Şərqin son fatehi Nadir şah Əfşar haqqında dəyərli kitab

Müasir dünyamızda müxtəlif formatlarda, rəngarəng mövzularda biri-birindən nəfis tərtibatlı çoxsaylı kitablar çap olunur. Təbii ki, hər bir müəllif bu yola baş vurarkən ilk növbədə oxucu sevgisi qazanacağını düşünür. Təəssüflər olsun ki, çox vaxt gözlənilən nəticə özünü doğrultmur. Bəzən ən bahalı kitablar belə vərəqlərinin sayı qədər oxucu sayı qazana bilmir.

Haqqında söz açmaq istədiyim, böyük Azərbaycan hökmdarı, Şərqin son fatehi Nadir şah Əfşardan bəhs edən “Azərbaycan Nadir Əfşar dövləti” adlı elmi-publisistik kitab isə yuxarıdakı fikirlərdən çox-çox uzaqdır. Bu kitab nəinki oxucu marağına səbəb olub, həm də böyük bir zəhmətin bəhrəsi olaraq xalqımızın tarixi salnaməsinə dəyərli bir töhfə kimi qiymətləndirilib.

İstefada olan polis polkovniki, professor Cahangir Hüseyn Əfşarın böyük zəhmət hesabına ərsəyə gətirdiyi bu kitab Nadir şah Əfşarın anadan olmasının 325 və qurduğu dövlətin 280 illiyinə həsr edilib.

AZƏRTAC xəbər verir ki, bu yaxınlarda Türkiyədə “Azerbaycan Nadir Afşar devleti” adı ilə böyük tirajla çap edilən kitabda müəllif Nadir şahın həyatı, Azərbaycanın və İranın böyük bir hissəsini işğal etmiş osmanlılara və əfqanlara qarşı apardığı müharibələr, nəhayət, şahlıq taxtına çıxması və s. əməli fəaliyyətini çoxsaylı tarixi faktlar əsasında araşdıraraq oxuculara çatdırıb. Müəllif əsərdə Azərbaycan Əfşarlar dövlətinin əsasını qoymuş Nadir şah Əfşarın şəxsi həyatını, bir dövlət adamı olaraq xarici və daxili siyasətini, sərkərdəlik məharətini, hərbi yürüşlərini və dövlət quruculuğu istiqamətində həyata keçirdiyi bütün fəaliyyətlərini qələmə alıb. Əsərdə azərbaycançılıq ideyası əksini tapıb, həmçinin türk dövlətlərinin 4 minillik tarixinə ekskursiya edilib.

Kitabın bir üstünlüyü də türk dilində çap olunmasıdır. Bu, bir daha əsərə olan marağı artıracaq və onun daha geniş coğrafiyada yayılmasına, oxunmasına xidmət edəcək.

Kitabın xüsusi cəhəti ondadır ki, müəllif hadisələri yalnız hansısa uzaq bir tarixi proses kimi təqdim etmir, həm də onu yaşayır. Hətta onu nəslinin tarixi kimi verir. Kitabda maraqlı, maraqlı olduğu qədər də oxunaqlı, unutmağa haqqımız olmayan bir tarix var. Müəllif Nadir şahla əlaqədar yazılmış bütün mənbələrə baş vurub, böyük təhlillər aparıb.

C.H.Əfşar kitabın yazılma səbəbləri barədə fikirlərini bölüşərkən deyib: “Bu kitabı ərsəyə gətirməkdə məqsəd Azərbaycanın tarixi şəxsiyyətlərini həm köhnə, həm də yeni nəslə tanıtmaqdır. Nadir şahla bağlı araşdırma apardıqca bir azərbaycanlı kimi fəxr etdim. Araşdırmalar zamanı türklərin 4 minillik tarixi ilə yaxından tanış oldum. Xalqımızın dünyada fatehlik etməsini, hansı qəhrəmanlıqlar göstərməsini daha yaxından öyrəndim. Bir daha bu qənaətə gəldim ki, Nadir şah gücünə və istedadına güvənən, təəssübkeş bir şəxsiyyət olub. O, özündən əvvəlki türkdilli şahların hakimiyyətinə yaxşı bələd olduğundan cəsarəti və iradəsi sayəsində ululardan miras qalmış ərazilərin hamısını geri qaytara bildi. Nəticədə doğma Azərbaycan da Nadirin yaratdığı nəhəng dövlətin tərkibinə daxil olmaqla onun nüvəsini təşkil etdi”.

Belə bir məsuliyyətli işin öhdəsindən gələn Cahangir Hüseyn Əfşar ixtisasca hüquqşünas olmasına baxmayaraq, görünür, Azərbaycan tarixini də çox yaxşı bilir. Hətta uşaqlıq illərindən Azərbaycan tarixinə xüsusi həvəsi ilə seçilən müəllif deyib: “Ümumilikdə, tarixə maraq nəsil şəcərəmizin kökündən qaynaqlanır. Hələ keçmiş sovet imperiyası dövründə məlum idi ki, biz Nadir Əfşar nəslinin törəmələriyik. Bizim babalarımız o dövrdə Avarxan ərazisinə qaçqın düşmüşdü. Rusların Acarıstana hücumu nəticəsində Xınna ərazisinə köçüb gəlmiş və orada yaşamışdılar”.

Kitab üzərində işləyərkən müəllif əsas tarixi məxəzlərə baş vurub, müxtəlif dillərdə Nadir şahla bağlı nə qədər ədəbiyyat varsa hamısını əldə edib. Nəhayət, bu qərara gəlib ki, dünya tarixində ən məğlubedilməz sərkərdələrdən biri olan Nadir şah Əfşarın şəxsiyyətinə uyğun əsər ortaya qoymalıdır. Qarşısına qoyduğu məqsədi reallaşdırmaq üçün gecəsini gündüzünə qatıb. Bununla da əslində Azərbaycan dövlətinin, xalqının tarixinin bir parçasını yazmağa müvəffəq olub. Müəllif bununla bir daha sübut edib ki, Nadir şah sıradan bir tarixi şəxsiyyət olmayıb. Hətta Nadir şahın öz dövründə ingilislər, əfqanlar, farslar, monqollar, şotlandlar, irlandlar onu öz adlarına çıxmaq istəyiblər. Lakin əsərdə bir daha sübut olunur ki, Nadir şah Azərbaycan oğludur. O deyib: “Nadir şahın tarixini açmaq, onun əsl, həqiqi qəhrəmanlığını göstərmək vacib şərtdir. Nəzərə almaq lazımdır ki, onun qurduğu Əfşarlar dövlətinin ərazisi 6 milyon kvadratkilometrə bərabər olub. Onun qurduğu dövlətin 2015-2016-cı illərdə 280 illiyi tamam olur”.

Kitaba yazdığı “Ön söz”də Türkiyənin Bəylik Düzü Bələdiyyəsinin sədri Əkrəm İmanoğlu müəlliflə tanışlığından, kitabın əhəmiyyətindən, tarixin öyrənilməsi baxımından gənclərə verə biləcəyi faydadan danışıb. O yazıb: “Nadir şahın dünyagörüşünü anlamaq baxımından kitabı oxumaq mənə xüsusi zövq verdi. Əsəri oxuyarkən anlayırsan ki, Nadir şah türk birliyi yaratmaq istəyib. Türkiyə və Azərbaycan arasındakı dostluq və qardaşlıq əlaqələrinin yüksək səviyyəyə gəldiyi bu günümüzdə belə bir ibrət götürüləcək tarixi hadisələri həyəcan keçirmədən oxumaq mümkün deyil”.

Cahangir Hüseyn Əfşarın qələmə aldığı bu dəyərli əsər Azərbaycan tarixinin bir parçası olan Nadir şah dövrünə işıq salmaqla yanaşı, onun böyük şəxsiyyəti, vətənsevərliyi barədə əsl həqiqətləri ortaya qoyur, həm də gələcək nəsillərə bu tarixi sevdirmək və öyrətmək missiyasını yerinə yetirmiş olur.

Kitabda Azərbaycan Respublikası Prezidenti Administrasiyasının rəhbəri, akademik Ramiz Mehdiyevin Nadir şah haqqında yazdığı əsərlərdən geniş istifadə olunub.

İnanırıq ki, “Azərbaycan Nadir Əfşar dövləti” adlı elmi-publisistik kitab bu tarixi dövrü araşdırmaq istəyən neçə-neçə gənc tarixçinin müraciət edəcəyi ən dəyərli məxəzlərdən olacaq və zaman keçdikcə öz aktuallığını itirməyəcək.

AZƏRTAC

Azərbaycan.- 2015.- 19 dekabr.- S.4.