Əsrdən əsrə atılmış körpü

Yaxud Azərbaycan neftçilərinin bənzərsiz qəhrəmanlıq abidəsi

Neft Daşları Azərbaycan xalqının, Azərbaycan dövlətinin ayrılmaz bir dəyəridir, çox gözəl inkişaf nümunəsidir. Azərbaycanda neftçilər bütün dövrlərdə böyük hörmətə malik adamlar olmuşlar, bu gün də belədir. Neftçi peşəsi çox şərəfli peşədir və neftçilər həmişə dövlət tərəfindən yüksək qiymətləndirilir və bundan sonra da belə olacaqdır.

İlham ƏLİYEV

Neft Daşlarını "Möcüzələr adası" adlandırıblar. Əlbəttə, insan əməyinin, ağlının və zəkasının yaratdıqlarından, təbiətin ona bəxş etdiyi bu maddi sərvətin - "qara qızıl"ın zənginliyindən vəcdə gələrək belə deyiblər. Əslində, Neft Daşları reallıqdır, möcüzəyə bənzəsə də, həqiqətdir.

"Neft Daşları", ilk növbədə, 65 ildir istismar olunan və ehtiyatları hələ də tükənməyən bir xəzinə - karbohidrogen yatağıdır.

"Neft Daşları" böyük bir müəssisə - Neft və Qazçıxarma İdarəsidir.

Nəhayət, Neft Daşları dünyada bənzəri olmayan bir şəhərdir. Dayaqları dənizin dibində qərar tutan polad dirəklər üstündə salınmış bir şəhər... Ulu öndər Heydər Əliyev Neft Daşlarını XX əsrdən XXI əsrə atılmış körpü adlandırmış, onu Azərbaycan neftçilərinin möhtəşəm qəhrəmanlıq abidəsi kimi dəyərləndirmişdir.

Estakadalar sağa-sola şaxələnib, sanki əl-ələ veriblər. Uzaqdan seyr edəndə gah paralel, gah perpendikulyar, gah ziqzaq şəklində uzanan yollara bənzəyirlər. Amma bunlar adi yollar deyil. Çünki dənizin ortasında suların əhatəsindədirlər. Hər iki tərəfi polad məhəccərlərlə örtülüdür. İndi Neft Daşlarındakı polad yolların - estakadaların uzunluğu 33 kilometr təşkil edir.

Elə ki dan yeri sökülür, bu yollarda ilk neftçilər görünür. Bir çoxları gecə növbəsindən "ev"ə - yaşadıqları yataqxanaya dönür, qalanları isə işə, qayıdanları əvəz etməyə gedirlər. Bəzən neftçilər işə avtobusla da yollanırlar. Onların piyada, yaxud maşınla getməsi iş yerinin yaxınlığından-uzaqlığından, hər kəsin öz həvəsindən, bir də havadan asılıdır.

Dəniz qasırğalı olanda estakadada piyada hərəkət etmək qadağandır. Burada qayda belədir...

Gün ərzində estakadalarda tez-tez maşınlar da görünür. Bunlar əsasən, neft sənayesində istifadə olunan texnika, mexanizasiya vasitələri, kiçik tutumlu avtobuslar və xüsusi markalı minik avtomobilləridir. Estakadaların eni eyni vaxtda yalnız bir maşının hərəkət etməsinə imkan verir. Bəs iki maşın qarşı-qarşıya gəlsə, necə? Bu zaman müəyyən məsafədən bir rast gəlinən çıxıntılar - estakadayanı meydançalar vəziyyətdən çıxmağa kömək edir. Belə ki, maşınlardan biri müvəqqəti olaraq oraya çəkilir. Ona görə Neft Daşlarında nə "tıxac" yaranır, nə də təhlükə...

Bu gün Neft Daşlarında 85 estakadayanı meydança, 14 dərin dəniz özülü, 2 hazır məhsul parkı, bir sutəmizləyici qurğu var.

Estakadalar boyunca rəngbərəng borular uzanır. Bu yaşıl, mavi, qırmızı, sarı, ağ boruların təyinatını, əlbəttə ki, işçilər özləri bilirlər. Biri neft, digəri qaz, üçüncüsü lay suları nəql edir. Daha birisi ehtiyat xətdir və s. Bunlara estakadaüstü kəmərlər deyirlər. İndi bu kəmərlərin ümumi uzunluğu 200 kilometrə çatır.

Sualtı boru kəmərlərinin ümumi uzunluğu 105, sualtı kabel xətlərinin uzunluğu isə 41 kilometr təşkil edir. Burada dənizin dibində bax, belə mürəkkəb kommunikasiyalar mövcuddur.

Neft Daşlarında 2 baza meydançası, 3 neftyığma meydançası, gəmilər üçün 2 yanalma körpüsü də var. Bir sözlə, "Neft Daşları" NQÇİ-nin təkcə mədənlərinin və neft təsərrüfatının tutduğu sahə 60 kvadratkilometr ərazini əhatə edir.

NQÇİ-nin tərkibində rəhbərlik və rəhbərlik yanında aparat, 18 şöbə, bir anbar təsərrüfatı, bir mərkəzi mühəndis texnoloji xidməti, istehsalda xidmət bazası fəaliyyət göstərir. İdarə, həmçinin 13 sahəyə, 2 özülə, elektrik stansiyasına, mənzil-kommunal təsərrüfatına, mədəniyyət evinə, kitabxanaya və redaksiyaya da malikdir.

Əgər buraya yataqxanaların, muzeyin, parkın, digər sosial obyektlərin yerləşdiyi ərazini də əlavə etsək və bütün bunların, sözün əsl mənasında, suyun üzərində qərar tutduğunu bir daha xatırlatsaq, bu bənzərsiz şəhəri dünyanın səkkizinci möcüzəsi adlandıranları qınamarıq.

Ulu öndər Neft Daşlarını həmişə yüksək dəyərləndirib, dəfələrlə dəniz şəhərində olub, neftçilərin işi və güzəranı ilə maraqlanıb. Ümummilli lider: "Neft Daşlarında işləyən hər bir kəs ən böyük hörmətə layiq bir insandır. Orada işləməyən, oranı görməyən, oranı ziyarət etməyən insan bunu təsəvvür edə bilməz" - deyib.

Neftçilər ulu öndərə dərin ehtiramlarını ucaltdıqları abidə ilə, yaratdıqları zəngin muzeylə ifadə ediblər.

Hazırda "Neft Daşları" NQÇİ-nin 1617 nəfər işçisi var. Bunlardan 240 nəfəri rəhbər işçi, 181 nəfəri mütəxəssis, 16 nəfəri texniki icraçı, 1180 nəfəri fəhlədir.

Bundan əlavə, dəniz şəhərində onlarca digər idarə və təşkilatın, məsələn, ARDNŞ-nin Kompleks Qazma İşləri Trestinin "Neft Daşları" istehsalat bölümünün, "Neftqaztikinti" trestinin 4 nömrəli tikinti-quraşdırma idarəsinin, digər təşkilat və müəssisələrin nümayəndələri çalışırlar. Dəniz şəhəri eləcə də yüzlərlə dalğıc və xilasedicinin, geofizikin, rabitəçinin, yanğınsöndürənin, həkim və tibb bacısının, digər xidmət sahəsi əməkçisinin iş yeridir.

Bir növbədə dəniz şəhərində 2000 nəfərdən çox insan yaşayır və işləyir. Başqa sözlə, Neft Daşları böyük neftçilər ordusunun (burada çalışan hər kəs peşəsindən asılı olmayaraq, bu ordunun üzvüdür) çörək təknəsi və hünər meydanıdır.

Bu ilin doqquz ayında "Neft Daşları" NQÇİ-nin hər bir işçisinə düşən orta aylıq əməkhaqqı 1371 manat olub. Neftçinin zəhməti ağır və məsuliyyətli, çörəyi minnətsiz və halaldır.

Bu da həmin qəhrəman insanlar - neftçilər. 2-ci neft və qazçıxarma sahəsində, yəni mədənində (əvvəl bura sex adlanırdı) əməyin mühafizəsi və ekologiya üzrə mühəndis Mirzə Quliyevlə rastlaşırıq. Əraziyə gələn hər müsafiri qarşılayıb mədəndə hərəkət etmək üçün təhlükəsizlik qaydaları haqqında ətraflı məlumat vermək onun vəzifəsidir.

Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, son illərdə neftçilərin, o cümlədən dəniz neftçilərinin sağlamlığının, təhlükəsizliyinin təmin olunması məsələsinə diqqət daha da artırılıb, bu istiqamətdə əməli tədbirlər həyata keçirilib. Eyni təhlükəsizlik qaydaları, məsələn, xüsusi geyimdə olmaq, başa dəbilqə qoymaq və s. mədənlərin ərazisinə daxil olan hər bir kəsə aiddir.

1949-cu il noyabrın 7-də 960 metr dərinlikdən fontan vuran ilk quyu məhz bu mədənin ərazisində yerləşir. İndi neftçilər onu təmiz, səliqəli, rənglənmiş bir vəziyyətdə açıq səma altında muzey eksponatı kimi qoruyub saxlayırlar.

Hazırda 2-ci mədənin gündəlik neft hasilatı planı 255 tondur. Neftçıxaranlar bunun öhdəsindən layiqincə gəlirlər. Mədənin ümumi quyu fondu 95 quyudan ibarətdir. Onlardan 71-i istismar olunan quyudur. İşlək fondda 69 quyu var. Gündə 255 ton nefti həmin quyular verir.

Sahə rəisi İsrail İsmixanovla 418a nömrəli estakadayanı meydançada söhbət edirik. Deyim ki, dənizdə "rəis", "müdir", "kabinet" kimi sözlər nisbi xarakter daşıyır. Yəni burada müdirin kabineti, kürsüsü elə birbaşa Xəzərin fırtınalı qoynudur. Odur ki, peşəkar neftçi olan, sahə rəisi vəzifəsinə fəhləlikdən yüksələn İsrail İsmixanovu məhz estakadada arayıb tapdığımız heç də təsadüfi deyil.

- Vaxt metodu ilə işləyirik. Yəni işçilər Bakıdan gəmi və vertolyotlarla gəlib-gedərək, hər 15 gündən bir növbələrini dəyişirlər, - deyərək sahə rəisi üzünü meydançadakı qurğulara və işçilərə tutur. - Hazırda layihə dərinliyi 1120 metr olan 2634 nömrəli quyunun qazması 280 metrə çatıb. Quyu 3-cü tektonik blokun Qala lay dəstəsinin 3-cü horizontuna qazılır. Maili quyudur. Bu, qazmadan alacağımız beşinci quyu olacaq. İnanın ki, sevincimizin həddi yoxdur. Çünki 1983-cü ildən bəri ilk dəfədir qazmadan yeni quyular alırıq. Amma işə münasibətdə bizim üçün quyunun köhnəliyinin-təzəliyinin heç bir fərqi yoxdur. Biz istismar etdiyimiz köhnə quyuların ömrünü uzatmaq, onların hasilatını sabit saxlamaq üçün də əlimizdən gələni əsirgəmirik.

Sahədə 51 nəfər çalışır. Onlardan 11-i mühəndis-texniki işçi, 40-ı isə neft və qazçıxarma operatorudur. Bura bir istehsalat, təcrübə məktəbi rolunu da oynayır. Yaşa dolan, səriştə toplayan neftçilər öz təcrübələrini, bilik və bacarıqlarını gənclərlə bölüşürlər. Gənc mütəxəssislər Rasif İsmayılov, Həkim Muradov, Namiq Səmədov məhz bu qayğının nəticəsində püxtələşiblər və perspektivli kadr olduqlarına inam yaradırlar.

Uzun illərdir mədəndə çalışan ustalardan Firat Əliyev, İlyas Bəyverdiyev, Verdixan Verdixanov, Ramiz Ələsgərov və başqaları öz təcrübələrini cavanlara səxavətlə ötürür, onların nailiyyətləri ilə fəxr edirlər.

Beləcə, nəsillər dəyişir, amma Xəzər neftçisinin fədakarlığı, mətinliyi olduğu kimi qalır.

Dəniz isə cəsurları sevir və bu sevgi qarşılıqlı olmalıdır. Taleyini Xəzərlə, şərəfli neftçi peşəsi ilə bağlayanlar mütləq dəli-dolu dalğalarla da ülfət bağlamalıdırlar, seçdikləri sənətə könül verməlidirlər. Bunlarsız Neft Daşlarında bərqərar olmaq mümkün deyil.

Neft Daşlarının şimal-şərq qanadında yerləşən 1-ci sahənin rəisi İlqar Ağayevdən, idarənin müxtəlif təsərrüfatlarında çalışan qaz üzrə maşinist Fərhad Əhədovdan, əmtəə operatotu Loğman Əliyevdən də eyni sözləri eşitdik.

Qısa arayış: "Neft Daşları" NQÇİ bu ilin 9 aylıq neft və qaz hasilatı, eləcə də təhvili sahəsində qarşıya qoyulmuş tapşırıqları müvəffəqiyyətlə yerinə yetirib. 703120 ton neft hasil edilib ki, bunun da 120 tonu nəzərdə tutulduğundan çoxdur. 9 ay ərzində 49740 min kubmetr qaz hasil olunub.

İstismar olunan quyu fondunu 475 quyu təşkil edib. Bunun 440-ı fəaliyyətdə olan quyulardır. Quyuların 381-i qazlift, 56-sı fontan, 3-ü dərinlik nasosu üsulu ilə işləyir.

Bu aylar ərzində qazmadan 15 quyu alınıb ki, bu da keçən ilin müvafiq dövründəkindən 8 quyu çoxdur. Qazmadan alınan quyulardan neft hasilatı nəzərdə tutulduğundan çox - 111,8 faiz olub.

Fəaliyyətsiz fonddan 9 quyu əvəzinə 11 quyu yenidən "həyata qaytarılıb". Həmin quyular hesabına 7514 ton neft hasil edilib. Bu, 9 ay üçün nəzərdə tutulduğundan 2232 ton, keçən ilin müvafiq dövründə istismara qaytarılmış quyuların verdiyi neftdən isə 1658 ton çoxdur. Neft hasilatının artırılmasına yönəldilən geoloji tədbirlər də öz bəhrəsini verir.

Köhnə yataqlarda hasilatı sabit saxlamaq böyük zəhmət və bacarıq tələb edir. Bu işdə texniki tədbirlər az rol oynamır. İdarədə ilin əvvəlindən həyata keçirilən 310 texniki tədbir (423 əvəzinə) 9752 ton neftin əldə edilməsi ilə nəticələnib.

İşlərin rəvan getməsinə, hasilatın sabit saxlanılmasına və artırılmasına xidmət edən digər tədbirlər də var. Belə ki, həm köhnə, həm də təzə qaz-turbin elektrik stansiyalarında generatorlara texniki xidmət göstərilib. Güc transformatorlarında təftiş-təmir işləri aparılıb.

Neftçilərin məişət şəraiti ildən-ilə yaxşılaşır. İndi onlar rahat yataqxanalarda, soyuq və isti su, kondisioner, televizor, soyuducularla təmin olunmuş otaqlarda yaşayırlar. Fəhlənin şəhərdən dənizə ərzaq dolu çantalar daşıdığı, mədənə, iş başına isə qoltuğunda bağlama getdiyi vaxtlar arxada qalıb. Çünki müasir yeməkxanalar istifadəyə verilib və neftçilərin ev şəraitinə uyğun qidalanmasında heç bir problem yoxdur.

NQÇİ-nin sosial inkişaf şöbəsinin müdiri Əhməd Musayev təkcə bu ilin əvvəlindən həyata keçirilmiş tədbirlərdən danışdı:

- Açıq dənizdə, estakadalardan aralıda yerləşən özüllərdə çalışanların məişət şəraitinin yaxşılaşdırılmasına xüsusi diqqət yetirmişik. Məsələn, ötən aylar ərzində idarə 2 yeməkxana - evcik, 4 məişət evciyi və 11 anbar evciyi alıb. 741, 2346 və 2150 nömrəli özüllərə anbar evcikləri vermişik. 3 nömrəli Texnoloji Nəqliyyat Bölümünün ərazisinə yeməkxana və anbar evcikləri, 4-cü sahədəki 1770 nömrəli meydançaya məişət evciyi verilib. İşçilərin sahələrdə və özüllərdə isti yeməklə təmin olunması üçün kompleks tədbirlər görülüb. 252 nömrəli meydançada yeni tikilmiş yeməkxanada elektrik sobaları və digər avadanlıqlar quraşdırılıb, böyük su çəni qoyulub.

Bunlar görülmüş tədbirlərin kiçik bir hissəsidir. Məlumdur ki, dənizin qasırğalı günləri də az olmur. Belə vəziyyətdə gəmilər özüllərə yan ala bilmir və orada işləyənlərlə yalnız telefon əlaqəsi saxlamaq mümkün olur. Bunları nəzərə alaraq özüllərdə çalışanlar 6 ay müddətində xarab olmayan ehtiyat məhsullarla da təmin edilirlər. Hər özülün ehtiyacı nəzərə alınaraq onlara elektrik sobaları, soyuducu, su çəni, stol, kondisioner və s. verilib.

Əfsanəvi dəniz şəhərinin mərkəzi ildən-ilə gözəlləşir. Son vaxtlar burada salınmış yaşıllıq könül oxşayır. Maraqlıdır ki, ağac və kollar, gül-çiçək bir qarış torpağı belə olmayan bir ərazidə əkilib. Bunun üçün torpaq kənardan gətirilib. Yaxınlıqda yaraşıqlı "Çay evi" istifadəyə verilib. Parkın mərkəzində ümummilli lider Heydər Əliyevin abidəsi ucaldılıb.

Neftçilər fədakar əməklə məşğul olduqları kimi, istirahət etməyi, şənlənməyi, idmanla məşğul olmağı da bacarırlar. Bayramlarda, təntənəli günlərdə yeməkxanada süfrə açılır, Mədəniyyət evinin "Dalğa" instrumental ansamblı neftçilər qarşısında maraqlı konsertlə çıxış edir.

İdmanı sevən neftçilər də ildən-ilə öz nailiyyətlərini artırırlar. Onlar 28 May Respublika Günü ərəfəsində neft, qaz və kimya sənayesi işçiləri arasında keçirilən minifutbol turnirində uğurla iştirak ediblər. 20 sentyabr - Neftçilər günü münasibətilə keçirilən XXII spartakiadada isə NQÇİ-nin yığma komandası "Azneft" İB üzrə birinci, ARDNŞ üzrə isə üçüncü yeri tutublar.

Neft Daşları özünün 65 yaşının tamam olması ərəfəsindədir. Hamının çöhrəsində xoş əhval-ruhiyyə, bayram sevinci görünür. Bununla bahəm dəniz şəhərinin əmək ahəngi davam edir. Gündə bir neçə dəfə vertolyotlar buraya eniş edir, gəmilər yan alır. Əmək növbəsinə gələnlər işdən - dənizdən evinə dönənləri əvəz edirlər. Beləcə, 65 ildir dünyanı heyrətləndirməkdə olan bu möcüzə-şəhər özünün adi, eyni zamanda qeyri-adi günlərini yaşayır.

Flora SADIQLI,

Azərbaycan.-2014.- 4 noyabr.- S.5.