Dünyanı qəlbi ilə görən

Yaxud qaranlıqla işığa doğru

13 noyabr Beynəlxalq Gözdən Əlillər Günüdür

Bu il sentyabrın 14-də ölkə Prezidenti İlham Əliyev XIV London Paralimpiya Oyunlarında ölkəmizi təmsil etmiş idmançıları və onların məşqçilərini qəbul etdi. Elə həmin gün Prezident Azərbaycan Milli Paralimpiya komandası üzvlərinin təltif edilməsi haqqında sərəncam imzaladı. "Şöhrət" ordeni ilə təltif olunan 10 nəfər sırasında Natali Pronina və Allahverdi Culfayev də var idi. Natali Londondan beş medalla qayıtmış üzgüçü, Allahverdi isə onun məşqçisidir. Beynəlxalq Gözdən Əlillər Günündə bu insanları yada salmağımız, onlardan birinin - A.Culfayevin ömürnaməsini vərəqləməyimiz təsadüfi deyil.

O, 1955-ci ildə Tbilisi şəhərində, gərdişi-dövranın XIX əsrdən başlayaraq eldən-elə, məmləkətdən-məmləkətə "qovduğu" bir nəslin nümayəndəsi olan Abbas kişinin ailəsində dünyaya göz açdı. Əsil-kökünün bağlı olduğu yurda məhəbbət və sədaqətin rəmzi kimi Culfayev soyadını qoruyub saxlayan ailə körpəyə Allahverdi adını verdi. Lakin doğum haqqında şəhadətnamədə qeydlər aparılan dildə "h" hərfi olmadığı üçün uşağın adını təhrif edərək Alaverdi yazdılar.

Növbəti "təhrif" isə Allahverdinin alın yazısında göründü. 7 yaşında başqa uşaqlar kimi məktəbə gedən, əla qiymətlərlə oxuyan oğlan 10 yaşına çatanda təhsilini artıq bu minvalla davam etdirmək iqtidarında deyildi. Çünki gözləri pis görür və getdikcə zəifləyirdi. Onu gözdən əlil olan uşaqlar üçün fəaliyyət göstərən məktəbə verməyi qərara aldılar. Lakin Tbilisi şəhərindəki belə bir məktəbdə yalnız gürcü dilində dərs keçirdilər. Allahverdi isə Azərbaycan, yaxud rus dilində təhsil ala bilərdi.

Beləliklə, balaca oğlan öz evindən, ata-anasından ayrı düşərək Bakıda yaşamalı və oxumalı oldu. 10 yaşlı, üstəlik də gözləri görməyən uşağı həyat bu cür ağır sınağa çəkdi.

Bununla belə, Allahverdi xoşbəxt bir uşaq idi. Çünki tale tərəfindən gözünün işığı alınmış olsa da, ona incə duyğu və hissiyyat, aydın hafizə və yaddaş, fiziki sağlamlıq və möhkəm iradə verilmişdi. Bütün bunlar cəm olub Allahverdiyə bir nikbinlik, ruh yüksəkliyi bəxş etmişdi. Bu pak, coşqun hisslər isə daxili dünyasında bir çıraq yandırmışdı. O, qaranlığı yararaq həmin çırağın işığında irəliyə doğru yol gedirdi.

Dərslərini yaxşı oxuyur, çoxlu mütaliə edir, üstəlik də musiqi sinfinə gedir, ictimai işlərə maraq göstərirdi. Bütün bunlarla yanaşı, idmanın bir neçə növü ilə məşğul olurdu. Həm şahmat oynayır, həm üzür, həm də yüngül atletikaya həvəs göstərirdi. Sənət kimi hüquqşünaslığı seçmişdi. Amma birinci il Azərbaycan Dövlət Universitetinə (indi Bakı Dövlət Universiteti) qəbul oluna bilmədi. Lakin ruhdan da düşmədi. Ümumiyyətlə, ruhdan düşmək Allahverdi Culfayevin xarakterinə yad bir xüsusiyyətdir. Ona görə də qələbə həmişə onunladır. "Qələbə" sözünü gəlişigözəl olduğu üçün işlətmirik. Çünki gələcək həyatında o hələ çox qələbə qazanacaqdı...

Bir il Tbilisidə fəhlə işlədikdən sonra Allahverdi yenidən Bakıya qayıdıb qəbul imtahanlarında biliyini bir də sınadı. BDU-nun hüquq fakültəsinə daxil oldu. Universiteti qırmızı diplomla bitirdi və həmin vaxtdan, yəni artıq 33 ildir Bakı Dövlət Sosial-İqtisad Kollecində (əvvəllər Plan-İqtisad Texnikumu adlanırdı) hüquq fənni üzrə müəllimdir. Müəllimliklə yanaşı başqa bir vəzifəni də müvəffəqiyyətlə icra edir. Uzun illərdir Bakı Musiqi Akademiyasının baş hüquqşünasıdır.

Lakin bunlar hələ onun gördüyü işlərin, yerinə yetirdiyi vəzifələrin hamısı deyil:

- Lap uşaqlıq illərimdən idmanla dostlaşmışıq. Vəfalı dostlar kimi indiyədək bir-birimizi tərk etməmişik. Əvvəlcə bir idmançı, sonra da məşqçi kimi gücüm, fiziki imkanlarım, vaxtım çatınca Azərbaycanda idmanın inkişafına səy göstərmişəm. Müqabilində hörmət, qələbə, şan-şöhrət qismətim olub.

Allahverdi Culfayev hələ sovetlər dönəmində bir sıra mötəbər yarışlarda iştirak edib və qalib gəlib. SSRİ-də paralimpiya komitəsi yaradılmamışdı. O dövrün xüsusiyyətinə məxsus yalançı mülahizələrə görə, Sovet İttifaqında guya şikəst insan yox idi. Lakin SSRİ-nin yüngül atletika üzrə gözdən əlillərdən ibarət iki yığma komandası vardı. Allahverdi birinci, yəni daha güclü komandanın üzvü idi. O, Sovet İttifaqı dağılana qədər həmin komandanın üzvü oldu.

1983-cü ildə Yerevanda keçirilən ölkə birinciliyində üçüncü yeri qazanmışdı. 1988-ci ildə isə Belarusda ikinci yeri əldə etdi. Əslində o, birinci yeri qazanmışdı və qızıl medal almalı idi. Sadəcə olaraq hansısa yazılmamış qanunlara görə, birinci yeri ev yiyəsinə, yəni Belarus idmançısına verdilər.

Allahverdi paralel şəkildə üzgüçülüklə də məşğul olurdu.

1979-cu ildə üzgüçülük üzrə Alma-Atada keçirilən SSRİ birinciliyində dörd-beş növ üzrə öz güc və bacarığını sınadı. Üç il sonra Rusiyanın Volqoqrad şəhərində ikinci dəfə belə bir yarışda iştirak edərək dördüncü yeri tutdu. Daha üç il sonra isə Özbəkistanın Nəvai şəhərindəki ölkə birinciliyində beşinci yeri tutmağa nail oldu. 1985 və 1986-cı illərdə o, həm də Cənubi Qafqaz üzrə keçirilən yüngül atletika yarışlarında iştirak etdi və çempion adını qazandı.

- 1985-ci ildə mən artıq başa düşdüm ki, yüngül atletikaya prioritet verməliyəm. Odur ki, 1986-cı ildə Rusiyanın Stavropol diyarının Nevinomısk şəhərində keçirilən təlim-məşq toplantısının nəticələrinə görə SSRİ yığma komandasına daxil oldum. 1987-ci ildə isə Moskvada Avropa birinciliyi keçirildi. Orada iki növdə iştirak etdim. Lujnikidə keçirilən yarışlarda mənə üçüncü yeri tutmaq nəsib oldu. Uğur qazanmağım bir yana qalsın, fikrimcə, elə Lujnikinin özündə yarışmaq hər idmançıya nəsib olan xoşbəxtlik deyil. Həm də ona görə sevinirdim ki, komandada artıq azərbaycanlı da var idi. O mən idim, - deyə Allahverdi Culfayev xatirələrini çözələyir.

1987-ci ildə isə Culfayev Bakı-Tallinn yoldaşlıq görüşündə beş növ üzrə səriştəsini nümayiş etdirərək birinci yeri tutur.

Allahverdi deyir ki, mənim bir xoşbəxtliyim həm də ömrüm boyu qarşıma xeyirxah, qəlbi böyük insanların çıxmasıdır. Həyatın çətin yollarında həmişə onların köməyini, arxa-dayağını hiss etmişəm. Bu insanlardan ən birinci ümummilli lider Heydər Əliyevin adını çəkir:

- 1980-ci ilin dekabr ayında, işinin-gücünün başından aşdığı bir zamanda ulu öndərin məni qəbul etməyi, mənimlə səmimi görüşməyi və dərdimi dinləməyi ölüncə yadımdan çıxmaz. O vaxt mən gənc bir mütəxəssis kimi müəllimlik edirdim. Ailə də qurmuşdum, ilkinimiz Natella dünyaya gəlmişdi. Kirayədə, nimdaş bir otaqda yaşayırdıq. Mən bunları ulu öndərə söyləyəndə selektorun düyməsini basıb kimisə yanına çağırdı. Əlbəttə, hansı düyməni basdığını və çağırılan adamın kim olduğunu görmürdüm. Amma ulu öndərin o kəsə dediyi qısa bir cümlə həmişə qulaqlarımda səslənir: "Araşdırın, təmin edin, mənə məlumat verin!" Heç yarım ay da keçmədi, 1981-ci il yanvarın əvvəlində, Yeni il bayramında gözəl bir mənzillə təmin olundum. Sonra bizim daha bir körpəmiz - Səidə dünyaya gəldi. Qızlarım bu evdə xoşbəxt böyüdülər.

Xoş bir təsadüf Allahverdi Culfayevi ulu öndərin ömür-gün yoldaşı, tanınmış oftalmoloq-alim, akademik Zərifə xanım Əliyeva ilə də görüşdürüb. Allahverdi danışır ki, həmin vaxt o, indi Zərifə Əliyevanın adını daşıyan Elmi-Tədqiqat Göz Xəstəlikləri İnstitutuna tez-tez gedib-gəlirmiş. Gözündəki problemlərə görə məsləhətlər alır, müalicə olunurmuş. Oftalmoloq-alim Fəridə Nəsrullayevanın pasiyenti imiş. Burada iki dəfə Zərifə xanımla rastlaşıb.

- Məni ilk növbədə Zərifə Əliyevanın həkim etikası valeh etdi. Görünür, həkimim Nəsrullayeva Zərifə Əliyeva ilə mənim xəstəliyim barədə söhbət etmişdi və onlar öz aralarında fikir mübadiləsi aparmışdılar. Maraqlıdır ki, o, əvvəlcə həmkarı Fəridə xanımdan gözlərimi əyani şəkildə müayinə etmək üçün icazə istədi. Zərifə xanım bunu bilavasitə onun xəstəsi olmadığım üçün öz yüksək daxili mədəniyyətini göstərərək etdi. Sonra yenə də həkim etikası nümayiş etdirərək yaxınlaşıb gözlərimə baxmaq üçün sanki məndən də icazə aldı: "Olarmı sizi mən də müayinə edim?" Qızlarımın ikisi də həkimdir. Onlara bu əhvalatı danışmışam. Həmişə onlara Zərifə xanım kimi bilikli, diqqətli, nəcib həkim olmağı tövsiyə edirəm. Ulu öndər Heydər Əliyevdə, xanımı Zərifə Əliyevada gördüyüm böyüklüyü, alicənablığı, xeyirxahlığı paralimpiyaçıları qəbul etdiyi zaman mən hörmətli Prezidentimiz İlham Əliyevdə də gördüm.

Allahverdi deyir ki, həyatıma rövnəq verən həm də xoş təsadüflər olub (Amma hər bir təsadüfün özü də zərurətdən doğur).

Allahverdi Culfayev 41 yaşını qeyd etdiyi gün, yəni 1996-cı il fevralın 9-da xoş bir xəbər eşitdi. Həmin gün Azərbaycanda Milli Paralimpiya Komitəsi yaradılmışdı. Bundan sonra onun qəlbində yenidən bir ruh yüksəkliyi baş qaldırdı. Axı Sovet İttifaqı dağıldıqdan sonra çıxış etdiyi komandalar pərən-pərən düşmüş, öz respublikamızda isə idmana diqqət yetirilməmişdi. Təbii ki, o da heç bir komandada çıxış etməmiş, idmanla yalnız fərdi şəkildə məşğul olmuşdu. Ölkədə Paralimpiya Komitəsinin yaradıldığını eşidəndə isə daxilindəki pessimizmin daşını atıb böyük idmana qayıtdı. Bu dəfə məşqçi kimi. 2009-cu ildən gənc üzgüçülərlə məşq etməyə başladı. Kənan Pirizadə, Sergey Plujnikov, Natali Pronina kimi üzgüçüləri beynəlxalq səviyyədə keçirilən yarışlara hazırladı. Ümid və etimadını ən çox doğruldan isə Natali oldu.

- Belə bir üzgüçünün olduğunu 2008-ci ildə eşitmişdim, - deyə Allahverdi Culfayev öz yetirməsi haqqında söhbətə başlayır. - Natalini şəxsən 2009-cu ildə tanıdım. Həmin vaxta qədər onun uğurları da, uğursuzluqları da olmuşdu. Onda Pronina 21 yaşında idi. İdmanın bu növü ilə isə uşaqlıqdan məşğul olmuşdu və üzgüçülüyü çox sevirdi. Onunla məşqlərimiz uğurlu nəticələr verdi.

Təcrübəli üzgüçü ilə məşqlərdən bəhrələnən Pronina 2010-cu ilin martında üzgüçülük üzrə ABŞ-Kanada Paralimpiya oyunlarında beş qızıl, iki gümüş medal qazandı. Həmin ilin iyun ayında keçirilən Almaniya birinciliyi yüksək ranqlı yarış idi. Burada da Pronina sanballı medallar qazandı. Növbəti ildə idmançımız Danimarkada uğurla çıxış etdi.

Nəhayət, bu ilin sentyabr ayında İngiltərədə keçirilən Paralimpiya oyunlarında da Natali Pronina yüksək hazırlıq və səviyyə nümayiş etdirdi. Azərbaycandan olan 21 paralimpiyaçının qazandığı 12 medaldan beşini Natali gətirdi. Bunlardan biri qızıl, dördü isə gümüş medal idi. Bu böyük müvəffəqiyyətdə Natalinin özü ilə yanaşı, onun məşqçisi Allahverdi müəllimin də payı vardı.

A.Culfayev deyir ki, dövlətimizin başçısı İlham Əliyevin bizi qəbul etməsi və "Şöhrət" ordeni verməsi qəlbimizdəki qələbə sevincinə üstəlik iftixar, minnətdarlıq, məsuliyyət hisslərini də əlavə etdi. Bu təltif və əməyimizə verilən yüksək qiymət gözdən əlil olan bizlərin qaranlıq dünyasında sanki daha gur bir işıq yandırdı.

Flora SADIQLI

Azərbaycan.-2012.- 13 noyabr.- S.8.