü ilə "Xocalıya ədalət" beynəlxalq məlumat-təşviqat kampaniyası ilə bağlı silsilə tədbirlər təşkil olunur, hal-hazırda 30-dan artıq ölkədə bu iş uğurla davam etdirilir.

Heydər Əliyev xalqımızın qürur mənbəyi, qazandığımız bütün nailiyyətlərin səbəbkarı, uğurlu gələcəyimizin təməlini qoyan millət atasıdır. Müstəqil Azərbaycan və onun əldə etdiyi uğurlar ümummilli lider Heydər Əliyevin fəaliyyətinin şah əsərləridir.

Ulu öndər qeyd edirdi: "Yaratdığım hər bir şey mənim üçün əzizdir. Zavod da, fabrik də, elektrik stansiyaları da, yol da, körpü də, ev də, bina da, saray da - hər bir şey. Amma mənim üçün hər şeydən əziz mənim xalqımdır, mənim Vətənimdir, mənim torpağımdır".

Bu müqəddəs amala bütün həyatı boyu sadiq qalan Heydər Əliyev elə böyük vətənpərvər, müdrik dövlət xadimi idi ki, xalqının və dövlətinin müqəddəratını yalnız qısa dövr üçün düşünmürdü. Bütün parametrlərə görə haqlı olaraq dünyanın ən böyük azərbaycanlısı adını daşımağa layiq olan Heydər Əliyev Azərbaycanın nailiyyətlərinin, zəfərlərinin sonrakı onilliklərdə də davam etməsi, müəllifi olduğu milli inkişaf strategiyasının bəhrələrinin gələcək nəsillər üçün daha əlamətdar olması naminə fədakarlıqla çalışmışdır.

Cənab İlham Əliyevin son 8 ildə gördüyü bütün işlərin təməlində ulu öndərin 2003-cü il oktyabrın 1-də xalqa müraciətində əks olunan tövsiyələrin icrası durur.

Məhz ümummilli lider Heydər Əliyevin siyasi kursunun məharətlə davam etdirilməsinin nəticəsidir ki, Azərbaycan daha inamla, uğurla inkişaf edir, beynəlxalq səviyyədə də öz mövqeyini ildən-ilə möhkəmləndirir, ən ağrılı problemin, Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizama salınması istiqamətində mühüm addımlar atılır.

İnanırıq ki, Azərbaycan ölkə Prezidenti cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə bundan sonra daha böyük nailiyyətlər qazanacaq və inkişaf etmiş ölkələr sırasında öz layiqli yerini möhkəmlədəcəkdir.

Zəmanəmizin ən görkəmli siyasi xadimi Heydər Əliyev öz əməlləri ilə, xalqa əvəzsiz xidmətləri ilə tariximizdə əbədiyaşarlıq qazandı. Ölkəmizin sabit və dayanıqlı inkişafının təməlində ulu öndərin ideyaları durur.

Əminliklə deyə bilərik ki, dövlətimizin inkişafı üçün onun hazırladığı strateji istiqamətlər hələ uzun illər müstəqilliyimizin daha da möhkəmləndirilməsi və gücləndirilməsi, iqtisadi qüdrətin artırılması, xalqımızın layiq olduğu xoşbəxt həyata qovuşması işinə xidmət edəcəkdir.

Bütün bunlar onu göstərir ki, əbədiyaşar liderimiz Heydər Əliyevin siyasəti yaşayır və bundan sonra da daim yaşayacaqdır.

Azərbaycan dövlətçiliyi, azərbaycançılıq fəlsəfəsi yaşadıqca ümummilli lider Heydər Əliyev də əsrlər boyu, min illər keçsə belə, Azərbaycan xalqının qəlbində əbədi yaşayacaqdır.

Əli HƏSƏNOV,

Azərbaycan Respublikası

Baş nazirinin müavini,

Qaçqınların və Məcburi

Köçkünlərin İşləri üzrə

Dövlət Komitəsinin sədri,

YAP Siyasi Şurasının üzvü

Azərbaycan.- 2012.- 27 aprel.- S. 2.