AIDA - Azərbaycanın xarici siyasətinin yeni istiqaməti

Xarici İşlər Nazirliyinin Beynəlxalq İnkişafa Yardım Agentliyinin texniki və humanitar yardımları ölkəmizə yeni siyasi və iqtisadi tərəfdaşlar qazandırır

Prezident İlham Əliyev ulu öndər Heydər Əliyevin böyük uzaqgörənliklə irəli sürdüyü xarici siyasət kursunu yeni dövrün tələblərinə uyğun zənginləşdirmiş, Azərbaycanın beynəlxalq arenada nüfuzunun daha da yüksəlməsinə, müstəqil siyasət yeritməklə milli maraqlarını maksimum səviyyədə təmin etməsinə nail olmuşdur. Dünya siyasətini istiqamətləndirən böyük dövlətlərlə qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığı genişləndirmək, beynəlxalq ictimaiyyətdə respublikamızda həyata keçirilən mütərəqqi iqtisadi, siyasi, hüquqi islahatlar barədə dolğun təsəvvür yaratmaq dövlət başçısı İlham Əliyevin xarici siyasətinin prioritet məqsədləri sırasındadır.

Ulu öndər Heydər Əliyevin təməlini qoyduğu xarici siyasət strategiyası müstəqil Azərbaycanın qurtuluşuna, gələcək inkişaf strategiyasının müəyyənləşdirilməsinə yönəlmişdi. İlkin mərhələdə Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə təcrid vəziyyətindən çıxarılması, tarazlaşdırılmış xarici siyasət xətti, dünya iqtisadiyyatına və Avratlantik məkana inteqrasiyası, dünya azərbaycanlılarının təşkilatlanıb mütəşəkkil fəaliyyət göstərməsi, sonrakı mərhələdə isə regionun iqtisadi mərkəzlərindən birinə, qlobal arenada söz sahibinə çevrilməsi bu strategiyanın konseptual əsaslarını təşkil edir.

Son illər ərzində Azərbaycan dünya miqyasında özünü dinamik inkişaf edən, müasir, güclü ölkə kimi təqdim edə bilmişdir. Bu gün Azərbaycanın xarici siyasət kursu milli maraqların prioritetliyi şərti ilə respublikamızın beynəlxalq miqyasda özünü təsdiqləməsinə, iqtisadi-siyasi potensialını effektiv surətdə reallaşdırmasına və təhlükəsizliyini hərtərəfli təmin etməsinə təminat yaradır.

Yardım alan ölkədən yardım edən ölkəyə çevrilən Azərbaycan

Ölkəmizin coğrafi, geosiyasi mövqeyi, eləcə də mövcud iqtisadi vəziyyəti və potensialı onun xarici siyasətinin müəyyənləşdirilməsində başlıca rol oynayır. Tarixən müxtəlif sivilizasiyaların, mədəniyyətlərin, dinlərin kəsişməsində yerləşən Azərbaycan Şərqlə Qərbi, Şimalla Cənubu birləşdirən, Avrasiya məkanında yeni kommunikasiyaların, nəqliyyat və enerji dəhlizlərinin üzərində qovşaq ölkə kimi regionda böyük nüfuza malikdir. Bu gün Azərbaycan müstəqil xarici siyasət yürüdür və heç bir xarici dövlətin onun daxili işlərinə qarışmasına imkan vermir.

Keçid dövrünün bir çox problemlərinin öhdəsindən məharətlə gəlmiş ölkəmiz müasir idarəçilik və dövlət quruculuğu sahələrində əldə etdiyi uğurlarla dünyanın inkişaf etmiş ölkələri sırasında öz layiqli yerini tutmaqdadır. Yardım alan ölkədən yardım edən ölkəyə çevrilən Azərbaycan bu gün həm də dünyanın donor ölkələri sırasına daxil olub. Azərbaycanın adı təbii fəlakətlər, müharibələr və digər sosial-iqtisadi sıxıntılar keçirən ölkələrə yardım edən ilk dövlətlər sırasında çəkilir.

Hər bir dövlətin yardım siyasəti, xüsusilə də beynəlxalq müstəvidə, həmin ölkənin gücündən, nüfuzundan xəbər verir. Xarici ölkələrdə baş vermiş fəlakətlər zamanı Azərbaycan dövlətinin göstərdiyi yardımlar, ilk növbədə Azərbaycan xalqının xeyirxahlığının, humanistliyinin və mərhəmətli olmasının parlaq göstəricisidir. Bu bizim daxili dünyamızın təzahürüdür. Azərbaycan xalqı özünün mədəniyyəti, milli-mənəvi dəyərləri ilə seçilən xalqlardandır. Təbii ki, bu insani keyfiyyətləri özündə təcəssüm etdirən xalqın yaşayıb-yaratdığı, qurub qoruduğu müstəqil dövlət də humanist prinsiplər əsasında idarə olunur. Bu baxımdan da insan faktoru, insan ləyaqətinə hörmət prioritet məsələlər kimi qəbul edilir. Dövlətimizin xarici ölkələrdə zərərçəkmiş insanlara yardım etməsinin əsasında duran amillərdən biri də budur. Digər tərəfdən də Azərbaycanın hansısa ölkəyə yardım etməsi artıq donorluq siyasətinin tərkib hissəsi kimi qiymətləndirilə bilər. Belə yardımların beynəlxalq aləmdə müsbət dəyərləndirilməsi Azərbaycanın nüfuzunun daha da möhkəmlənməsinə, beynəlxalq təşkilatlarda ölkəmizlə bağlı hər hansısa bir qərarın çıxarılması üçün aparılan səsvermənin nəticəsinə bilavasitə təsir edə biləcək amillərdir. Bu da xarici siyasətin vacib elementlərindən biri hesab olunur.

Azərbaycanın xarici siyasətinin yeni qanadı - AİDA

2001-ci ilin sentyabr ayında Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin nəzdində yaradılan Azərbaycan Respublikasının Beynəlxalq İnkişafa Yardım Agentliyinin (Azerbaijan İnternational Development Agency - AİDA) fəaliyyəti məhz dövlətimizin xarici siyasətinin maraqlarına xidmət edir. AİDA Agentliyinin yaradılması və onun uğurlu fəaliyyəti Azərbaycanın sürətli və dinamik inkişafının, ölkəmizdə müvəffəqiyyətlə həyata keçirilən iqtisadi islahatların nəticəsidir. AİDA Agentliyi Azərbaycanın xarici siyasətinin yeni qanadı, ümumiyyətlə xarici siyasətdə öz məqsədlərimizə çatmaq üçün yeni və effektiv bir vasitədir. Azərbaycan dövləti tərəfindən edilən yardımlar vasitəsilə AİDA dövlətimizin xarici siyasətini diplomatik nümayəndəliklərimizin olmadığı ölkələrdə də yürüdür. Bu ölkələrin televiziyalarında Azərbaycan və onun AİDA Agentliyi ilə bağlı müsahibələr verilir, aparıcı qəzetlərində məqalələr çap edilir. AİDA xarici siyasətimizin yeni bir qanadı olmaqla yanaşı, eyni zamanda diplomatiyamızın effektiv bir alətidir. Belə ki, beynəlxalq yardımların xarici siyasətin maraqlarına uyğun şəkildə göstərilməsi və bu yardımların effektiv bir alət kimi xarici siyasətdə tətbiqi dünyanın inkişaf etmiş ölkələri arasında geniş yayılmış bir təcrübədir. AİDA tərəfindən edilən yardımlar ölkəmizin dünyada müsbət imicinin möhkəmləndirilməsinə xidmət etməklə yanaşı, eyni zamanda Azərbaycana yeni siyasi və iqtisadi tərəfdaşlar qazandırır. AİDA humanizm, xoşniyyətlilik və yardımsevərlik kimi Azərbaycan xalqının milli-mənəvi dəyərlərini öz fəaliyyətində əks etdirir.

AİDA-nın texniki yardımlarının istiqamətləri

Qurumun texniki yardım layihələri bir neçə istiqamət üzrə həyata keçirilir. İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə gənclərin Azərbaycan universitetlərində ali təhsil almaları üçün onlara təqaüd verilir. Burada məqsəd həmin ölkələrin insan kapitalının inkişaf etdirilməsinə yardım etmək və bu gənclərin Azərbaycan dövlətinə marağını artırmaq, gələcəkdə hər hansısa bir sahə üzrə əməkdaşlıq mübadiləsinin aparılmasına şərait yaratmaqdır. Hazırda bu layihə istiqamətində bir neçə ölkənin gəncləri Azərbaycanda təhsil alır. İkitərəfli münasibətlərə müsbət təsir edən bu layihə gələcəkdə daha da genişləndiriləcək. Eyni zamanda Azərbaycanda ixtisasartırma kursları təşkil olunur. Bu kurslara inkişaf etmiş ölkələrdən mütəxəssislər cəlb edilir. Bu ilin may ayında isə Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasında beynəlxalq neft seminarın keçirilməsi nəzərdə tutulub. Seminara neft hasilatı sənayesi mövcud olan ölkələrdən nümayəndələr dəvət edilib. Bu seminar İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının və Afrika İttifaqının himayəçiliyi altında keçiriləcək. Seminar sırf Afrikaya həsr olunduğu üçün iştirakçı dövlətlər bu iki quruma üzv ölkələr olacaq.

Qurumun vasitəsi ilə Azərbaycan, eyni zamanda, informasiya-kommunkasiya texnologiyaları sahəsində Əfqanıstana yardımlar göstərir. AİDA Agentliyi, Azərbaycanın Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi və BMT-nin inkişaf proqramı ilə birgə Əfqanıstanda elektron hökumətin yaradılmasına kömək göstərir. Bu layihə çərçivəsində cari ilin iyun ayında Bakıda yüksək səviyyəli toplantı keçiriləcək. İclasda Əfqanıstanın hökumət nümayəndələri Azərbaycanda elektron hökumətin hansı formada qurulduğunu nəzərdən keçirəcək.

AİDA-nın beynəlxalq insani yardımları

Azərbaycan Respublikasının Beynəlxalq İnkişafa Yardım Agentliyi vasitəsi ilə Azərbaycan dövləti bu gün dünyanın ən qaynar nöqtələrində hər şeyini itirmək təhlükəsi ilə üz-üzə qalmış insanlara humanitar yardımlar göstərir. Onların sırasında Qəzzadakı Fələstin xalqı, Suriyadan qaçaraq İordaniyada məskunlaşmış qaçqınlar da var. Yaxın zamanlarda isə Suriyadan qaçaraq digər dövlətlərin ərazisində məskunlaşan məcburi köçkünlərə humanitar yardımların edilməsi də planlaşdırılır.

AİDA strateji rəsmi tərəfdaşlıq çərçivəsində İslam İnkişaf Bankı ilə birgə İslam Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv olan Afrika ölkələrində "Görmə qabiliyyətinin itirilməsi ilə mübarizə" kampaniyası təşkil edir. Göz katarakta xəstəliklərinin bu ölkələrdə geniş yayılması əsasən Afrikanın iqlimi ilə əlaqədardır. Burkino Faso və ÇAD-da keçirilən kampaniya çərçivəsində 1258 nəfərin görmə qabiliyyəti bərpa edilib. Liviyada keçirilən kampaniyada isə 200 nəfər əməliyyat olunub. May ayının əvvəllərində isə yenidən Burkino Fasoda görmə qabiliyyətinin itirilməsinə qarşı əməliyyatlar aparılacaq. Bu kampaniyda AİDA Azərbaycan həkimlərinin də iştirakını təşkil edir. Bu kampaniyadan sonra həyata keçiriləcək növbəti layihələrin birində isə yalnız Azərbaycan həkimləri iştirak edəcəklər.

Bu humanitar aksiyalar ilk baxışdan quru rəsmiyyət kimi səslənsə də, gözünün nurunu itirmiş beşikdəki körpələrdən tutmuş yaşlı insanlaradək onlara həyatı yenidən görmək imkanı verərək təkcə özlərinə yox, yaxınlarının da həyatına böyük sevinc gətirir. Övladını dünyaya gətirmiş və onu 18 il ərzində bir dəfə də olsun görə bilməyən və onu yalnız səsindən və toxunuşları ilə hiss edərək tanıyan ananın oğlunu gördüyü zaman keçirdiyi hissləri anlamaq o qədər də çətin deyildir! Belə hadisələr yüzlərlə, bəlkə də minlərlədir və əlbəttə ki, gözləri tutulmuş insanların həyatı yenidən gördüyü zaman onların və yaxınlarının keçirdiyi hisslərin Azərbaycanla bağlı olması qürurvericidir.

Humanitar yardımların göstərilməsində çevik mexanizmin üstünlüyü

AİDA Agentliyi bütün bunlarla yanaşı, böhran baş verən ölkələrə daha tez yardım göstərmək üçün çevik mexanizm üzərində işləyir. Çünki fəlakət baş vermiş ölkələrdən yardım edilməsilə bağlı müraciətdən sonra beynəlxalq təşkilatlar və donor dövlətlər operativlik nümayiş etdirərək dərhal yardım göstərir. Həmin dövlətlərin ardınca isə digər ölkələrin humanitar köməyi böhrandan əziyyət çəkənlərə müsbət təsir göstərsə də, çəkilən əziyyət bəzən kölgədə qalır. Ona görə də yardıma ehtiyacı olan dövlətdən nəyə tələbatın olması ilə bağlı məlumat alındıqda dərhal həyata keçirilməlidir. Çünki 2-3 gündən sonra tələbat dəyişəcək və gecikmiş humanitar yardım lazımsız sayılacaq.

Misal üçün, Türkiyənin Van vilayətində baş verən zəlzələ zamanı ilk hərtərəfli yardım göstərən dövlət Azərbaycan olmuşdur. Hətta Türkiyə xilasedici dəstələri 8 saat iş rejimi ilə işlədikləri zaman Azərbaycanın Fövqəladə Hallar Nazirliyinin xilasetmə briqadası 24 saat dayanmadan insanların uçqunlar altından çıxarılması, dağıntıların təmizlənməsi işləri ilə məşğul olurdular. Türkiyənin və digər ölkələrin telekanalları isə bu qəhrəmanlığı dünyaya yayırdılar. Azərbaycanın nüfuzunu daha da yüksəldən bu yardımlar isə dövlətimizə həqiqətən dünyada xeyli tərəfdaş qazandırıb.

AİDA isə bu gün yardımların göstərilməsində çevik mexanizm axtarmaqla Azərbaycanın daha böyük uğurlar qazanması üçün çalışır. Qeyd edək ki, Azərbaycan dövləti hazırda dünyanın böhran vəziyyətində olan qaynar nöqtələrinə maliyyə yardımı göstərir. AİDA isə bu yardımların tək maliyyə yox, eyni zamanda humanitar məhsullarla da əvəz olunmasının tərəfdarıdır. Çünki hər hansısa bir dövlətin humanitar yardımı zamanı onun adı, bayrağı və ya gerbinin təsviri məhsulun üzərində olduqda, diqqəti daha çox cəlb edir. Yardımı alan hər hansı bir şəxs onun hansı dövlət tərəfindən göndərildiyini görür və bu çətin anında kimin onun yanında olduğunu bilir.

AİDA-nın yeni planları və qarşıya qoyulan məqsəd

AİDA hazırda beynəlxalq yardım prinsiplərinin hüquqi əsasları üzərində işləyir. Yeni tərəfdaşların tapılması, ən yaxşı beynəlxalq təcrübələrin həyata keçirilməsi bu qurumun fəaliyyətini daha da genişləndirəcək. Ancaq təbii ki, bütün bunların həyata keçirilməsi üçün maliyyə vəsaiti tələb olunur. Azərbaycan dövləti isə beynəlxalq nüfuzunun daha da artması, ikitərəfli münasibətlərin genişlənməsi, diplomatik korpuslarının sayının çoxalması baxımından AİDA-nın fəaliyyətinə dəstək olur və dünyanın güclü donor dövlətinə çevrilmək üçün bütün zəruri vasitələrdən istifadə edir.

Rəşad BAXŞƏLİYEV

Azərbaycan.-2013.- 24 aprel.- S.7.