Lənkəran: burda göz oxşayır hər tərəf, hər yan

Varlıq etibarilə təbiət ilkindir. İnsan, cəmiyyət isə onun bir parçası, hissəsidir. Onları bir-birindən ayrı təsəvvür etmək mümkün deyil. Təbiət olmasaydı, insan yaranmazdı, mövcud olmazdı. İnsansız isə təbiət mənasız, gərəksiz olardı, yetim qalardı. Şükürlər olsun ulu Tanrının böyüklüyünə ki, kainatı yaradarkən heç nəyi, heç kimi unutmayıb, yaddan çıxarmayıb. Hər şey vəhdətdədir, hər şey bir-birini tamamlayır və mənalandırır.

Cənub mirvarisi Lənkəranda olanda, buranın əsrarəngiz təbiətini seyr edəndə, insanları ilə duz-çörək kəsəndə, ülfət bağlayanda buna bir daha əmin olursan. İlin bütün fəsillərində Lənkəran gözəldir, əsrarəngizdir. Cənub-qərbdən sıralanmış dağların zirvəsi indi ağ örpəyə bürünüb. Sürünüb gedən duman karvanı adamda belə bir təsəvvür yaradır: ulu dağlar sanki qəlyanını yandıraraq asta-asta tüstülədir. Aşağıdakı bağ-bağatlarda isə sitrus meyvələri - limon, mandarin, portağal hələ də yığılıb qurtarmayıb. Üstəlik, insan əlləri, əməlləri ilə tikilib-qurulanlar təbiətin bu gözəlliyinə yeni çalarlar qatır, onu daha mənalı və füsunkar edir.

Son illər Lənkəranda geniş-miqyaslı tikinti-quruculuq, abadlıq işləri görülüb. Regionların sosial-iqtisadi inkişafı dövlət proqramlarının icrası çərçivəsində həyata keçirilən tədbirlər sayəsində Lənkəran və Liman şəhərləri, qəsəbə və kəndlər simasını xeyli dəyişib, abadlaşıb. Bütün bunları gördükcə Lənkəranın yaxın keçmişi yada düşür, göz önündə canlanır. Keçmiş tarixdir, dərsdir. “Keçmişi bilmədən gələcəyi qurmaq olmaz” deyiblər. Sovet dövründən nə qalmışdısa, ötən əsrin 90-cı illərində sökülüb-dağıdılmışdı. Şəhərin küçələrindəki çala-çuxurlara görə maşınlar ləng hərəkət edirdi. Elektrik enerjisi günün müəyyən saatlarında olurdu, o da həddən artıq zəif. İşsizlik insanları üzürdü. Yaşayış səviyyəsi əvvəlki dövrlərlə müqayisədə çox aşağı düşmüşdü.

Tarixi şəxsiyyətlər hər bir xalqın həyatında vaxtı, məqamı gələndə Günəş kimi parlayırlar. Ulu öndər Heydər Əliyevin ikinci dəfə hakimiyyətə gəlməsindən lənkəranlılar da çox sevindilər. Çünki hələ sovetlər dönəmində ulu öndər tez-tez buraya səfərlər edər, rayonun inkişafına xüsusi diqqət və qayğı göstərərdi.

Nə yaxşı ki, yaman günün ömrü az oldu. Ölkəmizdə yaranan sabitlik nəticəsində bu cənub şəhəri də ağır günlərdən tezliklə çıxdı. Prezident İlham Əliyev ölkənin inkişafının yeni strategiyasını müəyyənləşdirdi. 2004-cü il fevral ayının 11- regionların sosial-iqtisadi inkişafı birinci, sonrakı illərdə isə növbəti beşilliklər üçün ikinci və üçüncü dövlət proqramları qəbul edildi. Hər yerdə olduğu kimi, Lənkəranda da böyük quruculuq işlərinə başlanıldı. Ölkə miqyasında ilk Olimpiya İdman Kompleksi, Müalicə-Diaqnostika Mərkəzi, Beynəlxalq Hava Limanı, Uşaq Müalicə Mərkəzi burada inşa olundu. Regionlar arasında ilk dəfə olaraq açıq ürək əməliyyatı Lənkəran Diaqnostika Mərkəzində aparıldı. Bir-birinin ardınca məktəblər, xəstəxanalar, mədəniyyət ocaqları tikilib istifadəyə verildi, yollar çəkildi, yeni parklar, xiyabanlar salındı, istehsal olunan sənaye, kənd təsərrüfatı məhsullarının həcmi artdı, adamların yaşayışı yaxşlaşdı.

Bütün bunlar dövlət başçısı İlham Əliyevin apardığı məqsədyönlü iqtisadi siyasətin nəticəsi idi. Qeyd edək ki, Prezident 12 il ərzində 11 dəfə Lənkərana gedib, aparılan tikinti-quruculuq işləri ilə tanış olmuş, neçə-neçə müəssisənin, sosial yönümlü obyektin, idman qurğusunun açılışında iştirak etmiş, bölgənin sakinləri ilə görüşüb səmimi söhbətlər aparmışdır. Cari ilin aprel ayının 11-də ölkə rəhbəri növbəti dəfə Lənkərana gəldi, buradakı tarix-diyarşünaslıq muzeyinin, mədəniyyət mərkəzinin, yeni körpələr evi-uşaq bağçasının, “Gilan Aqro-satış” təsərrüfatının, Liman-Nərimanabad-Balıqçılar avtomobil yolunun açılışında iştirak etdi. Lənkəran Mədəniyyət Mərkəzində ictimaiyyət nümayəndələri qarşısındakı çıxışında Prezident dedi: “Bu gün çox gözəl gündür. Lənkəranda mədəniyyət mərkəzi əsaslı təmirdən sonra açılır... Çox şadam ki, bu bina yenidən qurulub, bərpa edilib. Bildiyiniz kimi, bina 1970-ci illərdə tikilmişdir və təmirə ehtiyacı var idi. Hazırda bu, ən yüksək səviyyədə qurulmuş bir mədəniyyət mərkəzidir. Zallar, geniş otaqlar, iclas zalları. Burada konfranslar, konsertlər, müxtəlif tədbirlər keçiriləcək. Yəni, Lənkərana yaraşan bir mədəniyyət ocağıdır... Bu gün Lənkəranda tarix-diyarşünaslıq muzeyinə də baş çəkdim. Bu da tarixi binadır. Gözəl təmir olunub... Lənkəranın çox qədim mədəniyyəti, tarixi var. Biz bu mədəniyyəti, tarixi qoruyuruq... Son illərdə bütövlükdə Lənkəranda görülən işlər ölkəmizin ümumi inkişaf dinamikasını göstərir...”

Prezident çıxışında elektrik enerjisi, təbii qaz, içməli su, avtomobil yolları və digər infrastruktur layihələrinin icrası və bu mühüm məsələlərin davam etdirilməsi ilə əlaqədar görüləcək işlərdən ətraflı söhbət açdı.

Ümumiyyətlə, dövlət başçısının bu diyara hər səfəri böyük sevincə səbəb olur, bayrama çevrilir. Lənkəranın rəhbərliyi, əhalisi bu etimadı doğrultmaq, ona əməli işlə cavab vermək üçün əllərindən gələni əsirgəməməyə çalışırlar.

2015-ci ilin başa çatmasına az qalır. Rəqəmlərə nəzər salaq: cari ilin ötən dövrü ərzində rayonda ümumi məhsul buraxılışının dəyəri 355,9 milyon manat təşkil etmişdir. Sənayedə 20,9 milyon manatlıq və ya keçən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 7,7 faiz çox məhsul istehsal olunmuşdur. Sənayenin qeyri-dövlət sektorunda istehsalın həcmi 7 faiz artmış və onun xüsusi çəkisi 62,4 faiz təşkil etmişdir. Ayrı-ayrı sahələrə gəldikdə isə 143 ton dondurulmuş balıq və balıq məhsulları, 572 ton çörək, 186,5 ton quru çay, 7 min 257 ton tikinti qumu və çınqıl, 3,3 min kubmetr kərpic və kərpic bloku, 2 min 943 ton süd və süd məhsulları, 15,5 ton kərə yağı, 379 ton pendir və kəsmik istehsal edilmişdir. Sənayenin və infrastrukturun digər sahələrində də uğurlu nəticələr əldə olnmuşdur.

Sahibkarlığın inkişafı nəticəsində sənaye ilə yanaşı, aqrar sahədə də uğurlar qazanılmışdır. Belə ki, aqrar bölmədə hasilatın 99, pullu xidmətlərin 77,9 faizi özəl bölmənin payına düşür. Yeri gəlmişkən, cari ilin ötən dövründə Sahibkarlığa Kömək Milli Fondu tərəfindən rayon sahibkarlarına və iş adamlarına 577 min manat güzəştli kredit verilmişdir.

“Kənd təsərrüfatı ili”ndə əkin sahələrindən səmərəli istifadə etməklə ekoloji cəhətdən daha keyfiyyətli məhsul istehsal etmək, əkinçilikdə intensiv metodlara yiyələnmək üçün xeyli işlər görülmüşdür. “Gilan Aqro-Sitrus” təsərrüfatının yaradılması həmin tədbirlər sırasındadır. Yeni yaradılmış bu təsərrüfatın ümumi sahəsi 45 hektardır. 15 hektarda Cənubi Koreyadan gətirilən “Hallabong” sitrus meyvəsinin tingləri əkilmişdir. Yaxın gələcəkdə bu iş daha da genişləndiriləcək və 500 hektara yaxın ərazini əhatə edəcək. Bundan əlavə, dağətəyi ərazilərdə mütərəqqi əkin üsulu ilə sitrus plantasiyaları salınacaq və nəticədə istifadəsiz qalmış torpaqlar yenidən kənd təsərrüfatı təyinatı üzrə dövriyyəyə qatılacaq ki, bu da əlavə 2 min daimi iş yerinin yaradılmasına imkan verəcək.

Çay Lənkəranın “vizit kartı”dır. Hazırda rayon ərazisində 566 hektar çay plantasiyası mövcuddur ki, bunun da 454,4 hektarı fermer və sahibkarlar tərəfindən salınmışdır. 14 hektarda yeni meyvə bağları da salınmış, 20 hektarda bərpa işləri aparılmışdır.

Çəltikçilik buranın ən qədim əkin növüdür. Son illər bu sahədə də müəyyən inkişaf nəzərə çarpır. Əhali təbii, ekoloji cəhətdən təmiz düyüyə ehtiyac olduğunu görüb onu əkib-becərməyə başlamışdır. Bu il 108 hektar çəltik əkilərək 315 ton keyfiyyətli məhsul götürülmüşdür.

Lənkəran şəhərinin sosial-iqtisadi inkişafının sürətləndirilməsi ilə bağlı il ərzində ardıcıl tədbirlər görülmüşdür. Şəhərin 13 küçəsində ümumilikdə 11 kilometr asfaltlaşdırma işləri aparılmış, küçə, bağ və parklar boyu 585 kvadratmetr hasar hörülmüş, 2,6 min kvadratmetr tamet, 4,2 min paqonmetr (p/m) bardür düzülmüş, divar və darvazalara 6,6 min kvadratmetr suvaq, 74,5 min kvadratmetr rəng, 8,2 min kvadratmetr ağ lay vurulmuş, 45 min gül kolu, 600 dekorativ və 1200 müxtəlif ağaclar əkilmişdir. Eyni zamanda, şəhərdəki çoxmərtəbəli 4 yaşayış binasının dam örtüyü əsaslı təmir olunmuş, 9 binanın fasadı yenilənmiş, 5 çoxmərtəbəli binaya vurulmuş üzlüklər dəyişdirilmiş, divarlar müasir üslubda rənglənmişdir. Bütün bunlarla birlikdə ilin ötən vaxtı ərzində Lənkəran Şəhər İcra Hakimiyyəti tərəfindən dövlət vəsaiti və daxili imkanlar hesabına şəhərdaxili küçələrin sıradan çıxmış hissələrində cari təmir işləri aparılmışdır. Həmçinin ölkə başçısının müvafiq sərəncamı ilə ayrılmış vəsait hesabına 10 min nəfər əhalinin yaşadığı 3 yaşayış məntəqəsini birləşdirən 18,8 kilometrlik Liman-Nərimanabad-Balıqçılar avtomobil yolu yüksək səviyyədə tikilərək istifadəyə verilmişdir. Digər bir sərəncamla ayrılan vəsait hesabına isə 12,9 min nəfər əhalinin yaşadığı 9 yaşayış məntəqəsini birləşdirən 11,2 kilometrlik Aşağı Nüvədi-Kənarmeşə-Şürük avtomobil yolu əsaslı təmir olunmuşdur.

Cari ilin payızında leysan yağışları bölgənin əhalisini növbəti dəfə sınağa çəkdi. Lənkəranda çaylar məcrasından çıxaraq yaşayış evlərini, küçələri, əkin sahələrini basdı, əhaliyə, şəhər infrastrukturuna ciddi ziyan vurdu. Bununla əlaqədar Prezident 2015-ci il oktyabrın 22-də sərəncam imzaladı. Artıq həmin sərəncamın icrası çərçivəsində təbii fəlakətin fəsadları aradan qaldırılır.

Lənkəranda bu il əhalinin normal elektrik enerjisi və təbii qazla təchiz olunması, şəhərin içməli su və kanalizasiya sisteminin yenidən qurulması və digər kommunal xidmətlərin həcminin və keyfiyyətinin yüksəldilməsi sahəsində də tədbirlər həyata keçirilmişdir. Belə ki, Lənkəran Elektrik Şəbəkəsi tərəfindən rayon ərazisində 1445 metr yeni SİP kabel xətti çəkilmiş, 396 “SMART” tipli sayğac, 16 transformator quraşdırılmışdır.

Hər yerdə olduğu kimi, qazlaşma Lənkəranda da sürətlə davam etdirilir. Rayonun ərazisində indiyədək 48 min 149 p/m polietilen, 170,4 min p/m metal boru xətti çəkilmişdir. 7 yaşayış məntəqəsi - Nərimanabad, Şıxakəran, Üzümçülük, Xolmili, Zövlə, Talışlı kəndləri və Balıqçılar qəsəbəsi “mavi yanacaq”la təchiz edilmişdir. Hazırda Liman şəhərində, Zövlə, Tükəvilə və Ləj kəndlərinə qaz çəkilir. Qumbaşı və şirinsu kəndlərinin qazlaşdırılmasına hazırlıq işləri görülür. Ümumilikdə rayonun 62 yaşayış məntəqəsinin qazlaşdırılması başa çatdırılmışdır ki, bu da Lənkəranın ərazisinin 84 faizi deməkdir.

Cari ildə Lənkəran şəhərinin içməli su təchizatı və kanalizasiya sisteminin yaxşılaşdırılması ilə bağlı da müəyyən tədbirlər həyata keçirilmişdir. Xanbulan kəndində sutəmizləyici qurğu inşa edilmiş və 10 min kubmetr tutumu olan su anbarının tikintisi başa çatdırılmışdır. Lənkəran şəhərində 2,8 min p/m müxtəlif diametrli su xətləri çəkilmiş, “SMART” tipli 1230 su sayğacı quraşdırılmışdır. Kanalizasiya sistemində isə ümumilikdə 21 kilometr müxtəlif diametrli xətlər çəkilmiş, çoxmərtəbəli 30 yaşayış binasının daxili kanalizasiya xətləri təmir edilmişdir.

“IDEA” İctimai Birliyinin təşəbbüsünə qoşulan lənkəranlılar 2015-ci il mart ayının 1-dən 31-dək keçirilmiş yaşıllaşdırma aylığında fəal iştirak edərək rayonun bütün yaşayış məntəqələrində, idarə və təşkilatların ərazisində 38,8 min Eldar şamı, küknar, dəmirağacı, akasiya və xan çinar tingləri əkmişlər.

2015-ci ildə rayon məktəblərini bitirən məzunlardan 436 nəfəri müxtəlif ali məktəblərə qəbul olmuşdur. Qəbul imtahanlarında 51 nəfər 500-dən, 25 nəfər 600-dən yuxarı bal toplamışdır. Belə yüksək nəticənin əsas səbəblərindən biri təhsilin maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi ilə bağlı görülən tədbirlərdir. Təhsildə cari ilin yaddaqalan hadisələrindən biri də Darquba kəndində yeni orta məktəb binasının tikilərək şagirdlərin istifadəsinə verilməsidir. Bundan əlavə, Lənkəran şəhərində 120 yerlik müasir tipli uşaq bağçası da inşa olunmuşdur.

Rayon məktəbliləri idman yarışlarında da uğurla çıxış edirlər. Lənkəran Şahmat Məktəbinin yetirməsi Kənan Əhədzadə yanvar ayında “Moskva Open-2015” beynəlxalq şahmat festivalında 2-ci yeri tutmuşdur. Ümumiyyətlə, rayon gəncləri idman və bədən tərbiyəsi ilə əlaqədar keçirilən yarış və olimpiadalarda fəal iştirak edirlər. Respublika üzrə keçirilən müxtəlif növ idman yarışlarında 19 nəfər birinci, 18 nəfər ikinci, 18 nəfər üçüncü yeri tutmuşdur. Lənkəranlı gənclər Vətəni qorumağı isə özlərinə ən böyük şərəf hesab edirlər.

Əhalinin profilaktik müayinələrə cəlb edilməsi də diqqət mərkəzində saxlanılmışdır. Ötən müddət ərzində 114,8 min nəfər tibbi müayinədən keçmiş, 314 nəfər Bakının müalicə ocaqlarına göndərilmişdir.

Hazırda rayonda mədəniyyət mərkəzi, dövlət teatrı, 4 muzey, 71 kitabxana və 75 klub fəaliyyət göstərir. Bu müəssisələr gənclərin asudə vaxtlarının səmərəli və mənalı keçməsi üçün vaxtaşırı müxtəlif tədbirlər keçirirlər. Mədəniyyət ocaqlarının əsaslı təmiri də unudulmur.

Onu da qeyd edək ki, turizm xidmətinin müasir tələblər səviyyəsində qurulması üçün Lənkəranın turizm obyektlərində müntəzəm monitorinqlər keçirilir. Cari ilin 9 ayında rayona gələn turistlərin sayı 10 minə yaxın olmuşdur.

Rayonda gənclər siyasəti də yüksək səviyyədədir. Gənclərlə əlaqədar 55 tədbir keçirilmiş və bu tədbirlərdə 3,3 min nəfər iştirak etmişdir.

Bütün bunlar cari ildə Lənkəranda görülən işlərin qısa xronikasıdır. Başqa sözlə desək, həyata keçirilən tədbirlər sayəsində bu cənub şəhəri 2015-ci ildə də inkişaf edib, daha da abadlaşmışdır.

Seyran CAVADOV,

Azərbaycan. - 2015.- 22 dekabr.- S.5.