Azərbaycanda neft gəlirləri xalqın sosial rifahına xidmət edir

1997-ci il noyabrın əvvəlində “Çıraq” platformasından neft hasilatına başlandı. Bu, “Azəri-Çıraq-Günəşli” (AÇG) yataqlarının tammiqyaslı işlənməsi layihəsi çərçivəsində çıxarılan ilkin neft idi. Noyabrın 12-də bu münasibətlə platformada təntənəli mərasim keçirildi. Ulu öndər Heydər Əliyevin tədbirdə iştirak etməsi və AÇG tərəfdaşlarının nümayəndələri, neftçilər, xarici ölkələrdən gəlmiş qonaqlar qarşısında çıxış etməsi bu hadisənin önəmini bir daha təsdiqləyirdi.

1994-cü il sentyabrın 20-də imzalanmış AÇG yataqlarının tammiqyaslı işlənməsi və Hasilatın Pay Bölgüsü Sazişi sonralar “Əsrin müqaviləsi” adını aldı. “Çıraq”dan neftin əldə olunması əslində, “Əsrin müqaviləsi”nin ilk və böyük uğuru idi.

“Çıraq” platforması Xəzərdə, Bakı şəhərindən 120 kilometr şərqdə yerləşir. Onun dayaqları suyun 120 metr dərinliyində qərar tutub. Platformanın qurğularından quyuların qazılmasına 1997-ci ilin avqustunda başlanıb. Həmin ilin noyabrından, yəni ilkin neftin əldə olunmasından bəri “Çıraq”, təmir və profilaktika üçün ayrılmış qısa fasilələr nəzərə alınmasa, ahəngdar işləyir. Bu ilin birinci yarısında platformadan orta gündəlik hasilat 51 min barel təşkil edib.

“Çıraq” nefti 24 düymlük sualtı kəmərlə Səngəçal terminalına nəql edilir. Bu xəttin uzunluğu 154 kilometrdir. Terminalda neft tərkibindəki sulardan təmizlənir, çənlərə vurulur, sonra dünya bazarlarına yola salınır.

“Çıraq”dan neft hasilatına başlanması ilk növbədə, “Əsrin müqaviləsi”nin reallığını, düzgün müəyyənləşdirilmiş strategiya olduğunu sübut etdi. Bu hadisə həm də Azərbaycanın necə geniş əməkdaşlıq əlaqələri qurmaq, tərəfdaşlıq formatı yaratmaq qabiliyyətini və bunun bəhrə verdiyini göstərdi.

“Əsrin müqaviləsi” imzalanandan cəmi üç il sonra həmin saziş çərçivəsində neft hasil olunması dünyada misli görünməmiş nailiyyət idi. Çünki istənilən sazişin imzalanmasından ilk neftin alınmasınadək olan dövr genişmiqyaslı işləri əhatə edir və onların belə tez bir zamanda yerinə yetirilməsi nadir hallarda baş verir. Odur ki, mövcud “Çıraq-1” platformasının əsaslı təmir olunmasının, Xəzərin sahilində Səngəçal və Qara dənizin sahilində Supsa terminalları yaradılmasının, hasil olunan nefti quruya çıxarmaq üçün sualtı boru xətlərinin çəkilməsinin üç ilə başa çatması əsl rekord idi.

“Çıraq” neft hasil edilən platforma anlayışı çərçivəsindən xeyli kənara çıxaraq sonralar məcazi olaraq həm də böyük uğurlar platforması adlandırıldı. Belə ki, “Çıraq”dan sonra Xəzərdə, AÇG müqavilə sahəsində daha 7 platforma quraşdırıldı. Onlardan 4-ü “Azəri” yatağında, 2-si “Dərinsulu Günəşli”də, 1-i isə “Qərbi Çıraq”da yerləşir. Bu qurğuların hamısının inşasında və istismarında “Çıraq”ın təcrübəsindən geniş istifadə edilib.

“Əsrin müqaviləsi”nin imzalanması və ilk neftin əldə edilməsi, daha sonra - 1999-cu ildə Bakı-Supsa kəmərinin tikilməsi, 2002-ci ildə Heydər Əliyev adına Bakı-Tbilisi-Ceyhan kəmərinin təməlinin qoyulması və 2006-cı ildə bu boru xəttinin istifadəyə verilməsi bir-birinin ardınca qazanılan böyük uğurlar idi. Bütün bunlarla paralel olaraq Azərbaycan dünyada həm də qaz istehsal və ixrac edən ölkə kimi tanınmağa başlamışdı. BTC ilə yanaşı çəkilən qaz kəməri “Şahdəniz”dən çıxarılan mavi yanacağı 2006-ci ildə Gürcüstana, 2007-ci ildə isə Türkiyəyə çatdırdı. 2012-ci ildə Azərbaycan və Türkiyə TANAP (Transanadolu Qaz Boru Kəməri) layihəsinin həyata keçirilməsinə dair razılığa gəldilər. 2014-cü ildə “Cənub qaz dəhlizi”nin təməli qoyuldu. 2015-ci ildə TANAP-ın, 2016-cı ildə isə TAP-ın (Transadriatik Qaz Boru Kəməri) tikintisinə başlandı. Ölkəmizin bu cür qlobal layihələri reallaşdırmaqla neft-qaz sahəsində qazandığı, dünyanı heyrətləndirən uğurlarının xronologiyası bax, belədir!

Azərbaycanın həyata keçirdiyi neft-qaz layihələri ölkənin böyük həcmdə valyuta ehtiyatları əldə etməsinə imkan verdi. Azərbaycan dövləti bu ehtiyatlardan səmərəli istifadə edərək onları ölkənin əsas inkişaf istiqamətlərinə yönəltdi. Beləliklə, Azərbaycanın iqtisadi inkişafı təmin edildi. İnsanların rifah halı yüksəldi. Eyni zamanda çoxsaylı infrastruktur layihələri icra edildi, sosial məsələlər öz həllini tapdı.

Hələ 1999-cu ildə ulu öndər Heydər Əliyevin uzaqgörən siyasəti nəticəsində Azərbaycan Dövlət Neft Fondu yaradıldı. Sonrakı illərdə ölkənin sosial-iqtisadi inkişafına yönəldilən daxili investisiyaların xeyli hissəsi məhz bu fondun hesabına formalaşdı. Oğuz-Qəbələ-Bakı su kəmərinin çəkilişi, qaçqınlar və məcburi köçkünlər üçün qəsəbələrin tikilməsi, bölgələrdə səhiyyə müəssisələrinin, təhsil ocaqlarının, idman obyektlərinin inşa edilməsi, yolların, körpülərin salınması məhz neft gəlirləri ilə həyata keçirildi.

Prezident İlham Əliyevin düşünülmüş və gələcəyə hesablanmış iqtisadi siyasəti nəticəsində neft gəlirləri qeyri-neft sektorunun inkişafına yönəldildi. Bu vəsaitlərin bünövrəsi “Çıraq”dan 19 il əvvəl hasil olunmasına başlanmış neftdən əldə edilən gəlirlərlə yaranmışdır.

Dünyada maliyyə böhranının hökm sürdüyü, neftin qiymətinin bir neçə dəfə aşağı düşdüyü şəraitdə Azərbaycan bir sıra digər ölkələr qədər çətinlik çəkmədi. Zaman göstərdi ki, Azərbaycan dövləti karbohidrogenlərin ixracından əldə olunan gəlirləri iqtisadiyyatın şaxələndirilməsinə yönəltməklə olduqca düzgün addım atıb.

Neft-qaz gəlirlərindən bəhs edərkən Prezident İlham Əliyev demişdir: “Bu imkanlardan səmərəli şəkildə istifadə etdik. Neftdən əldə edilən gəlirləri qeyri-neft sektoruna yönəltdik. Ölkə iqtisadiyyatını şaxələndirmək üçün böyük səylər göstərildi və bu gün Azərbaycanın ümumi daxili məhsulunda neft amili təxminən 30 faizdən bir qədər çoxdur. Ümumi gəlirlərimizin əksəriyyəti qeyri-neft sektoru hesabına formalaşır. Ona görə vəsaitin şəffaf saxlanması və idarə edilməsi üçün Dövlət Neft Fondu yaradılmışdır. Bu gün bu fond dünya miqyasında ən şəffaf, suveren neft fondlarından biridir. Aparılan bütün infrastruktur və yenidənqurma işləri bir məqsədi güdürdü ki, Azərbaycan iqtisadiyyatı çoxşaxəli olsun, biznes imkanları genişlənsin, neftdən və qazdan asılılıq daha da aşağı düşsün. Biz bu istiqamətdə bu gün də işləyirik. Bizim üçün bu gün ən önəmli vəzifə məhz bundan ibarətdir ki, uzunmüddətli dayanıqlı iqtisadi inkişaf konsepsiyamızı icra edək və gələcəkdə, ümumiyyətlə, neftin qiymətindən asılı olmayaq”.

Flora SADIQLI,

Azərbaycan.- 2016.- 12 noyabr.- S. 2.