Əhalinin etibarlı sosial müdafiəsi strategiyasının müəllifi

Respublika ictimaiyyəti xalqımızın dahi oğlu Heydər Əliyevin anadan olmasının 89-cu ildönümünü böyük ehtiram və sonsuz sevgi hissi ilə qeyd edir. Heydər Əliyev müstəqil Azərbaycan dövlətinin qurucusu olaraq tariximizdə əbədiyaşarlıq qazandı, siyasi uzaqgörənliyi və əzmkarlığı ilə dövlətçiliyimizin möhkəmlənməsinə, müstəqilliyimizin əbədi olmasına verdiyi töhfələrə görə xalqımızın ümummilli liderinə çevrildi.

İllər ötdükcə biz Heydər Əliyev dühasının müstəqil və müasir Azərbaycanın tarixindəki əvəzsiz rolunu daha dərindən dərk edir, bu dahi şəxsiyyətin siyasi əzəməti, beynəlxalq nüfuzu barədə fikir yürütməyə mənəvi ehtiyac duyuruq. Çünki bu gün Azərbaycanın qüdrətli dövlətə çevrilməsi, dinamik sosial-iqtisadi inkişafı, dünya birliyində öz layiqli yerini daha da möhkəmləndirməsi məhz Heydər Əliyevin ideyalarının yaşamasının, siyasi kursunun uğurla davam etdirilməsinin nəticəsidir. Bu böyük şəxsiyyət öz ideyaları ilə xalqımızın qəlbində daim yaşayacaq, əziz xatirəsi hər zaman yüksək ehtiramla anılacaq.

Heydər Əliyevin başlıca məqsədlərindən biri əhalinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi idi

İqtisadi inkişafda sosialyönümlülük prinsipini əsas götürən hər bir dövlətin qarşısında duran əsas vəzifələrdən biri bu istiqamətdə dəqiq düşünülmüş, qabaqcıl dünya təcrübəsinə cavab verən, eyni zamanda, ölkə və cəmiyyət reallıqlarını nəzərə alan siyasətin həyata keçirilməsidir. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində bu siyasətin səmərəli aparılması sosial ədalət və əhalinin bütün təbəqələri üçün bərabər sosial təminat sisteminin yaradılması kimi mühüm prinsipləri özündə ehtiva etməlidir.

Ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində yaşanan məlum proseslər fonunda Azərbaycanda sosial sferada baş qaldıran problemləri orta və yaşlı nəsil yaxşı xatırlayır. Müstəqilliyin ilk illərində ölkəni bürüyən ictimai-siyasi xaos dövlətin ən vacib vəzifələri sırasında yer alan əhalinin sosial müdafiəsi məsələsini arxa plana keçirmişdi. Yalnız ümummilli lider Heydər Əliyevin yenidən hakimiyyətə qayıdışı ilə ölkənin inkişaf tarixində tamamilə yeni səhifə açılmasından sonra əhalinin sosial problemləri ön plana çəkildi, onların həlli məqsədilə təxirəsalınmaz tədbirlər görüldü. Yeni iqtisadi sistemə keçid zamanı Azərbaycanın hansı modeldən faydalanmasına dair müxtəlif fikirlər irəli sürülsə də, Heydər Əliyev bazar münasibətləri əsasında formalaşan sosialyönümlü milli iqtisadiyyatın qurulmasını əsas strategiya kimi müəyyənləşdirdi və Azərbaycan xalqının sosial rifahının artırılmasını, əhalinin bütün təbəqələri üçün bərabər sosial təminatı fəaliyyətinin başlıca məqsədi kimi elan etdi. "Dövlət müstəqilliyi Azərbaycan xalqının ən böyük tarixi nailiyyətidir", - deyən ulu öndər Heydər Əliyevin ölkənin böyük perspektivlərinə hesablanmış strateji proqramının başlıca məqsədlərindən biri xalqın rifahının təminatı, əhalinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi idi.

Heydər Əliyevin bu xüsusda hələ 1994-cü ildə verdiyi fərmanlar ayrıca diqqət çəkir. Bunlardan biri "Əhalinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi və iqtisadiyyatın maliyyə vəziyyətinin sabitləşdirilməsi tədbirləri haqqında" 1994-cü il 15 iyun tarixli fərmandır. Bu sənədin əsas məqsədlərindən biri mövcud olan inflyasiyanın qarşısının alınmasına yönəlmişdi və bu, həmin dövr üçün olduqca vacib əhəmiyyət kəsb edirdi. Bu fərmandan irəli gələn vəzifələrin daha effektiv yerinə yetirilməsinə nail olmaq və yol verilən bəzi qüsurların aradan qaldırılması üçün Heydər Əliyev "Əhalinin sosial müdafiəsi sahəsində əlavə tədbirlər haqqında" 1994-cü il 24 oktyabr tarixli növbəti sənəd imzaladı. Prezidentin yeni fərmanı bilavasitə əhalinin sosial müdafiəsinin daha etibarlı şəkildə qorunmasına xidmət edirdi.

Ulu öndərin müəllifi olduğu müasir Azərbaycanın Avropa dəyərlərinə, demokratiya və insan azadlığına söykənən, ümumxalq səsverməsi ilə qəbul olunan ilk milli Konstitusiyası isə respublikamızın suverenliyinin möhkəmlənməsində, hüquqi, demokratik dövlət quruculuğu işində mükəmməl bir sənəd olmaqla bərabər, xalqın rifahının yüksəldilməsinə xidmət etməsini dövlətin məqsədi kimi özündə təsbit edirdi. Ölkəmizin inkişafının prinsipcə yeni mərhələyə qədəm qoymasının göstəricisi olan Konstitusiyada Azərbaycan dövlətinin özünün hər bir vətəndaşının sosial müdafiəsinin və layiqli həyat səviyyəsinin qayğısına qaldığı bəyan olundu və beləliklə, müstəqil respublikamızın sosial dövlət olduğu təsbit edildi.

İqtisadi sabitlik davamlı sosial təminat tədbirləri üçün geniş imkan yaratdı

Ümummilli lider Heydər Əliyevin uğurlu daxili siyasəti nəticəsində ölkədə iqtisadi sabitliyin təmin olunması əhalinin sosial vəziyyətinin yaxşılaşdırılması üçün mühüm dövlət tədbirlərinin həyata keçirilməsinə geniş imkanlar yaratdı. İnsanların durumunun yaxşılaşdırılması üçün görülən real işlər sayəsində maaşlar, pensiyalar, digər sosial müavinətlər tez-tez artırılır, sənət adamlarına, alimlərə, hətta tələbələrə xüsusi prezident təqaüdü təyin edilirdi. Bundan başqa, ayrı-ayrı kateqoriyalı şəxslərin sosial müdafiəsi üzrə müxtəlif qanunlar, məsələn, "Şəhid adının əbədiləşdirilməsi və şəhid ailələrinə edilən güzəştlər haqqında", "Çernobıl qəzasının ləğvində iştirak etmiş və həmin qəza nəticəsində zərər çəkmiş vətəndaşların statusu və sosial müdafiəsi haqqında", "Veteranlar haqqında" və digər bu qəbildən olan qanunlar qəbul edildi. Nəticə etibarilə şəhid ailələrinin, qaçqınların, məcburi köçkünlərin, müharibə və 20 Yanvar əlillərinin, veteranların sosial təminatının yaxşılaşdırılması istiqamətində çoxsaylı fərman və sərəncamlar da imzalandı.

1997-ci ildə "Vətəndaşların pensiya təminatı haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununa dəyişiklik və əlavələr edilməsi barədə" qanuna edilmiş dəyişikliklərdən sonra 1993-cü ilə qədər təqaüdə çıxmış 650 min vətəndaşın pensiya məbləği 2,2 dəfə artırıldı, əlillərin, tənha, ahıl vətəndaşların və sosial təqaüdçülərin pensiyalarının üzərinə əlavə müavinətlər hesablandı. Eyni zamanda, 1998-ci il avqust ayının 1-dən pensiyaların yeni hesablanma mexanizminin tətbiqi nəticəsində şəhid ailələrinin, müharibə əlillərinin, qaçqın və məcburi köçkünlərin pensiyalarının məbləğinin 2 dəfədən çox artırılmasına 170 milyard manat vəsait sərf olundu. Minimum pensiya ilə daha yüksək pensiya alanlar arasında uyğunsuzluğu aradan qaldırmaq üçün 1 yanvar 2000-ci ildən 450 min nəfərin pensiyasının minimum məbləğinin artırılması məqsədilə dövlət büdcəsindən vəsait ayrıldı, həmin ilin noyabr ayından sosial pensiyaçılara dövlət qayğısının nəticəsi olaraq onların pensiyalarının üzərinə aylıq müavinət hesablandı.

Heydər Əliyevin 29 dekabr 2000-ci il tarixli "Əlil olmuş və digər kateqoriyadan olan bir qrup aztəminatlı vətəndaşa dövlət yardımının artırılması haqqında" sərəncamına əsasən, ölkəmizi erməni təcavüzündən müdafiə edərkən və 1990-cı il 20 Yanvar hadisələri zamanı əlil olmuş şəxslərə verilən aylıq müavinətlər artırıldı. Növbəti ildə isə bu kateqoriyadan olan insanlara hesablanan aylıq müavinətlər orta hesabla yenidən 50 faizə kimi çoxaldıldı. Eyni zamanda, ulu öndərin diqqət və qayğısı əlilliyi olan vətəndaşların avtomobillə, müxtəlif reabilitasiya avadanlıqları ilə təminatının ilbəil yüksələn xətlə davam etməsini şərtləndirmişdir. Mənzillərin və avtomobillərin təqdimat mərasimlərində, eləcə də ayrı-ayrı sosial müdafiə tədbirlərinin bir çoxunda ulu öndər Heydər Əliyevin dəfələrlə iştirakı aztəminatlı insanlara diqqətin real nümunəsi idi.

Ulu öndərin xüsusi həssaslıqla diqqət yetirdiyi mühüm məqamlardan biri də yoxsulluğun azaldılması, insanların layiqli həyat tərzinin təmin olunması idi. Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra ilk illərdə özünü göstərən problemlər ölkədə yoxsulluq səviyyəsinin kəskin yüksəlməsinə səbəb olmuşdu. Heydər Əliyevin uğurla həyata keçirdiyi yeni neft strategiyası Azərbaycanı sürətli inkişaf yoluna çıxarmaqla yanaşı, əhalinin maddi rifah halının yüksəlməsinə, pul və digər natural formada gəlirlərinin artmasına gətirib çıxardı. Belə vəziyyət yoxsulluqla mübarizənin keyfiyyət etibarilə yeni bir mərhələyə keçməsinə lazımi şərait yaradırdı. 2003-cü il fevral ayının 20-də Heydər Əliyevin fərmanı ilə "2003-2005-ci illər üçün Azərbaycan Respublikasında yoxsulluğun azaldılması və iqtisadi inkişaf üzrə Dövlət Proqramı" təsdiq olundu. Dövlət Proqramının həyata keçirilməsi nəticəsində 2005-ci ildə yoxsulluq səviyyəsi 2002-ci ildəki 46,7 faizdən 29,3 faizə endi.

Ümumiyyətlə, ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən imzalanan 60-dan artıq sənəd müstəqil ölkədə sosial sahədə inkişafın təmin olunmasına xidmət edib. Aparılan təhlil və tədqiqatlar da kifayət qədər aydın göstərir ki, ulu öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında yeni iqtisadi şəraitə uyğun olaraq ölkəmizdə formalaşmaqda olan sosial müdafiə modeli artıq dövlət quruculuğu fəlsəfəsində aparıcı elementlərdən biri, ümumi siyasətin mühüm tərkib hissəsi olmaqla cəmiyyətin və ayrılıqda hər bir vətəndaşın rifahının yüksəldilməsinə, onların sosial müdafiəsi və layiqli həyat səviyyəsinin təmin olunmasına, habelə şəxsiyyətin azad inkişafı üçün bərabər imkanlar yaradılmasına uğurla xidmət edib.

Sosial prioritetlərin önə çəkilməsi Prezident İlham Əliyevin siyasi xəttinin səciyyəvi cəhətidir

Ulu öndər Heydər Əliyevin müəllifi olduğu müstəqil Azərbaycanın hərtərəfli inkişaf konsepsiyasının əsas tərkib hissələrindən biri olan sosial siyasət kursunun Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev tərəfindən dövrün tələblərinə adekvat şəkildə, həm forma, həm də məzmun etibarilə zənginləşdirilərək davam etdirilməsi əhalinin sosial müdafiəsi sahəsində böyük tarixi nailiyyətlər əldə edilməsinə gətirib çıxarıb. Dövlətimizin başçısının iqtisadi sferada həyata keçirdiyi siyasətin mühüm cəhətləri hər zaman sosialyönümlülük faktorunun ön plana çəkilməsi, yoxsulluq probleminin birdəfəlik həllinə nail olmaq üçün əhalinin həyat səviyyəsinin yüksələn xətt üzrə inkişaf etdirilməsi və beləliklə, insanların layiqli həyat tərzinin təmin edilməsidir. Digər tərəfdən, elmi-nəzəri və iqtisadi əsaslara söykənməklə sosial prioritetlərin düzgün müəyyənləşdirilməsi cənab İlham Əliyevin bu sahədə həyata keçirdiyi siyasətin səciyyəvi cəhətlərini təşkil edir.

Bu kontekstdən yanaşsaq, cənab İlham Əliyevin dövlət başçısı kimi fəaliyyətə başladıqdan sonra imzaladığı ilk fərmanlar sırasında yer alan "Azərbaycan Respublikasında sosial-iqtisadi inkişafın sürətləndirilməsi tədbirləri haqqında" və "Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramının (2004-2008-ci illər) təsdiq edilməsi haqqında" sənədlər ölkə iqtisadiyyatının daha intensiv inkişafını təmin etməklə yanaşı, əhalinin sosial müdafiəsinin getdikcə daha artıq dərəcədə gücləndirilməsinə xidmət edirdi. Göstərilənlərlə yanaşı, təkcə 2004-cü ildə ölkə vətəndaşlarına dövlət qayğısını artırmaq və onların sosial müdafiəsini gücləndirmək məqsədilə Prezident tərəfindən 10-dan çox fərman və sərəncam imzalandı. Bütün bunların nəticəsində maaşların, pensiyaların və müavinətlərin həcmi əhəmiyyətli şəkildə artırıldı. Sonrakı illərdə də dövlət başçısı tərəfindən əhalinin etibarlı sosial müdafiəsinə xidmət edən çoxsaylı fərman və sərəncamlar verildi, qəbul olunmuş bir çox dövlət proqramlarında bu məsələ hər zaman əsas planda yer aldı. Buna misal olaraq hazırda uğurla icra olunan "Azərbaycan Respublikasının məşğulluq strategiyası (2006-2015-ci illər)", "Azərbaycan Respublikası regionlarının 2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı", "2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair Dövlət Proqramı" və digər vacib sənədləri göstərmək olar.

Sosial sferada Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi siyasətin əsas hədəflərindən biri, qeyd etdiyimiz kimi, yoxsulluq probleminin aradan qaldırılmasıdır. "2003-2005-ci illər üçün Azərbaycan Respublikasında yoxsulluğun azaldılması və iqtisadi inkişaf üzrə Dövlət Proqramı"nın başa çatmasından sonra cənab Prezident tərəfindən "2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında yoxsulluğun azaldılması və davamlı inkişaf Dövlət Proqramı" təsdiq edilib. Proqram əhalinin gəlir əldə etmək imkanlarının genişləndirilməsi, yoxsul əhalinin sayının əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına nail olunması, səmərəli sosial müdafiə sistemini inkişaf etdirməklə yaşlı əhalinin, aztəminatlı ailələrin və sosial cəhətdən xüsusilə həssas qrupların sosial riskinin azaldılması, qaçqınların və məcburi köçkünlərin həyat şəraitinin yaxşılaşdırılması tədbirlərinin sistemli şəkildə davam etdirilməsi, sosial infrastrukturun inkişaf etdirilməsi və digər strateji məqsədləri özündə ehtiva edir.

Görülən işlərin, o cümlədən əhalinin gəlirlərində davamlı artım dinamikası, ardıcıl və səmərəli sosial müdafiə tədbirləri nəticəsində yoxsulluğun səviyyəsi kəskin şəkildə azalaraq artıq 2012-ci ilin əvvəlində 7,6 faizə düşüb. Son 8 ildə yeni yaradılan iş yerlərinin sayının 1 milyonu ötməsi, işsizliyin səviyyəsinin daha da azalaraq 5,4 faizə enməsi də yoxsulluğun səviyyəsinin azalmasında xüsusi önəm kəsb etmişdir.

Prezident İlham Əliyevin aztəminatlı vətəndaşların sosial müdafiəsinin daha da gücləndirilməsi məqsədilə 21 oktyabr 2005-ci il tarixdə təsdiqlədiyi "Ünvanlı dövlət sosial yardımı haqqında" qanuna əsasən, 2006-cı il iyul ayının 1-dən etibarən respublikamızda ünvanlı dövlət sosial yardımı sisteminin tətbiqinə başlanılması da əhalinin aztəminatlı təbəqəsinin yaşayışında mühüm rol oynayır. Ünvanlı sosial yardım təyin edilərkən yoxsulluğun mənfi nəticələrinin yüngülləşdirilməsi, bu yardımın real olaraq ehtiyaca uyğun müəyyən edilməsi və subyektin dəqiq seçilməsi vacib faktor kimi nəzərdə tutulur.

Ötən illər ərzində ünvanlı yardım sisteminin təkmilləşdirilməsi işləri həyata keçirilib. Məsələn, yardımların təyinat müddəti 6 aydan 1 ilədək uzadılıb, eləcə də ünvanlı yardımın əhatə dairəsi genişləndirilib, yardım üçün təqdim olunan sənədlərin sayı azaldılıb. 2012-ci ilin 1 aprel tarixinə 124 minə yaxın ailəyə ünvanlı sosial yardım təyin olunub, hər ailəyə düşən yardımın orta aylıq məbləği 105 manatdan çox olub. Ünvanlı yardımın hesablanması üçün ehtiyac meyarının məbləği 2006-ci ildəki 30 manatla müqayisədə ötən müddətdə təxminən 3 dəfəyə yaxın artırılaraq cari ilin əvvəlindən 84 manata çatdırılıb. 2006-cı ildə ehtiyac meyarı yaşayış minimumuna nisbətdə 51,7 faiz təşkil edirdisə, hazırda bu nisbət 77,8 faizdir. Bu müsbət dinamika 2015-ci ilədək ehtiyac meyarının məbləğinin yaşayış minimumuna çatdırılmasına imkan verəcək.

"Azərbaycanda heç kim yoxsulluq şəraitində yaşamamalıdır. Yoxsul insan olmamalıdır", - deyən Prezident İlham Əliyev bunu dövlətin qarşısında strateji məqsəd kimi müəyyən edib. Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi də bu strateji sosial məqsədə nail olunmasına, yoxsulluğun aradan qaldırılmasına ünvanlı sosial yardım sistemi ilə paralel olaraq, aktiv formada da dəstək verilməsi ilə bağlı mütərəqqi dünya təcrübəsindən irəli gələn iş mexanizmlərinə üstünlük verir. Bu mənada, aztəminatlı ailələrin potensial imkanları müqabilində şəxsi təsərrüfatlarını yaradaraq inkişaf etdirmələri, beləliklə, gəlirlərini artırmaları üçün onlara aktiv şəkildə dəstək verilməsi, nəticədə dövlətin sosial yardımından asılılığının aradan qaldırılması və yoxsulluqdan çıxmalarına şərait yaradılması nazirliyin əsas hədəflərindən biridir. Bu məqsədlə hazırlanan Birdəfəlik ünvanlı sosial yardım - Özünədəstək proqramı ölkə rəhbərinin sərhədyanı bölgələrin əhalisinə göstərdiyi diqqət və qayğıya uyğun olaraq, 2011-ci ildə Tovuz rayonunun Vahidli kəndində sınaqdan keçirilib. Əldə olunan müsbət təcrübə əsas götürülməklə 2012-ci ilin ilk rübündə Füzuli rayonunda icrasına başlanılan bu proqramın cəbhəyanı bütün kəndlərimizdə, ümumən ölkənin hər bir rayonunda icrasına hazırlıq işləri artıq başa çatdırılır. Masallı, İsmayıllı, Xaçmaz və Bakının Nizami rayonlarında Özünədəstək proqramının icrasına başlanılıb.

Aztəminatlı ailələrin yoxsulluq vəziyyətindən çıxarılmasına aktiv tədbirlər vasitəsilə dəstək verilməsi istiqamətində yeni və effektli bir addım kimi 2012-ci ildən ölkəmizdə ilk dəfə olaraq aztəminatlı ailələrə güzəştli mikrokreditlərin verilməsi - sosial kreditləşmə mexanizminin tətbiqinə başlanılması üçün hazırlıq işləri aparılır. Burada məqsəd aztəminatlı ailəyə ünvanlı sosial yardım mexanizmindən - ünvanlı dəstəyə keçidi təmin etməkdir.

Bu proqram ilkin mərhələdə müvafiq potensiallara malik yoxsul ailələrin şəxsi təsərrüfatlarını inkişaf etdirmələrinə və güzəştli kreditlərdən faydalanaraq yoxsulluq səviyyəsindən çıxmalarına imkan verəcək. Sonrakı mərhələdə bu təsərrüfatların mütəmadi genişlənməsi ailələrin gəlirlərində artıma səbəb olmaqla yanaşı, yeni iş yerlərinin açılmasına və təsərrüfat sahibi tərəfindən yeni işçilərin işə qəbul edilməsinə, nəticə etibarilə aztəminatlı vətəndaşın yoxsulluqdan sahibkarlığa doğru irəliləyişinə şərait yaradacaq.

Vətəndaşlara xidmətin keyfiyyətcə yüksəldilməsi, onların dövlət təminatlarından daha rahat şəkildə yararlanmaq imkanlarının genişləndirilməsi üçün alternativ müraciət imkanlarının yaradılması, həmçinin ünvanlı yardımların təyinatı işində şəffaflığın artırılması, bu sahədə məmur-vətəndaş münasibətlərinin minimuma endirilməsi, yardımların təyinatı zamanı qərar qəbuletmə prosesində subyektiv amillərin aradan qaldırılması məqsədilə ünvanlı sosial yardım üçün alternativ müraciət mexanizmlərinin tətbiqinə başlanılıb. İlkin olaraq pilot layihə kimi 2011-ci ildə Cəlilabad və Balakən rayonlarında sınaqdan keçirilməsinə başlanılan və hazırda 27 rayonda icra olunan alternativ müraciət mexanizmləri cari il ərzində bütün ölkədə tətbiq ediləcək.

Vətəndaşlara xidmət səviyyəsinin yaxşılaşdırılmasında, onların nazirliyin fəaliyyət dairəsinə aid məsələlərlə bağlı birbaşa müraciət etmək və xidmətlərdən yararlanmaq imkanlarının xeyli artmasında, eyni zamanda, görülən işlərdə şəffaflığın artırılmasında elektron xidmətlərin təşkili mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Qeyd edim ki, Azərbaycan Prezidentinin 23 may 2011 tarixli "Dövlət orqanlarının elektron xidmətlər göstərməsinin təşkili sahəsində bəzi tədbirlər haqqında" fərmanının icrası olaraq nazirliyin fəaliyyət istiqamətləri üzrə 11 növ elektron xidmət növünün tətbiqi istiqamətində müvafiq işlər görülməkdədir. Artıq bir hissəsi fəaliyyət göstərən elektron xidmətlərin yaxın vaxtlarda tam tətbiqi təmin ediləcəkdir.

Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün və Konstitusiya quruluşunun müdafiəsi uğrunda döyüşlərdə fiziki sağlamlıqlarını itirmiş insanlar və şəhid ailələrinin mənzillə təminatı işləri də uğurla davam etdirilir. 2008-ci ildə əvvəlki illə müqayisədə 2,3 dəfə çox, yəni 396 mənzil istifadəyə verilmişdirsə, 2009-cu ildə bundan təxminən iki dəfə artıq - 707 mənzilin tikintisi başa çatdırılıb. Mənzillərin inşasında bu həcmin saxlanılması və nəticədə növbədə olan insanların yeni, müasir mənzillərlə təminatının yaxın bir neçə ildə tam başa çatdırılması ilə əlaqədar dövlət başçısının şəxsi tapşırığının icrası olaraq 2010-cu ildə 715 mənzil inşa edilib. Ümumilikdə 1997-ci ildən indiyə qədər 5 minə yaxın əlil və şəhid ailəsi dövlət hesabına mənzillə təmin olunub.

2011-ci il noyabrın 17-də Qəbələ rayonunda Qarabağ müharibəsi əlilləri və şəhid ailələri üçün tikilmiş 36 mənzilli binanın istifadəyə verilməsi mərasimində iştirak edən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev müharibə əlilləri və şəhid ailələri üçün ölkəmizin müxtəlif şəhərlərində gözəl binalar tikildiyini, bu binalardakı mənzillərdə rahat yaşayış şəraiti yaradıldığını, binaların xarici görünüşünün də gözəl, şəhər arxitekturasına uyğun olduğunu və müasir üslubda tikildiyini qeyd edərək deyib: "Qarabağ müharibəsi əlillərinin problemlərinin həlli üçün də ardıcıl işlər aparılır. Növbəti bir neçə il ərzində növbədə dayanan hər bir ailə gözəl mənzillərlə təmin ediləcək".

Hazırda həmin kateqoriyadan olanlar üçün Suraxanı, Sabunçu rayonlarında və Gəncə şəhərində hər biri 9 mərtəbəli 81 mənzilli, Şəki və Şəmkir rayonlarında hər biri 36 mənzilli, Sumqayıt şəhərində 12 mərtəbəli 96 mənzilli, Nərimanov rayonunda isə gözdən əlillər üçün 12 mərtəbəli 132 mənzilli yaşayış binaları inşa olunur. Yaxın günlərdə ayrı-ayrı rayonlarda 4 ədəd 36 mənzilli, 5 ədəd 54 mənzilli, 1 ədəd 12 mərtəbəli 96 mənzilli yaşayış evlərinin tikintisinə başlanılacaq.

Əlillərin dövlət hesabına avtomaşınlarla təminatı işləri ilbəil dinamik xarakter alır. Təkcə 2011-ci il ərzində 304 ədəd "Liffan" markalı avtomobil əlillərə verilib. Bir neçə gün öncə daha 11 avtomobil Cernobıl əlillərinə təqdim olunub. Bu vaxtadək əlil vətəndaşlara 3260-a yaxın minik avtomobili, həmçinin 7500-ə yaxın əlil arabası təqdim olunub.

Müasir sosial müdafiə infrastrukturunun yaradılması prosesi davam edir

Sosial sferada həyata keçirilən siyasətin tərkibində yer alan ən önəmli məqamlardan biri müasir dünya standartlarına cavab verən sosial infrastrukturun yaradılmasıdır. Fəxrlə deyə bilərik ki, son illərdə qeyd edilən istiqamətdə də mühüm nailiyyətlərə imza atılıb, bir çox köhnə sosial infrastruktur yenilənib, həmçinin çoxlu sayda yeniləri yaradılıb. Bu isə ölkəmizdə həyata keçirilən sosial siyasətin prioritet istiqamətlərinin düzgün müəyyən olunduğunu nümayiş etdirir.

Ölkə rəhbərinin Bakıətrafı qəsəbələrin inkişafı ilə bağlı təsdiqlədiyi Dövlət Proqramı Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən həmin yaşayış məntəqələrində yeni sosial müdafiə əhəmiyyətli müəssisələrin yaradılmasında mühüm stimul olmuşdur. Cari ilin birinci rübündə Bakıətrafı qəsəbələrdə gözdən əlillər üçün Tədris Bərpa Mərkəzinin, yetkinlik yaşına çatmayanlar üçün Sosial Reabilitasiya Mərkəzi və Sosial Sığınacağın, həmçinin Bilgəhdə Qocalar evi üçün ikinçi korpusun inşasına başlanılıb. Bununla yanaşı, Bakıətrafı qəsəbələrdə, həmçinin regional inkişaf proqramına uyğun olaraq, ölkənin bölgələrindəki sosial xidmət müəsisələrində əsaslı təmir və yenidənqurma işlərinin aparılması üçün layihə-smeta sənədləri hazırlanır.

Bütövlükdə son 5 ildə respublikada bərpa-müalicə şəbəkəsinin genişləndirilməsi istiqamətində nazirlik tərəfindən konkret addımlar atılıb, Naftalan, Xaçmaz, Yevlax şəhərlərində əlillərin bərpa mərkəzləri yaradılıb, mövcud bərpa mərkəzlərinin maddi-texniki bazası gücləndirilib. Görülən hər bir işdə müasir yanaşma tərzinə, qabaqcıl təcrübəyə istinad edilməsi ilə dövlət başçısının verdiyi tapşırıqlar nazirliyin fəaliyyətində daim rəhbər tutulur. Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi sosial cəhətdən həssas vətəndaşların reabilitasiyası işinin daha dolğun və səmərəli təşkilinə, bu sahədə effektli və təsirli ola biləcək yeni layihələrə, mütərəqqi iş üsullarına xüsusi önəm verir. Bu istiqamətdə qarşıda duran əsas vəzifələrdən biri də nazirliyin nəzdində olan, hər il 8 min nəfərdən çox əlilə xidmət göstərən tibbi bərpa müəssisələrində, eyni zamanda, çoxşaxəli sosial reabilitasiya metodlarının tətbiqidir. Eyni zamanda, həmin mərkəzlərin əsaslı təmiri və yenidən, qurulması, onlarda xidmət səviyyəsinin yüksəldilməsi, bölgələrdə yeni, müasir tələblərə cavab verən mərkəzlərin yaradılması ilə ölkə üzrə reabilitasiya şəbəkəsinin daha da genişləndirilməsi prioritet istiqamətlərdən biridir.

Prezident İlham Əliyevin ölkə əhalisinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi istiqamətində fərman və sərəncamlarının, tapşırıq və tövsiyələrinin layiqli səviyyədə icra olunması ilə bağlı Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən məqsədyönlü işlər davam etdirilir. Əsaslı təmir və yenidənqurmadan sonra 2010-cu il iyunun 10-da Prezident İlham Əliyevin iştirakı ilə açılışı olan nazirliyin yeni binasında müasir tələblərə uyğun yaradılan iş şəraiti kollektivimizin işgüzarlıq əzmini xeyli yüksəldib. Bütövlükdə nazirliyin bütün qurumlarının maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi və sosial müdafiə sistemində geniş imkanlara malik elektron texnologiyadan istifadə olunması fəaliyyətimizi daha səmərəli qurmağa və əhaliyə daha çevik sosial xidmətin göstərilməsinə geniş imkanlar yaradıb.

İxtisaslaşmış vətəndaş cəmiyyətləri ilə əməkdaşlıq daim genişlənir

Həyata keçirilən sosial müdafiə tədbirlərinin təşkilində şəffaflığın artırılması, əhalinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi ilə bağlı görülən işlərin cəmiyyətin real sifarişlərinə uyğun qurulması, sosial qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi istiqamətində ixtisaslaşmış vətəndaş cəmiyyəti institutları ilə əməkdaşlıq nazirliyin fəaliyyətinin prioritetlərindən biridir. Bu istiqamətdə mühüm və uğurlu bir addım kimi 2011-ci ilin ortalarında Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi yanında ixtisaslaşmış vətəndaş cəmiyyətlərinin nümayəndələrinin təmsil olunduğu İctimai Şura yaradılmışdır. Sosial sahə ilə əlaqədar yeni qanun layihələrinin, o cümlədən "Sosial xidmət haqqında" qanun layihəsinin, normativ hüquqi aktların işlənib hazırlanması və bu məqsədlə səmərəli təkliflərin hazırlanması, sosial müdafiə tədbirləri ilə bağlı monitorinqlərin həyata keçirilməsi, aktiv sosial müdafiə tədbirlərinə, həmçinin Özünədəstək-Birdəfəlik ünvanlı yardım proqramına cəlb olunan ailələrin seçilməsi, ünvanlı yardım üçün alternativ müraciət mexanizmlərinin tətbiqi, vətəndaşların yaşadıqları bölgədə müraciətlərinin obyektiv və ədalətli araşdırılması və digər istiqamətlərdə İctimai Şurada təmsil olunan vətəndaş cəmiyyəti institutları ilə birgə mühüm işlər görülməkdədir.

"Şəffaflığın artırılması və Korrupsiyaya Qarşı Mübarizə üzrə Milli Strategiyanın Həyata Keçirilməsi ilə bağlı Fəaliyyət Planı"nın (2007-2011-ci illər) icrası 2011-ci ilin sonunda yekunlaşmışdır. Bununla bağlı olaraq, Korrupsiyaya Qarşı Mübarizə üzrə QHT-lərin Məlumatlandırma və Əməkdaşlıq Şəbəkəsinin həmtəsisçilərindən olan Vətəndaşların Əmək Hüquqlarını Müdafiə Liqası şəffaflığın artırılması və korrupsiyaya qarşı mübarizə istiqamətində dövlət orqanlarının həyata keçirdiyi fəaliyyətlərlə bağlı monitorinq aparılmışdır. Monitorinqin nəticələrinə görə, 2011-ci ildə şəffaflığın artırılması və korrupsiyaya qarşı mübarizə istiqamətində effektiv fəaliyyət göstərən 3 dövlət orqanından biri kimi Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi müəyyən olunmuşdur.

Vətəndaş cəmiyyətləri ilə əməkdaşlığın uğurlu davamı kimi, 2012-ci ilin yanvarında iş yerlərində sağlam və təhlükəsiz əmək şəraitinin yaradılması istiqamətində sosial tərəfdaşların təşəbbüs və səylərinin birləşdirilməsi və əlaqələndirilməsi məqsədilə Azərbaycan Respublikası Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi, Azərbaycan Həmkarlar İttifaqları Konfederasiyası və Azərbaycan Respublikası Sahibkarlar (İşəgötürənlər) Təşkilatları Milli Konfederasiyasının təmsil olunduğu Təhlükəsiz və Sağlam Əmək Şəraiti üzrə Milli Üçtərəfli Sosial Şura yaradılmışdır.

İctimai təşkilatlarla birgə işlərin görülməsi artıq ənənəvi xarakter almışdır. Məsələn, nazirlikdə əlil və şəhid ailələri üçün mənzillərin bölgüsünü həyata keçirən müvafiq komissiyanın tərkibində də nazirliyin məsul işçiləri və rayon (şəhər) İH-lərin başçılarının müavinləri ilə yanaşı, Azərbaycan Respublikasının İnsan Hüquqları üzrə müvəkkili (Ombudsman) Aparatının, Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasının nümayəndələri, Qarabağ müharibəsi əlilləri, veteranları və şəhid ailələrin İctimai Birliyinin, "20 Yanvar" Cəmiyyətinin, Çernobıl Əlilləri İttifaqının, Azərbaycan Respublikası Əlil Təşkilatları İttifaqının sədrləri də təmsil olunurlar. Rayon (şəhər) əhalinin sosial müdafiəsi mərkəzlərindəki "Ünvanlı yardım təyin edən Komissiya"ların iclaslarında da vətəndaş cəmiyyətləri nümayəndələrinin iştirakı təmin edilir. Yeni sosial layihələrin icrası işlərində da İxtisaslaşmış vətəndaş cəmiyyətləri ilə sıx əməkdaşlıq həyata keçirilir.

İxtisaslaşmış qeyri-hökumət təşkilatları olan "Ümidli Gələcək" Gənclər Təşkilatı və Uşaq Hüquqları Klinikasının nümayəndələri ilə müntəzəm görüşlər keçirilir və yetkinlik yaşına çatmayanların baxımsızlığının profilaktikası tədbirlərinin təkmilləşdirilməsi, həmçinin nazirliyin nəzdində yaradılacaq Yetkinlik yaşına çatmayanlar üçün Sosial Reabilitasiya Mərkəzləri və Sosial Sığınacaqların fəaliyyət istiqamətləri, müvafiq sosial xidmət standartları, bu sahədə qeyd olunan təşkilatlarla mümkün əməkdaşlıq perspektivləri və s. məsələlərlə əlaqədar müzakirələr aparılır. Sosial xidmət müəssisələrinin fəaliyyət istiqamətlərinin təkmilləşdirilməsi və onların gələcək inkişaf perspektivlərinin hazırlanması məqsədilə BMT-nin Uşaq Fondunun (UNİCEF) Azərbaycan nümayəndəliyi və ixtisaslaşmış qeyri-hökumət təşkilatları ilə əməkdaşlıq əlaqələri davam etdirilir.

Ulu öndər Heydər Əliyevin müəllifi olduğu inkişaf strategiyasından irəli gələn iqtisadi yüksəlişin və sosial islahatların sayəsində ölkəmizdə insanların layiqli həyat tərzinin təmin olunması ilə bağlı möhtəşəm uğurlara imza atılıb. Təsadüfi deyil ki, müasir Azərbaycanın əsas xarakterik xüsusiyyətlərindən olan sürətli inkişafın ən mühüm cəhətlərindən biri yaşanan tərəqqinin hər bir ölkə vətəndaşının, ailənin həyatında da öz əksini tapmasıdır. Beynəlxalq miqyasda da etiraf olunur ki, ölkəmizdə əhalinin həyat səviyyəsi davamlı olaraq yüksəlir, insanların maddi gəlirləri mütəmadi artır, sosial və digər xidmətlər əsaslı kəmiyyət və keyfiyyət dəyişikliyi ilə muşayiət olunur. Azərbaycan insan inkişafı indeksinə görə dünya üzrə mühüm nailiyyətlərə imza atmış dövlətlərdən biri kimi göstərilir.

Təbii ki, qarşıda bizi daha böyük hədəflər gözləyir. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə ölkəmizin sürətli inkişafı, möhkəm sosial-iqtisadi bazanın formalaşdırılması növbəti illərdə də Azərbaycanın qət edəcəyi tərəqqi yolunun vətəndaşların sosial müdafiəsi və təminatı sahəsində uğurlarla müşayiət olunacağını söyləməyə əsas verir.

Füzuli ƏLƏKBƏROV,

Azərbaycan Respublikasının

əmək və əhalinin sosial müdafiəsi

naziri

Azərbaycan.- 2012.- 9 may.- S. 5.