Əsrarəngiz yaşıllıqlar vurğunu

1920-ci ildən Azərbaycan Politexnik İnstitutunun nəzdində kənd təsərrüfatı fakültəsi, 1929-cu ildən ali təhsil müəssisəsi kimi fəaliyyət göstərən Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti zəngin tarixə və ənənələrə malikdir. Yarandığı gündən indiyədək 60 mindən artıq mütəxəssis hazırlamış bu təhsil və elm məbədi özünün görkəmli məzunları ilə həmişə fəxr etmiş, onların şəxsiyyətlərinə dərin ehtiram göstərmişdir. Bu gün də universitetdə onların yubileyləri, anım günləri keçirilir, adlarına xüsusi auditoriyalar açılır, əlaçı tələbələrə onların adına təsis edilmiş təqaüdlər verilir. Məzunlarımız arasında dövlət və ictimai xadimlər, parlament deputatları, sosialist əməyi qəhrəmanları və digərləri olmuşdur. Akademiklər Həsən Əliyev, Validə Tutayuq, İmam Mustafayev, İlyas Abdullayev, Ələkbər Quliyev, Məmmədtağı Qəniyev, Cəbrayıl Hüseynov, Firuz Məlikov, Müzəffər Abutalıbov, Ağaxan Ağabəyli, Musa Musayev, Vahid Hacıyev, Məmmədtağı Cəfərov, Siddiqə Məmmədova və başqaları buna misal ola bilər.

Məzunlarımızdan biri, cəmi 66 il ömür sürmüş, zəngin həyatı və əməyi ilə örnək olmuş Sosialist Əməyi Qəhrəmanı Mehdi Həsən oğlu Mustafayev haqqında söz açmaq istəyirəm.

Mehdi Mustafayev 1914-cü ildə Qazax rayonunun Tatlı kəndində dünyaya göz açmışdır. Valideynlərini erkən itirdiyindən hələ gənc yaşlarından zəhmətə qatlaşmalı olur. Kənd məktəbində təhsil aldıqdan sonra 1929-cu ildə Gəncəyə gəlir, burada fəhlə fakültəsinin nəzdində hazırlıq kursunda təhsil alır. 1931-ci ildə yenicə Bakıdan Gəncəyə köçürülmüş Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutunda Bitkiçilik fakültəsinin üzümçülük-şərabçılıq şöbəsinə qəbul olunur.

Universitetin arxivində saxlanılan şəxsi işində Mehdi Mustafayevə məxsus diplomun surəti və institut direktorunun tədris hissəsi üzrə müavini İmran Kaşıyevin imzaladığı 20 fevral 1936-cı il tarixli 508 nömrəli arayışda göstərilir ki, Mustafayev Mehdi Həsən oğlu 1935-ci il noyabrın 21-də Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutunun üzümçülük və şərabçılıq şöbəsini tam bitirmiş, “Vakuum aparatlarında üzüm şirəsinin qatılaşdırılması” mövzusunda diplom işini müdafiə etmiş, Dövlət Kvalifikasiya Komissiyasının qərarına əsasən AKTİ-nin 9 dekabr 1935-ci il tarixli 265 nömrəli əmrilə ona aqronom-üzümçü-şərabçı ixtisası verilmişdir.

Mehdi Mustafayev institutu bitirdikdən sonra 1936-1942-ci illərdə gənc mütəxəssis kimi Şamaxı rayonunun torpaq şöbəsində aqronom, şöbə müdiri vəzifələrində çalışır. Onun fəallığı, işgüzarlığı çoxunun diqqətini cəlb edir. Sonralar Samux rayonundakı (keçmiş Səfərəliyev) 2 nömrəli sovxoza direktor təyin olunur. Burada gənc aqronomun iş qabiliyyəti, təşkilatçılığı, vətənpərvərliyi tam aydınlığı ilə üzə çıxır. Böyük Vətən müharibəsi başlananda Mehdi müəllim dövlət tərəfindən İrana göndərilir. Oradan qayıdandan sonra Azərbaycan Kommunist Partiyasının Mərkəzi Komitəsində bir sıra məsul işlərdə, xeyli müddət kənd təsərrüfatı şöbəsi müdirinin müavini vəzifəsində çalışır.

Mehdi Mustafayev sonralar Tovuz Rayon Partiya Komitəsinin birinci katibi seçilmişdir. Bu dövrdə rayon yüksək göstəricilər əldə etmişdir. Dövlətin bütün tapşırıqları artıqlaması ilə yerinə yetirilmişdir.

Həmin illərdən bu fəal və işgüzar insanın ictimai həyatda yeni yüksəliş dövrü başlanır. 1953-1959-cu illərdə o, Azərbaycan SSR kənd təsərrüfatı nazirinin müavini, 1959-cu ildən ömrünün sonunadək (1979-cu il) Nazirlər Sovetinin Dövlət Meşə Təsərrüfatı Komitəsinin sədri vəzifələrində işləmişdir.

Hansı vəzifədə çalışmasından asılı olmayaraq Mehdi Mustafayev həmişə öz işinə yüksək məsuliyyət hissi ilə yanaşmış, əməksevərliyi, prinsipiallığı, insanlara diqqəti və xeyirxah münasibətilə fərqlənmiş, xalqın, dövlətin təəssübünü çəkmiş, Azərbaycan təbiətinin mühafizəsi üçün əlindən gələni etmişdir. O, ölkənin aqrar siyasətinin həyata keçirilməsinə, kənd və meşə təsərrüfatının inkişafına var qüvvəsini və enerjisini sərf etmişdir.

Mehdi Mustafayev həmişə, hər yerdə işgüzarlığı, bacarığı, təşkilatçılığı, yenilik hissi, xalqa və torpağa sədaqəti ilə fərqlənirdi. Azərbaycanda meşələrin mühafizəsi və bərpası, yaşıl massivlərin salınması, yeni-yeni ağac növlərinin əkilməsi, əslində vahid meşə mühafizəsi sisteminin yaradılması bilavasitə Mehdi Mustafayevin adı ilə bağlıdır. Mehdi Mustafayevin rəhbərliyi ilə Şəki rayonunun Kiş çayı vadisində, Oğuz və Beyləqan rayonlarında yüzlərlə hektar sahədə qoz bağları salınmışdır. Onun layihəsi əsasında Mil, Muğan, Şirvan düzənliklərində meşə təsərrüfatları yaradılmışdır.

Mehdi müəllim ayrı-ayrı zonaların xüsusiyyətlərini, torpaq-iqlim şəraitini, eləcə də ölkəmizin tarixi bağçılıq və meyvəçilik ənənələrini çox gözəl bilirdi. Azərbaycanın qədim, ənənəvi və ən əsası, nadir sərvətlərindən olan nar ağaclarını geniş yaymağa çalışırdı. Narın əsas məkanı olmuş Kür qırağı boyunca, Şirvan zonasında 1300 hektar sahədə nar bağları salınmış, bunun üçün Göyçay və Ağdaşın ən yaxşı nar növlərindən əkin materilalı kimi istifadə edilmişdir.

O, respublikamızın bəzi rayonlarında eroziyaya uğrayan dağ yamaclarının mühafizəsinə xüsusi fikir verirdi. Bu məqsədlə onun təşəbbüsü ilə mühafizə zolaqlarının salınması üçün Orta Asiyadan quraqlığa davamlılığına görə xüsusi fərqlənən püstə ağacı və kol cinsləri gətirilmişdi. Bundan başqa, eroziya ilə mübarizədə sumax, itburnu kimi kol cinslərindən geniş istifadə olunması da M.Mustafayevin adı ilə bağlıdır.

Xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə Xəzərsahili zonada - Abşeron yarımadasında üç min hektara yaxın qumlu sahələrdə bərkitmə,yaşıllaşdırma işləri görülmüşdü. Ulu öndərin tapşırığına əsasən 1970-ci ildən başlayaraq Abşeronda 30 min hektar sahənin yaşıllaşdırılması üçün layihə hazırlanmış, Abşeronda Eldar şamı, nar, əncir kimi qiymətli ağaclara geniş meydan verilmişdi. Ceyranbatan su anbarının ətrafına müxtəlif ağac və kollardan yaşıl sipər çəkilmişdi. Mehdi Mustafayev ildə bir neçə dəfə meşə salınan ərazilərə gələr, payi-piyada gölün ətrafına dolanar, əkilən ağacların becərilməsi, suvarılması ilə maraqlanardı.

M.Mustafayev respublikada meşəçilik elminin inkişafına və bu sahədə kadr hazırlığına da ciddi fikir verirdi. Həmin illərdə Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Meşə Təsərrüfatı və Aqromeşə Meliorasiya İnstitutunda gedən müsbət işlər Mehdi müəllimin fəaliyyəti ilə də sıx bağlı idi. O dövrdə ölkədə meşəçilərə böyük ehtiyacın olduğunu qeyd edərək mütəxəssis hazırlığının vacibliyi məsələsini qaldırmışdı. Bu arzu və istək nəhayət reallığa çevrildi, Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetində meşəçilik üzrə kadr hazırlığına başlandı.

Mehdi müəllim təkcə dövlət xadimi kimi deyil, həm də milli ruhumuza xas olan gözəl ailə başçısı kimi tanınmışdır. Məhz buna görə də Mehdi müəllim qədirbilən xalqımız tərəfindən daim xatırlanır, davamçıları onun həyatından bəhrələnirlər.

Onun xidmətləri həmişə yüksək qiymətləndirilmiş, Lenin, “Qırmızı Əmək Bayrağı”, “Şərəf Nişanı” ordenləri və bir çox medallarla təltif edilmiş, 1948-ci ildə SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı fəxri adına layiq görülmüş, bir neçə çağırış respublika Ali Sovetinin deputatı olmuşdur. 1964 və 1974-cü illərdə Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fəxri fərmanları ilə təltif olunmuşdur.

Mehdi Mustafayevin haqqında dünən də, bu gün də yalnız xoş xatirələr ifadə olunur. Bir neçə alimin dediklərindən: “Azərbaycanda meşə təsərrüfatının inkişafında və geniş vüsət almasında Mehdi Həsən oğlu Mustafayevin əməyi, haqq-sayı son dərəcə böyükdür. Bu qayğı nə unudulan, nə də yaddan çıxandır” (akademik Teymur Bünyadov).

“XX əsrin 2-ci yarısında Azərbaycan meşələrinin qorunmasında Mehdi Mustafayevin xidmətləri çox böyük olmuşdur. O, görkəmli mütəxəssis kimi Azərbaycan meşələrini və meşəliklərin ağac və heyvan növlərini çox yaxşı tanıyırdı” (Prezident təqaudçüsü, əməkdar elm xadimi, professor Ələddin Əsgərov).

“Mehdi Mustafayev Tovuz dərələrində elə meşələrin salınmasına nail oldu ki, bu gün həmin yerlər Azərbaycanın füsunkar təbiətlərindən biridir” (professor Niyaz Səfərov).

“Meşə mənbələrinin səmərəli istifadəsi, artırılması, yeni meşələrin salınması, orada meyvəli və texniki əhəmiyyətli ağac cinslərinin çoxaldılması Mehdi Mustafayevin çoxillik və gərgin əməyinin bəhrəsidir” (professor Vahid Quliyev).

2009-cu ilin dekabr ayında ADAU-da xüsusi tərtib edilmiş proqram əsasında Mehdi Mustafayevin anadan olmasının 95 illiyinə həsr olunmuş yubiley gecəsi keçirilmiş, aqronomluq fakültəsində onun adını daşıyan xüsusi auditoriya açılmışdır. Burada həmişə Mehdi Mustafayevin əziz xatirəsi yüksək minnətdarlıq hissi ilə anılır, müxtəlif tədbirlər, o cümlədən interaktiv metodlarla tədris məşğələləri keçirilir.

Universitet elmi şurasının qərarı ilə yüksək təhsil göstəriciləri olan iki əlaçı tələbə - Lalə Müseyibova və Arzu Baxşəliyevaya ADAU-nun ilk məzunlarından biri, görkəmli dövlət xadimi, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı Mehdi Həsən oğlu Mustafayev adına təqaüd təyin edilmişdir.

Mehdi Mustafayevin anadan olmasının 100 illik yubileyinin qeyd edilməsi üçün universitetdə təşkilat komitəsi yaradılmışdır. Şübhəsiz, bu yubiley tədbirləri də yüksək səviyyədə keçiriləcəkdir.

Meşə mühafizəsinin görkəmli təşkilatçısı Mehdi Həsən oğlu Mustafayevin Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetinin ilk yetirmələrindən olduğundan qürur hissi keçiririk.

İbrahim CƏFƏROV,

ADAU-nun rektoru, professor

Azərbaycan.-2014.- 20 aprel.- S.6.