Brüsseldə Avropa parlamentində “Dağlıq Qarabağ: təhlükəsizlik məsələləri” mövzusunda seminar keçirilmişdir

İyunun 20-də Brüsseldə Avropa parlamentində "Dağlıq Qarabağ: təhlükəsizlik məsələləri" mövzusunda seminar olmuşdur. Seminarda beynəlxalq ekspertlər, Avropa parlamentinin deputatları və s. iştirak etmişlər.

London Universitetinin Kral kollecinin professoru Tresi German seminarda çıxış edərək demişdir ki, Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi heç də dondurulmamışdır, ərazilərin işğalı kimi əsas problemlər isə hələ də həllini tapmamışdır. Ekspert Dağlıq Qarabağı Azərbaycanın "separatçı" regionu adlandırmışdır. Məruzəçi qeyd etmişdir ki, münaqişə tərəfləri - Ermənistan və Azərbaycan öz hərbi xərclərini artırmışlar. Məsələn, bu yaxınlarda Ermənistan parlamenti hərbi xərclərin 6 faiz artırılmasına səs vermişdir. T.German Ermənistanın iqtisadi vəziyyətindən çox diplomatik şəkildə bəhs edərək demişdir ki, o, çox yoxsuldur. German 2010-cu ildə Gallup təşkilatının keçirdiyi rəy sorğusuna əsaslanmışdır. Sorğu zamanı rəyi soruşanların 40 faizi həyat şəraitindən narazı olduğuna görə ölkəni tərk etmək istədiyini bildirmişdir. Germanın fikrincə, bu, o deməkdir ki, hərbi sahəyə xərclər sosial sahənin hesabına artırılır. Bundan başqa, Britaniya professoru Rusiyanın 102-ci hərbi bazasının Ermənistan ərazisində yerləşdiyini xatırlatmışdır.

Sonra Polşada qeydiyyata alınmış Şərqi Avropa Tədqiqatları Mərkəzinin direktor müavini Adam Eberhart çıxış edərək demişdir ki, bütövlükdə Qarabağ kimi, Dağlıq Qarabağ da tarixən Azərbaycanın tərkib hissəsi olmuşdur və Azərbaycan xalqı üçün bu diyar xüsusi tarixi və mədəni əhəmiyyət kəsb edir. Ekspert 1992-ci ildə Ermənistan silahlı qüvvələrinin Xocalıda amansız qırğın törətməsini və hazırda ölkədə öz yurdundan zorla çıxarılmış 600.000 köçkünün (IDPs) olduğunu xatırlatmışdır. Eberhart belə bir fikirdə olduğunu bildirmişdir ki, Ermənistan münaqişənin aradan qaldırılmasını istəmir və o, indiki status-kvonun möhkəmlənməsinə çalışır. Erməni cəmiyyətində mövcud olan güclü türk fobiyası və diasporun mənfi təsiri münaqişənin həllinə mane olur. Ekspert Ermənistan-Azərbaycan qarşıdurmasında diasporun roluna misal olaraq ABŞ Konqresində Azərbaycana silah göndərilməsinin qadağan olunması barədə qətnamənin lobbiləşdirilməsini göstərmişdir. O bildirmişdir ki, Ermənistanda indiki siyasi elita əsasən Azərbaycanın işğal olunmuş rayonlarından çıxanlardır və təsadüfi deyildir ki, hazırda Yerevan Dağlıq Qarabağdakı rejimə siyasi, iqtisadi və hərbi yardım göstərir. Eberhart may ayında Ermənistan prezidentinin Dağlıq Qarabağda keçirilmiş hərbi paradda iştirakını misal gətirmişdir.

Avropa İttifaqının Cənubi Qafqaz və Gürcüstandakı böhran üzrə xüsusi nümayəndəsi Filip Lefor qeyd etmişdir ki, BMT-nin Nizamnaməsində və 1975-ci ilin Helsinki Yekun Aktında ifadə olunmuş prinsiplərə hörmət etmək lazımdır. O bildirmişdir ki, status-kvonun saxlanması qeyri-mümkündür. Brüssel Cənubi Qafqazla bağlı öz siyasətində Avropa İttifaqının başlıca siyasi sənədlərindən biri olan Avropa parlamentinin 2012-ci il 18 aprel tarixli qətnaməsini rəhbər tutmalıdır. Məsələn, Lefor münaqişənin nizama salınmasında Aİ-nin mümkün rolu barədə suala cavab verərkən bu qətnaməyə əsaslanmış və xatırlatmışdır ki, bu sənəd Aİ-nin Ermənistan və Azərbaycanla assosiativ sazişlərinə dair danışıqları münaqişənin aradan qaldırılmasında irəliləyiş əldə edilməsi, o cümlədən belə irəliləyişin ilk siqnalı kimi Ermənistan qoşunlarının Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərindən çıxarılması ilə bağlayır. Lefor demişdir ki, Dağlıq Qarabağ regionu ətrafında işğal olunmuş ərazilər Azərbaycanın nəzarətinə qaytarılmalıdır, Dağlıq Qarabağa gəldikdə isə, "xalqların öz müqəddəratını təyin etmək hüququ heç də yeni dövlətin yaradılmasını nəzərdə tutmur". Başqa sözlə, xüsusi nümayəndə təyini-müqəddərat təcrübəsinə ehtiyatla işarə etmişdir.

Seminarda Avropa parlamentinin bir sıra deputatları çıxış etmişlər. Milan Kabrnox demişdir ki, ilk mərhələdə Dağlıq Qarabağ ətrafındakı ərazilər geri qaytarılmalıdır. İvo Vayql bildirmişdir ki, "Azərbaycan əraziləri işğal edilmişdir və bu məsələdə biz beynəlxalq hüquqa və beynəlxalq sənədlərə hörmət görmürük". İ.Vayql qeyd etmişdir ki, Aİ Yerevana bugünkü status-kvo məqbul olması barədə qətiyyən ümid verməməlidir. Əks halda bu, Yerevanda işğalın legitimləşdirilməsinə ümid yaradacaqdır.

Öz növbəsində Vitautas Landsberges leksikanı yanlış terminlərdən təmizləməyi təklif etmişdir. Məsələn, o qeyd etmişdir ki, Dağlıq Qarabağ mübahisəli ərazi deyildir, işğal olunmuş ərazidir. 18 aprel tarixli qətnamə Ermənistandan Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərinin azad olunmasını birmənalı tələb edir.

Deputat Çarlz Tannok həll olunmamış münaqişənin Avropada enerji təhlükəsizliyi üçün gizli risk yaratdığını bildirmişdir.

Avropa parlamentinin seminarda çıxış etmiş digər deputatları da qeyd etmişlər ki, Azərbaycan əraziləri işğal olunmuşdur və Avropa qarşı tərəfə bunun yolverilməz olduğunu deməyə özündə cəsarət tapmalıdır. İşğala son qoymaq və Azərbaycan icmasından olan qarabağlıların öz evlərinə qayıtmasına imkan vermək lazımdır. Yalnız bundan sonra nizamasalma sahəsində növbəti addımlar barədə düşünmək olar. Deputatlar qeyd etmişlər ki, Ermənistanın hərbi xərcləri ilk baxışda Azərbaycanınkından bir qədər az görünür, amma avropalıların məlumatı tam deyildir. Ermənistan şəffaflıq siyasətinə əməl etmir, məlumatları gizlədir. O, bu ilin mayında Dağlıq Qarabağda keçirilmiş hərbi parad zamanı öz silahlı qüvvələrini nümayiş etdirmişdir. Deputatlardan biri Lefora müraciət edərək belə bir sual vermişdir: "Nə üçün biz Aİ tərəfindən bu hərbi parada heç bir reaksiya görmədik?".

Seminarda beynəlxalq təşkilatların görkəmli ekspertləri, diplomatlar, siyasətçilər, jurnalistlər də iştirak etmişlər.

Azərbaycan.- 2012.- 23 iyun.- S. 10.