Ölkədə gülə tələbat artır, bəs istehsalı necədir?

El şənliklərinin, bayramların, nişan və toy mərasimlərinin bəzəyi olan güllərdən həm də dekorativ işlərdə geniş istifadə olunur. Paytaxtda bağ-bağçaların, istirahət yerlərinin, turizm mərkəzlərinin və yol kənarlarının ətrafına naxış kimi düzülən çiçəklər insanların zövqünü oxşayır, şəhəri daha da gözəlləşdirir.

Müşahidələr göstərir ki, uzun illər Bakı kəndlərində əsas məşğuliyyət və gəlir sahələrindən olan gülçülüyün inkişafı bu gün qənaətbəxş deyil. Müstəqilliyimizin bərpasının ilk illərində tənəzzülə məruz qalmış gülçülük təsərrüfatlarını yenidən bərpa etmək və onun şöhrətini qaytarmaq gülçülərin ən böyük arzusudur. Sovet dövründə daxili tələbatla bərabər, İttifaqa daxil olan respublikaları da təmin edən Abşeron gülləri həm də gözəl ətri ilə fərqlənib. Bu gün isə ölkənin mağazalarında satılan güllərin böyük bir qismi xaricdən gətirilir. Əsasən də, Hollandiya, Fransa və Türkiyədən gətirilən bəzək bitkiləri çoxluq təşkil edir ki, bu da yerli güllərin satılmasına mənfi təsir göstərir. Əgər ölkədə gül becərmək üçün hər cür şərait varsa, niyə kənardan gül almalıyıq? Bu sahədən gələn milyonlar niyə xaricə yönəlməlidir?

Şəhərin istənilən yerində gül mağazalarına rast gəlmək olar və hər birinin də özünə görə müştərisi var. Hər tərəfi gözəl çiçəklərlə bəzədilmiş mağazaya yaxınlaşanda adam istər-istəməz ətirli dünyaya düşəcəyini düşünür. Lakin bir azdan bu güllərin heç də ətirli olmadığı məlum olur. Çünki mağazalarda satılan güllərin çoxu xaricdən gətirilən bəzək bitkiləridir. Onların da tez ərsəyə gəlməsi və yaxşı görünməsi üçün istifadə olunan dərmanların qoxusu gülün ətrinə qarışıb. Elə buna görədir ki, kənardan gətirilən güllər ətri olmasa da, gec solur, uzun müddət rəngini saxlaya bilir.

Satıcı Ələkbər Talıbzadə mağazasında çoxsaylı gül növü olsa da, əsasən, xarici güllərin satıldığını deyir: "Müştərilər daha çox zahiri görünüşə aldanıb xaricdən gətirilən gülləri almağa üstünlük verirlər. Biz də işimizi buna uyğun qururuq. Əgər gündə orta hesabla 40 ədəd gül satırıqsa, bunun 30-dan çoxu xaricdən gətirilənlərdir". Diqqət çəkən məqamlardan biri odur ki, 10 manata qədər dəyişən qiymətlər arasında ən bahalısı xaricdən gətirilən güllərdir.

Bakı kəndlərində gülçülüyün zəifləməsinin bir səbəbi istixanaların qızdırılması üçün lazım olan qazın baha başa gəlməsidir. Bu da maya dəyərinin qalxmasına təsir edir. Sərf olunan əməyin müqabilində qazancın azlığını görən gülçülər bu işdən kənarlaşıb başqa sahələrə üz tuturlar. Bağçalarda açıq havada becərilən güllər isə yalnız ilin bir fəslində olur. Bu da gülə olan tələbatı ödəməyə kifayət etmir və xarici məhsulların gül bazarında çoxalmasına şərait yaradır.

Sovet hakimiyyəti illərində Maştağa, Mərdəkan, Nardaran, Şüvəlan, Bilgəh və Zabratda gülçülük sovxozları yaradılmışdı. Həyətlərdə istixanalar qurub gül yetişdirənlər də az deyildi. Odur ki, həmin vaxtlarda İttifaqa daxil olan respublikalar arasında paytaxt Bakı gül şəhəri kimi də məşhur idi. Bu gün isə Abşeronda gülçülük yalnız şəxsi təsərrüfatlarda, həyətyanı sahələrdədir. Ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində ölkədə siyasi sabitliyin pozulması, hakimiyyət uğrunda aparılan mübarizə gülçülüyə də təsir göstərdi. Bununla belə, uzun müddət gülçülüklə məşğul olan insanlar bu sahədən ayrıla bilmədilər və pay torpaqlarında gülçülüyü inkişaf etdirməyə başladılar. Çörəyi güldən çıxan kəndlilər bu gün də öz peşələrini davam etdirirlər.

Nardaran kənd sakini Ağamövsüm Cəlilov kəndlərindəki gül istixanalarının azalmasından narahatdır: "Əvvəllər Nardaranda və digər qonşu kəndlərdə gülçülük sovxozları var idi. Biz həm sovxozlarda, həm də öz həyətlərimizdə gül becərməklə dolanırdıq. Bakı ilə yanaşı, Rusiyanın şəhərlərinə və digər ölkələrə gül satmaqla çoxlu gəlir əldə edirdik. Lakin torpaqlar insanlar arasında bölünəndən sonra təəssüf ki, gülçülük xeyli gerilədi və insanların bu sahəyə marağı ildən-ilə azaldı. Müştəriləri itirdik və xaricdən ölkəyə gətirilən güllər bazarı "əlimizdən almağa" başladı".

A.Cəlilov çıxış yolunu istixanaların qızdırılması üçün normal qazın olması və kənd sakinlərinə güzəştli kreditlərin verilməsində görür: "Şükürlər olsun ki, son illər bu istiqamətdə canlanma müşahidə olunur. Ancaq əlimizdə olan imkanlara baxanda bu bizim üçün azdır. Gülçülük təsərrüfatlarını müasir texnologiya ilə təchiz etmək, dövlətin dəstəyi ilə kənd təsərrüfatının digər sahələri kimi, bu sahəni də dirçəltmək mümkündür. Ən azından gülə olan tələbatımızı özümüz ödəyə bilərik".

Digər gülçü Mərdəkan sakini Oktay Quliyev isə gül becərməyi hər şeydən əvvəl, gözəl zövq işi sayır. O, bağında onlarca gül növü yetişdirir: "Gül becərmək yüksək qulluq, böyük zəhmət tələb etsə də, insanı heç vaxt yormur. Hansı şəraitdə və necə becərilməsindən asılı olmayaraq, adamın səhhətinə müsbət təsir edir və onu gördüyü işdən zövq almağa səsləyir". O.Quliyev açıq səma altında çiçək yetişdirməyə üstünlük verir. Becərdiyi gülləri satış məqsədi ilə istifadə etməsə də, öz məhsullarından toylarda, ad günlərində və şənliklər zamanı dosta-tanışa hədiyyə edir. Onu da xatırladaq ki, təkcə Abşeronda yox, bölgələrdə də gülçülüyün inkişafı üçün əlverişli şərait var. Hələ 1970-ci ildə Zaqatala rayonunda tikilən efir yağları istehsalı zavodu gülçülük sənayesi üzrə ixtisaslaşmışdı. Burada qızılgülün çiçəklərindən alınan ətirli efir yağı öz keyfiyyəti ilə məşhur idi. Hazırda rayonun Qazangül qəsəbəsində yerləşən zavodda tədarük olunan yağın və gül suyunun istehsalı çox az miqdarda qalsa da, bu sahəyə marağı azaltmır. Gülçülər yeni, müasir, avtomatlaşdırılmış və kompyuterləşdirilmiş gül yağı və gül suyu istehsalı zavodu tikilməsini istəyirlər.

Qeyd edək ki, dünyanın bir sıra ölkələrində gülçülük sektoru iqtisadiyyatın aparıcı sahələrindən biridir. Gülçülüyün inkişaf etdiyi Hollandiya, Fransa, İspaniya, İsrail, Belçika və başqa ölkələr gül məhsullarından milyardlarla dollar gəlir əldə edirlər. Bu ölkələrdə gülçülük perspektivli sahə sayılır və sənayenin qollarından birini təşkil edir. Dünya bazarında gül yağının bir kiloqramı 5 min dollardan yuxarı qiymətlə dəyərləndirilir. Təsadüfi deyil ki, gülçülüyün inkişaf etdiyi Fransız ətirləri bütün dünyada məşhurdur. Eyni zamanda, bəzək bitkilərinin də ayrıca sahə kimi ixtisaslaşmasına xüsusi diqqət yetirilir.

Satıcıların dediklərinə görə, ölkədə gülə olan tələbat ildən-ilə artır. Gülçülər qızılgül, zanbaq, kalivoy, kala, səhləb çiçəyi, nərgiz gülü, xrizantema və digər gül sortları yetişdirirlər və bu sortların sayını artırmaqda maraqlıdırlar. Yerli güllərlə bərabər, alınma güllərin də ölkəmizdə becərilməsi mümkündür. Bəzək gülçülüyü ilə yanaşı, sənaye gülçülüyünü də inkişaf etdirmək, ölkədə gül bazarını yerli məhsullarla təmin etmək qeyri-neft sektorunun inkişafı fonunda olduqca vacibdir. Xatırladaq ki, ölkədə son 20 ildə neft sektoru ilə yanaşı, iqtisadiyyatın, kənd təsərrüfatının hər bir sahəsində əsaslı dəyişiklik, sürətli inkişaf müşahidə olunur. Təkcə 2013-cü ilin birinci rübündə qeyri-neft sektorunun inkişafı 11,4 faiz təşkil edib. Sahibkarlığa dövlət dəstəyi, güzəştli kreditlərin verilməsi artıq öz müsbət nəticəsini göstərir.

Respublikada hər il qeyd olunan Gül bayramı bu bəzək bitkisinə olan marağı daha da artırır. Abşerondan başqa, Azərbaycanın digər bölgələrində də gül yetişdirilməsi üçün şərait var. Ən azından iqlim buna imkan verir. Bu sahəyə sahibkarların marağını artırmaq, onlara dəstək olmaq, yeni texnologiyalar tətbiq etməklə gülçülüyün şöhrətini özünə qaytarmaq mümkündür.

Elnur HADIYEV

Azərbaycan. - 2013.- 4 avqust.- S. 7.