Azərbaycan səhnəsinin ilk balerinası

Almaszadə Qəmər-100

İncəsənətin ən qədim növlərindən olan rəqsin tarixini insanın torpaq üstündə ilk addımlarını atdığı gündən hesablayanlar yəqin ki, yanılmırlar. Azərbaycan rəqsləri də xalqımızın xarakterinə, mentalitetinə, tarixinə uyğun olaraq çox qədimlərdən üzübəri formalaşaraq, təkmilləşə-təkmilləşə, cilalana-cilalana gəlib. Hələ Qobustan qayalarında əksini tapan həmin rəqslər ötən əsrdə öz inkişaf formalarının birində - baletdə də yüksək zirvəyə çatıb.

“Balet” deyəndə, onun Azərbaycanda inkişaf tarixindən danışanda bu sahəyə ilk imza atmış bir sıra sənətkarlar yada düşür ki, Qəmər xanım Almaszadə də onların birinciləri cərgəsindədir. SSRİ xalq artisti, dövlət mükafatı laureatı, görkəmli xoreoqraf, balet ustasının yaradıcılığı, Azərbaycan incəsənətinin inkişafındakı rolu qısaca belə xarakterizə edilir: “Qəmər Almaszadə Azərbaycanın musiqi mədəniyyətində yeni bir janrın meydana çıxmasına güclü təkan vermiş, Azərbaycan qadınlarının XX əsrdə incəsənət sahəsindəki uğurlarının təməlini qoymuşdur. Milli baletin təşəkkülündə böyük rol oynamış, Azərbaycan balet məktəbinin yaradıcılarından olmuşdur”.

İfa etdiyi partiyalar tariximizdə sənət inciləri kimi qalmış bu virtuoz balerinanı yaxından tanımaq və tanıtmaq həmişə borcumuzdur. Onun yaradıcılığı dərindən araşdırılmalı, tədqiq və geniş təbliğ olunmalıdır.

...Bir əsr bundan əvvəl Novruz əhval-ruhiyyəli günlərin birində - 1915-ci il martın 10-da Bakının mərkəzində yaşayan gənc ailənin ilk övladı anadan olur. Vidadi küçəsindəki 112 nömrəli evdə dünyaya göz açan bu qız uşağını görənlər deyirdi ki, körpə sanki bir ay parçasıdır. Adını da bu bənzəyişdən alır. Atası Hacıağa kişi qızına Qəmər adını verir.

Onda hələ heç kəsin ağlına belə gəlməzdi ki, bu gözəl qız ölkənin mədəniyyət və incəsənət tarixində böyük bir yeniliyə imza atacaq: Azərbaycanın ilk balerinası olacaq...

Kiçik Qəmərin ayağı sayalı olur. Ondan sonra ailənin daha üç övladı dünyaya gəlir: Adilə, Ənvər və Əkbər.

Xoşbəxt böyüyürdülər. Ticarətlə məşğul olan Hacıağanın elə yaşadığı küçə boyu bir sıra ayaqqabı dükanları vardı. Uşaqların anası Məryəm xanım isə həkim idi. Odur ki, ailənin heç bir maddi çətinliyi yox idi. Uşaqlar boş vaxtlarında məhəllədəki yaşıdları ilə oynayır, dostluq edirdilər.

Qəmər ən çox Şura Stepanova adlı bir rus qızı ilə ünsiyyət saxlayırdı. Günlərin birində rəfiqəsindən aldığı xəbər Qəmərin həyatında həlledici hadisə olur. O dövrdə Bakıda şəxsi bir balet studiyası yaradılmışdı. Sonralar həmin studiya Bakı Xoreoqrafiya Məktəbinə çevrilir. Onu təşkil edənlər də, orada məşğul olan uşaqlar da digər millətlərin nümayəndələri idi. Qəmərin həmin uşaqlıq rəfiqəsi Şura da o studiyanın üzvü idi.

Bir gün qızlar studiyaya birlikdə gedirlər. Məktəbin sahibi gözlənilmədən qızın soyadını soruşur. “Almaszadə” sözünü eşidən kimi onu dərhal üzvlərin siyahısına yazır. Bunun səbəbini o zaman heç kəs anlamır. Əslində isə Qəməri azərbaycanlı olduğu üçün qəbul etmişdilər. Həmin insanlar çox istəyirdilər ki, buraya azərbaycanlı uşaqlar da gəlsinlər.

Beləliklə, Azərbaycan mədəniyyətinin, incəsənətinin yeni bir səhifəsi yazılmağa başlayır. Azərbaycanın ilk balerinasının karyerasına start verilir.

1926-cı ildə balet studiyasının yetirmələri opera teatrının səhnəsində L.Delibin “Koppeliya” əsərində oynayırdılar. Qəmər də burada iştirak etdiyindən Məryəm xanım balaca oğlu Ənvəri də götürüb qızının çıxışına baxmaq üçün teatra gəlir. İkinci hissə başlanarkən pərdə açılanda Ənvər səhnədə düzülmüş kuklaların arasında bacısını görüb qışqırır. Salonda hay-küy qalxır.

Çəhrayıpaltarlı “kukla” səhnədə irəli yeriyərək qardaşını sakit olmağa çağırır. Bu an Qəmərin anasını və qardaşını tamaşa salonundan çıxarırlar. Onun özünü isə tamaşadan sonra tənbeh edirlər.

Sonralar Qəmərgil bu əhvalatı lətifə kimi danışır, gülürdülər. Amma bu tamaşanın gətirdiyi qanqaraçılıq daha böyük olur. Belə ki, “Koppeliya”dan sonra Hacıağa kişi qızının gizli məşğuliyyətindən xəbər tutur və “tufan qoparır”.

Qəmər xanım həmin günləri belə xatırlayırdı: “Atam baletlə məşğul olduğumu və səhnəyə çıxdığımı biləndə qəzəbindən evdə hər şeyi sındırıb dağıtmağa başladı. Mən qorxumdan gizlənmişdim. O, məni tapanda üstümə yeriyib qışqıraraq deyirdi: “Səni öldürəcəyəm. Ay qız, sən dəli olmusan? Məşədi Hacağanın qızı... açıq camaatın qarşısına çıxır. Bu nə deməkdir? Öldürəcəyəm səni”.

Atasının əlindən qurtulan Qəmər bir neçə gün studiyaya getmir. Anası böyük çətinliklə atasını yola gətirməyə çalışır. Nəhayət, kişi Qəmərin studiyaya getməsinə icazə verir. Ancaq bir şərtlə: səhnəyə çıxmaq olmaz!

Lakin sənət sevgisi heç bir qadağaları qəbul etmir. 1930-cu ildə Qəmər balet studiyasını bitirərək opera teatrına işə qəbul olunur. Atasının arzusunu yerinə yetirərək pedaqoji texnikumda təhsil alsa da, opera teatrında çalışır, peşəkarlığını artırır, yaradıcılığını təkmilləşdirirdi. Lakin qəlbindəki qorxu hissi onu rahat buraxmırdı: “Hər dəfə səhnəyə çıxandan sonra evə qorxa-qorxa, ehtiyatla gedirdim. Atamın qəzəbindən çəkinirdim. Bilirdim ki, nə qədər gizlətsəm də, əvvəl-axır o, səhnəyə çıxmağımdan xəbər tutacaq. Həmin dəhşətli anın qorxusu, həyəcanı məni rahat buraxmırdı”.

Lakin günlərin birində tamaşaya hazırlaşan balerinaya atasının artıq salonda olduğunu xəbər verirlər. O, əvvəlcə çox narahat olur, buna baxmayaraq, çıxışını müvəffəqiyyətlə başa çatdırır. Həmin gün və ondan sonra da dəfələrlə Qəmərin çıxışlarına baxan atası ona bu barədə bir kəlmə də demir. Əslində, heç sözə də ehtiyac yox idi. Hərəkətlərindən, baxışlarından məmnun olduğu aydın duyulurdu. Qızının çıxışından razı qalmışdı...

Qəmər Almaszadənin peşəkar səhnəyə qədəm qoyduğu dövr çox çətin idi. O vaxt Azərbaycan qadını hələ çadra altında gəzirdi, heç bir hüquqa malik deyildi, səhnədə qadın rollarını kişilər ifa edirdi. Məhz belə bir dövrdə böyük səhnəyə gəlib kütləvi tamaşalarda oynamaq, rəqsləri ifa etmək böyük cəsarət idi. O özü də fərqinə varmadan cəmiyyətin heç cür qəbul edə bilmədiyi bir addımı atırdı. Bütün birincilər kimi mümkünsüz olanın mümkünlüyünü sübut edir, yol açırdı. Bununla da çətin sınaqlardan keçirdi.

Dahi Üzeyir bəy Hacıbəyli Qəmərin istedadını görür, dəyərləndirir, gələcəyinə ümid bəsləyirdi. Böyük bəstəkar onu doğma övladı kimi sevirdi. Qeyd edək ki, atası Hacıağanın sonralar qızının sənət yoluna sədd çəkməməsinin bir səbəbi də böyük Üzeyir bəyin ona bu münasibəti idi.

1932-ci ildə Qəmərin peşəkar balet təhsili almaq üçün Moskvaya göndərilməsi də Üzeyir bəyin təşəbbüsü idi. Qəmər orada Böyük Teatrın nəzdindəki balet məktəbində oxuyur. SSRİ-nin Leontyeva, Çekrigin, Monaxov kimi balet ustalarından dərs alır.

Həmin il Bakıda Qlierin “Şahsənəm” operası yenidən səhnəyə qoyulmağa hazırlanırdı. 1927-ci ildə dramaturq Qalperinin librettosu əsasında yazılan və birinci dəfə tamaşaya qoyulan əsər uğur qazana bilməmişdi. Bu dəfə libretto dramaturq Cəfər Cabbarlıya tapşırılır. Moskva Konservatoriyasının dirijorluq fakültəsində təhsil alan Əfrasiyab Bədəlbəyli yeni tamaşa ilə bağlı Bakıya çağırılır. Əsərdəki “Vakxanalıya” və fars rəqslərini yalnız Qəmər Almaszadənin məharətlə oynayacağı fikri ortaya atılır. Beləliklə, Qəmər də Moskvadan geriyə dönməli olur.

Təhsilinin yarımçıq qalması Qəmərin heç ürəyincə olmur. Odur ki, 1933-cü ildə yenidən Azərbaycanı tərk edir. Bu dəfə Sankt-Peterburqa üz tutur. Buradakı məşhur xoreoqrafiya məktəbində təhsil alır. Mariya Romanova-Ulyanovanın sinfində oxuyur. Tələbəsinin istedadına valeh olan Mariya Fyodorovna ona fərdi şəkildə dərslər keçməyə başlayır.

Qəmər Almaszadə 1936-cı ildə Bakıya yeni bilik və arzularla qayıdır. Həmin il Üzeyir bəy filarmoniyanın nəzdində təşkil etdiyi Azərbaycan Xalq Rəqsləri Ansamblına Qəməri bədii rəhbər seçir. Üzeyir bəyin göstərişi ilə ansamblın nəzdində ekspedisiya qrupları yaradılır. Bu ekspedisiyanın tərkibində Qəmər xanım bölgələrdə xalq rəqslərini toplayır.

Qəmər Almaszadənin sonrakı həyatı ansamblla yanaşı, həm də Opera və Balet Teatrı, eləcə də Bakı Xoreoqrafiya Məktəbi ilə bağlı olur.

Mariya, Esmiralda, Tao-Xao, Medora, Raymonda, Gülyanaq, Maşa, Gülşən... Bu adlar Qəmərin obrazlar qalereyasını hələ tam əks etdirmir. Onun səhnəmizdə dünya və Azərbaycan klassiklərinin şah əsərlərində canlandırdığı rəhgarəng, dolğun obrazlar həm özünə, həm də incəsənətimizə şöhrət gətirir.

Üzeyir bəyin 1937-ci ildə tamaşaya qoyulmuş “Koroğlu” operasında rəqslərə xeyli yer verilmişdi. Bu rəqslər hətta Moskva tamaşaçılarını da valeh etmişdi. Burada Qəmər xanımın rəqsi incə duyğularla, milli üslubla fərqlənirdi. Xalq artisti V.Davidova sanki bütün tamaşaçıların fikrini ifadə edərək yazmışdı: “Prima-balerina Qəmər Almaszadə tamamilə müstəsna bir təzahürdür. O, nağıllarda olduğu kimi rəqs edir. Onu görmək lazımdır. Çünki onun bütün rəqs sənətkarlığını sözlə ifadə etmək mümkünsüzdür”.

Sankt-Peterburq Teatr Sənəti Akademiyasının məzunu, beynəlxalq müsabiqələr laureatı Tahir Eynullayev balerinanın R.Çaykovskinin “Qu gölü” əsərində yaratdığı obrazları belə səciyyələndirir: “Öz istedadının mahiyyəti baxımından Qəmər Almaszadəyə Odetta obrazı daha yaxındır. Bu partiyada ifası təbiidir. Balerina Odiliyanın da cizgilərini tapa bilmişdi. Şər dühanın qızı onun ifasında şux bir sevinc içərisindədir. Onun məkri gülüşün, fərəhin, məftun etmənin stixiyasında, virtuoz variasiyasında duyulan şərdən aldığı həzz və ləzzətlə açılır”.

Həmin illərdə Qəmər klassik baletdən milli “Qız qalası”, “Gülşən”, “Yeddi gözəl” tamaşalarına doğru uğurlu bir yol gəlirdi. Şöhrəti günbəgün artırdı.

1940-cı ildə bəstəkar Əfrasiyab Bədəlbəyli və balerina Qəmər Almaszadə sanki Azərbaycan baletinin təməl daşını qoyurlar. Ə.Bədəlbəyli “Qız qalası” baletini yaradır və onu sevimli xanımı Qəmər Almaszadəyə həsr edir. Qəmər xanım buradakı Gülyanaq rolunu qeyri-adi bir məharətlə oynayır. Beləliklə, Azərbaycan balet məktəbinin əsası bu iki böyük istedadın sənət eşqindən, həyat sevgisindən qaynaqlanaraq yaranır.

T.Eynullayev bu əsər haqqında yazır: “Qız qalası” ilə Azərbaycan balet sənətinin şərəfli səhifəsi açılır. Balerina öz qəhrəmanının daxili aləmini son dərəcə incəliklə açır. Başlanğıcda bu dəcəl və şən, demək olar, yeniyetmə bir qızcığazdır. Onun kövrək utancaqlığı və saf işvəsi Poladla görüşündəki lirik-oynaq rəqslərdə açıq duyulur. Toy zamanı onun işıqlı sevinc hissləri ilə dolu cazibəsi və mənəvi gözəlliyi nə qədər saf və təmizdir. Bu xoş anlarda qəfildən Cahangir xan peyda olur. O gəlib ki, qəşəng qızları öz hərəmxanasına aparsın. Hökmdarın nəzəri Gülyanağın üzərində dayanır. Onu özünə almaq istəyirdi. Sonluq, aydınlaşma sürətlə yaxınlaşır. Onun tragizmi həm mənəvi qüvvə, həm də ümidsizliklə şərtlənib. Gülyanaq intihar etməyi qəti qərara alıb və qapının arxasından asta addımları eşidib özünü dənizə atır, amma xəbəri olmur ki, bu, Polad idi. Onun yanına tələsirdi...”

Beləliklə, 1940-cı il aprelin 18-də premyerası keçirilən “Qız qalası” Azərbaycanın ilk milli baleti olur. Bu, məzmunu Azərbaycanın keçmişindən bəhs edən bir balet idi. Lakin o, çox müasir və yeni idi, çünki təzəcə “doğulmuşdu”. Azərbaycan incəsənətinə yenilik gətirmişdi. Daha bir önəmli fakt isə o idi ki, burada baş qəhrəman olan qadının obrazını azərbaycanlı qız - Azərbaycanın ilk balerinası Qəmər xanım Almaszadə oynayırdı. Özü də çox məharətlə oynayırdı. Dahi Üzeyir bəyin dediyi kimi: “Qəmər Almaszadə öz ifasında müasir xoreoqrafiya sənətinin texnikasını xalq rəqs yaradıcılığı ilə uğurla birləşdirə bilib... Onun yaratdığı obraz inandırıcı və məqsədyönlüdür. O, azərbaycanlı qadının faciəsinin təcəssümü olmaqla uzaq fərəhsiz keçmişi özündə xatırladaraq bizi həyəcanlandırır”.

Qəmər Almaszadə bir çox operalarda da rəqslər ifa edib. Bunlar həm xarici, həm də Azərbaycan bəstəkarlarının operalarıdır. Qəmər xanım tamaşaçıları S.Qunonun “Faust”, M.Musorqskinin “Boris Oodunov”, A.Borodinin “Knyaz İqor”, C.Verdinin “Aida”, R.Qlierin “Şahsənəm” operalarında öz rəqsləri ilə dönə-dönə valeh etmişdi. Üzeyir bəy Hacıbəylinin “Leyli və Məcnun”, “Koroğlu”, Müslüm Maqomayevin “Şah İsmayıl” operalarının tamaşaçıları bu əsərlərin digər məziyyətləri ilə yanaşı, uzun müddət Qəmərin mələkvari süzməsini də unuda bilmirdilər.

1959-cu ildə Qəmər xanım Cahangir Cahangirovun “Məhsul” süitasının solo hissəsini Moskvada, Böyük Teatrın səhnəsində ifa edir. Bu, Qəmər Almaszadənin səhnədə son çıxışı olur. Qeyd edək ki, həmin il sənətkar SSRİ xalq artisti adına layiq görülür.

Qəmər Almaszadə gözəl pedaqoq idi. İlk rəqs dərslərini ötən əsrin 30-cu illərində Bakı Xoreoqrafiya Məktəbində keçən Qəmər xanım ahıl yaşlarına, yəni gücü çatıb qüvvəsi yetənə qədər sevimli sənətini gənclərə öyrədib. Onun müəllim missiyası təkcə məktəb divarları çərçivəsində deyil, hər yerdə özünü göstərirdi. O, uzun illər milli kadrların hazırlanması üçün böyük əmək sərf etmişdi. Azərbaycan balet sənətinin sirlərini gənc nəslə öyrətmək sahəsində gərgin fəaliyyət göstərmişdir. Uzun illər Bakı Xoreoqrafiya Məktəbinə rəhbərlik etmişdir. Onun yetirmələri - görkəmli balet ustaları Leyla Vəkilova, Nailə Nəzirova, Vera Tsiqnadze, Rəfiqə Axundova, Tamilla Şirəliyeva, Çimnaz Babayeva, Tamilla Məmmədova, Olqa Arifulina, Olqa Pavlova və başqaları sənət aləmində şöhrət qazanmış, özləri də sənətin inkişafına töhfələr vermişlər.

Qəmər xanım Azərbaycanı, Azərbaycan incəsənətini ölkəmizin hüdudlarından kənarda həmişə layiqincə təmsil edib. O, Fransada, Hindistanda, Nepalda, keçmiş SSRİ məkanının müxtəlif şəhərlərində uğurlu çıxışları ilə yaddaşlarda qalıb. Həmişə də alqışlarla qarşılanıb, sənəti yüksək dəyərləndirilib.

1970-ci ildə İraqın Mədəniyyət Nazirliyi orada ilk milli rəqs ansamblını yaratmaq üçün Qəmər xanımı Bağdad şəhərinə dəvət edir. Cəmi iki il ərzində İraqda çox gözəl bir rəqs kollektivinin yaranması böyük sənətkarın gərgin əməyinin bəhrəsi olur. Təsadüfi deyil ki, ansambl tək İraqda deyil, onun hüdudlarından kənarda da şöhrət qazanır. Bunun bir səbəbi Qəmər xanımın İraqda da milli rəqsləri öyrənməsi, toplaması və böyük səhnəyə gətirməsidir. Kollektiv dünyanın 50-dən çox ölkəsində uğurlu qastrol səfərlərində olur, beynəlxalq rəqs festivallarında iştirak edir və qələbələr qazanır. İraq xalqı bu xidmətlərinə görə Qəmər xanıma minnətdar duyğularını hələ də yaşadır.

Səhnə fəaliyyətini dayandırandan sonra Q.Almaszadə Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrında baş baletmeyster, balet truppasının bədii rəhbəri, quruluşçu baletmeyster vəzifələrində çalışır. Onun quruluş verdiyi əsərlərdən bir neçəsinin adını çəkmək kifayətdir: “Yeddi gözəl” (1952), “Qırmızı lalə” (1954), “Yatmış gözəl” (1955), “Laurensiya” (1956), B.Asafyevin “Baxçasaray fontanı” (1951), F.Əmirovun “Şur” (1968). Sonrakı illərdə isə o, “Qızıl açar”, “Qaraca qız”, “Qu gölü”, “Don Kixot” və neçə-neçə digər əsərə quruluş verir.

Qəmər xanımın rəqsləri bir sıra filmlərdə də əbədiləşib.

Görkəmli incəsənət xadiminin həyatında məhrumiyyətlər, acınacaqlı hadisələr də az olmamışdı. Bu istedadlı və gözəl xanımı ömrü boyu sevinc, şöhrət, bəxtiyarlıqla yanaşı, şəxsi həyatının bir sıra uğursuzluqları, acıları da müşayiət etmişdi. Hələ gənc ikən seçdiyi sənət qohum-əqrəbasını çox hiddətləndirmiş, ona ciddi təzyiqlər göstərilmişdi. Hətta bir dəfə küçədə gedərkən ona atəş açmış, ayağından yaralamışdılar. Yəqin bir daha rəqs etməməsinə qərar vermək üçün...

İradə, sənət sevgisi və bir də qismət, şans ona yenidən səhnəyə dönmək səadətini nəsib etdi. Günlərin birində gənc bəstəkar Əfrasiyab Bədəlbəylinin anası Rəhilə xanımın onların evinə elçiliyə gəlməsi ilə ailənin, qohum-əqrəbanın narahatlıqlarına son qoyulur. Beləliklə, gənc, az qala yeniyetmə Qəmər ailə həyatı qurub ömrünün ən şirin, ən bəxtəvər çağlarını yaşayır. İki istedadlı yaradıcı gənc həm həyatda, həm də sənətdə birlikdə idilər, sanki bir-birindən ayrılmaz idilər, ortaq düşüncələri, istəkləri vardı...

Lakin tale, qismət, alın yazısı deyilən bir məsəl də var: “Gör fələk nə sayır”. Görünür, bu sözü də xalq əsrlər boyu sınaqdan keçirib. Uzun illər - 15 illik ailə həyatından sonra bu sevimli cütlük ayrılmalı olur, çünki taledən onlara övlad qisməti düşmür. Deyilənlərə görə, ayrılmaq qərarını Qəmər xanım özü verir ki, həyatda və sənətdə əziz dostu olan insan övladsız qalmasın... Onların sənət bağlılıqları isə illərlə davam edir.

Sevimli qardaşı Əkbəri gənc ikən itirməsi də Qəmərin həyatda aldığı ən böyük mənəvi zərbələrdən olmuşdu. Belə ki, Böyük Vətən müharibəsi başlananda Əkbər də birincilər sırasında cəbhəyə getmişdi. Qəmər xanım onun hər məktubunu ürək çırpıntıları ilə gözləyirdi. Çox çəkmir ki, qardaşının məktublarının arası kəsilir. Bir gün isə onun “qara kağız”ı gəlir...

Lakin dərd bununla bitsə, nə var idi ki?.. Böyük bacısının yolunu davam etdirən Adilə də dünyasını dəyişir. Leninqrada (Sankt-Peterburq) təhsil almağa getmişdi. Bu şəhərin rütubətli havası gənc qıza düşmür və o, vərəm xəstəliyinə tutulur. Adilənin xilası mümkün olmur. Beləliklə, Qəmər həm sevimli bacısını, həm də ilk ardıcılını itirir. On ay sonra anası Məryəm xanım maşın qəzasında həlak olur. Qəmər bir-birinin ardınca gələn itkilərin yükünü çəkmək üçün iradəsini köməyə çağırır. Bu dərdlərə dözüb yaşamaq naminə təsəllisini də sənətdə axtarır, ondan möhkəm yapışır.

Qardaşı Ənvər yaxşı rəssam idi. Opera və Balet Teatrında quruluşçu rəssam işləyirdi. Bu sənətə sevgini ona bibisinin həyat yoldaşı Əzim Əzimzadə aşılamışdı. O da teatr sənətinə bağlı idi. Qəmərin bu qardaşı da ilk bəxtindən yarımamışdı. Balerina Leyla Vəkilova ilə ailə qurmuşdu. Bir-birlərini çox sevirdilər. Amma Leyla ilə Ənvərin evliliyi cəmi bircə il çəkir. Xasiyyətləri tutmur, ona görə də ayrılırlar. İkinci evliliyi Ənvərə səadət gətirir. Onların yeganə övladları dünyaya gələndə ailənin sevincinin həddi-hüdudu yerə-göyə sığmır. Çingiz təkcə Ənvərə deyil, Qəmər xanıma da oğul olur.

Mənən güclü həyatsevər bir insan idi Qəmər Almaszadə. O, daim irəliyə baxır, irəliyə doğru gedirdi. İctimai işlərdə fəal iştirak etməsi də bundan qaynaqlanırdı. Q.Almaszadə respublika Ali Sovetinin deputatı olmuşdu.

İstər sovet dönəmində, istərsə də ölkəmiz müstəqillik qazandıqdan sonra dövlət onun əməyini yüksək qiymətləndirmişdir. O, 1938-ci ildə Moskvada keçirilən Azərbaycan Mədəniyyəti ongünlüyündə iştirakına görə “Qırmızı Əmək Bayrağı” ordeninə layiq görüldü. 1940-cı ildə Azərbaycanın əməkdar, üç ildən sonra xalq artisti, 1959-cu ildə SSRİ xalq artisti fəxri adlarını aldı. 1952-ci ildə Soltan Hacıbəyovun “Gülşən” baletinə verdiyi quruluş ona SSRİ-nin Dövlət mükafatını qazandırdı.

Qəmər xanım ömrünün ahıl çağını müstəqillik qazanmış Azərbaycanda yaşadı. Bu dövrdə dövlət onu unutmadı, diqqət və qayğısını əsirgəmədi. Azərbaycan Respublikasının ali mükafatı olan “Şöhrət” ordeninə layiq görüldü. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 11 iyun 2002-ci il tarixli sərəncamı ilə ona fərdi təqaüd verildi.

Həyat heç zaman Qəmər xanımın gözlərində öz gözəlliyini, təravətini, cazibəsini itirmədi. Ömrü boyu ona şan, şöhrət, uğur, nailiyyət, pərəstiş, sonsuz sevgi gətirdi. Böyük sənətkar, virtuoz balerina 2006-cı il aprelin 7-də 91 yaşında dünyasını dəyişdi.

Qəmər Almaszadə yaşlı nəslə mənsub olan tamaşaçıların yaddaşında təkrarsız, bənzərsiz bir rəqqasə - balerina kimi qalıb. Yeni nəsillər üçün isə o, tarixdir. Elə bir tarix ki, gənclər oradan onun milli rəqslərin mahir ifaçısı, klassik xoreoqrafik ənənələrlə xalq rəqslərinin vəhdətini yarada bilmiş obraz olduğunu öyrənirlər. Təsadüfi deyil ki, Prezident İlham Əliyevin görkəmli balerinanın 100 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında sərəncamında da onun yüksək sənətkarlıq xüsusiyyətləri qeyd edilib. Sənəddə həmçinin Qəmər Almaszadənin Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının səhnəsində oynanılan bir çox əsərlərə məharətlə quruluş verdiyi, milli kadrların hazırlanması sahəsində fəaliyyətinin təqdirəlayiq olduğu göstərilib.

Qəmər xanımın balet səhnəsini tərk etdiyi gündən onilliklər ötüb. On ilə yaxındır özü də artıq həyatda yoxdur. Amma Azərbaycan səhnəsi var, Azərbaycan bəstəkarlarının vaxtilə yaratdıqları və günümüzdə yazdıqları yeni balet əsərləri, onlarda oynayan balerinaların yeni-yeni nəsilləri var. Bu gün Azərbaycan səhnəsində qu quşu kimi süzən və incəsənətimizi yaxın-uzaq ellərdə layiqincə təmsil edən həmin qızların çoxu Qəmər Almaszadəni heç görməyib. Amma hər birini Qəmər Almaszadənin xeyir-duası müşayiət edir. Onlar Qəmər sevgisi ilə pərvazlanır, onun sənətini yaşadır, yolunu davam etdirirlər.

İradə ƏLİYEVA,

Azərbaycan.-2015.- 8 mart.- S.5.