MÜSTƏQİLLİK ƏSL SƏRVƏTDİR

 

Nəhayət ki, ötən əsrin doxsanıncı illərində Azərbaycan xalqı özünün əzəli və əbədi arzusunu - müstəqillik istəyini gerçəkləşdirə bildi!

Yenidən ölkə rəhbərliyinə qayıdan ulu öndər Heydər Əliyevin qətiyyət və uzaqgörənliyi, cəsarət və müdrikliyi sayəsində bu dəfə əsrin əvvəllərində yaradılmış Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin aqibəti yaşanmadı, müstəqilliyimiz əbədiliyə və dönməzliyə çevrildi!

Doğrudur, hələ də Azərbaycanı asılı vəziyyətə salmağa, özgə maraqlarının icraçısına çevirməyə cəhd edən qüvvələr mövcuddur. Ancaq dövlətimizin seçdiyi Heydər Əliyev siyasi kursu, yeridilən balanslı və uzaqgörən siyasət, xalqın iqtidara birmənalı dəstəyi müstəqilliyin çətin, keşməkeşli və şərəfli yolu ilə inamla irəliləməyə imkan verir.

Özünün də ən böyük arzusu və amalı olan dövlət müstəqilliyinə ən yüksək qiyməti ulu öndər Heydər Əliyev verib: “Müstəqillik Azərbaycan xalqının ən böyük sərvətidir”.

Ümummilli liderin hər bir fikri kimi, bu kəlamı da özünün dərinliyi, uzaqgörənliyi, məna tutumu və ifadə yığcamlığı ilə fərqlənir.

Müstəqillik niyə sərvət sayılır?

Müstəqil yaşamağı sərvətə çevirən nədir?

Müstəqilliyin sərvətə çevrilməsi prosesi necə gedir?

Sualların sayını artırmaq da mümkündür. Amma başqa bir sual da maraqlıdır: Görəsən, hamı müstəqil dövlət qurmaqla sərvət sahibinə çevrilirmi?

Tarixi faktlar və ayrı-ayrı misallar göstərir ki, heç də yox!

Bəs, müstəqilliyin sərvətə çevrilməsinin şərtləri nədir?

***

Azərbaycanı müstəqilliyə gətirən yol çox çətin və ağır olub. Qeyd etdiyimiz kimi, ötən əsrin əvvəllərində meydana gələn və Yaxın Şərqdə ilk müstəqil demokratik dövlət sayılan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti cəmi 23 ay yaşaya bildi. XI Qızıl Ordu onu yenidən köhnə imperiyanın tərkibinə qataraq on iki müttəfiq respublikadan birinə çevirdi.

SSRİ adlandırılan nəhəng dövlətdə hər şey mərkəzləşdirilmişdi və vahid iradə əsasında idarə edilirdi.

İstehsal vasitələri üzərində ictimai mülkiyyət qurulmuşdu.

Ərazidə mövcud olan bütün yeraltı və yerüstü sərvətlər dövlətə məxsus idi!

Həmin ərazidə yaşayan xalqa yox, məhz dövlətə!

Dövlət isə bütün sərvətlərə yiyələnərək haqq-hesab apardıqdan sonra kimə (hansı müttəfiq respublikaya) nədən və nə qədər ayıracağını müəyyənləşdirirdi. “Strateji” adlandırılan məhsullardan (məsələn, pambıq, neft, qiymətli metallar və s.) gələn gəlirlər birbaşa “Ümumittifaq büdcəsinə” daxil edilirdi. (Yəni, Moskvanın sərəncamına keçirdi).

Kim nə qədər istəsəydi yox, kimə nə qədər məsləhət bilinsəydi, o qədər də mal-vəsait ayrılardı!

Təbii ki, Ümumittifaq büdcəsinə az verib çox götürənlər və ya əksinə, çox verib, az alanlar da olardı.

Heç bir etiraz- filan qəbul edilməzdi!

Əksinə, etiraz niyyətinə düşmək belə təhlükəli sayılardı!

Xahişlə, müxtəlif münasibətlərlə (dostluq, inandırma və s.) bəzən nə isə qoparmaq olardı.

O da həmişə yox!

Ayrılan vəsaitin verilməməsi, başqa bir yerdə yaradılan “daha əhəmiyyətli” obyektə sərf edilməsi mümkün və adi hal sayılardı. Belə ki, “kiçik” müttəfiq respublikaların ərazisində inşa edilən nəhəng və xeyli vəsait tələb edən obyektlər adətən vaxtında istifadəyə verilməz, vəsaitsizlikdən inşası illərlə, hətta on illərlə yubadılardı.

Kim nə deyə bilərdi! Partiya belə məsləhət görürdü!

Sovet hakimiyyətinin mövcudluğu dövründə əslində Bakı neftinin “adı mənim, dadı sənin” olub. Rusiyada sosializmin banisi və SSRİ-nin təşəbbüşçüsü sayılan V.İ.Lenin ilk günlərdən Bakı neftinə olan “məhəbbətini” gizlətməmişdi.

1941-1945-ci illər müharibəsi dövründə Hitler faşizmi üzərində qələbədə Bakı neftinin böyük rolu olmuşdur və bunu həmin dövrün bir sıra rəsmiləri də etiraf etmişlər. Lakin...

SSRİ-nin tərkibində olduğu yetmiş il ərzində Azərbaycan nefti gecə-gündüz sovrulub aparılsa da, xalqımıza lazımi faydası dəyməmişdir. “Ümumittifaq fondu”na daşınan “qara qızıl”dan ölkə paytaxtına yalnız neftə bulaşaraq yararsız vəziyyətə düşən “qara torpaq” qalmışdır. Hazırda neftçıxarma zamanı yaranmış neft gölməçələrinin qurudulub təmizlənməsinə və torpağın rekultivasiyasına külli miqdarda vəsait xərclənir.

Təsəvvür edin, əgər Azərbaycan xalqı və dövləti həmin yetmiş ildə neftin sahibi və sərəncamçısı olsa idi və ondan gələn gəlir indiki kimi xalqın rifahına və ölkənin inkişafına yönəldilsəydi, görün indi biz hansı səviyyədə yaşayardıq!

Adi qaydada hesablasaq, indikindən yeddi dəfə də yüksəkdə olardıq!

SSRİ hökuməti hətta Bakını müharibə dövrü xidmətlərinə görə (neft istehsalı sahəsində) birinci kateqoriya şəhərlər qrupuna daxil etmədi ki, İttifaq səviyyəsində təminatı buna görə bir qədər yaxşılaşsın.

Son 10-15 ildə xalqımız öz neftinin real bəhrəsini görür və bu qısa müddətdə neft gəlirləri hesabına nələrə nail olmuşuq, bunu təkcə biz yox, bütün dünya görür və bilir!

***

Müstəqillik yalnız yeraltı və yerüstü sərvətlərdən bəhrələnə bilmək deyil, həm də milli və dövləti maraqları əsas tutmaqla düşündüyün və lazım bildiyin formada, azad şəkildə fəaliyyət göstərmək deməkdir!

Yəni, sərvət sahibi olmaq məsələnin bir tərəfidir. Ondan səmərəli istifadə etməyi də bacarmalısan!

Fikrimizi yaxın keçmişimizdən götürülən misallarla davam etdiririk.

SSRİ-nin ərazisi çox geniş, burada iqlim və təbii şərait bir-birindən kəskin fərqli, “bir bayraq altında” birləşdirilən insanların mədəniyyət, məişət və milli-mənəvi dəyərləri zəngin və rəngarəng idi. Amma hər şey eyni arşınla ölçülür, bir qərar hər yerə və hər kəsə eyni dərəcədə şamil edilirdi. Yerli şəraitə uyğun nəsə addım atmaq, öz respublikasını daha sürətlə inkişaf etdirmək üçün səmərəli bir şey düşünüb tətbiq etmək mümkün deyildi. Hətta belə hərəkət mərkəzin itaətindən çıxmaq kimi qiymətləndirilə, özbaşınalıq tək dəyərləndirilə bilərdi! Məsələn, o dövrdə Sov. İKP MK-nın Baş katibi N.S.Xruşşov hər hektar qarğıdalı sahəsindən daha yüksək məhsul götürüldüyünü və hər donuzdan il ərzində 10-dan çox çoşqa alındığını düşünərək ölkədə qısa müddətdə ət istehsalını artırmaq, yemə tələbatı ödəmək üçün (həm də çörəyə) hər iki sahənin inkişafı barədə qərar qəbul etdi.

Bütün müttəfiq respublikalarda qarğıdalı əkinlərinin genişləndirilməsinə və donuzçuluq fermalarının yaradılmasına başlandı.

İnsanlar qarğıdalı çörəyi və donuz əti yemək istəyirlərmi - heç bu barədə soruşan belə yox idi! (Müsəlman respublikalarında isə heç kim donuza baxmaq istəmirdi. Sadə əmək adamları “partiya tapşırığı” ilə donuz fermalarına zorla işləməyə göndərilirdi. Belə zorakılıqdan isə həmin insanlara yalnız xoşagəlməz ləqəb “yadigar” qaldı). Nəticədə heyvandarlığın digər sahələrinə və taxılçılığa çox ciddi ziyan dəydi, ölkə gerilədi.

Müstəqillik dövründə belə qəribə və gülməli vəziyyət mümkün deyil! Dövlət başçısı Azərbaycana və onun vətəndaşına nə gərək olduğunu gözəl bilir! Həm də istəklərini həyata keçirməkdə müstəqildir. Bununla bağlı cənab İlham Əliyevin maraqlı fikirləri var: “Biz hər şeyi vaxtında etməli idik və etmişik. Ona görə deyəndə ki, bu gün Azərbaycan modeli var, biz səhv etmirik. Bu model var və bu model başqa tərəflər üçün də maraq doğurur”. Dövlət başçısı, eyni zamanda, həmin modelin xarakterik cəhətlərini də açıqlayır: “Siyasi, iqtisadi islahatlar, müstəqil siyasət, dinlərarası dialoq, yüksək səviyyəli milli-dini tolerantlıq, dözümlülük, sosial siyasət və görülən işlər göz qabağındadır”.

Düşünülmüş, sürətli və davamlı inkişaf yolunu seçən Azərbaycan iqtidarı dövlət büdcəsinə kifayət qədər vəsait yığılmasını təmin etdikdən sonra inkişafın istiqamətlərini müəyyən etdi. Ən böyük diqqət infrastruktur layihələrinin icrasına yönəldildi. Çünki bu olmasaydı, heç bir regional inkişaf proqramı icra edilə bilməzdi. Hansı müəssisə elektrik enerjisi olmadan işləyə bilir? Yaxud yollar, körpülər yoxdursa, yüklər necə daşınar, istehsal sahələri arasında necə rahat və operativ əlaqə yaradılar?

Qarşıya qoyduğu məqsədə, müəyyən edib formalaşdırdığı inkişaf modelinə və xalqın rifahının yüksəldilməsi hədəfinə qısa müddətdə çatmaq üçün hazırkı iqtidar ölkənin çoxəsrlik tarixi ərzində icrası mümkün olmayan bir çox arzuları gerçəkləşdirmişdir!

Onlar hansılardır?

Milli maraqların təmini, dövlətin və xalqın mənafeyi naminə müstəqilliyin son on bir ili ərzində görülən işləri və reallaşdırılan nəhəng layihələri birlikdə qısa şəkildə xatırlayaq:

- 2004-cü ildən bu günə qədər ümumi daxili məhsulumuz 3,4 dəfə artmışdır;

- Sənaye istehsalı 2,7 dəfə artmışdır;

- On bir il ərzində ölkə iqtisadiyyatına 180 milyard dollar investisiya qoyulmuşdur;

- 2004-cü ildə valyuta ehtiyatlarımız 1,8 milyard dollar idisə, hazırda 50 milyard dollardan çoxdur;

- Bu illər ərzində 1 milyon 360 min yeni iş yeri yaradılmışdır;

- İşsizlik və yoxsulluq 5 faiz səviyyəsinə düşmüşdür;

- Davos Dünya İqtisadi Forumu ölkəmizi iqtisadi sahədə rəqabətqabiliyyətliliyinə görə 38-ci yerə layiq görmüşdür;

- 2004-cü ildə Azərbaycanda orta aylıq əməkhaqqı 100 dollar idisə, hazırda bu 565 dollardır;

- Orta aylıq pensiya 24 dollardan 221 dollara yüksəlmişdir;

- Ölkə üzrə 2900 məktəb binası, 560 tibb ocağı tikilmiş və ya təmir edilmişdir;

- Təkcə regionlarda 41 olimpiya idman kompleksi və 30 gənclər mərkəzi tikilmişdir;

- Məcburi köçkünlər üçün fərdi evlərdən və çoxmərtəbəli binalardan ibarət 84 qəsəbə tikilərək istifadəyə verilmiş, 210 min məcburi köçkün yeni evlərə və mənzillərə köçürülmüşdür;

- Ümumi gücü 2400 meqavat olan 23 elektrik stansiyası inşa olunmuş, ölkəmizin ümumi enerji potensialı 6300 meqavata çatdırılmışdır;

- On min kilometr təzə yol çəkilmişdir;

- 340 körpü və tunel tikilib istifadəyə verilmişdir;

- Bölgələrdə 4-ü beynəlxalq səviyyəli olmaqla 6 aeroport inşa edilmişdir;

- Heydər Əliyev Beynəlxalq Hava Limanının yeni terminal binası tikilmiş, yeni Bakı Beynəlxalq Ticarət Limanı və gəmiqayırma zavodu istismara buraxılmışdır;

- Bir sıra transmilli layihələr:

* Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas neft ixrac boru kəməri;

* Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəməri istifadəyə verilmişdir;

- Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu xətti ilin sonunda işə salınacaqdır;

- Bir neçə transmilli layihənin - TANAP, TAP və “Cənub” qaz dəhlizi layihəsinin reallaşdırılmasına başlanılmışdır.

Etiraf edək ki, on bir il üçün ağlasığmaz, amma gerçəkliyə çevrilmiş işlərdir!

Etiraf edək ki, müstəqil siyasət və sərbəst fəaliyyət olmasaydı, bütün bunlar yerinə yetirilə bilməzdi!

Etiraf edək ki, ölkəmiz öz sərvətlərinin əsl sahibinə və sərəncamçısına çevrilməsəydi, yalnız milli maraqlar əsasında fəaliyyət qurulmasaydı, bu niyyətlərin əksəriyyəti kağız üzərində qalardı!

***

Yuxarıda sadaladıqlarımızdan da göründüyü kimi, müstəqil Azərbaycan dövləti qarşıya qoyduğu bütün hədəflərə çatır. Bu gün qeyri-neft sektorunu inkişaf etdirmək istəyirik. Qabaqcadan lazımı infrastruktur və şərait yaradıldığı üçün uğur qazanacağımıza şübhə yoxdur!

Dövlət başçısının sərəncamı ilə 2015-ci il ölkəmizdə “Kənd təsərrüfatı ili” elan edilib. Ötən il “Sənaye ili” sayılırdı və bu sahədə çox böyük uğurlara imza atıldı. Qeyri-neft sektorunun inkişafına, nəticədə həm də iqtisadiyyatın “neft amili”ndən asılılığının aradan qaldırılmasına xidmət edən bu kimi addımlar düşünülmüş və planlı qaydada (“plan” sözündən qorxmaq lazım deyil) aparılır. Diqqət yetirək, “Kənd təsərrüfatı ili” əslində həm də “Regionların sosial-iqtisadi inkişafına dair” 2014-2018-ci illər ərzində icra ediləcək üçüncü Dövlət Proqramının tərkib hissəsidir. Həm bu, həm də digər sahələr üzrə görüləcək işləri əhatə edən dövlət proqramları isə “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasının tərkib elementləridir.

Dövlət proqramının, yaxud dövlət başçısı tərəfindən imzalanmış hər hansı bir rəsmi sənədin real işə çevrilərək istənilən nəticənin alınması üçün irəlicədən lazımi hazırlıq işləri görülür, maddi-texniki təminat, baza yaradılır.

Artıq Azərbaycan iqtidarı ölkədə enerji və nəqliyyat təhlükəsizliyini təmin etmişdir. Bunun üçün illər ərzində kifayət qədər vəsait ayrılmış, layihələndirmə və tikinti işləri görülmüşdür. Bu gün isə ərzaq təhlükəsizliyi gündəmdədir. Proqnozlar göstərir ki, yaxın onilliklər ərzində dünyada insanların ərzaqla təminatında müəyyən çətinliklərin yaranacağı gözlənilir. Artıq xeyli qabaqlama tədbirləri icra olunmuşdur.

Yeni vəzifənin də uğurla həyata keçiriləcəyi zərrə qədər də şübhə doğurmur. Belə ki, aqrar islahatlardan sonra dövlət kənd təsərrüfatının yeni münasibətlər əsasında inkişafı üçün bir sıra vacib məsələləri yoluna qoymuşdur. Regionlara fasiləsiz elektrik enerjisi və təbii qaz verilməsi qaydaya salınmış, yol infrastrukturu qurulmuşdur. Kəndlilər uzun illərdir ki, on növ verginin doqquzundan azad olunmuşdur. Sahibkarlara mütəmadi şəkildə ucuz kreditlər verilir, taxıl əkini ilə məşğul olanlara subsidiyalar ayrılır. Artıq regionlarda mal-qaranın cins tərkibinin yaxşılaşdırılması üçün əsaslı işlər görülmüş, “Aqrolizinq” xidməti təşkil edilmiş, kəndlilərə güzəştli qiymətlərlə mineral gübrələrin satışı qaydaya salınmışdır. Məhsulun uzun müddət saxlanılması üçün soyuducu anbarların tikilməsi, meyvə-tərəvəzin vaxtında alıcılara çatdırılması üçün “yaşıl market”lərin inşası, kənd təsərrüfatı məhsulları satışı yarmarkalarının müntəzəm şəkildə təşkili də bu tədbirlər sırasındadır.

İki yeni nəhəng su anbarının - Taxtakörpü və Şəmkirçay su anbarı və elektrik stansiyalarının tikilərək istifadəyə verilməsi də ərzaq təhlükəsizliyinin təmininə ən dəyərli töhfədir.

Beləliklə, müstəqil, düşünülmüş fəaliyyət xalqın rifahına xidmət edən ideyaların qısa müddətdə reallaşmasına imkan yaradır ki, bu da yalnız müstəqillik dövründə mümkündür.

***

Müstəqillik mənəvi sərvətlərə də sahib çıxmağa imkan yaradır. Artıq Azərbaycanda saxta dəyərlərin “yaradılmasına” və təbliğinə, olmayan şeyin mövcudluğunun sübutuna ehtiyac yoxdur!

Yenə misallara baxaq.

Sosializm özünün mövcudluğu dövründə daim xalqların beyninə yeritmək istəyirdi ki, cəmiyyətdə “xalqlar dostluğu və proletar beynəlmiləlçiliyi prinsipi” hökm sürür. “Sosializmin qəti qələbəsi”ndən sonra isə artıq “insanların tarixi birliyinin yeni forması” sayılan “sovet xalqı”nın yarandığı iddia edilirdi.

Mənəvi dəyər kimi təqdim edilən belə “təbliğati istəklər” sosializmin özündən də az yaşadı.

Qorbaçov yenidənqurmasının ilk illərində Özbəkistandan məhsəti türklərinin qovulması, daha sonralar müttəfiq (başqa sözlə, “qardaş”) respublikalar arasında ərazilərin işğalına xidmət edən münaqişələrin başlanması (Moldova, Gürcüstan, Azərbaycan) və sonradan müharibəyə çevrilməsi sovet təbliğatının boş söz olduğunu təsdiq etdi.

Bu gün Ukraynada baş verənlər də açıq-aydın göstərir ki, nə “xalqlar dostluğu və proletar beynəlmiləlçiliyi” həqiqi dəyər olub, nə də “sovet xalqı” anlayışı reallığı əks etdirib.

Əsl dəyərlər əsrlər boyu formalaşan, zamanın bütün sınaqlarından çıxan, xalqların yaşam tərzindən doğan mədəni-mənəvi dəyərlərdir.

Bu gün müstəqil Azərbaycan Avropa mədəniyyətinə yiyələnməklə yanaşı, öz mədəniyyəti ilə Avropa mədəniyyətini də zənginləşdirməyə çalışır. Azərbaycan muğamı, aşıq sənəti, Novruz bayramı, tar ifaçılığı UNESCO-nun qeyri-maddi mədəni irs siyahısına salınmışdır.

Xalqımızın ən böyük, qürurverici dəyərlərindən biri tolerantlığı, dini və milli dəyərlərə hörmətlə yanaşmasıdır. Bu, xalqın qəlb genişliyindən, alicənablığından xəbər verir.

Özünə, öz dəyərlərinə hörmət edən millət və xalq başqalarına da hörmətlə yanaşar.

Bu, birmənalıdır!

Tolerantlıq həm də xalqımızın yaşam tərzidir.

Sosializm dövründə insanlar dini dəyərlərindən uzaq salındı, Allahı danmağa vadar edildi. Ancaq Allahsız quruluşun özünün aqibəti yaxşı olmadı, axırı yaxşı qurtarmadı!

Bu gün Azərbaycanda təkcə məscidlər tikilib təmir edilmir, həm də kilsələr, sinaqoqlar, digər dini məbədlər inşa edilir, azad və rahat şəkildə fəaliyyət göstərirlər.

Biz heç bir xalqın və millətin sitayiş etdiyi dinin müqəddəslərini lağa qoyaraq təhqir etmirik!

Çünki düşüncə və rəftarımızda qəlb böyüklüyü və alicənablıq var.

Bax, Avropa və bütün dünya bunları öyrənməlidir.

Elə tolerantlığımızı bir nümunə kimi öyrənirlər də!

Müstəqillik milli-mənəvi dəyərlərimizə, mədəni sərvətlərimizə maneəsiz qovuşmağa, onlardan bəhrələnməyə və inkişaf etdirməyə də şərait yaradıb!

Misallardan da göründüyü kimi, müstəqillik qazanan dövlətlərin heç də hamısı onu sərvətə, xalqın rifahına xidmət edən amilə çevirə bilməyib! Öz başçılarının yaramaz siyasətlərinin qurbanına çevrilən, müstəqilliyi vassalıqla, forpostluqla əvəz edən Ermənistan kimi dövlətlər əslində olan-qalanlarını da itirməklə xalqını dilənçi vəziyyətinə salaraq ölkədən qaçırırlar.

Müstəqillik sərvətlə, düşünülmüş və uzaqgörən, milli və dövləti maraqlara xidmət edən ağıllı siyasətlə tamamlananda xalqın rifahına, dövlətin tərəqqisinə xidmət edir.

İnsanlar belə dövlətdə yaşamaqdan zövq alaraq daim özlərini xoşbəxt sanırlar!

 

Bəxtiyar SADIQOV

Azərbaycan.-2015.- 2 fevral.- S.5.