Bir ömrün hekayəti

Faşizm üzərində Qələbədən 70 il keçir

Şahbaz Hüseynov... Bu ad və soyad oxucularımızın çoxuna tanış gəlməyə bilər... Bu, təbiidir... Çünki bizim həddən ziyadə praqmatikləşmiş dövrümüzdə insanlar hamını tanımır...

90 yaşlı Şahbaz Hüseynov Azərbaycanın cənnət guşələrindən olan Yardımlının sayılıb-seçilən el ağsaqqalıdır. Bu yazıda qəhrəmanımızın ömürnaməsinə üzümüzü tutub səhifə-səhifə vərəqləyəcəyik...

Ş.Hüseynov sanballı bir nəslin nümayəndəsidir. Onun babası Hacı Hüseyn çox nüfuzlu və qoçaq, fərasətli adam olub, məşhur Bakı milyonçusu Hacı Zeynalabdin Tağıyevlə dostluq edib. Dostluqlarını möhkəmləndirmək, daimi etmək məqsədilə hətta qardaşlıq siğəsi də oxutdurublar. Onlar bir yerdə həcc ziyarətində olublar və məşhur milyonçunun köməyi ilə Hacı Hüseyn ata-baba yurdları Demanı Çar Aleksandrdan alıb. Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulanda Hacı Hüseyn Deman, Avaş, Perinbel, Jerinbel, Gavran, Dağüzü və başqa kəndlərdən 300 nəfərədək könüllü yığıb bolşeviklərə qarşı mübarizəyə qalxıb. Ən böyük döyüş isə 1921-ci ilin may ayında Perinbel istiqamətində olub. Burada Hacı Hüseynin dəstəsi polkovnik Dalkovun batalyonunu mühasirəyə alaraq məhv edib. Lakin əlavə kömək nəticəsində bolşeviklərin gücü artır və Hacı Hüseyn məcbur olub Ərdəbilə - İranın sayılıb-seçilən xanlarından olan qayınatası Məmmədqulu xana pənah aparır. Hacı Hüseyn 1922-ci ilin may ayında Ərdəbildə dünyasını dəyişir və müqəddəs Şeyx Cüneyd qəbiristanlığında dəfn olunur.

Şahbaz Hüseynov sovet hakimiyyətinin repressiyaya məruz qalmış bir nəslinin taleyini yaşayır. Onun atası Əli Ağayev yenə Hacı Zeynalabdinin məsləhəti ilə Peterburqda hərbi məktəb bitirir. Bir müddət Romanovun alayında zabit kimi xidmət keçən Əli Ağayev Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə general Mehmandarovla görüşür və sərhədlərin qorunması işinin təşkilində yaxından iştirak edir. Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra Əli Ağayev bir müddət kolxoz sədri işləsə də, 1935-ci ilin bir yaz gecəsi “NKVD” əməkdaşları onların da qapısını döyür. Şahbaz atasını bir də müharibədən sonra görür...

Şahbaz Hüseynov 1941-1945-ci illər müharibəsinin iştirakçısıdır, Qafqazdan Berlinə - Reyxstaqa qədər döyüş yolu keçmiş bir qəhrəmandır. Qısa müddət müəllim kimi çalışan Ş.Hüseynov Qafqaz uğrunda döyüşlər başlayanda qanlı-qadalı müharibəyə yollanır. Onun döyüş yolu haqqında Mehdi Həsənovun “Odlarda bərkimiş ömür” məqaləsində oxuyuruq: “Şahbaz Hüseynovun döyüşdüyü 105-ci alpinist dəstəsi çətin keçilən dağlıq ərazidə öz işini müvəffəqiyyətlə başa çatdırıb 32-ci qvardiyaçı diviziyanın tərkibinə qoşuldu. Şiddətli döyüşlərdən sonra diviziya Bataysk istiqamətində irəliləyirdi. Ust-Labinsk qəsəbəsində almanların böyük dəstəsi ilə rastlaşan kiçik leytenant Şahbaz Hüseynovun vzvodu ağır döyüşə girdi. Vzvodun igid əsgərləri qəsəbənin yaxınlığındakı Naxovka kəndində düşmənin 6 tankını və xeyli əsgərini məhv etdilər. Döyüşə bacarıqla rəhbərlik etdiyinə və qoçaqlıq göstərdiyinə görə Şahbaz Hüseynov “İgidliyə görə” medalı ilə təltif olunur.

1944-cü ilin noyabrında Jitomir yaxınlığında vzvodun döyüşçüləri özlərini əsl qəhrəman kimi tanıtdılar. Noyabrın 3-də Şahbaz Hüseynovla iki nəfər döyüşçü mühüm strateji əhəmiyyətə malik olan təpəni düşməndən qoruyurdu. Hitlerçilər neçə dəfə hücuma keçsələr də, 3 nəfər qəhrəman sovet əsgərinin müqavimətini heç cür qıra bilmirdilər. Düşmən hər vasitə ilə bu mühüm mövqeni ələ keçirməyə çalışırdı. Günorta düşmən hücuma keçdi, yanında partlayan mərmi qəlpəsi onu başından ağır yaraladı. Huşunu itirən baş leytenant gözünü açanda özünü Kiyev hərbi xəstəxanasında gördü”.

Dəfələrlə yaralanmasına baxmayaraq, baş leytenant Şahbaz Hüseynov bir an belə silahı yerə qoymayıb, döyüş meydanını tərk etməyib.

Şahbaz dayının mərd sinəsi orden-medallarla doludur. Bu orden-medallar arasında müharibə dövründə alınanlar da var, sovet dövründə, müstəqillik illərində də... 1943-cü ildə aldığı “Qırmızı ulduz” ordeni, yenə həmin ildə sinəsinə taxılan “İgidliyə görə”, 1944-cü ildə “Qafqazın müdafiəsinə görə”, 1945-ci il may ayının 9-da “1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində Qələbəyə görə” medalları ilə yanaşı, müstəqil dövlətimizin “1941-1945-ci illər müharibəsi veteranı” döş nişanı və digər onlarla orden və medallar da var.

Veteran Şahbaz Hüseynovun atası ilə bağlı atdığı addım onu hamının gözündə ucaldır. Atası Əli Ağayev 1936-cı ildə “xalq düşməni” kimi həbs olunduqdan sonra Sibirə sürgün edilir. Şahbaz qanlı-qadalı müharibə illərində çoxlarının cəsarət edə bilmədiyi bir addım atır. Gənc kəşfiyyatçı atasının azad olunması xahişi ilə Stalinə məktub yazır. O, müharibədən qayıdanda atası artıq evdə idi. Bu, qibtə ediləcək bir fakt idi.

İkinci Dünya müharibəsindən bir neçə il sonra SSRİ rəhbərliyi İranla münasibətlərdə bəzi siyasi məqamlara görə Deman kəndinin köçürülməsinə qərar verir. Beləcə, Şahbaz dayının ata-baba yurdu zorla indiki Şirvan şəhərinə köçürülür. Şahbaz Hüseynov bu köçürülmənin şahidi kimi bu gün də o olayları yada salanda kövrəlir.

Ş.Hüseynov Azərbaycanın bəzi tanınmış ziyalılarına, dövlət xadimlərinə dərs demiş, həyatının 70 ilini pedaqoji fəaliyyətə həsr etmiş bir ziyalıdır. O, Azərbaycan ziyalısının ən yaxşı nümayəndələrinə xas təmiz vicdan, daxili azadlıq, həqiqətpərəstlik və ədalət hissini həmişə özündə qoruyub saxlayıb. Bu mənada həm müasirlərinə, həm də gənc nəsillərə böyük bir örnəkdir.

O, unikal yaddaşı olan, yaşının bu çağına baxmayaraq, hətta iki qərinədən də əvvəl baş vermiş hadisələri detallarına qədər xatırlayıb danışa, yaza bilən canlı bir salnamədir. İndiki kimi yadımdadır, bir neçə il əvvəl onunla ilk tanışlığımızda müharibə dövründə bütün komandirlərinin adlarını, hadisələrin baş verdiyi vaxtları, nəinki illəri, hətta aylarına, günlərinə qədər dəqiq xatırlaması məni heyran qoymuşdu. Şahbaz Hüseynov yaşadığı tarixi ən incə detallarına qədər yadda saxlayan və nəsildən-nəslə ötürən canlı salnamədir.

O, çox yaxşı dostdur. Şahbaz Hüseynov onunla çiyin-çiyinə döyüş meydanında vuruşmuş bütün silahdaşlarını xatırlayır, vətən yolunda canından keçmiş həmin insanların adı gələndə indi də gözləri dolur. O, dostları yolunda nələr etdiyini danışanda bu adamın ərdəmliyinə heyran qalmaya bilmirsən. Həyatda olmayan dostlarının qisasını nə tribunallardan, nə həbsdən qorxmadan almağı bacaran bir türk kişidir Şahbaz Hüseynov.

Tale ona məşhur insanlarla görüşməyi, onlarla ünsiyyətdə olmağı da qismət etmişdir. Əgər müharibə dövründə Jukovla görüşmüşdüsə, müharibədən sonra - həm sovet dövründə, həm də müstəqillik qazandıqdan sonra ulu öndər Heydər Əliyevlə görüşüb. Bu günlərimizdə isə Şahbaz Hüseynova Prezident İlham Əliyevlə, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyeva ilə görüşmək nəsib olub, bütün müharibə veteranları kimi, onların diqqəti və qayğısı ilə əhatə olunub.

Şahbaz Hüseynov ömrü boyu vətəninə, xalqına təmənnasız xidmət edib. İstər pedaqoq kimi, istər döyüşçü, istərsə də ağsaqqal kimi həmişə insanlara nümunə olub. Şahbaz müəllim həyatı boyu düşdüyü ən mürəkkəb vəziyyətlərdə belə vətəninin, xalqının mənafeyini hər şeydən yüksək tutub. Bir dəfə ondan soruşdum: “Şahbaz dayı, müharibəyə gedəndə hansı hissləri keçirirdiniz? Axı beş il əvvəl hökümət sizin atanızı günahı olmadan həbs etmişdi”. Cavabı qısa oldu: “Oğul, o vaxt belə şeyləri fikirləşmirdik. Biz torpaq, vətən uğrunda döyüşürdük. Onda bizim üçün Vətən Sovetlər Birliyi idi”. Bəli, budur vətəndaşlıq məsuliyyətinin və hissinin ən yüksək zirvəsi! Bu baxımdan Şahbaz Hüseynov kimi insanlar həmişə göz önündə olmalıdırlar. Ona görə də Yardımlı rayonunda elə bir tədbir olmaz ki, burada Şahbaz müəllim iştirak etməsin. O, doğulub boya-başa çatdığı Yardımlı rayonunun Veteranlar Şurasının sədri kimi ictimai fəaliyyətini davam etdirir, oxuduqlarını, gördüklərini, bildiklərini gənclərlə, bu təcrübəyə ehtiyacı olanlarla bölüşür.

Ş.Hüseynov həm də bir nəslin ağsaqqalı, gözəl ailə başçısıdır. Onun övladları və nəvələri də eynən özü kimi Azərbaycana, dövlətimizə, xalqımıza bağlı insanlardır, dövlətçilyimizin möhkəmlənməsinə öz töhfələrini verməkdədirlər...

Şahbaz Hüseynov onlara göstərilən diqqət və qayğıdan həmişə ağızdolusu danışır. “Bizə göstərilən diqqətdən narazılıq etməyə haqqımız yoxdur. Yadınızdadırsa, bir vaxtlar bizi ittiham edirdilər ki, sovet imperiyasını qorumuşuq. Hətta 9 may Qələbə Gününü dövlət bayramları sırasından çıxardılar. Bunun nəticəsində Böyük Vətən müharibəsi iştirakçıları maddi, mənəvi, psixoloji sarsıntılarla üzləşdi. Onların keçdiyi döyüş yolunun misilsiz hərbi-vətənpərvərlik nümunəsi kimi təbliğ edilməməsi bir yana, üstəlik bu insanlar dövlətin sosial müdafiəsindən, bir sıra imtiyaz və güzəştlərdən də məhrum olmuşdular. Ancaq ümummilli lider Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə 1994-cü ildə Böyük Vətən müharibəsi iştirakçılarının üzləşdikləri tarixi ədalətsizliyə son qoyuldu. Həmin ildən 9 may yenidən Azərbaycanda Qələbə Günü kimi rəsmiləşdirildi və dövlət bayramları sırasına daxil edildi. Müharibə iştirakçıları Heydər Əliyevin diqqət və qayğısı ilə əhatə olundular, veteranların sosial müdafiəsi ildən-ilə gücləndirildi. Əsası ulu öndər tərəfindən qoyulmuş ənənələr bu gün Prezident İlham Əliyev tərəfindən layiqincə davam etdirilir.

Bu qayğının davamı kimi Yardımlıda müharibə veteranları daim diqqətdə saxlanılır. Bu gün rayonda keçirilən elə bir tədbir yoxdur ki, orada veteranlar iştirak etməsin. Rayonda veteranların istirahətinin və asudə vaxtının səmərəli keçirilməsi üçün ikimərtəbəli Veteran evi tikilib, onların bütün problemləri rayon rəhbərliyi tərəfindən həll edilir. Bir də ki, Yardımlının abadlaşması, gözəlləşməsi, övladlarımızın rifahının gündən-günə yaxşılaşması elə bizə ən böyük qayğıdır. İndi Yardımlıya baxanda adamın ürəyi açılır. Bir neçə il bundan əvvəl rayondan çıxan hər bir kəs qayıdıb gələndə onu tanımayacaq. Ötən il mənim ata-baba yurdum olan Demana yeni avtomobil yolu çəkildi. Cənab Prezident İlham Əliyevin də açılışına qatıldığı Yardımlı-Deman-Arvana avtomobil yolunun ümumi uzunluğu 46 km-dir. Bu yol 23 yaşayış məntəqəsini əhatə edir. Avtomobil yolu rayon mərkəzinin kəndlərlə nəqliyyat əlaqəsinin yaxşılaşdırılmasında, həmçinin iqtisadiyyatın və turizmin inkişafında mühüm əhəmiyyət kəsb edir”. Ümumiyyətlə, digər rayonlarımızda olduğu kimi, Yardımlıda da Prezident İlham Əliyevin tapşırıqları, tövsiyələri yüksək səviyyədə yerinə yetirilir. Həmin tapşırıqlardan biri də Şahbaz Hüseynov kimi insanlara sonsuz qayğı və diqqətlə bağlıdır.

Seymur ŞEYDAYEV

Azərbaycan.-2015.- 8 may.- S. 14.