Görkəmli alimin şərəfli ömür yolu

Faşizm üzərində qələbədən 70 il ötür. Yarım milyondan artıq müharibə iştirakçısı olan həmyerlilərimizin yarısı döyüşlərdə qəhrəmancasına həlak olmuş, minlərlə gənc azərbaycanlı göstərdiyi igidliyə görə orden və medallarla təltif edilmiş, onların bəziləri Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür.

Haqqında söhbət açmaq istədiyimiz Azərbaycanın əməkdar həkimi, tibb elmləri doktoru, professor Sədrəddin Məmmədəli oğlu Kərimov da İkinci cahan müharibəsinin alovlarından keçmişdir.

Hər bir millətin dövlətçilik tarixində elm və mədəniyyətin tərəqqisinin mühüm dövrləri görkəmli ziyalıların qabaqcıl nümayəndələrinin adları və fəaliyyətləri ilə bağlı olmuşdur. Dünyanın harasında olsalar da, onların əldə etdikləri yüksək nailiyyətlərin şöhrəti bizə çatır. Bu insanların çoxunun adları ölkəsinin inkişaf tarixinə yazılır. Professor Sədrəddin Kərimov da belə seçilmiş insanlardan biridir.

Görkəmli alim, pedaqoq, vətənpərvər ziyalı Sədrəddin Kərimov cəmiyyətimizin elmi və mədəni həyatında özünəməxsus yer tutmuşdur. Alimin ömrünün dəyəri yaşanmış illərin sayı ilə deyil, həmin illərdəki uğurlu fəaliyyəti, Vətən və xalq yolunda fədakarlığı ilə ölçülür.

Alim-pedaqoq S.Kərimov işi, əməli, xeyirxahlığı, səmimiyyəti ilə onu tanıyanların qəlbində özünə hədsiz məhəbbət və hörmət qazanmışdır, yaddaşlarda əsl ziyalı, mehriban insan kimi qalmışdır.

Hər bir xalqın böyüklüyü və dünyanın mədəni millətləri içərisində layiqli yer tutması təkcə onun bəşəriyyətə bəxş etdiyi görkəmli simalarına görə deyil, həm də onların qədir-qiymətini bilməsi, əziz xatirələrinin yaddaşlarda möhkəmləndirilməsi və daim anılmasına göstərdikləri qayğı ilə ölçülür.

Belə tanınmış şəxsiyyətlərin vaxtaşırı xatırlanması, onların dövlət və xalq qarşısındakı xidmətlərinin işıqlandırılması gələcək nəslə bir örnək olur, ziyalılarımızın bugünkü günə qədər hansı yollardan keçdikləri həmişə nümunə çəkilir.

Sədrəddin Kərimov 1922-ci il aprelin 1-də Goranboy rayonunun Qızılhacılı kəndində ziyalı ailəsində dünyaya gəlmişdir. Atası Məmmədəli müəllim Gəncəbasar bölgəsində hələ 1924-cü ildə öz təşəbbüsü ilə ilk ibtidai məktəbin açılmasına və orada qızların təhsil almasına müvəffəq olmuşdur. Anası Mərguşə xanım da rus və ərəb dillərində oxuduğu üçün həmin dillərin gözəl bilicisi idi. Ailənin 4 oğlu və 2 qızı olmuşdur. Övladların böyüyü olan Sədrəddin orta təhsilini doğma rayonunda almış, 15 yaşında orta məktəbi bitirmişdi.

Tibb elminə marağı onu N.Nərimanov adına Azərbaycan Tibb İnstitutunun (hazırda Azərbaycan Tibb Universiteti) müalicə-profilaktika fakültəsinə gətirmiş, 1943-cü ildə ali təhsilini müvəffəqiyyətlə başa vuran kimi ordu sıralarına çağırılmışdır. O, Xarkov şəhərindən döyüşə başlamış, Polşa, Macarıstan, Rumıniya, Çexoslovakiya cəbhələrində şərəflə vuruşmuş və sanitar rotasının komandiri vəzifəsində Berlin şəhərinə qədər döyüş yolu keçmişdir. Sədrəddin həkim 1943-1946-cı illər cəbhədə yüzlərlə yaralının həyatını xilas etmiş və 1946-cı ildə tibb xidməti mayoru kimi ordudan tərxis olunmuşdur. Sədrəddin Kərimov 8 il Qasım İsmayılov (hazırda Goranboy) rayonunda sahə xəstəxanasında baş həkim işləyir, bununla yanaşı o, tibb sahəsində elmi axtarışlarla da məşğul olur və yorulmadan çalışırdı. O, 1954-cü ildə Tibb Universitetində klinik ordinaturaya qəbul olunmuş və kafedra müdiri vəzifəsinə qədər yüksəlmişdir. Alim 1960-cı ildə namizədlik dissertasiyasını uğurla müdafiə etmişdir. S.Kərimovun elmi tədqiqatları Azərbaycan tibb elminin inkişafında mühüm rol oynamışdır.

Professor S.Kərimov ilk işlərini hipertoniya xəstəliyinin respublika əhalisinin arasında yayılması məsələlərinə, sonrakı tədqiqatlarını isə miokard infarktın Azərbaycanın müxtəlif iqlim-coğrafi zonalarında yayılmasının öyrənilməsinə həsr etmişdir. Alim bununla kifayətlənməmiş və aldığı nəticələri "Ateroskleroz və miokard infarktının Azərbaycanın iqlim-coğrafi şəraitində epidemioloji və klinik öyrənilməsi" mövzusunda doktorluq dissertasiyasında ümumiləşdirmiş, 1971-ci ildə müvəffəqiyyətlə müdafiə etmiş və tibb elmləri doktoru alimlik dərəcəsini almışdır.

Professorun elmi fəaliyyətində ürəyin işemik xəstəliyinin immunoloji aspektlərinin öyrənilməsi xüsusi yer tutmuş, rəhbərlik etdiyi kafedranın əməkdaşları ilə birgə qanın laxtalanma sisteminin, trombositar şaxənin, elektrolit, lipid, karbohidrat mübadilələrin, mikroelementlərin, immunolojı göstəricilərin, irsiyyət nəzərə alınmaqla xromosom abberasiyanın və müasir patogenetik müalicənin dinamik müəyyənləşdirilməsi məsələləri araşdırılıb öyrənilmişdir.

O, 1974-cü ildən 1989-cu ilədək Tibb Universitetinin "Daxili xəstəliklər" kafedrasına rəhbərlik etmiş, müalicə-profilaktika fakültəsinin dekanı olmuş və bacarıqlı terapevt kimi ad-san qazanmışdır.

Görkəmli alim fəaliyyəti dövründə 140-dan artıq elmi əsərin, 3 dərsliyin, 7 metodik tövsiyənin müəllifi olmuş, çoxlu sayda elmlər doktorları və namizədləri hazırlamışdır.

S.Kərimov respublika terapevtlər cəmiyyətinin sədri kimi 1990-cı ilin dekabrında keçirilmiş Azərbaycan terapevtlərinin I qurultayının əsas təşkilatçılarından biri və qurultay materiallarını əhatə edən ikicildlik nəşrin redaktoru olmuşdur. Qeyd etmək yerinə düşərdi ki, o zaman həkimlərin ali məclisinə keçmiş İttifaqın sanballı alimləri də gəlmiş, qurultay böyük əks-səda doğurmuşdur. Sədrəddin müəllim isə bu bacarığına görə SSRİ Səhiyyə Nazirliyi və Ümumittifaq Elmi Terapevtlər Cəmiyyətinin fəxri fərmanı ilə təltif olunmuş və Botkin adına medala layiq görülmüşdür.

Mükafatlardan söz düşmüşkən, professor müxtəlif illərdə neçə-neçə orden və medallarla təltif edilmişdir. Onların sırasında SSRİ Silahlı Qüvvələrinin ildönümləri münasibətilə verilən yubiley medalları, Böyük Vətən müharibəsində qələbənin 50 illik, Sovet İttifaqı marşalı Jukovun 100 illiyinə həsr olunmuş yubileyin medalları, müxtəlif ordenlər, veteranların döş nişanları və s. xüsusi yer tutur.

Respublikamızda professor S.Kərimovun böyüyüb başa çatdığı ailəni alimlər ailəsi kimi tanıyırlar. Qardaşı tibb elmləri namizədi Nurəddin Kərimov uzun illər Naftalandakı sanatoriyalardan birinin baş həkimi kimi çalışmışdır. Tofiq Kərimov tanınmış riyaziyyatçı alim, elmlər doktoru, professor, uzun müddət Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin riyaziyyat kafedrasının müdiri olmuşdur, Ramiz Kərimov texnika elmləri namizədi, dosentdir, Elmira Kərimova fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, professordur, AMEA-nın Fizika İnstitutunda laboratoriya müdiri olaraq çalışır. Güllü xanım isə ali təhsilli müəllim olmuşdur.

Professor S.Kərimovun həyat yoldaşı Amaliya xanım və qızları Sevinc, Təranə onun işini davam etdirirlər. Sevinc Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Tibbi Bərpa İnstitutunun artrologiya şöbəsinin elmi rəhbəri, tibb elmləri namizədidir. Təranə Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Kardiologiya İnstitutunun baş elmi işçisi, tibb elmləri üzrə fəlsəfə doktorudur. Oğlu Azər iqtisadçı alimdir. Böyük nəvəsi Erkin Qədirov hüquqşünas alimdir. Tanrı insanlığa məxsus bütün gözəl xüsusiyyətləri sadə, təvazökar, ağıllı, gülərüz, bacarıqlı təşkilatçı olan bu nəcib insana - Sədrəddin Kərimova bəxş etmişdir. O, öz həkimlik fəaliyyəti dövründə minlərlə xəstələrə şəfa vermiş və misilsiz xeyirxahlıqlar etmişdir.

Professor S.Kərimovun həyat və yaradıcılığı, alimliyi, pedaqoqluğu, Hippokrat andına sadiq olan həkimliyi hər bir gənc nəsil üçün örnək ola bilər.

Şərəfli ömür yolu keçmiş istedadlı alim, qayğıkeş pedaqoq və təcrübəli həkim-kardioloq olan professor S. Kərimov öz sadəliyi, səmimiliyi, xeyirxahlığı, yüksək insani keyfiyyətləri, dostluğa sədaqəti ilə sağlığında onu tanıyanların böyük hörmətini qazanmış və dünyasını dəyişdikdən sonra da bu nəcib insanın parlaq xatirəsi yaxınlarının, həmkarlarının, çoxsaylı tələbələrinin qəlbində əbədi yaşayacaq, böyük hörmət və məhəbbətlə anılacaq.

Öz həyatını bütövlükdə xalqına xidmətə həsr etmiş parlaq ziyalılar heç vaxt unudulmur.

Vəsadət ƏZİZOV,

Azərbaycan Tibb Universitetinin

II Daxili xəstəliklər kafedrasının müdiri, professor

Azərbaycan.-2015.- 9 may.- S. 12.