Vergi Məcəlləsinə olunan dəyişikliklər vətəndaşların mənafeyinə və sahibkarlıq mühitinin daha da yaxşılaşmasına xidmət edir

Vergilər Nazirliyində 2012-ci ilin yekunları və 2013-cü ildə görüləcək işlərə, eləcə də Vergi Məcəlləsinə edilmiş əlavə və dəyişikliklərə həsr olunmuş mətbuat konfransı keçirilmişdir.

Vergilər nazirinin 1-ci müavini, 3-cü dərəcəli dövlət vergi xidməti müşaviri Natiq Əmirov media nümayəndələrinə əvvəlcə 2012-ci ildə nazirliyin fəaliyyətinin yekunları ilə bağlı ətraflı məlumat verərək bildirmişdir ki, ötən ildə Vergilər Nazirliyi tərəfindən dövlət büdcəsinə 6 milyard 25,4 milyon manat vəsaitin ödənilməsi təmin olunmuşdur. Bu da 2011-ci illə müqayisədə 553,5 milyon manat və ya 10,1 faiz çoxdur. Daxil olan vergilərin 4 milyard 330,2 milyon manatı (71,9 faizi) qeyri-dövlət sektorunun payına düşür. Qeyri-dövlət sektorundan vergi daxilolmalarının həcmi əvvəlki ilə nisbətən 512,6 milyon manat və ya 13,4 faiz artmışdır. Bu sektordan daxilolmalar isə 3 milyard 286,5 milyon manat təşkil etməklə 2011-ci ilə nisbətən 415,7 milyon manat (14,5 faiz) çox olmuşdur.

Qeyd olunmuşdur ki, 2012-ci ildə vergi sistemində həyata keçirilən islahatlar davam etdirilmiş, vergi nəzarəti təkmilləşdirilmiş, vergi ödəyicilərinə göstərilən xidmətlərin səviyyəsi və keyfiyyəti yüksəldilmişdir. Vergi xidmətində informasiya texnologiyalarının tətbiqi və genişləndirilməsi istiqamətində bir sıra ciddi nailiyyətlərə imza atılmışdır. Keçən il yerli investisiyalı hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı elektron formata keçirilmiş, vergi və rüsumların elektron ödənilməsi imkanları yaradılmış, elektron xidmətlərin çeşidi artırılmışdır. Media nümayəndələrinin nəzərinə o da çatdırılmışdır ki, ölkəmizdə elektron hökumət çərçivəsində təqdim olunan elektron xidmətlər arasında Vergilər Nazirliyi ən çox sayda - 57 elektron xidmət göstərən dövlət orqanıdır.

Natiq Əmirov Prezidentin fərmanı ilə təsdiq olunan "Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsində dəyişikliklər edilməsi haqqında" 21 dekabr 2012-ci il tarixli Azərbaycan Respublikasının Qanunu barədə də ətraflı məlumat vermişdir. Vergi Məcəlləsinin 65 maddəsinə 131 bənd üzrə 176 əlavə və dəyişikliyin edildiyini vurğulayan nazir müavini dəyişikliklərin əsasən vergi ödəyicilərinin hüquqlarının müdafiəsi, vergi ödəyicilərinin mənafelərinin qorunması, vergi inzibatçılığının və vergi nəzarətinin təkmilləşdirilməsi ilə bağlı məsələləri əhatə etdiyini bildirmişdir. Qeyd olunmuşdur ki, bunlar Vergi Məcəlləsində son illər ərzində edilmiş ən böyük dəyişikliklərdir və əsas hissəsi vergi ödəyicilərinə və vətəndaşlara müxtəlif vergi güzəştlərinin verilməsi, sahibkarlıq mühitinin yaxşılaşdırılması, ölkəmizin investisiya cəlbediciliyinin artırılmasına xidmət edən tədbirlərdir.

Sonra nazirliyin Vergi siyasəti və strateji araşdırmalar baş idarəsinin rəisi Akif Musayev Vergi Məcəlləsinə edilmiş dəyişikliklərin əsas istiqamətləri və mahiyyəti barədə ətraflı məlumat vermişdir. İdarə rəisi vergi ödəyicilərinin hüquqlarının müdafiəsi istiqamətində Vergi Məcəlləsinə olunan əsas dəyişikliklər sırasında vergi partnyorluğu sazişinin bağlanması hüququnun verilməsini qeyd etmişdir. Vergi ödəyicilərinin hüquqlarının müdafiəsini təmin etmək məqsədilə edilmiş bu dəyişiklik vergi ödəyicisinin maliyyə itkilərinin minimallaşdırılmasına imkan verəcək. Vergi Məcəlləsinə edilmiş mühüm dəyişikliklərdən biri də vergi orqanı tərəfindən kameral və səyyar vergi yoxlamaları ilə hesablanmış vergilər, faizlər və maliyyə sanksiyalarından məhkəməyə şikayətin verilməsi, bu dövrdə vergi ödəyicisinin pul vəsaitlərinin yalnız məhkəmənin müvafiq qərarına uyğun olaraq dövlət büdcəsinə alınması qaydasını tənzimləyir.

Məcəlləyə edilmiş dəyişikliklər sırasında diqqət çəkən yeniliklərdən biri büdcəyə ödənilməli olan əlavə dəyər vergisinin təqdim edilmiş mallara, görülmüş işlərə və göstərilmiş xidmətlərə görə vergi ödəyicisinin kassasına və hesablaşma hesabına daxil olmuş məbləğlərdən hesablanmasının nəzərdə tutulmasıdır. Əsas vəsaitlərə aid edilən aktivlərin dəyərinin 100 manatdan 500 manatadək artırılması uçot-hesabat işlərinin aparılmasının daha da sadələşdirilməsinə müsbət təsir göstərəcək, eyni zamanda dəyəri 500 manatdan aşağı olan aktivlərin xərclərə silinməsinə imkan verəcək. Bu isə vergi ödəyicilərinə əlavə dövriyyə vəsaitinin əldə edilməsinə, investisiya fəaliyyətləri üçün əlavə imkanlar yaranmasına səbəb olacaq. Sözügedən dəyişikliyi faktiki olaraq 100 faiz həcmində sürətli amortizasiya kimi də dəyərləndirmək mümkündür.

A.Musayevin sözlərinə görə, Vergi Məcəlləsinə olunan daha bir əsas dəyişiklik fiziki şəxslərin aylıq gəlirlərinə və qeyri-sahibkarlıq fəaliyyətindən illik gəlirlərinə tətbiq edilən gəlir vergisinin maksimal dərəcəsinin 30 faizdən 25 faizə endirilməsi, fiziki şəxslərin 14 faiz dərəcə ilə gəlir vergisinə cəlb edilən aylıq gəlirlərinin 2000 manatdan 2500 manatadək artırılması, fiziki şəxslərin qeyri-sahibkarlıq fəaliyyətindən gəlirlərinin 14 faiz dərəcə ilə gəlir vergisinə cəlb edilən illik gəlirlərinin isə 24000 manatdan 30000 manata qaldırılmasıdır. Bu dəyişiklik muzdla işləyən fiziki şəxslərə ödənişlərin əmək haqları şəklində leqallaşdırılmasına, əhalinin pul gəlirlərinin artırılmasına və onların sosial müdafiəsinin gücləndirilməsinə xidmət edir.

Gəlir verigisi üzrə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş güzətlərdə də dəyişikliklər vardır. Sosial vəziyyətindən asılı olaraq fiziki şəxslərin müxtəlif kateqoriyalarının aylıq gəlirlərinə tətbiq edilən vergi güzəştləri müvafiq olaraq 100 manatdan 200, 55 manatdan 100, 20 manatdan 50 manatadək artırılmışdır.

İdarə rəisi bildirdi ki, mühüm dəyişikliklər sırasında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərman və sərəncamları ilə yaradılmış sənaye və texnologiyalar parklarında sahibkarlıq fəaliyyəti göstərən fiziki şəxslərin gəlirlərinin 7 il müddətinə gəlir vergisindən, parkların idarəedici təşkilatının və operatorunun mənfəətinin parkın infrastrukturunun tikintisinə və saxlanılmasına yönəldilmiş hissəsinin müddət qoyulmadan və sənaye və texnologiyalar parklarının rezidenti olan hüquqi şəxslərinin fəaliyyətindən əldə etdikləri gəlirlərin 7 il müddətinə mənfəət vergisindən, sənaye və texnologiyalar parklarının infrastrukturunun, istehsal sahələrinin yaradılması və tikintisi məqsədilə idxal edilən texnikalar, texnoloji avadanlıqlar və qurğuların ƏDV-dən, parkların idarəedici təşkilatı və operatoru, parkların rezidenti olan hüquqi və fiziki şəxslərin əmlak və torpaq vergilərindən azad edilməsi də vardır.

Məcəlləyə edilən dəyişikliyə görə, Dövlət Neft Fondunun vəsaitinin yerləşdirilməsindən əldə edilən gəlirlər mənfəət vergisindən, fondun aktivlərində yerləşdirilməsi üçün idxal edilən qızılın və qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş vəzifələrinin yerinə yetirilməsi ilə bağlı mal idxalı, iş görülməsi və xidmət göstərilməsi ƏDV-dən azad edilmişdir.

A.Musayev jurnalistlərin nəzərinə çatdırdı ki, geniş ictimaiyyətin marağına səbəb olmuş dəyişikliklərdən biri də ödənişli təhsil xidmətlərinin göstərilməsinin ƏDV-dən azad edilməsidir. Eyni zamanda Vergi Məcəlləsində sığorta agentlərinin və sığorta brokerlərinin xidmətləri maliyyə xidmətlərinə aid edilmişdir və bundan sonra həmin xidmətlər maliyyə xidmətlərinin tərkib hissəsi kimi ƏDV-dən azad ediləcək.

Bütövlükdə son dəyişikliklərlə vergi güzəşt və imtiyazlarının əhəmiyyətli şəkildə artdığını vurğulayan A.Musayev bu addımın Azərbaycanda innovasiya və bilik menecmentinə əsaslanan iqtisadiyyatın qurulması istiqamətində vergi siyasətinin, eləcə də "Azərbaycan 2020: Gələcəyə baxış" İnkişaf Konsepsiyasının vergi siyasəti baxımından hədəf və məqsədlərinə xidmət etdiyini bildirdi.

Vergi inzibatçılığının təkmilləşdirilməsi məqsədilə Vergi Məcəlləsinin 51 maddəsinə dəyişikliklər edilmişdir. Bunların sırasında nağdsız ödənişlərin aparılması zamanı vergi ödəyiciləri tərəfindən POS-terminalların quraşdırılması, vergi orqanı tərəfindən kameral yoxlama aparmaq üçün vergi bəyannaməsi, sənədlər və məlumatlar əsas olmadan təqdim olunmadıqda əlaqəli məlumatlardan istifadə etməklə vergilərin hesablanması və s. dəyişiklikləri qeyd etmək olar. Həmçinin əlavə dəyər vergisi ödəyicisi kimi qeydiyyata alınmalı olan hüquqi və hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxslər üçün ardıcıl 12 aylıq dövr ərzində vergi tutulan əməliyyatlarının həcmləri eyniləşdirilib və 120.000 manat müəyyən edilib. Bunlardan əlavə, yol vergisinin hesablanmasının və ödənilməsinin təkmilləşdirilməsi və təbii inhisar subyektlərinin sadələşdirilmiş vergitutma sistemini tətbiq etmək hüququnun olmamasını nəzərdə tutan dəyişikliklər də qeyd edilməlidir.

Vergi Məcəlləsinə edilən dəyişikliyə əsasən, Azərbaycan Respublikasında daşınmaz əmlakın (yaşayış fondu istisna olmaqla) vergitutma məqsədləri üçün aylıq icarə haqqının məbləğinin bazar qiymətləri nəzərə alınmaqla müəyyən ediləcəyini deyən A.Musayev bildirmişdir ki, vergi inzibatçılığının təkmilləşdirilməsi vergi qanunvericiliyinin vahid normativ sənəd əsasında tənzimlənməsini zəruri edir. Bu məqsədlə Vergi Məcəlləsinə Nazirlər Kabinetinin müvafiq qərarları ilə tənzimlənən vergi ödəyicilərində istehsal həcminin və ya satış dövriyyəsinin müəyyənləşdirilməsi məqsədilə xronometraj metodu ilə müşahidənin aparılması qaydaları, iri vergi ödəyicilərinin və xüsusi vergi rejimli müəssisələrin müəyyən edilməsi meyarları və idman mərc oyunlarını həyata keçirən vergi ödəyicilərinin vergiyə cəlb edilməsi qaydalarını nəzərdə tutan 50-1-ci maddə daxil olunmuşdur.

A.Musayev vurğuladı ki, Vergi Məcəlləsinə vergi nəzarətinin təkmilləşdirilməsi məqsədilə də müəyyən dəyişikliklər edilmişdir. Vergi ödəyicisinin filialı, nümayəndəliyi və digər təsərrüfat subyektlərinin olduğu ünvan üzrə uçota alınması, əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin müvafiq dövlət orqanı tərəfindən verilmiş sənəd əsasında vergi orqanlarında uçota alınması, vergi ödəyicisində əmlak vergisinin hesablanması və ödənilməsinin düzgünlüyü yoxlanılarkən inventarizasiya aparılması, vergi orqanının əsaslandırılmış qərarına əsasən növbəti və növbədənkənar səyyar vergi yoxlamalarının 9 aydan çox olmayan müddətdə dayandırılması (təxirə salınması) məhz bu qəbildən olan dəyişikliklərdir.

Vergi Məcəlləsinə əlavə edilmiş bir sıra yeniliklər sırasında cari ildə elektron auditin tətbiqi ilə əlaqədar əlavələr xüsusi qeyd olunmalıdır. Bu dəyişiklik və əlavələr nəticəsində ilk dəfə qanunvericilikdə elektron auditin tətbiqi üçün imkanlar yaradılmışdır. Dəyişikliklərə elektron fayl formasında sənədlərin tələb edilməsi, elektron qaydada audit aparılan zaman sənədlərin müəyyən edilmiş müddətdə təqdim olunmaması, bilərəkdən təhrif olunmuş formada təqdim edilməsi və sənədlərin qanunla müəyyənləşmiş müddətdə saxlanılmamasına görə maliyyə sanksiyasının tətbiqi də daxildir.

Flora SADIQLI

Azərbaycan.-2013.- 23 yanvar.- S.3.