Hər bir xalqın folkloru onun milli sərvətidir

Masallı ölkəmizin ən qədim yaşayış məskənlərindən biridir. Antik dövrdə o, Midiya, Midiya-Atropatena, sonralar Qafqaz Albaniyasının Kaspiana vilayətinin, XVI əsrin əvvəllərindən XVIII əsrin ortalarına qədər Səfəvilər dövlətinin, XVIII əsrin ortalarından isə Talış xanlığının tərkibində olmuşdur.

Qədim tarixə, zəngin mədəniyyətə malik Masallıya maraq tarixin müəyyən dövrlərindən artmağa başlamışdır. Görkəmli siyasi, dövlət və mədəniyyət xadimlərinin Masallıya səfərləri həmin marağın ifadəsi idi. 1274-cü ildə Səfəvilər sülaləsinin banisi Şeyx Səfiəddinin, 1501-ci ildə Şah İsmayıl Xətainin (burada onun məğrur heykəli ucaldılmışdır), 1922-ci ildə görkəmli dövlət xadimi, yazıçı N.Nərimanovun Masallıda olması barədə bir çox mənbələrdə məlumatlara rast gəlmək olur.

Masallı ərazisində çoxlu təbiət və mədəniyyət abidələri: bulaqlar, qədim qəbirlər, göz oxşayan meşələr, qalalar, saraylar, ziyarətgahlar və digər tarixi yerlər var. Bütövlükdə onların sayı 168-dir. Bunlardan 51-i tarixi, 70-i arxeoloji, qalanları isə XX əsr abidələridir.

Masallı Bakı-Astara magistral şose yolunun 232-ci kilometrliyində yerləşir. Şərqdən Xəzər dənizi, qərbdən Talış sıra dağları ilə əhatə olunmuşdur. Rayon ərazisindən axıb keçən Viləş, Alvadıçay və Tutyan çayları Xəzərə tökülür. Masallı durnagözlü bulaqları ilə də məşhurdur. “Dünya bulaqlarının muzeyi” sayılan Ərkivan kəndində 37 bulaq var.

Qəriblər kəndindəki əsrarəngiz gözəlliklər, buradakı məşhur İstisu müalicə ocağı, digər istirahət mərkəzləri Masallının vizit kartıdır. Yerin dərin qatlarından üzə çıxan İstisu yel, oynaq, əzələ, əsəb, dəri, mədə-bağırsaq və digər xəstəliklərin əvəzsiz dərmanıdır.

Bir hissəsi bu rayonun ərazisində yerləşən dünya əhəmiyyətli Qızılağac qoruğunda 248 növ çöl quşu, 54 adda balıq qorunur.

Masallı respublikamızın turizm mərkəzlərindən biridir. Burada 26 turizm obyekti və 3 turizm marşrutu fəaliyyət göstərir. Turizm və istirahət mərkəzlərində 1200-dən çox yer var. “Gölüstü”, “Viləş”, “Gülüstan”, “Baba bulağı”, “Ailə sevinci”, “Zirvə”, “Beş qardaş”, “Turist”, “Cənnət bağı”, “Daştvənd”, “Hotel”, “Masallı”, “Dəmirağac” və digər istirahət mərkəzləri turistlərin xoşladıqları məkanlardır.

Mütəxəssislər Masallıda turizmin mövsümi xarakter daşımadığını söyləyirlər. Turistlər təkcə yayda deyil, qışda da buraya böyük istək və həvəslə gəlirlər.

Masallı üçün son illərin əlamətdar hadisələrindən biri də 2012-ci ildə Masallı şəhərinin “Azərbaycanın folklor paytaxtı” elan olunmasıdır. Həmin ilin sentyabrında rayonda möhtəşəm folklor festivalı keçirildi. Tədbirə bir çox ölkələrin xalq kollektivləri gəlmişdilər. Yaşlılardan və gənclərdən ibarət “Halay” folklor kollektivi, “Masallı” rəqs qrupu, Naxçıvan rəqs ansamblı, Rusiya Federasiyasının Dağıstan Respublikasının, Kabarda-Balkar Vilayətinin, Türkiyənin, İranın, Latviyanın folklor kollektivləri üç gün Masallı şəhərində, buranın Boradigah qəsəbəsi və Şərəfə kəndində, istirahət mərkəzlərində zəngin proqramlarla çıxış etdilər.

Festival müddətində hər yerdə Masallının xalq sənətini yaşadan ustaların əl işləri nümayiş etdirildi.

Masallı Olimpiya İdman Kompleksində keçirilən konsertdə “Halay” qrupu, Naxçıvanın “Şərur” ansamblı, Türkiyə, İran, Latviya, Dağıstan, Kabarda-Balkar respublikalarının folklor qruplarının ifaları tamaşaçılar tərəfindən rəğbətlə qarşılandı.

Türkiyəni folklor festivalında təmsil edən “Silifke Bələdiyyəsi Xalq Oyunları” bədii qrupunn rəhbəri Sefa Özbaydal da qardaş ölkədə folklora böyük maraq olduğunu bildirdi. Festivalın maraqlı iştirakçılarından biri də İranı təmsil edən “Qumsava aşıqları” oldu. 50 yaşlı qrup 6 nəfərlik heyətlə tədbirə qatılmışdı. Festivala həmçinin “Eurovision-2012” mahnı müsabiqəsində Latviyanı təmsil edən müğənni də gəlmişdi. O, hələ ilk dəfə Bakıya gələrkən Azərbaycan xalq mahnısı “Sarı gəlin”i oxumaqla dinləyicilərin rəğbətini qazanmışdı. “Vilki” qrupu ilə birlikdə müğənni bu dəfə isə Polad Bülbüloğlunun “Gəl, ey səhər” mahnısını Azərbaycan dilində ifa etdi.

Onu da qeyd etmək yerinə düşər ki, festivalda iştirak edən ölkələrin nümayəndələri Azərbaycanda tolerantlığın, azsaylı xalqların mədəniyyətinə, tarixinə, adət-ənənəsinə necə diqqətlə yanaşıldığının şahidi oldular. Qonaqlar növbəti ildə də belə bir tədbirin keçirilməsi arzusunda olduqlarını bildirdilər. Onların bu istəyi həyata keçirildi. 2013-cü ildə də Masallıda yüksək səviyyədə təşkil edilmiş folklor festivalı keçirildi.

Masallıda talış xalqının keçmişini, adət-ənənəsini yaşadan “Halay” folklor qrupu respublikamızın məşhur xalq kollektivlərindəndir. O, 1957-ci ildə rayonun Mahmudavar kəndində Ümbülbanu Cəbiyevanın təşəbbüsü ilə yaradılıb. Ansambl artıq 60 ilə yaxındır ki, səhnədədir. Ötən illər ərzində dünyanın bir çox ölkələrində olmuş, ayrı-ayrı xalqların tamaşaçıları qarşısında respublikamızın, cənub bölgəsinin milli-mənəvi dəyərlərini ləyaqətlə təmsil etmişdir. Hər səfər, hər çıxış “Halay”a yeni uğur gətirmişdir. Kollektiv müxtəlif illərdə Moskvada, Macarıstanda, İraqda, Rusiya Federasiyasının bir çox şəhərlərində müvəffəqiyyətlə çıxış etmiş, hər dəfə Masallıya festivallar qalibi və ya laureatı kimi qayıtmışdır. 1988-ci ilin noyabr ayında Macarıstanda keçirilən “Azərbaycan günləri”ndə möhtəşəm ifalar nümayiş etdirən “Halay”ın uğurları barədə Macarıstan mətbuatında geniş həcmli məqalələr dərc olunmuşdur.

Folklor kollektivi fəaliyyəti dövründə xalq incilərini zərrə-zərrə toplayaraq, onlara təzə nəfəs vermişdir. “Halay”ın üzvləri bayramlarda, şənlik tədbirlərində olduğu kimi, çətin günlərdə də əhalinin yanında olmağı özlərinə borc bilirlər. Erməni qəsbkarları torpaqlarımıza hücum edərkən bu qrup Ağdərədə, Füzulidə, Ağdamın Novruzlu, Gülablı, Bağbanlı kəndlərində əsgərlər qarşısında çıxış edərək onları qələbəyə ruhlandırmışlar.

Folklor kollektivi 30-a yaxın ölkədə olmuş, qədim xalq adət-ənənələrimizi həvəslə nümayiş etdirmişdir. Kollektivinin üzvləri xarici ölkələrə səfərləri zamanı Masallıda hazırlanan əl işlərini, toxuma əşyaları özləri ilə götürməyi unutmur, konsertlər, görüşlər zamanı həmin əşyaları hədiyyə kimi xarici ölkə vətəndaşlarına verir, bununla, mədəniyyətimizin digər sahələrini də təbliğ edirlər.

2007-ci ildə Türkiyədə Uluslararası Novruz şənliyində iştirak edən “Halay” Türkiyənin, Moldovanın, Qaqauz elinin, Tatarıstanın, Başqırdıstanın, Qazaxıstanın, Özbəkistanın, Türkmənistanın incəsənət ustalarının qatıldığı böyük bayram tədbirində yenə fərqlənmişdir. Həmin konsertlərin birində o zaman Türkiyənin Baş naziri olan (indiki Prezident) Rəcəb Təyyib Ərdoğan “Halay”la görüşərək onu təbrik etmiş və kollektivə uğurlar arzulamışdır.

2008-ci ilin avqust ayında Rusiya Federasiyasının Dağıstan Respublikasında keçirilən “Qaraçı” beynəlxalq folklor festivalında da “Halay”ın çıxışı uğurlu olmuşdur. Kollektiv Dağıstan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin diplom və Fəxri fərmanına layiq görülmüş, həmçinin bu festivalda “ən yaxşı milli geyim formasına görə” təsis edilmiş mükafatı da almışdır.

Kollektiv 2010-cu ilin aprel ayında Türkiyənin Ankara, Karaman və Ağsaray şəhərlərində keçirilən beynəlxalq sərgi forumunda konsert proqramı ilə çıxış edərək tamaşaçıların alqışları ilə qarşılanmış və yerli bələdiyyələr tərəfindən qiymətli hədiyyələrlə mükafatlandırılmışdır. “Halay” 2012-ci ildə yenidən Türkiyədə, 2014-cü ildə Macarıstanda keçirilən tədbirlərdə Azərbaycanın multikulturalizmə böyük önəm verdiyini öz çıxışları ilə nümayiş etdirmişdir. 2013-cü ildə “Bölgələrdən paytaxta” devizi altında keçirilən tədbirlərdə də “Halay” paytaxt tamaşaçıları tərəfindən rəğbətlə qarşılanmışdır.

Bunlar isə bütün dünyada milli-dini zəmində toqquşmaların, düşmənçilik və hərbi-siyasi qarşıdurmaların baş alıb getdiyi ziddiyyətli bir dövrdə ölkəmizdə dini tolerantlığın yüksək səviyyədə bərqərar olduğunun daha bir bariz nümunəsidir. Eyni zamanda, bütün bunlar respublikamızda multikultralizmə böyük əhəmiyyət verildiyini, ayrı-ayrı xalqların, etnik qrupların sülh, əmin-amanlıq, dostluq və qardaşlıq şəraitində yaşadığını bir daha əyani şəkildə göstərir.

Seyran CAVADOV,

Azərbaycan. - 2016.- 28 yanvar.- S.5.