“Cənub” qaz dəhlizi uğurla reallaşır

Prezident İlham ƏLİYEV: “Görülən bu işlər Azərbaycanın geosiyasi əhəmiyyətini artıracaq və bizim gücümüzü də artıracaq, təsir imkanlarımız da artacaq”

Azərbaycan əlverişli coğrafi məkanda yerləşməsi, təbiətinin füsunkarlığı ilə yanaşı, həm də əsrlər boyu özünün zəngin təbii sərvətləri ilə dünyada tanınıb. Və elə buna görə də tarixin müxtəlif dönəmlərində işğala məruz qalan xalqımız yalnız XX əsrin sonlarına doğru dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra öz təbii sərvətlərinə də sahib çıxdı. Ulu öndər Heydər Əliyevin müəyyən etdiyi konsepsiya əsasında formalaşan Azərbaycanın yeni neft strategiyası və ümumən enerji siyasəti təbii sərvətlərimizi xalqımıza qaytardı.

Hələ 1994-cü ildə “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanmasından sonra hasil edilən neftin hansı yolla dünyaya çıxarılması məsələsi uzun müddət müzakirə mövzusu olaraq qalırdı. Bu məsələdə maneçilik törətmək istəyənlər də çox idi və onlar hər vəchlə bu prosesin qarşısını almağa çalışırdılar. Lakin bütün məqamlarda ulu öndər Heydər Əliyevin və onun layiqli siyasi davamçısı Prezident İlham Əliyevin qətiyyəti, prinsipiallığı Azərbaycanın yeni neft strategiyasının zəfərini təmin etdi. Bu gün neftdən gələn pullar müstəqil Azərbaycan dövlətinin inkişafına, qüdrətlənməsinə, vətəndaşlarının sosial rifahının yüksəlməsinə xidmət edir.

Lakin Odlar diyarı olan Azərbaycan təkcə neftlə zəngin deyil. Belə ki, Xəzərin Azərbaycana aid hissəsində böyük təbii qaz ehtiyatları da mövcuddur və bunu son illərdə aparılan kəşfiyyat işlərinin uğurlu nəticələri də təsdiq edir. Bu mənada təsadüfi deyil ki, neft sahəsində bütün iri layihələr icra edildiyi üçün son illərdə Azərbaycan özünün enerji siyasətini həm də qaz amili üzərində qurur. Xatırladaq ki, hələ 1999-cu ildə “Şahdəniz” qaz yatağının kəşfi və buradan hasilatın başlaması isə ölkəmizin enerji təhlükəsizliyinin təmin olunmasında və dünya enerji bazarında böyük hadisəyə çevrildi. Bunun nəticəsi olaraq respublikamızda təbii qaz hasilatı əhəmiyyətli dərəcədə artdı.

5 il əvvəl Azərbaycan neftçiləri və mütəxəssisləri tərəfindən aşkarlanan “Ümid” yatağı ölkəmizin enerji potensialının dünya bazarlarına təqdim edilməsi üçün böyük hadisə oldu. “Ümid” yatağının kəşf olunması Azərbaycanın dünyada təkcə neft yox, eyni zamanda, təbii qazla zəngin olan dövlət imicini də yaratdı. Digər tərəfdən bu yataq ölkəmizi istəməyənlər tərəfindən Azərbaycanın qaz ehtiyatları barədə təhrif olunan informasiyalara son qoydu.

2011-ci ildə - Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin bərpasının 20-ci ildönümü ərəfəsində Xəzərdən gələn xoş xəbər xalqımızı dərindən sevindirdi, qürurlandırdı. Dənizin Azərbaycan sektorundakı “Abşeron” blokunda aparılan qazma və kəşfiyyat işləri nəticəsində burada böyük qaz yatağının olduğu aşkar edildi. Yataqda kəşf edilən qaz ehtiyatları Azərbaycanın enerji potensialına böyük dəstək verir. Gələcəkdə buradan hasilatın başlaması nəticəsində respublikamızın qaz ixracı daha da artacaq.

Dünyada yeni müharibə ocaqlarının yaranması, ölkələr arasında enerji daşıyıcılarının nəqli sahəsində problemlərin və mübahisələrin yaşanması ayrı-ayrı dövlətlərdən enerji təhlükəsizliyi üçün daha ciddi düşünməyi, xüsusən alternativ nəql sistemlərinin yaradılması ilə mövcud ideyaların reallaşdırılması istiqamətində əməli hərəkətə keçməyi tələb edir. Bu baxımdan zəngin qaz ehtiyatlarına malik Azərbaycan həmişə alternativ nəql imkanlarının axtarışında olan Avropanın və digər dövlətlərin diqqətini cəlb edib. Azərbaycan rəhbərliyi qaz nəqli marşrutlarının şaxələndirilməsi ilə bağlı səslənən təklifləri dəstəkləyib, xüsusən bu sahədə müxtəlif layihələr üzərində baş sındıran Avropa İttifaqının enerji təhlükəsizliyinə töhfələr verməyə hazır olduğunu hər zaman bəyan edib. Ona görə bir çox ölkələrin enerji təhlükəsizliyinin təminatına böyük töhfələr verən respublikamız elə buna görə də dünya birliyində etibarlı və strateji tərəfdaş kimi öz yerini möhkəmləndirib. Son illərdə bu istiqamətdə baş verən və gələcəkdə Avropanın enerji xəritəsinə ciddi korrektələr edəcək hadisələr həm də Azərbaycanın enerji siyasətinin böyük uğurlarıdır.

Hələ 2013-cü ilin sonlarında Bakıda “Şahdəniz” yatağının işlənilməsinin ikinci mərhələsinə dair yekun investisiya qərarının imzalanması Azərbaycan qazının Avropa bazarlarına çıxarılması istiqamətində ilk mühüm addım idi. Bununla da Azərbaycanın enerji siyasətində yeni dövrün başlanğıcı qoyuldu. 2014-cü il sentyabrın 20-də isə Azərbaycanın yeni tarixinə və enerji siyasətinə qızıl hərflərlə yazılan başqa bir möhtəşəm hadisə baş verdi: “Əsrin müqaviləsi”nin 20 illik yubileyində müxtəlif dövlət və hökumət başçılarının, rəsmi şəxslərin və nüfuzlu şirkət rəhbərlərinin iştirakı ilə digər nəhəng transmilli layihənin - “Cənub” qaz dəhlizinin təməlqoyma mərasimi keçirildi. Xatırladaq ki, “Şahdəniz” yatağı 1999-cu ildə kəşf olunub və buradan birinci mərhələ çərçivəsində 2006-cı ildən Gürcüstan və Türkiyəyə qaz ixrac edilir. “Şahdəniz” yatağının işlənilməsinin ikinci mərhələsində isə təbii qaz “Cənub” qaz dəhlizi vasitəsilə Avropa bazarlarına çıxarılacaq. Təbii ki, layihənin tam başa çatdırılması üçün bir sıra işlər də həyata keçiriləcək, mövcud infrastruktur genişləndirilicək və yeni boru kəmərləri inşa ediləcək. Artıq bu işlər başlayıb və martın 17-də Türkiyənin Qars vilayətinin Selim rayonunda Azərbaycan, Türkiyə və Gürcüstan prezidentlərinin iştirakı ilə Trans-Anadolu qaz boru kəməri - TANAP-ın təməlinin qoyulması “Cənub” qaz dəhlizinin reallaşması istiqamətində atılan mühüm addım idi.

Martın 19-da Bakıda Azərbaycan xalqının milli bayramı - Novruz münasibətilə keçirilən ümumxalq şənliyində Prezident İlham Əliyev bu barədə deyib: “Bu yaxınlarda - iki gün bundan əvvəl biz qədim türk torpağı olan Qars şəhərində TANAP layihəsinə start verdik. Yəni, bu, tarixi layihədir. TANAP layihəsi “Cənub” qaz dəhlizinin bir hissəsidir, önəmli hissəsidir. Amma “Cənub” qaz dəhlizi dörd hissədən ibarətdir: “Şahdəniz” yatağı, Cənubi Qafqaz qaz kəməri, TANAP və TAP. Azərbaycan bütün bu layihələrdə fəal iştirakçıdır və bu gün biz yeni reallığı yaradırıq. Çünki enerji təhlükəsizliyi bu gün milli təhlükəsizlik qədər önəmlidir. Heç bir ölkə öz milli təhlükəsizliyini enerji təhlükəsizliyini təmin etmədən sığortalaya bilməz. Azərbaycan öz enerji təhlükəsizliyini təmin edib. Görün, Azərbaycan qazı bu gün Avropa üçün, Avrasiya üçün, bu bölgə üçün nə qədər böyük əhəmiyyət daşıyır. Yəni, yeni enerji xəritəsi yaradılır. Bunu biz yaradırıq, öz tərəfdaşlarımızla birlikdə. Ona görə təbii ki, görülən bu işlər Azərbaycanın geosiyasi əhəmiyyətini artıracaq və bizim gücümüzü də artıracaq, təsir imkanlarımız da artacaq.”

Azərbaycanın və Türkiyənin birgə səylərinin məhsulu olan bu layihə üzrə saziş 2012-ci ildə İstanbulda imzalanıb. Layihə Azərbaycandan başlayan genişlənmiş Cənubi Qafqaz boru kəmərini Avropa İttifaqında bir neçə kəmərlə əlaqələndirəcək. Beş il ərzində reallaşması nəzərdə tutulan layihə bir neçə mərhələdə həyata keçiriləcək və ilk mərhələ 2018-ci ildə başa çatacaq. 2020-ci ildə bu kəmərlə nəql olunacaq qazın həcmi ildə 16 milyard, 2023-cü ildə 23 milyard, 2026-cı ildə isə 31 milyard kubmetrə çatdırılacaq. İlk dövrdə TANAP kəməri ilə nəql olunacaq 16 milyard kubmetr Azərbaycan qazının 10 milyard kubmetri Avropaya, 6 milyard kubmetri isə Türkiyəyə satılacaq. Avropa üçün nəzərdə tutulan qaz Türkiyə-Bolqarıstan və ya Türkiyə-Yunanıstan sərhədində təhvil veriləcək.

“Cənub” qaz dəhlizinin digər hissələri isə Trans-Adriatik boru kəməri (TAP) və Cənubi Qafqaz qaz kəməridir. Hazırda Cənubi Qafqaz boru kəməri genişləndirilir. TAP isə qazı Yunanıstan və Albaniya ərazisindən keçməklə İtaliyaya nəql edəcək. TAP Türkiyə-Yunanıstan sərhədində TANAP-la birləşəcək, sonra isə Yunanıstan və Albaniya ərazilərindən, Adriatik dənizinin altından keçməklə İtaliyanın cənub sahillərinədək uzanacaq. Cənub-Şərqi Avropanı təbii qazla təmin edəcək TAP gələcəkdə Xəzər hövzəsində hasil olunan təbii qazın qitənin digər böyük qaz istehlakçılarına - Almaniya, Fransa, Böyük Britaniya, İsveçrə və Avstriyaya ötürülməsi üçün də geniş imkanlar açacaq.

Rəşad CƏFƏRLİ,

Azərbaycan.-2015.- 30 mart.- S.7.