İlin sonunda…tanqo

İl başa çatır. Yüksələn, çiçəklənən, dünyada və bölgədə söz sahibinə çevrilən Azərbaycanın "Dağlıq Qarabağ" problemi hələ də həllini gözləyən yeganə problem olaraq qalmaqdadır. İkili standartlardan yorulmayan dünyanı anlamaqda hamı eyni əziyyəti çəkməkdədir - ordu da, cəmiyyət də, yerindən-yurdundan didərgin düşən yüz minlərlə soydaşımız da!

ATƏT-in, müxtəlif çeşidli beynəlxalq təşkilatların da "səyləri" səmərə vermir. İllər dəyişir, gedib-gələnlər bir-birini əvəz edir, problemin həllində isə bir addım belə irəliləyiş hiss olunmur!

Yola saldığımız 2012-ci ilin sonlarında Fransa Senatında "Dağlıq Qarabağ: Sülh və Dialoq" mövzusunda dinləmələr keçirildi. Tədbirdə müxtəlif fikirlər səsləndi, arzular, ümidlər dilə gətirildi.

Uzun müddət ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədri olan fransalı diplomat Bernard Fasyenin bu toplantıda səslənən qəribə bir fikri xüsusilə yadda qaldı: "Zaman döyüşə doğru işləyir. Bir gün kiçik bir qığılcımla orada müharibə alovlana bilər. Mən problemin həllində tərəflərin maraqlı olduğunu düşünmürəm. Onların yerinə isə biz sülh əldə edə bilmərik. Tanqo üçün iki adam lazımdır. Amma bu problemdə tərəflər tək başlarına tanqo oynamaq istəyirlər. Bu, olmaz."

Azərbaycan gerçəkliyinə "tanqo"nun gəlişinin elə müstəqilliyin ilk illərinə təsadüf etməsi isə təsadüfi deyildi. Çoxlarının yadında qalmış olar: 90-cı illərin əvvəllərində fərqli bir həyat tərzini sərgiləyən "Varlılar da ağlayır" serialı bu "tanqo" havasını sanki inadla cəmiyyətimizdə yaymaqda idi.

O illərdə Qarabağda, tarixi torpaqlarımız sayılan Ermənistanda ermənilər meydan sulayırdılar və onların zülmündən, zalımlığından soydaşlarımız ağlayırdılar. Azərbaycanın hər yerində varlılar da ağlayırdı, kasıblar da! Nə qədər qəribə də olsa, kədərimizin, dərdimizin içində də bir tanqo çalınıb oynanılırdı. Cəbhədən gələn tabutların ağrı-acısını "tanqo"lar ovudurdu. Sanki bilərəkdən, bilməyərəkdən tanqo ilə "döyüşmək", tanqo ilə görüşmək, tanqo ilə "ölmək..." təbliğ olunurdu...

"Yarımçıq qalmış mahnı"

2012-ci il daha bir hadisə ilə yadda qaldı: Bu dəfə ermənilər tərəfindən. Ermənistan - Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi barədə maraqlı, eyni zamanda, ziddiyyətli bir film - "Yarımçıq qalmış mahnı" filmi Moskvada ictimaiyyətə təqdim olundu. Erməni rejissor Arik Manukyanın çəkdiyi bu filmdə Qarabağda müharibə zamanı dərin bir xəndəyə düşmüş azərbaycanlı və erməni əsgəri arasında baş verənlərdən bəhs edilir. İdeya bundan ibarətdir ki, bu vəziyyətdə onlar ya bir-birinə nifrəti, ədavəti davam etdirməli, ya da ümumi dil taparaq birlikdə bu xəndəkdən çıxmalıdırlar.

Vaxtilə Cəfər Cabbarlının "atan kazaklardır" məntiqinə söykənərək filmdə erməni rejissor xəndəyin, quyunun kim tərəfindən qazıldığını anlayırmış kimi görünür. Xəndəkdəki münasibətlər, söhbətlər ona gətirib çıxarır ki, yaxınlıqdan keçib gedən azərbaycanlı əsgərləri (sonra erməni əsgərləri) heç biri köməyə çağırmır. Onları nə gözlədiyini yaxşı bildikləri üçün. Filmin sonunda hərbi texnikanın daha yaxşı işləməsi, bir növ, daha yaxşı dağıtması, öldürməsi, xaraba qoyması üçün həmin xəndək torpaqla doldurulur və hər iki əsgər ordaca qalaraq məhv olur. Bununla, neçə ümid, arzu, istək, neçə tale-bəxt havası, mahnısı oxunmamış ürəklərdə qalaraq məhv olur.

Bu, artıq faciədir, tanqo deyil!

Ermənilərin də dərk etməyə başladıqları faciə!

"Kürəkənimi ağaca bağlayıb diri-diri yandırdılar"

Yenə bu ilin sonlarında BBC-nin bütün dünyaya car çəkdiyi daha bir faciə harada yaşamasından asılı olmayaraq hər bir insanı sarsıtmağa qadirdir. Bir sözlə, tanqolukdan uzaq acı bir həyat hekayəsi...

80 yaşlı qaçqın qadın ingilis jurnalistə söylədiyi dəhşət dolu hekayətləri ilə yaddaşlarda qaldı: "Kiçik bir otağa sığınmış 80 yaşlı Əntiqə Qəhrəmanova divarda qara haşiyəyə alınmış fotonu göstərir. Fotodan iki gözəl gəncin kədərli baxışları boylanır. Bu, onun qızının və kürəkəninin birgə şəklidir. O, iki onillik öncə Ermənistanla müharibədə başına gələnləri danışdıqca gözlərindən yaş süzülüb gedir: "Erməni əsgərləri kürəkənimi ağaca bağladılar, sonra ona diri-diri od vurdular. O, bağırırdı. Sonra onlar gülləni qızımın başına sıxdılar. Sonra 6 yaşlı qız nəvəmi güllələyib öldürdülər. O biri qız nəvəminsə dabanından güllə ilə vurdular. Ermənilər deyirdilər ki, bu, sizə bir dərs olmalıdır."

Ermənilər qoca qadını və onun 4 nəvəsini bu mənzərəyə zorla baxmağa məcbur edirdilər."

Budur dəhşət, budur həqiqət! Bütün bunlardan sonra Bernard Fasyenin "tanqo"sunu oyna görüm, necə oynayırsan?! Oynamaq yox, bütün bu acılara dünyanın baxmasına nail olmaq lazımdır. Bu, hamımızın borcu, vəzifəsidir! Özü də hansı dinə etiqad etməyimizdən, hansı millətə mənsubluğumuzdan, hansı musiqini sevməyimizdən, hansı musiqiyə oynamağımızdan asılı olmayaraq. Elə tanqoya da...

P.S. Artıq neçə ildir, Qarabağın savaş meydanında tanqo çalınır, musiqi ifa olunur. Ermənistan da daxil olmaqla həmsədr ölkələrin - Rusiya, Fransa və ABŞ-ın səlahiyyətli nümayəndələri bu meydanda "rəqs" etməkdə, yorulduqda bir-birini həvəslə əvəz etməkdədirlər. Yorulanları başqaları əvəz edir! Məsələn, bu günlərdə Fransa gedib-gəlməkdən, danışmaqdan və rəqs etməkdən yorulan Bernard Fasyeni bir başqası ilə əvəzlədi. Adını çəkməyə dəyməz - şərtlər dəyişməyib: həmin savaş meydanı, həmin rəqs, həmin havadır! ABŞ isə həmin posta yeni namizəd axtarışındadır. Rusiya isə ağır, iri bədənini titrədə-titrədə, nə oynadığını bilmədən, heç kimi eşitmirmiş kimi oynamağındadır...

Bu rəqsdən yorulmayan, yorulmaq bilməyən biri varsa, o da Ermənistandır! Hələ də özünə, öz içinə qapanaraq dərin bir quyunun, uçurumun, xəndəyin ətrafında dəli kimi oynamaqdadır...

Hələlik Azərbaycan özünü toparlayaraq bu rəqsə, bu rəqqaslara bir "seyrçi" kimi baxır. Çünki bu, onun havası deyil! Bu meydanın ab-havasını, rəqsini vaxtilə həm söz yazarı, həm hava bəstəçisi olan Üzeyir bəy yazıb getmişdi: "Sərhədlərimizi, hüdudlarımızı elə möhkəmləndirməliyik ki, hər dəli, qudurmuş soxulub istədiyini yapa bilməsin."

Bunu çalın! Buna oynamaq olar! Bu, həqiqətən, bizim havamızdır!

Bəxtiyar QARACA,

Azərbaycan.-2012.- 30 dekabr.- S.11.