Yaponiya Azərbaycanla ikitərəfli əlaqələrin inkişafına böyük əhəmiyyət verir

Xarici işlər naziri Koiçiro Qemba: "Dağlıq Qarabağ problemi Azərbaycanın suverenliyi və ərazi bütövlüyü, beynəlxalq səviyyədə tanınan sərhədlərinin toxunulmazlığı əsasında tənzimlənməlidir"

Gündoğar ölkə. Yaponiyanı belə də adlandırırlar. Azərbaycanla Uzaq Şərqin bu ölkəsi arasında əlaqələr tarixi İpək yolu dövründən başlayır. Dövlətlərarası münasibətlərin əsası isə 1990-cı illərin əvvəllərində qoyulmuşdur. Yaponiya 1991-ci ilin dekabrında Azərbaycanın müstəqilliyini tanıyan ilk ölkələrdən biri olmuş, növbəti ilin sentyabrında isə iki dövlət arasında diplomatik münasibətlər qurulmuşdur.

O vaxtdan artıq 20 il ötür. Bu müddət ərzində qarşılıqlı əlaqələrin inkişafında əhəmiyyətli məsafə qət edilmişdir. Yaponiyanın xarici işlər naziri Koiçiro Qemba qəzetimizə müsahibəsində iki dost ölkə arasında əməkdaşlığın indiki vəziyyətinə və perspektivlərinə toxunur.

- Cənab nazir, bu yaxınlarda Yaponiya ilə Azərbaycan arasında diplomatik münasibətlərin yaradılmasının 20-ci ildönümünü qeyd etdik. İki ölkə arasında əlaqələrin hazırkı vəziyyətini necə qiymətləndirirsiniz?

- Diplomatik münasibətlərin yaradılmasının 20-ci ildönümü ikitərəfli əməkdaşlıqda dönüş nöqtəsi sayıla bilər. Ötən dövr ərzində yüksək səviyyəli rəsmilərin qarşılıqlı səfərləri və siyasi məsləhətləşmələr sayəsində ölkələrimiz arasında etibarlı dostluq münasibətləri qurulmuşdur. Bundan başqa, təbii ehtiyatların inkişaf etdirilməsi istiqamətini üstün tutaraq əlaqələrimizi möhkəmlətmişik. Yapon şirkətlərinin "Azəri-Çıraq-Günəşli" neft yatağının istismarında, Bakı-Tbilisi-Ceyhan ixrac boru kəməri layihəsində iştirakı buna sübutdur.

Eyni zamanda, ikitərəfli əlaqələri daha da inkişaf etdirmək üçün geniş potensial var. Götürək iqtisadiyyat sahəsini. Azərbaycanın əsas məqsəd kimi irəli sürdüyü sənayenin şaxələndirilməsində yapon şirkətlərinin iştirakı üçün bütün imkanların olduğunu düşünürəm. Həmçinin mədəniyyət, təhsil, bölgələrarası mübadilələr sahəsində ikitərəfli əlaqələri möhkəmlətmək vacibdir. Beynəlxalq aləmdə də iki ölkə arasında sıx əməkdaşlıq imkanları çox genişdir. Bu ildən etibarən BMT Təhlükəsizlik Şurasının üzvü kimi fəaliyyət göstərən Azərbaycanla əməkdaşlığımızın inkişafına ümid edirəm.

Son illər Azərbaycan iqtisadiyyat sahəsində xeyli tərəqqiyə nail olmuşdur və hazırda Cənubi Qafqazda sabit inkişafa şərait yaradır. Ölkəniz həm də bizim mühüm tərəfdaşımızdır. Biz ölkələrimiz arasında tərəfdaşlığı genişlətməyə və möhkəmlətməyə çalışırıq.

- Bəs ikitərəfli əməkdaşlığı möhkəmlətmək üçün yaxın gələcəkdə hansı tədbirləri planlaşdırırsınız?

- Bu il Yaponiya ilə Azərbaycan arasında diplomatik münasibətlərin yaradılmasının 20 illik yubileyi qeyd edilir. Yubiley tədbirlərində istifadə etmək üçün loqotip təqdim etməyi qərara aldıq.

Yubiley tədbirləri çərçivəsində fevral ayında Azərbaycanda Yaponiya Fondunun "Budo ruhu" səyyar sərgisi keçirildi, oktyabrda yapon dili müsabiqəsi təşkil olundu. Eləcə də yaponların ənənəvi musiqi aləti olan şakuhaçi konserti, yapon aliminin yaponların davranış tərzi barədə mühazirəsi planlaşdırılır.

Yaponiyada isə Azərbaycan tarixi və incəsənətindən bəhs edən "İrs" jurnalının yaponca nəşrinin təqdimatı keçirilmişdir.

Ümidvaram ki, diplomatik münasibətlərin 20 illik yubileyi çərçivəsində keçirilən tədbirlər qarşılıqlı anlaşmanın bundan sonra da möhkəmlənməsinə kömək edəcək.

- İki ölkə arasında iqtisadi əlaqələri necə səciyyələndirərsiniz? Qarşılıqlı ticarət döriyyəsinin, investisiyaların hazırkı səviyyəsi qaneedicidirmi?

- Təbii ehtiyatları az olduğu Yaponiya üçün Azərbaycanla iqtisadi əlaqələr böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu vaxta qədər iki ölkənin iqtisadi əməkdaşlığında, xüsusən yapon şirkətlərinin "Azəri-Çıraq-Günəşli" neft yatağının istismarında və Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəməri layihəsində iştirakı, enerji ehtiyatları layihələrinin səmərəli şəkildə inkişaf etdirilməsi önəmli rol oynayır.

Digər tərəfdən, Yaponiya ilə Azərbaycan arasında ticarət dövriyyəsinın həcmi ötən il 86 milyon ABŞ dolları (Azərbaycan ümumi ticarət dövriyyəsinin təqribən 0,18 faizi) təşkil etmişdir ki, bu da olduqca azdır.

Son vaxtlar Azərbaycan sənayesinin şaxələndirilməsi və infrastrukturun inkişafı da daxil olmaqla, müəyyən sahələrdə ikitərəfli iqtisadi əlaqələri inkişaf etdirmək imkanının olduğunu düşünürəm. Yapon şirkətləri Azərbaycanda xüsusən neft-kimya sənayesi və infrastruktur layihələrinə böyük maraq göstərir. Əməkdaşlığımızı ən yeni yapon texnologiyalarından istifadə etməklə gerçəkləşdirsək, iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsini və investisiyaları artırmaqla iqtisadi əlaqələrimizi möhkəmlətmək imkanımız olar.

Hesab edirəm ki, ikitərəfli iqtisadi əlaqələrin genişlənməsinə və dərinləşməsinə imkan yaradan layihələr, həmçinin əlverişli investisiya mühitin yaradılması barədə Azərbaycandan mütəmadi olaraq məlumat və təkliflər almaq bizim üçün çox vacibdir.

- Hazırda kənd təsərrüfatı, turizm, alternativ enerji və s. Azərbaycan üçün prioritet sahələrdəndir. Sizcə, Yaponiya bu sahələrin inkişafına hansı töhfə verə bilər?

- Son illər Azərbaycan sənayeni şaxələndirməyə çalışır. Ölkəmiz də göstərilən sənaye sahələrinin inkişafı naminə Azərbaycanla əməkdaşlıq edir.

Uzun illərdir ki, kənd təsərrüfatı sahəsində İnkişafa Rəsmi Yardım proqramı çərçivəsində irriqasiya, meliorasiya və şoranlaşma ilə mübarizə tədbirləri həyata keçirir, fermerləri kənd təsərrüfatı texnikası ilə təmin edirik.

Turizm sahəsində "GUAM+Yaponiya" layihəsi çərçivəsində 2009-cu ildə turizmin inkişafı məsələlərinə dair seminar keçirmişik. Onun davamı olaraq Yaponiyanın turizm şirkətləri, turizm jurnalistləri və məsləhətçiləri GUAM ölkələrinə səfərə dəvət olunmuş, iştirakçıların hər birindən bu ölkələrin turizm infrastrukturunun gələcək inkişafına dair tövsiyələr alınmışdır.

Alternativ enerji mənbələrinə gəldikdə isə, "GUAM+Yaponiya" layihəsi çərçivəsində həmçinin enerji təhlükəsizliyi məsələlərinə dair seminar keçirilmiş, burada maye qaz və alternativ enerji texnologiyaları təqdim edilmiş, bu məsələlər ətrafında fikir mübadiləsi aparılmışdır. Əlavə olaraq, dəstəyin bir növü kimi, Mərkəzi və Şərqi Avropa Regional Ekoloji Mərkəzinin iştirakı ilə GUAM ölkələrində alternativ enerjinin tətbiqi imkanlarına dair tədqiqatlar aparılır.

Gələcəkdə bu cür əməkdaşlıq yolu ilə iki ölkə arasında iqtisadi əlaqələri daha da genişləndirmək niyyətindəyik.

- Eşitdiyimizə görə, ölkəmizin ibtidai, orta və ali təhsil müəssisələrində yapon dilinin tədrisini daha da genişləndirmək planlaşdırılır. Yaponiya hökuməti ölkəmizdə yapon dilinin tədrisinə nə dərəcədə dəstək verəcək?

- Hər hansı ölkənin dilini öyrənmək həmin ölkənin mədəniyyət və tarixi, insanlarının düşüncə tərzi də daxil olmaqla, onunla bağlı hər şeyi öyrənmək deməkdir. Odur ki, Azərbaycanda yapon dilinin tədrisinin genişləndirilməsi sevindirici haldır. Ölkəmiz də Azərbaycanda yapon dilinin tədrisinin inkişafına müxtəlif cür kömək göstərir. İlk növbədə, Yaponiya Fondunun yapon dili mütəxəssislərini ölkəyə ezam etməsi, Azərbaycanın təhsil müəssisələrinə yapon dili dərsliklərini göndərməsi, azərbaycanlı yapon dili müəllimləri və tələbələri üçün Yaponiyada təlimlər keçməsi və digər bu kimi tədbirlər qeyd olunmalıdır. İndiyədək 40 nəfərdən artıq azərbaycanlı tələbə Yaponiyada dövlət hesabına təhsil almışdır.

Bundan əlavə, Yaponiyanın Azərbaycandakı səfirliyi hər il Bakı Dövlət Universiteti ilə birgə yapon dili müsabiqəsi keçirir. Bu, yapon dilini öyrənən tələbələrə gündəlik məşğələlər zamanı əldə etdikləri bilikləri nümayiş etdirmək üçün gözəl imkandır. Ötən ay keçirilmiş 11-ci müsabiqə diplomatik münasibətlərin yaradılmasının 20-ci ildönümünə təsadüf etdiyindən digər illərlə müqayisədə xüsusi möhtəşəmliyi ilə yadda qalmışdır.

- Keçən ilin martında Yaponiya misli görünməmiş təbii fəlakətlə üzləşdi. Bütün dünya yapon xalqının dağıdıcı zəlzələnin və dəhşətli sunaminin doğurduğu ağır nəticələrlə mübarizədə göstərdiyi fədakarlığın şahidi oldu. Hazırda bərpa işləri necə gedir?

- Böyük Şərqi Yaponiya zəlzələsindən sonra başda Prezident İlham Əliyev olmaqla, ölkənizin vətəndaşlarına səmimi başsağlığına və ianələrə görə bir daha minnətdarlığımı bildirirəm. Zəlzələnin vurduğu ziyan həqiqətən böyük idi: 19 min nəfər həlak olmuş və ya itkin düşmüş, 130 min ev tamamilə dağılmış, 470 min nəfər fəlakətdən dərhal sonra köçürülmüşdü.

Amma bu fəlakət Yaponiyaya Azərbaycan da daxil olmaqla, dünya birliyi ilə dostluq əlaqələrini möhkəmlətmək imkanı verdi. Yaponiya dostluq əlaqələrini qoruyub saxlamaqla bərpa işlərini inamla aparır.

İlk növbədə, zərərçəkənlərin qısa müddətdə mənzillə təminatı problemi həll olundu: 53 min müvəqqəti yaşayış yeri inşa edildi, şəxsi ev kirayəsi sisteminə dəstək verildi. Bundan başqa, fəlakət bölgəsində elektrik, qaz, su təchizatı kimi həyati əhəmiyyətli sahələr, həmçinin informasiya, poçt, məktəb kimi ictimai xidmətlər zəlzələdən dərhal sonra bərpa olundu. Hazırda sosial-iqtisadi infrastrukturun bərpası ölkəmizin sənaye planları əsasında həyata keçirilir.

Digər tərəfdən, sunamidən zərərçəkmiş ərazilərdə sənayenin bərpası və əhalinin məşğulluğu ilə bağlı bir sıra problemlər var. Hökumətimiz həmin problemləri həll etmək üçün maksimum səy göstərir.

Keçən ilin iyulunda tərtib edilmiş "Böyük Şərqi Yaponiya zəlzələsindən sonra dirçəlişin əsas istiqamətləri"ndə beynəlxalq ictimaiyyətlə əlaqələri möhkəmlətmək və bütün xarici ölkələrin bu sahədə müxtəlif təcrübələrini mənimsəməklə dünyaya açıq dirçəliş məqsəd kimi qarşıya qoyulmuşdur. Yaponiyaya dəstək vermiş ölkələrin xeyirxahlığı müqabilində ölkəmiz zəlzələdən aldığı dərsləri beynəlxalq ictimaiyyətlə bölüşmək istəyir, həmçinin fəlakətlərin qarşısının alınması səhəsində Azərbaycanla əməkdaşlıq etmək niyyətindədir.

- Bildiyiniz kimi, Azərbaycanın ən ağrılı problemi Dağlıq Qarabağ münaqişəsi, Ermənistanın hərbi təcavüzünün doğurduğu ağır nəticələrdir. Yaponiyanın ərazi bütövlüyümüzü birmənalı şəkildə tanıması və haqq işimizə dəstək verməsi ölkəmizdə razılıqla qarşılanır. Sizcə, bu problemin ədalətlə nizamlanması imkanları nə qədər realdır?

- Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin birdəfəlik həlli Cənubi Qafqaz regionunda sülh və sabitlik üçün olduqca vacibdir. Dövlətimiz bu problemin Azərbaycanın suverenliyi və ərazi bütövlüyü, beynəlxalq səviyyədə tanınan sərhədlərinin toxunulmazlığı əsasında sülh yolu ilə tənzimlənməsinin vacib olduğunu düşünür.

Dövlətimiz ümid edir ki, müxtəlif danışıq mexanizmləri, o cümlədən ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrlərinin vasitəçilik səyləri gələcəkdə bəhrəsini verəcək.

- Sonda qəzetimizin oxucularına nə demək istərdiniz?

- Yaponiya və Azərbaycan ilk baxışda bir-birindən uzaq görünsə də, hər iki ölkə tarixən bir-biri ilə bağlı olmuş və bəşər sivilizasiyasının inkişafında rol oynamışdır. Azərbaycan İpək yolu ilə Şərqlə Qərb arasında ticarətdə mühüm Qərb nöqtəsi idi. Yaponiya isə Şərqdə İpək yolunun son nöqtəsi idi. Ola bilsin ki, xalqımızın vaxtilə mənimsədiyi bu ekzotik mədəniyyət nümunələrinin bir hissəsi buraya Azərbaycandan gəlmişdir.

Azərbaycan müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra keçən 20 il ərzində davamlı olaraq tərəqqi etmiş, beynəlxalq aləmdə mövqeyini gücləndirmişdir. Bu səbəbdən Yaponiyada Azərbaycana maraq artmaqdadır.

Cari ilin mayında futbol üzrə yığmalarımız Yaponiyada görüş keçirmiş, iyun ayında isə Bakıda 16 yaşadək oğlanlar arasında II Caspian Cup beynəlxalq turnirində Yaponiyanı təmsil edən komanda iştirak etmişdir.

Azərbaycanda keçirilən 17 yaşlı qızlar arasında futbol üzrə dünya çempionatında Yaponiya komandası da iştirak edir. İdman vasitəsilə qurulan bu cür əməkdaşlıq ölkəmizdə Azərbaycana marağı artırmaq imkanı yaradır. İstərdik ki, gələcəkdə Azərbaycanla ölkəmiz arasında dövlətlərarası əlaqələrin dərinləşməsi ilə yanaşı, insanların gediş-gəlişi, ticarət dövriyyəsi də genişlənsin.

Allahverdi MEHDİYEV

Azərbaycan.-2012.- 13 oktyabr.- S.6.